Traditionele voedingswetenschap

Transcriptie

1 Traditionele voedingswetenschap Over zegeningen en tekortkomingen Gertjan Schaafsma PhD

2 Inhoud Ontwikkeling van de voedingswetenschap Zegeningen (feiten en fabels) Tekortkomingen

3 Ontwikkeling voedingswetenschap Klassieke voedingsleer ( ) Preventie van gebreksziekten Optimal Nutrition ( ) Preventie van gebreksziekten Preventie van chronische ziekten Functionele voedingsmiddelen ( ) Health promotion

4 Een klassieke voedingsdeficiëntie

5 Vitamine D-tekort onder alle lagen van de bevolking Bewoners van verzorgingshuizen en verpleeghuizen: 80 % zelfstandig wonende ouderen: 50 % lichte huidskleur donkere huidskleur kinderen 5 % % zwangeren 5-10 % % volwassenen 5-10 % %

6 Gezondheid Welzijn Uitdaging: compressie van morbiditeit Gewenst patroon Gangbaar patroon Winst in kwaliteit van leven Leeftijd

7 Het gebied van onderzoek Voeding Beweging Alcohol Roken Medicijnen Drugs Stress Genen Conditie Leeftijd Geslacht Metabole respons Ziekte Gezondheid Welzijn Prestatie

8 Ziekten en prestatie-welzijn Ziekten Prestatie-welzijn - Morbide obesitas - Hart- en vaatziekten - Metabool syndroom - Diabetes type II - Kanker - Osteoporose - Allergie - Ontstekingsziekten - Constipatie - Weerstand - Darmfunctie - Cognitive functies - Stemming - Verzadiging - Fysiek prestatievermogen - Huidgezondheid

9 Preventie van chronische ziekten Beweging Voeding Obesitas cal Hart- en vaatziekten verz. vetz., Na - alcohol, vezel, DASH, β-glucan, fytosterolen, vis Diabetes type II cal, verz. vetz. Metabool syndroom cal, Na, verz. vetz., vis Osteoporose Ca, vitamine D Darmkamker Ca, vitamine D, vis + alcohol Prostaatkanker? - lycopeen, lignanen Borstkanker alcohol Osteoarthritis visvetz. glucosaminechondroitine sulfaat Allergie? + allergene eiwitten - probiotica Constipatie vezel

10 Verbetering prestatie/welzijn Beweging Voeding Weerstand ++ + Micronutr., eiwit Darmfunctie ++ + Pre- en probiotica, vezel Cognitie ++ + Cafeϊne, visvetz. Stemming ++ + Tryptofaan Verzadiging + + Eiwit, fabuless, vezel Fys. Prestatie CHO, cafeϊne, creatine, alk. zouten Huidgezondheid + + visvetz.

11 Algemene voedingsaanbevelingen

12 Feiten Het voedingspatroon is bepalend voor gezonde voeding Voedingsmiddelen in Nederland zijn veilig Overvoeding en gebrek aan beweging schaden de volksgezondheid

13 Fabels Voedingsmiddelen met additieven (stoffen met E-nummers) zijn ongezond Melk is alleen goed voor het kalf Dikke mensen eten minder dan dunne Suiker veroorzaakt vetzucht Van aspartaam krijg je kanker Biologische voeding is gezonder dan traditionele voeding

14 Mythe en fictie

15 Toename overgewicht en obesitas in NL; geen toename van suikergebruik

16 Samenvatting Suiker en Gezondheid Onderwerp Nutriëntendichtheid Tandcariës Hart- en vaatziekten Diabetes mellitus type 2 Obesitas Glycaemische index Gedrag Stand van zaken < 20 en%, geen problemen Relatie met frequentie Bovengrens niet vast te stellen Geen bewijs voor negatief effect Bovengrens niet vast te stellen Relatief laag voor suiker Geen bewijs voor neg. effect

17 Landelijke groeistudies TNO

18 Risico s overgewicht en obesitas Diabetes mellitus type II Cardiovasculair Respiratoir Orthopaedisch Verminderde fertiliteit Verhoogde mortaliteit Psycho-sociale problemen discriminatie eigenwaarde lichaamsbeeld

19 Mortality ratio Increased risk on mortality with increased obesity. 2,5 2,0 1,5 1, Body mass index (kg.m2)

20 Leefstijl en vermindering van sterfte Aanbeveling CHZ Algemene patiënten bevolking Stoppen met roken 35 (%) 50 Lichamelijke act Matig alcohol gebruik Voedingsverandering Lestra et al., Circulation 112 (2005)

21 Bewegingsarmoede in NL

22 Overgewicht and diabetes type II in NL Overgewicht Diabetes type II

23 Obesity and education in adults the Netherlands lowest low middle higher highest Basic Higher education vocational/ university Age-standardized men women

24 1990 Diabetes Prevalence (Adults) Total Prevalence = 4.9% No Data Less than 4% 4% to 6% Above 6% Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:

25 2000 Diabetes Prevalence (Adults) Total Prevalence = 7.3% No Data Less than 4% 4% to 6% Above 6% Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:

26 De obesogene samenleving

27

28 Sport, hoezo?

29 Mag het een beetje minder?

30 Waar gaan we naar toe?

31 Gewichtstoename: de verstoorde balans Energieverbruik Energieinname

32 Slecht en goed bericht 1. Een positieve energiebalans van slechts 50 kcal per dag (1 koekje) betekent over een jaar een gewichtstoename ca. 2 kg!! 2. Een negatieve energieblans van slechts 50 kcal per dag (1 koekje) betekent over een jaar een gewichtverlies van ca. 2 kg

33 Energieinname in relatie tot energieverbruik Energieinname Onvoldoende opnamecapaciteit Cognitief proces Fysiologisch proces Energieverbruik (PAL)

34 Hoe is de oplossing te realiseren? Verhoog kennisniveau over gezonde leefstijl (voeding en beweging) Maak bewegen leuk Vergroot aantal speelplaatsen voor kinderen Bewegingsvriendelijke ontwerpen van gebouwen en wijken Beperk computergebruik en tv kijken Bevorder grootschalig gebruik van de fiets Ga dichter bij het werk wonen Schaf overdrachtsbelasting af Beperk blootstelling aan verleidingen Herstel sociale functie van de gezamenlijke maaltijd (ontbijt, lunch en avondeten) Eet langzaam en geniet Reduceer eten tussendoor (snacks) Verklein porties Ontwikkel gezonde voeding Beperk vloeibare caloriën Zoek alternatieven voor voeding als troost

35 Populaire diëten Atkins Montignac Juicing Detox South Beach Zone New Beverly Hills Scarsdale Medical Bodysense New Hilton Head Metabolism New Biogenic Fit for life Multi colour Bloedgroepen Sherry Brood-wissel EDH Sonja Bakker Dr. Frank

36 Schijnoplossingen als enige maatregel Diëten Kunstmatige zoetstoffen Light foods 1 x per week een uurtje sporten

37 De enige echte oplossing Duurzame verandering van leefstijl 1. Verhoog lichamelijke activiteit 2. Eet minder (maar wel lekker)

38 Maar, Overdrijf niet Stigmatiseer niet Idealiseer de slankheid niet

39 Samenvatting 1. Voeding in NL is veilig, voedingsgedrag vaak niet. 2. Gebruik voeding volgens de Richtlijnen! 3. Beweeg! 4. Overgewicht en obesitas zijn producten van de westerse leefstijl (obesogene maatschappij) en bedreigen de gezondheid. 5. Een aanpak op meerdere fronten is noodzakelijk. 6. Diëten werken op korte termijn, maar alleen een duurzame verandering van leefstijl biedt de oplossing.

40 Mijn stellingen 1. Bestaande kennis is toereikend om leefstijladviezen te geven die voedingstekorten en chronische ziekten helpen te voorkomen. 2. Een groot probleem is om de adviezen geimplementeerd te krijgen. 3. Van effectieve gedragsbeinvloeding is op public health niveau meer heil te verwachten dan van kennisvermeerdering over optimale voeding. 4. Daarom dient in de voedingswetenschap gedragsonderzoek meer prioriteit te krijgen.