Het blijft moeilijk. Moerdijk

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het blijft moeilijk. Moerdijk"

Transcriptie

1 Het blijft moeilijk

2 Spanningsveld Managers willen uitleg op EEN A4 En politici ook. En meten met behulp van indexen Kortom simpel Want ze hebben geen tijd Zeggen ze Maar

3 Niet alles past op EEN A4tje

4 Meestal is dit goed genoeg

5 Maar niet altijd Als je OP de maan moet zijn is het wel handig als jij en de maan ongeveer tegelijkertijd op dezefde plaats zijn met ongeveer gelijke snelheid

6

7

8 Dit was van de openbare weg te zien.

9 Veiligheid door samenhangende maatregelen Ruimtelijke ordening Locatie keuze Zonering Vergunningverlening Voorwaarden Wet- en regelgeving Toezicht Rampenbestrijding Je weet maar nooit

10 Verantwoordelijkheden Het bedrijf is en blijft verantwoordelijk De overheid is er om de burger (en de werknemer) te beschermen En moet dus opletten En verstand van zaken hebben. Echter De overheid, en dus de burger, draait voor de schade op als het toezicht te veel te wensen overlaat. Dat is dus een extra reden voor de overheid om goed op te letten.

11 Ruimtelijke ordening Voor externe veiligheid zijn er regels BRZO, BEVI, REVI WABO Voor brandveiligheid ook Interne zonering Externe zonering Bovendien rekening houden met security aspecten Perceel afscheiding

12 Regels Is meestal een samenhangend pakket. Omdat het terrein afloopt in een bepaalde richting mag er niets buitenstaan En het loopt af omdat we de brand in EEN loods willen houden. En om bij lekkages zonder brand de spullen niet naar buiten te laten lopen.

13 Een bedrijf Moet procedures hebben om de regels te handhaven Veiligheidsmanagement systeem Maar die moeten dan wel werken Papier is geduldig

14 Toezicht Moet er dus verstand van hebben En dus weten waar het ook al weer voor was, anders valt het niet op. En ingrijpen Soms (vaak eigenlijk) heeft de bedrijfsleiding geen idee Zijn economen of handelaren Dan leren ze weer wat Soms wel En dan is het zeker zaak om er op tijd bij te zijn

15 DE ULTIEME OVERTREDING g. het toezicht op de prestaties: de vaststelling en de toepassing van procedures voor de permanente beoordeling van de inachtneming van de doelstellingen van het beleid ter voorkoming van zware ongevallen en van het veiligheidsbeheerssysteem, alsmede de invoering van regelingen voor onderzoek en correctie bij het niet in acht nemen daarvan. Tot deze procedures behoren het systeem voor de melding van zware ongevallen en bijna-ongevallen, met name die waarbij de beschermende maatregelen hebben gefaald, het onderzoek daarnaar en de nazorg, een en ander op grond van de ervaringen uit het verleden;

16

17 Het probleem Sommige ongevallen hebben een zeer lage kans Daar heeft niemand ooit van gehoord Het onmogelijke ongeval dat niemand zich kan voorstellen Alle voorzorgsmaatregelen falen tegelijkertijd Toch gebeuren ze. De gevolgen zijn zeer groot Nationale ramp Dat gaat ons de onderneming kosten Mensen schatten lage kansen meestal totaal verkeerd in Als mensen denken dat ze in control zijn denken ze dat ongelukken niet kunnen gebeuren.

18 regelgeving Is er niet voor niets gekomen Is in veel gevallen een handleiding Hoe bouw ik een gebouw dat niet instort En een manier om iemand te verhinderen zich van het leven te beroven kom van het dak af

19 Inspectie Hoort eigenlijk Onaangekondigd Overall Niet alleen afvinken En naar presentaties van de directie luisteren Maar tijd Het mag niet te veel tijd kosten Er is al te veel regeldruk En geld Hoe langer een inspectie duurt hoe meer hij kost De concurrent doet het goedkoper En relaties Het is tenslotte een klant Of je komt er al jaren

20 Vraag Na elke ramp blijkt er een hoop niet te hebben gedeugd bij de instelling en de overheden die bij de ramp betrokken waren. Dat HOEFT niets te zeggen Het zou namelijk zo kunnen zijn dat je op een ramp afstevent als je je niet aan de regels houdt En dat geen ramp = volgt de regels of gedraagt zich Het kan ook betekenen dat iedereen maar wat doet En dat de kans dat er iets fout gaat gewoon laag is

21 Haute culture Hier kom je mee weg als je het geluk hebt dat er geen duur ongeluk gebeurt en/of de verzekering niet al te moeilijk doet Hier kom je op den duur niet mee weg (maar wel in de gevangenis) Als je niet al te gevaarlijke dingen doet is dit wel het optimum Reactive Safety is important, we do a lot everytime we have an accident Pathological Who cares as long as the lawyers are happy Proactive We work on the problems that we still find Calculative We have a system in place to manage all hazards Generative Safety is how we do business around here

22 Geef ons nu maar een minimum Dat is er meestal wel Maar de kunst is je daar aan te houden kennelijk Anders werden er niet zoveel overtredingen gevonden En gebeurden er geen al te vreselijke ongevallen De wens is in strijd met de wens van VNO/NCW Eigen verantwoordelijkheid We kunnen zelf wel zorgen voor de veiligheid De race to the bottom is toch al het gevolg van het populaire neoconservatisme Geld, geld, geld.

23 Je hoeft er geen verstand van te hebben Dat hoeft inderdaad niet En meestal loopt dat goed af En het risico ligt toch bij een ander Eind mei: Brug niet vastgezet Electromonteur die niet weet wat de wet van Ohm is Rail-monteur die niet weet wat een momentensleutel is Gelukkig maar dat er nog iemand is die er wel verstand van heeft, maar die gaan nu in snel temp weg

24 Soms is het zo wel duidelijk Wat doet die auto daar Waar is de aanrijbescherming

25 Oude kennis Zit vaak in hoofden Die met pensioen gaan Of hun job roteren We weten niet wat we weten En dat kan heel lastig worden

26 Mensen zijn niet dom Ze zijn behulpzaam Ze vallen de baas niet graag lastig Ze willen op tijd naar huis Ze willen anderen ook op tijd thuis laten komen

27 Volkskrant

28 Het nu veel gehoorde excuus is: achteraf heb je makkelijk praten. Oftewel met de wetenschap van toen. Maar de meeste wetenschap van NU is de wetenschap van TOEN Het enige verschil is dat we zes gegooid hebben (gegokt en verloren)

29 Terug naar moerdijk Op de goede weg Maar bestaande toestand moeilijk te wijzigen Dus daar blijft opletten zeker geboden Het staat allemaal dicht op elkaar En door elkaar heen. Zorgpunten containerflats Toeristen Moerdijk is klein, het industriegebied is groot

30

Kan (veiligheids-)cultuur ons helpen grote ongevallen te begrijpen?

Kan (veiligheids-)cultuur ons helpen grote ongevallen te begrijpen? Kan (veiligheids-)cultuur ons helpen grote ongevallen te begrijpen? Bijeenkomst ContactGroep Chemie, 23-01-2014 Frank Guldenmund, Safety & Security Science Group, Technische Universiteit Delft 1 Overzicht

Nadere informatie

Waar eindigt de lijn

Waar eindigt de lijn Waar eindigt de lijn Zegt de productiedirecteur tegen de directeur afvalwaterreiniging: Ik ben het zat, we kieperen vannacht de hele klerezooi de westerschelde in. Belastingtelefoon Wie belt met de informatielijn

Nadere informatie

Is systeemgericht toezicht voor een bedrijf van belang? Presentatie BZW Masterclass Veiligheid. Moerdijk, 30 Juni 2011

Is systeemgericht toezicht voor een bedrijf van belang? Presentatie BZW Masterclass Veiligheid. Moerdijk, 30 Juni 2011 Is systeemgericht toezicht voor een bedrijf van belang? Presentatie BZW Masterclass Veiligheid Moerdijk, 30 Juni 2011 Annemarie van der Rest Manager Health, Safety and Environmental Affairs Shell Nederland

Nadere informatie

Van bedrijven voor bedrijven Peter Bareman en Annemarie van der Rest Wat betekent VV voor U? (inspecteur, vergunningverlener, beleidsmaker)

Van bedrijven voor bedrijven Peter Bareman en Annemarie van der Rest Wat betekent VV voor U? (inspecteur, vergunningverlener, beleidsmaker) Van bedrijven voor bedrijven Peter Bareman en Annemarie van der Rest Wat betekent VV voor U? (inspecteur, vergunningverlener, beleidsmaker) Samen optrekken voor continue verbetering veilige en gezonde

Nadere informatie

Veilig aan het werk. Woorden van deze les. Wat weet je al? Les 3 woordenschat 1F

Veilig aan het werk. Woorden van deze les. Wat weet je al? Les 3 woordenschat 1F Veilig aan het werk Woorden van deze les de werkgever de leidinggevende toezien nietsvermoedend zich realiseren een ongeluk zit in een klein hoekje de werknemer vaststellen het ongeval anoniem Wat weet

Nadere informatie

God straft niet onmiddellijk. Deltares 20111130 - -... -.

God straft niet onmiddellijk. Deltares 20111130 - -... -. God straft niet onmiddellijk Het duurt soms even en dat is het verraderlijke Delares 20111130 - -.... -. Risico Iets met gevolgen Iets met kansen Fear of harm ought to be proportional not merely to the

Nadere informatie

Duidelijk anders. BRZO dag 15 mei 2014. Mr. M.G.J. Maas-Cooymans

Duidelijk anders. BRZO dag 15 mei 2014. Mr. M.G.J. Maas-Cooymans Duidelijk anders BRZO dag 15 mei 2014 Mr. M.G.J. Maas-Cooymans 2 Wat en wie? Seveso/Brzo: een kader voor de bescherming van 1) mensen buiten de inrichting, de bescherming van het milieu, 2) de bescherming

Nadere informatie

Ben jij klaar voor de volgende stap?

Ben jij klaar voor de volgende stap? Ben jij klaar voor de volgende stap? De juiste beslissing maken over jouw toekomst (en eventueel de toekomst van jouw paard), is een belangrijk proces. Deze richtlijnen zullen jou helpen de juiste keuze

Nadere informatie

Inleiding. Heb jij geen concreet product, maar lever je een dienst? Waar het woord product staat, kun je ook dienst lezen.

Inleiding. Heb jij geen concreet product, maar lever je een dienst? Waar het woord product staat, kun je ook dienst lezen. Inleiding Wil je weten hoe je acquisitie aanpakt? Commerciële kansen beter benut? Of misschien gewoon meer opdrachten binnenhaalt? Dan is deze waaier voor jou bedoeld. Je krijgt een helder overzicht van

Nadere informatie

Rijkswet Onderzoeksraad voor Veiligheid artikel 3

Rijkswet Onderzoeksraad voor Veiligheid artikel 3 Rijkswet Onderzoeksraad voor Veiligheid artikel 3 De raad heeft, met het uitsluitende doel toekomstige voorvallen te voorkomen of de gevolgen daarvan te beperken, tot taak te onderzoeken en vast te stellen

Nadere informatie

Lessen van Chemie-Pack Moerdijk

Lessen van Chemie-Pack Moerdijk Lessen van Chemie-Pack Moerdijk Inhoud Grote brand of ramp? Het ene feit is het andere niet Belangen Leren van incidenten Een ramp of catastrofe is een gebeurtenis waarbij een ernstige verstoring van de

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie

Informatieavond Marcogas

Informatieavond Marcogas Informatieavond Marcogas Welkom Doel informatiebijeenkomst Introductie aanwezige partijen Ontwikkelingen Marcogas (Gemeente) Veiligheidsaspecten (Veiligheidsregio) Externe Veiligheid (Omgevingsdienst)

Nadere informatie

Kaag en Braassem & De omgevingsvergunning

Kaag en Braassem & De omgevingsvergunning Kaag en Braassem & De omgevingsvergunning Inhoud Situatie voor en na de Wabo/omgevingsvergunning Effecten voor de aanvrager Effecten voor gemeenten Huidige situatie vergunningverlening Groot aantal vergunningen/toestemmingen

Nadere informatie

D66-notitie. Veiliger omgaan met Chemie

D66-notitie. Veiliger omgaan met Chemie D66-notitie Veiliger omgaan met Chemie Stientje van Veldhoven, Tweede Kamerlid Paul Breitbarth, Statenlid Zuid-Holland 20 juni 2013 Kansen, maar ook risico s Nederland kent een grote chemische industrie

Nadere informatie

Sense of Urgency Procesveiligheid. Lessen uit verleden IR. THEO OLIJVE, MANAGING DIRECTOR ODFJELL TERMINAL (ROTTERDAM) B.V.

Sense of Urgency Procesveiligheid. Lessen uit verleden IR. THEO OLIJVE, MANAGING DIRECTOR ODFJELL TERMINAL (ROTTERDAM) B.V. Sense of Urgency Procesveiligheid Lessen uit verleden IR. THEO OLIJVE, MANAGING DIRECTOR ODFJELL TERMINAL (ROTTERDAM) B.V. 1 ENKELE LESSEN UIT VERLEDEN 1974 Flixborough Chemical Plant 1984 Bhopal incident

Nadere informatie

Grote brand Chemie-Pack: Leren we van ongevallen? Agenda. Het onderzoek. De casus: Wie is Chemie-Pack (filmpje) Wie was Chemie-Pack (nog een filmpje)

Grote brand Chemie-Pack: Leren we van ongevallen? Agenda. Het onderzoek. De casus: Wie is Chemie-Pack (filmpje) Wie was Chemie-Pack (nog een filmpje) Grote brand : Leren we van ongevallen? NVRB, Agenda De casus: Wie is (filmpje) Wie was (nog een filmpje) Het onderzoek Rol in Onderzoeksraad voor Veiligheid Het onderzoek zelf Beschouwing van: Vergunningverlening

Nadere informatie

Werkbijeenkomst NVRR en AR d.d. 18 september 2014

Werkbijeenkomst NVRR en AR d.d. 18 september 2014 VAN Sanne Kouwenhoven DATUM 18 september 2014 AAN NVRR BETREFT Verslag workshop RUD s/omgevingsveiligheid Werkbijeenkomst NVRR en AR d.d. 18 september 2014 1 Inleiding Op het complexe handhavingsterrein

Nadere informatie

INFORMATIEFOLDER. Advies op maat. Advies

INFORMATIEFOLDER. Advies op maat. Advies INFORMATIEFOLDER Advies op maat Advies maat p at Adviesbureau Van der Zalm Wij staan graag voor u klaar Financiële producten kunnen een belangrijke rol voor u, uw gezin en uw bedrijf spelen. Ze beschermen

Nadere informatie

BEHULPZAAMHEID BEHULPZAAMHEID

BEHULPZAAMHEID BEHULPZAAMHEID BEHULPZAAMHEID BEHULPZAAMHEID Behulpzaamheid betekent iets of iemand helpen. Je kijkt om je heen om te zien waar hulp nodig is. Je bedenkt hoe je kunt helpen en doet je best om je hulp te bieden. Je helpt

Nadere informatie

Veiligheid & cultuur vanuit luchtvaartperspectief

Veiligheid & cultuur vanuit luchtvaartperspectief Veiligheid & cultuur vanuit luchtvaartperspectief Marijn Giesberts en Gerben van Baren Luchtvaartveiligheidspecialisten Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) marijn.giesberts@nlr-atsi.nl gerben.van.baren@nlr-atsi.nl

Nadere informatie

Bepalingen over de brandweerzorg, de rampenbestrijding, de crisisbeheersing en de geneeskundige hulpverlening (Wet veiligheidsregio s)

Bepalingen over de brandweerzorg, de rampenbestrijding, de crisisbeheersing en de geneeskundige hulpverlening (Wet veiligheidsregio s) 31 117 Bepalingen over de brandweerzorg, de rampenbestrijding, de crisisbeheersing en de geneeskundige hulpverlening (Wet veiligheidsregio s) Nr. VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 10 juli

Nadere informatie

Een boekje over God. voor jou!

Een boekje over God. voor jou! Een boekje over God voor jou! Dit boekje is voor jou. Het gaat over God. Weet jij Wie God is? Wat zie je buiten? Buiten zijn allemaal mooie dingen. Kijk maar omhoog. Je ziet kleine en grote wolken. Soms

Nadere informatie

CPI Hearts and Minds. Risk and Compliance by Hearts and Minds CPI Governance

CPI Hearts and Minds. Risk and Compliance by Hearts and Minds CPI Governance FOTO CPI Hearts and Minds Risk and Compliance by Hearts and Minds 2016 CPI Governance FOTO CPI Hearts and Minds Risk and Compliance by Hearts and Minds 2016 CPI Governance 2 Aandacht gedrag en cultuur

Nadere informatie

Verkoop Succes Checklist ONTDEK OF JE BUSINESS KLAAR IS OM JA S TE KRIJGEN VAN DE BESTE KLANTEN

Verkoop Succes Checklist ONTDEK OF JE BUSINESS KLAAR IS OM JA S TE KRIJGEN VAN DE BESTE KLANTEN Verkoop Succes Checklist ONTDEK OF JE BUSINESS KLAAR IS OM S TE KRIJGEN VAN DE BESTE KLANTEN Met deze checklist krijg je inzicht in jouw kansen om in het komende kwartaal een heerlijke golf aan sales op

Nadere informatie

VOORDAT JE START ALS ZZP ER

VOORDAT JE START ALS ZZP ER www.damd.nl Voordat je start als zzp er Voordat je als zzp er gaat starten, is het verstandig om na te gaan of je inderdaad ondernemer wil zijn. Dit kun je doen door aan jezelf vragen te stellen als: zie

Nadere informatie

Succesvolle bedrijven halen meer uit hun klanten! 10% extra omzet door aandacht

Succesvolle bedrijven halen meer uit hun klanten! 10% extra omzet door aandacht Succesvolle bedrijven halen meer uit hun klanten! 10% extra omzet door aandacht Succesvolle bedrijven halen meer uit hun klanten KOESTER UW KLANT! Aandacht voor uw klanten is de basis van succes. Aandacht

Nadere informatie

Naar een veiliger (proces) industrie. Inspecties naar het onderhoudsmanagement en de veilige en juiste uitvoering van onderhoud bij BRZO-bedrijven

Naar een veiliger (proces) industrie. Inspecties naar het onderhoudsmanagement en de veilige en juiste uitvoering van onderhoud bij BRZO-bedrijven Naar een veiliger (proces) industrie Inspecties naar het onderhoudsmanagement en de veilige en juiste uitvoering van onderhoud bij BRZO-bedrijven De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig

Nadere informatie

Toolboxmeeting Veiligheid kent geen tijd

Toolboxmeeting Veiligheid kent geen tijd Toolboxmeeting Veiligheid kent geen tijd Al zolang als er mensen werken, gebeuren er ongelukken. Door de eeuwen heen neemt dat aantal gelukkig wel af. Dat komt door betere techniek, betere organisatie,

Nadere informatie

Groeien door het succes van je klant

Groeien door het succes van je klant Groeien door het succes van je klant Stroopwafel effect Factsheet Commerciële Mindset Wat is een Commerciële Mindset? En wanneer ben je hier dan zo goed in dat dit zelfs 9+ is? Een commerciële mindset

Nadere informatie

Brielle, 15 november Brand, BowTie en Externe Veiligheid

Brielle, 15 november Brand, BowTie en Externe Veiligheid Brielle, 15 november 2016 Brand, BowTie en Externe Veiligheid Het veiligheidsbesef binnen industriële bedrijven is nog altijd voor verbetering vatbaar. Dit stellen Theo Fransen en Jaap van der Steen van

Nadere informatie

Oogst van de connected thinking sessie van prof. dr. Jeff Gaspersz tijdens de A+O Metalektrodag op 22 maart 2018

Oogst van de connected thinking sessie van prof. dr. Jeff Gaspersz tijdens de A+O Metalektrodag op 22 maart 2018 Oogst van de connected thinking sessie van prof. dr. Jeff Gaspersz tijdens de A+O Metalektrodag op 22 maart 2018 Hier vindt u de oogst van de ideeën op de vraag: Hoe kunnen we vanuit HR bijdragen aan het

Nadere informatie

Stap 7 Nabespreking met het slachtoffer en nabespreking met de steungroepleden (apart)

Stap 7 Nabespreking met het slachtoffer en nabespreking met de steungroepleden (apart) Handleiding No Blame Stappenplan No Blame Stap 1 Gesprek met het slachtoffer Stap 2 Organiseer een bijeenkomst met de steungroep Stap 3 Uitleg probleem Stap 4 Deel de verantwoordelijkheid Stap 5 Ideeën

Nadere informatie

GESPREKSSTARTERS MANAGERS ONDER ELKAAR

GESPREKSSTARTERS MANAGERS ONDER ELKAAR GESPREKSSTARTERS MANAGERS ONDER ELKAAR Als management team geef je leiding aan je medewerkers. Stilstaan bij veiliger en gezonder werken hoort daar ook bij. Logisch toch? Niemand wil een ongeluk of schades.

Nadere informatie

NabijheidNU GymAround is my VIP pass to the most inspiring health clubs worldwide

NabijheidNU GymAround is my VIP pass to the most inspiring health clubs worldwide NabijheidNU GymAround is my VIP pass to the most inspiring health clubs worldwide GEEN GEMAKKELIJKE WOORDEN Voor veel mensen komt de dood te vroeg. Er is nog van alles te zeggen, nog zoveel te delen. Misschien

Nadere informatie

Persoonlijk Rapport Junior Scan

Persoonlijk Rapport Junior Scan Persoonlijk Rapport Junior Scan Persoonlijke gegevens Naam test junior Datum test 02/09/2011 (17:19) Jouw ondernemersprofiel In vergelijking met het branche normprofiel geeft jouw profiel het volgende

Nadere informatie

Wat zijn chromosomen en genen?

Wat zijn chromosomen en genen? Voorwoord Deze gids bevat informatie over wat er tot nu toe bekend is over 47,XYY. Het is geschreven als hulpmiddel om deze genetische aandoening beter te kunnen begrijpen en om anderen beter uitleg hierover

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

Er zijn 3 manieren om geld te verdienen, je hoort wel eens zeggen tijd is geld, maar hoe kan je nu in zo min mogelijk tijd, zoveel mogelijk geld

Er zijn 3 manieren om geld te verdienen, je hoort wel eens zeggen tijd is geld, maar hoe kan je nu in zo min mogelijk tijd, zoveel mogelijk geld Er zijn 3 manieren om geld te verdienen, je hoort wel eens zeggen tijd is geld, maar hoe kan je nu in zo min mogelijk tijd, zoveel mogelijk geld verdienen DE EERSTE MANIER je kan je tijd voor geld ruilen,

Nadere informatie

Resultaat Atex 137 toezicht in 2007

Resultaat Atex 137 toezicht in 2007 Resultaat Atex 137 toezicht in 2007 Pagina 1 van 9 Samenvatting In 2007 zijn door de directie MHC bij 41 BRZO99 en Arie bedrijven Atex 137 inspecties uitgevoerd op een wijze als beschreven in het toezichtbeleid

Nadere informatie

Het moeizame leven in de bibliotheek, twee dagen voor de jaarvergadering. Mees Meeussen, 4 juni 2017

Het moeizame leven in de bibliotheek, twee dagen voor de jaarvergadering. Mees Meeussen, 4 juni 2017 Het moeizame leven in de bibliotheek, twee dagen voor de jaarvergadering. Mees Meeussen, 4 juni 2017 Het was afgesproken met Ton Jansen dat ik op de jaarvergadering na hem een korte situatieschets over

Nadere informatie

Professor Ben Ale. Hoogleraar Veiligheid en Rampenbestrijding, Technische Universiteit Delft, faculteit Techniek, Bestuur en Management

Professor Ben Ale. Hoogleraar Veiligheid en Rampenbestrijding, Technische Universiteit Delft, faculteit Techniek, Bestuur en Management Professor Ben Ale Hoogleraar Veiligheid en Rampenbestrijding, Technische Universiteit Delft, faculteit Techniek, Bestuur en Management 12-6-2009 1 Grote brand, geen ramp en toch Een gewaarschuwd mens Arcadisjuly2008.....

Nadere informatie

Safety Leadership. veiligheid als de meest krachtige impuls voor cultuurverandering. HRO leiderschap conferentie 7 april 2019

Safety Leadership. veiligheid als de meest krachtige impuls voor cultuurverandering. HRO leiderschap conferentie 7 april 2019 Safety Leadership veiligheid als de meest krachtige impuls voor cultuurverandering HRO leiderschap conferentie 7 april 2019 Wat komt aan bod? Voorstellen & vragen / behoeftes Wat doet Alfabeeld veiligheid

Nadere informatie

Vraag 1 Wat is uw reactie op de incidenten die zaterdag 29 juli en maandag 31 juli 2017 bij Shell-Pernis hebben plaatsgevonden?

Vraag 1 Wat is uw reactie op de incidenten die zaterdag 29 juli en maandag 31 juli 2017 bij Shell-Pernis hebben plaatsgevonden? Geachte voorzitter, Hierbij beantwoord ik, mede namens de minister van Veiligheid en Justitie, de vragen van de leden Laçin en Futselaar (beiden SP) over de incidenten bij Shell Pernis (ingezonden op 3

Nadere informatie

Kwaliteitsrapport s Heeren Loo Hoe was de ondersteuning in 2017? Samenvatting voor cliënten

Kwaliteitsrapport s Heeren Loo Hoe was de ondersteuning in 2017? Samenvatting voor cliënten Kwaliteitsrapport s Heeren Loo 2017 Hoe was de ondersteuning in 2017? Samenvatting voor cliënten Wat staat in dit kwaliteitsrapport? 1. Wat willen we bereiken? 1. Wat willen we bereiken? 3 2. Deze hoofdstukken

Nadere informatie

De ijnmanager. Cartoons januari 2014. Luc Timmers

De ijnmanager. Cartoons januari 2014. Luc Timmers De ijnmanager Cartoons januari 2014 Luc Timmers Dag 1 2014 20 14 Is er iets veranderd? Het blijft een gok Ik heb een casino bezoek cadeau gekregen Daarmee nemen mijn kansen op een bonus aanzienlijk toe

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 679 Initiatiefnota van het lid Van Veldhoven over veiliger omgaan met chemie Nr. 2 INITIATIEFNOTA Kansen, maar ook risico s Nederland kent een

Nadere informatie

Als verkopen niet je vak is maar je wèl omzet moet maken.

Als verkopen niet je vak is maar je wèl omzet moet maken. Als verkopen niet je vak is maar je wèl omzet moet maken. SALES MET EEN GOED VERHAAL Laat mij je dan helpen hoe je ook een goede verkoper wordt. MARIJE BASSTEIN - SALES COACH VOOR IEDEREEN DIE OOK MOET

Nadere informatie

Copyright by Katoen Natie en by Dicky voor de illustraties. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van

Copyright by Katoen Natie en by Dicky voor de illustraties. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van The Safety Bible Copyright by Katoen Natie en by Dicky voor de illustraties. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke

Nadere informatie

Aan het begin van het interview zelf kan het goed zijn om te zeggen dat er geen goede of foute antwoorden zijn. Stel je open en uitnodigend op.

Aan het begin van het interview zelf kan het goed zijn om te zeggen dat er geen goede of foute antwoorden zijn. Stel je open en uitnodigend op. 1 Beste interviewer, Leuk dat je een iemand of aantal mensen in je omgeving wilt gaan interviewen. Om je een handvat te geven zetten we hieronder een paar dingen op een rijtje. Het format van het interview

Nadere informatie

Riskmanagement Sociale Zekerheid

Riskmanagement Sociale Zekerheid Riskmanagement Sociale Zekerheid Wat zegt het verzuimpercentage over je organisatie? VeReFi Zomermarkt 27 juni 2018 Jeroen Breen Partner CPI Risk, Finance & Governance 1 2 Topics Omgevingsschets Risico

Nadere informatie

Voorkom schade en maak daardoor minder kosten. Preventie voor uw wagenpark

Voorkom schade en maak daardoor minder kosten. Preventie voor uw wagenpark Voorkom schade en maak daardoor minder kosten Preventie voor uw wagenpark Voorkom schade en maak daardoor minder kosten Schade is natuurlijk ongewenst in uw bedrijf. Schades binnen uw wagenpark hebben

Nadere informatie

Preek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen?

Preek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen? Preek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen? Gemeente van onze Heer Jezus Christus! Ze zitten met z'n tweeën op haar kamer: Reinier en Marloes. Ze kennen elkaar al een poosje.

Nadere informatie

I K B E N B R A N D W E E R

I K B E N B R A N D W E E R IK BEN BRANDWEER Waar staat de brandweer voor? Wie zijn wij? Wat doen wij? En hoe willen wij gezien worden? Behulpzaam, deskundig en daadkrachtig. Dat is de brandweer. Maar wat betekent dit voor jou en

Nadere informatie

Veilig en gezond werken

Veilig en gezond werken Veilig en gezond werken B.E.M. Pennings 2006 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of op andere wijze

Nadere informatie

HOE WERKEN ONZE HERSENEN IN HET KOOPPROCES?

HOE WERKEN ONZE HERSENEN IN HET KOOPPROCES? HOE WERKEN ONZE HERSENEN IN HET KOOPPROCES? EN WAT KUNNEN WE DAARVAN LEREN? Algemene inleiding (deel 1 uit een serie van 6) NIEUWE ONTDEKKINGEN IN DE NEUROLOGIE NIEUWE KANSEN IN HET VERKOOPGESPREK We are

Nadere informatie

Ik-Wijzer Naam: Sander Geleynse Datum: 27 januari 2016

Ik-Wijzer Naam: Sander Geleynse Datum: 27 januari 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Pagina 2 van 8 1. Inleiding Hallo Sander, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer. Hierin staat wat jij belangrijk vindt en wat je minder belangrijk vindt.

Nadere informatie

Leren van incidenten met gevaarlijke stoffen

Leren van incidenten met gevaarlijke stoffen Leren van incidenten met gevaarlijke stoffen NVVK 31 maart 2015 ir. Vanessa van Eijk RPS Advies- en ingenieursbureau Chemiepack 2011 Bron: NRC.nl 1 Odfjell 2012 Bron: NRC.nl 2 Brand Shell Moerdijk 2014

Nadere informatie

Opdracht verzekeren:

Opdracht verzekeren: Opdracht verzekeren: Verzekeringsadvies maken 3 vmbo b/k Tijdsduur: 2 weken Extra opdracht verzekeren In deze opdracht ga je werken aan het geven van een verzekeringsadvies aan Bert en Maud. Dit doe je

Nadere informatie

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel! Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:

Nadere informatie

Lean management vaardigheden

Lean management vaardigheden Lean management vaardigheden Lean management : meer dan tools Je gaat met Lean aan de slag of je bent er al mee bezig. Je ziet dat Lean over een set prachtige tools beschikt en je beseft dat het ook een

Nadere informatie

OPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS. 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters

OPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS. 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters OPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters Leuk dat je ons e-book hebt gedownload! In dit e-book vertellen we je graag meer over opvoeden. Want het opvoeden van je kind(eren)

Nadere informatie

Vijftien jaar gedragsonderzoek operationeel gemaakt

Vijftien jaar gedragsonderzoek operationeel gemaakt Vijftien jaar gedragsonderzoek operationeel gemaakt Hearts and Minds Shell heeft tientallen jaren samen met de universiteiten van Leiden, Manchester en Aberdeen onderzoek gedaan naar de achtergronden van

Nadere informatie

Thema Informatie vragen bij een instelling

Thema Informatie vragen bij een instelling http://www.edusom.nl Thema Informatie vragen bij een instelling Lesbrief 29. Bent u goed verzekerd? Wat leert u in deze les? Informatie begrijpen over verzekeringen. Van één woord twee woorden maken. Verleden

Nadere informatie

De Brzo-inspectie. Alle informatie over het gezamenlijke toezicht en de handhaving door de Inspectie SZW

De Brzo-inspectie. Alle informatie over het gezamenlijke toezicht en de handhaving door de Inspectie SZW De Brzo-inspectie Alle informatie over het gezamenlijke toezicht en de handhaving door de Inspectie SZW De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen

Nadere informatie

Zingeving en geluk. Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel

Zingeving en geluk. Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel Zingeving en geluk Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel Inleiding Wie zijn wij Jolanda Verschuren Brigitte Kruik Lerende praktijk zingeving

Nadere informatie

01 Ad Bergsma Psycholoog, geluksonderzoeker en wetenschapsjournalist 11...Ga eens op expeditie in je eigen achtertuin

01 Ad Bergsma Psycholoog, geluksonderzoeker en wetenschapsjournalist 11...Ga eens op expeditie in je eigen achtertuin Inhoud 01 Ad Bergsma Psycholoog, geluksonderzoeker en wetenschapsjournalist 11..................................................Ga eens op expeditie in je eigen achtertuin 02 Christine Kempkes Directeur

Nadere informatie

Een goede reis begint met uw goede raad. Over Mondial Assistance Pechhulp

Een goede reis begint met uw goede raad. Over Mondial Assistance Pechhulp Een goede reis begint met uw goede raad Over Mondial Assistance Pechhulp Mondial Assistance. Beter op weg. Verschilt pechhulp van Mondial Assistance nu echt zoveel van die van andere verzekeraars? Wanneer

Nadere informatie

HANDLEIDING OPZETTEN BELEID TER VOORKOMING EN BESTRIJDING VAN ONGEWENST GEDRAG

HANDLEIDING OPZETTEN BELEID TER VOORKOMING EN BESTRIJDING VAN ONGEWENST GEDRAG HANDLEIDING OPZETTEN BELEID TER VOORKOMING EN BESTRIJDING VAN ONGEWENST GEDRAG INHOUD 0. ALGEMEEN 3 Wat is de bedoeling van het beleid voor ongewenst gedrag? 3 Voor wie? 3 Hoe pak je het aan? 3 1. MAATREGELEN

Nadere informatie

Overheid & ICT. Bezoek onze stand D015 in de Jaarbeurs in Utrecht van 24-26 april 2012.

Overheid & ICT. Bezoek onze stand D015 in de Jaarbeurs in Utrecht van 24-26 april 2012. home introductie easyconference easycomfort scheduling over ons contact Overheid & ICT. Bezoek onze stand D015 in de Jaarbeurs in Utrecht van 24-26 april 2012. Met één klik brengt u iedereen die u wilt

Nadere informatie

Deel je verhaal en blijf vernieuwen

Deel je verhaal en blijf vernieuwen Visualiseer je droomprestatie Ga experimenteren Zet door en houd vol Deel je verhaal en blijf vernieuwen Kom samen in beweging Inspiratiebronnen Over de auteur Het was tijdens een van mijn vele trainingsrondjes

Nadere informatie

Ben ik een ondernemer?

Ben ik een ondernemer? Ben ik een ondernemer? Dit artikel gaat over ondernemerschap. Met behulp van de vragenlijst kun je de mate van ondernemerschap in jezelf, jouw ondernemersgehalte, typeren. Als je hierop hoog scoort (en

Nadere informatie

Industrietafel Milieu & Veiligheid 14 februari 2012. Theo Wesseling en Alice van Es

Industrietafel Milieu & Veiligheid 14 februari 2012. Theo Wesseling en Alice van Es Industrietafel Milieu & Veiligheid 14 februari 2012 Theo Wesseling en Alice van Es Programma Welkom en inleiding Veiligheid voorop Inhoudelijke samenvatting en afronding Borrel Veiligheid voorop! http://www.youtube.com/watch?feature=player_popout&

Nadere informatie

Evenwichtskunst. Bestuur in de mangel van de narrige burger, angstige adviseurs en het algemeen belang bij veiligheidsbesluitvorming

Evenwichtskunst. Bestuur in de mangel van de narrige burger, angstige adviseurs en het algemeen belang bij veiligheidsbesluitvorming Evenwichtskunst Bestuur in de mangel van de narrige burger, angstige adviseurs en het algemeen belang bij veiligheidsbesluitvorming Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid Mijn opzet voor vandaag

Nadere informatie

Onderzoeksraad voor Veiligheid BRZO inspectie en ongevallenonderzoek

Onderzoeksraad voor Veiligheid BRZO inspectie en ongevallenonderzoek Onderzoeksraad voor Veiligheid BRZO inspectie en ongevallenonderzoek Matthijs Jager Isabel Elias 1 Inhoudsopgave Onderwerpen Presentatie Ontstaan Onderzoeksraad Organisatie Onderzoeksraad Wettelijke Basis

Nadere informatie

Voorkom schade en maak daardoor minder kosten. Preventie voor uw wagenpark

Voorkom schade en maak daardoor minder kosten. Preventie voor uw wagenpark Voorkom schade en maak daardoor minder kosten Preventie voor uw wagenpark Voorkom schade en maak daardoor minder kosten Schade is natuurlijk ongewenst in uw bedrijf. Schades binnen uw wagenpark hebben

Nadere informatie

FUNCTIONEEL PARKET. Vestiging s-hertogenbosch. Mw. Mr. Dr. I.M. Koopmans MSHE officier van justitie

FUNCTIONEEL PARKET. Vestiging s-hertogenbosch. Mw. Mr. Dr. I.M. Koopmans MSHE officier van justitie FUNCTIONEEL PARKET Vestiging s-hertogenbosch Mw. Mr. Dr. I.M. Koopmans MSHE officier van justitie 03-03-09 pagina 2/x Arbeidsongevallen bestaan niet! 15 april 2015 03-03-09 pagina 3/x Eerst een paar cijfers

Nadere informatie

Veilig Managen van Ongevallen bij Projecten voor opdrachtnemers

Veilig Managen van Ongevallen bij Projecten voor opdrachtnemers Veilig Managen van Ongevallen bij voor opdrachtnemers Documentgegevens Versie 3.0 Status Definitief Geldig vanaf 1 november 2013 Laatste update 28 januari 2018 Eigenaar Manager Bouwmanagement Auteur Sander

Nadere informatie

Inspectierapport BuitenRijck (BSO) Van Rijnweg KC Rijswijk Registratienummer

Inspectierapport BuitenRijck (BSO) Van Rijnweg KC Rijswijk Registratienummer Inspectierapport BuitenRijck (BSO) Van Rijnweg 7 2286 KC Rijswijk Registratienummer 192176882 Toezichthouder: GGD Haaglanden In opdracht van gemeente: Rijswijk Datum inspectie: 19-10-2016 Type onderzoek:

Nadere informatie

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN GEBED OM VERGEVING De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus van elke viering een belangrijke betekenis en functie. De afstand die in het dagelijkse leven tussen God en mens

Nadere informatie

Ondernemersdag multifunctionele landbouw

Ondernemersdag multifunctionele landbouw Ondernemersdag multifunctionele landbouw Nieuwe inzichten Nieuwe kansen Nieuwe business Some men see things as they are, and say, Why? We dream of things that never were, and say, Why not? De ondernemer

Nadere informatie

Tab T Nadere toelichting keuze scenario s t.b.v. inspectie

Tab T Nadere toelichting keuze scenario s t.b.v. inspectie TAB T 5-1 Tab T nr. 5 Nadere toelichting keuze scenario s t.b.v. inspectie interne veiligheid een rankingmethode Bij de selectie installatiescenario s kunnen enkele principes worden gehanteerd die in onderstaande

Nadere informatie

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur Security Les 1 Leerling: Klas: Docent: Marno Brink 41B Meneer Vagevuur Voorwoord: In dit document gaan we beginnen met de eerste security les we moeten via http://www.politiebronnen.nl moeten we de IP

Nadere informatie

GELUK(T)! Editha Gerdingh

GELUK(T)! Editha Gerdingh GELUK(T)! GELUK(T)! Editha Gerdingh Auteur: Editha Gerdingh (Cover-)ontwerp: Editha Gerdingh Fotografie: Jay Mantri, Jonny Lindner, Nico Wall, Ryan McGuire ISBN: 9789463672580 www.lonked.com INHOUD INLEIDING

Nadere informatie

1waarde. SESSIE 1: IK BEN WAARDEVOL

1waarde. SESSIE 1: IK BEN WAARDEVOL 1waarde. SESSIE 1: IK BEN WAARDEVOL BENODIGD MATERIAAL: geldbiljet, Ik ben waardevol hand-outs (zie bijlage B), naamkaartjes, twee sieraden, plastic tas, chique sieradendoos, gekleurde permanent markers,

Nadere informatie

Verzekeren kan anders. Collectieve verzekeringen van Interpolis voor hockeyverenigingen.

Verzekeren kan anders. Collectieve verzekeringen van Interpolis voor hockeyverenigingen. Verzekeren kan anders. Collectieve verzekeringen van Interpolis voor hockeyverenigingen. 1 1 Visie van Interpolis op verzekeren 2 Collectieve aansprakelijkheidsverzekering Sporten is gezond. En hockey

Nadere informatie

EEN BRIEFING. GRAVER dan een schop. 5 vragen voor een aardige communicatiebriefing

EEN BRIEFING. GRAVER dan een schop. 5 vragen voor een aardige communicatiebriefing EEN BRIEFING GRAVER dan een schop 5 vragen voor een aardige communicatiebriefing Inleiding Hoe stel ik een goede briefing op voor een communicatiebureau?, dat is de hamvraag. In het begin was er niets...

Nadere informatie

Aboma en Arboplaats. Samen innoveren en zo veilig en gezond werk creëren. Inhoud

Aboma en Arboplaats. Samen innoveren en zo veilig en gezond werk creëren. Inhoud Aboma en Arboplaats Samen innoveren en zo veilig en gezond werk creëren Arboplaats Inhoud - Aboma en Arboplaats - Wijziging Arbowet - RI&E en PSA - Mijn RI&E: nieuw en branche RI&E - Belang Duurzame Inzetbaarheid

Nadere informatie

Mensen met een verstandelijke handicap en sexueel misbruik Kooij, D.G.

Mensen met een verstandelijke handicap en sexueel misbruik Kooij, D.G. Mensen met een verstandelijke handicap en sexueel misbruik Kooij, D.G. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the

Nadere informatie

FEB Middelburg. I februari 201 7

FEB Middelburg. I februari 201 7 Archiefexemplaar Gedeputeerde Staten bericht op brief van: De voorzitter van provinciale staten van Zeeland uw kenm*: ons kenmek, 11002884 afdeling: Handhaving Natuur en Milieu bijlage("): 1 behandeladoor:

Nadere informatie

Luister naar het lied en lees mee met de tekst. Kies telkens het juiste woord.

Luister naar het lied en lees mee met de tekst. Kies telkens het juiste woord. 7 Doe Maar Pa werkblad 1-1 Luister naar het lied en lees mee met de tekst. Kies telkens het juiste woord. Pa Doe Maar Zoals je daar nu zit, je haren (1) bijna/weldra wit De rimpels op je handen Zo (2)

Nadere informatie

Module 4 Making progress Unit 1 Mind your safety

Module 4 Making progress Unit 1 Mind your safety Unit 1 Mind your safety 1 Ik heb een memo geschreven in het Nederlands. Hierin staat: hoe laat we moeten inchecken; welke papieren we bij ons moeten hebben; hoeveel handbagage we mogen meenemen aan boord;

Nadere informatie

DE 5 VRAGEN VOOR GROEI

DE 5 VRAGEN VOOR GROEI DE 5 VRAGEN VOOR GROEI JEZELF ZIEN EN GEZIEN WORDEN Je wilt een blik werpen op jezelf. Je wilt groeien. Deze vijf vragen bieden perspectief in je relaties, je job, je persoonlijkheid, je happiness, je

Nadere informatie

Handleiding Veiligheidsrondes

Handleiding Veiligheidsrondes Utrecht, maart 2006 Handleiding Veiligheidsrondes Project Veiligheidsmanagement Bouwen aan Veiligheid in de Zorg Auteurs: drs. I. van der Veeken, drs B. Heemskerk, E. Nap Inleiding Niet alleen de Raad

Nadere informatie

1. BESCHRIJF DE RISICO'S OP ZWARE ONGEVALLEN OF RAMPEN, MET INBEGRIP VAN DE BRANDVEILIGHEID, TEN GEVOLGE VAN DEZE AANVRAAG.

1. BESCHRIJF DE RISICO'S OP ZWARE ONGEVALLEN OF RAMPEN, MET INBEGRIP VAN DE BRANDVEILIGHEID, TEN GEVOLGE VAN DEZE AANVRAAG. Addendum E7 Risico op zware ongevallen of rampen Voeg de gegevens als bijlage E7 bij het formulier. 1. BESCHRIJF DE RISICO'S OP ZWARE ONGEVALLEN OF RAMPEN, MET INBEGRIP VAN DE BRANDVEILIGHEID, TEN GEVOLGE

Nadere informatie

Connect Social Business

Connect Social Business Connect Social Business Joey Kaan September 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 4 2 Probleemstelling & Doelstelling 5 2.1 Leren Professioneel Functioneren.................. 5 2.2 Facebook API leren door

Nadere informatie

ONTSLA JEZELF Jouw Eerste Stap Naar Werken Met Energie En Voldoening Dit rapport is geschreven voor iedereen die al lang op zoek is naar werk dat echt voldoening gaat geven en in een ideale wereld het

Nadere informatie

CleanLease International Business principles: onze normen en waarden

CleanLease International Business principles: onze normen en waarden Versie definitief Datum, 21 december 2011 CleanLease International Business principles: onze normen en waarden Inhoud 1 Inleiding CleanLease normen en waarden 2 Normen en waarden: medewerkers 3 Normen

Nadere informatie

Eenzaamheid aanpakken doe je zo!

Eenzaamheid aanpakken doe je zo! Eenzaamheid aanpakken doe je zo! Jeannette Rijks Eenzaamheid. Iedereen kent het en weet wat het is: dat rotgevoel als je je alleen en verlaten voelt. Simpel. Minder simpel is het als je er niet in slaagt

Nadere informatie