zich helaas geen computerspelletjesverslaafden,

Transcriptie

1 column Times to waste Marijke Verstappen Zo net voor de vakantie moeten er altijd honderd-en-één-zaken nog gebeuren, waaronder in mijn geval het schrijven van een column voor dit blad. De kapstok was er al: een prachtige quote die ik in een artikel in een tijdschrift voor audiofielen (?!) had gelezen. Libraries will get you through times of no money better than money will get you through times of no libraries. Enfin, wachtend op verdere inspiratie om de lezers met een filosofisch getinte column te verrassen, ben ik even de zinnen met iets anders gaan verzetten. Menigeen herkent ongetwijfeld dit pathologische gedrag: te veel te doen, met een te krappe deadline leidt tot het verbeuzelen van kostbare tijd met iets geheel onnozels. In mijn geval dus het spelen van het computerspel SettlersIII. De opdracht is om een samenleving op te bouwen en vervolgens de vijand te veroveren. Vreedzaam coëxisteren is er in dit soort spelen immers zelden bij. Ik was eindelijk zo n beetje toe aan het eindspel, de grote finale, maar kwam gruwelijk vast te zitten. Uur na uur glipten door mijn vingers terwijl ik alle registers in de bovenkamer opentrok om het probleem te tackelen. En dat in plaats van het denken over die uitdagende quote waar zo n mooi en actueel verhaal in zou moeten zitten....times of no money Er zijn openbare bibliotheken in Amerika die proefondervindelijk hebben moeten vaststellen dat na 11 september en de daaropvolgende recessie er weer veel meer bezoekers in de bibliotheek komen dan in de zeven vette jaren daarvoor. Zou dat in Nederland ook gebeuren? Maar helaas, de wereld van mijn Settlers liet me niet echt los. De gedachte aan de realiteit en de deadline verdwenen weer snel achter de kleurige beelden op de pc en het schijnbaar onoplosbare probleem. En ik begon maar weer eens opnieuw In mijn vriendenkring bevinden zich helaas geen computerspelletjesverslaafden, dus iemand om raad vragen kon ik niet. En zelfs al had ik die fanaten gekend, dan was het vast niet gewaardeerd als ik op dat ondertussen nachtelijke tijdstip had gebeld. Maar gelukkig hebben we nog de virtuele kenniswereld van het internet onder de vingertoppen, 24 uur per dag. Dus snel het web op en met Google op zoek gegaan naar sites over SettlerIII. De oogst was redelijk groot, maar waarom blijken de medespelers die hun kennis willen delen nu vooral in Rusland, Japan, Hongarije of Roemenië te wonen? Ik spreek wel een bescheiden woordje Japans, maar dat is vooral toereikend om een hotelkamer te veroveren, over het weer te praten of een goede maaltijd te bestellen. Aan Slavische talen heb ik me nog nooit gewaagd, dus het dolen van site na site leidde niet tot n stap verder in de richting van de oplossing. Al met al zeer teleurstellend. Door Myst 1, 2 en 3 (ook al zo n heerlijk computer-denkspel) heb ik mijn weg listig weten te vinden door de vele Myst-internetsites met tips, trucs en strategieën veelvuldig te raadplegen. Zou ik misschien een van mijn mederedactieleden eens moeten vragen om een cursus internet zoeken voor gevorderenden? Een slechte zoekstrategie kost immers meer tijd, en dat is nou net wat ik nu niet heb... Ik worstelde verder en verdwaal in morsige sites, de klok tikte door en uiteindelijk wist ik een bruikbare aanwijzing op te dreggen. Victory! Hedenochtend heb ik met veel koffie en bloeddoorlopen ogen het computerspel definitief afgerond. De tijd voor serieus denkwerk voor een doortimmerde column is als sneeuw voor de zon verdwenen, maar ik heb er wel een melkboerenhondenvariant op de quote aan overgehouden: surfing on the web will get you in no time through times of no time. Marijke Verstappen is directeur van Hotei Management en Advies en redacteur van Informatie Professional. 15

2 IP s website test V Paper Space : kranten online Marianne Peereboom et al. Informatie Professionals vijfde websitetest richt zich op de digitale uitgaven van Nederlandse dagbladen, sites die belangrijk zijn voor zowel de gewone webgebruiker als de informatieprofessional. Het IP Panel, bestaande uit deels bekende, deels nieuwe gezichten, boog zich over de inhoud, navigatiemogelijkheden, actualiteit, de integratie van multimedia en nog veel meer aspecten van de kranten online. A newspaper is a circulating library with high blood pressure Bugs Baer, , U.S. journalist, cartoonist HADDEN IN 1998 nog slechts 24 van de 37 zelfstandige dagbladtitels in Nederland een website, 1 in de door ons opgestelde inventarisatie gaat elke titel nu vergezeld van een url. Uit dit aanbod, onderverdeeld in landelijke, regionale, gratis en gespecialiseerde dagbladen en andere nieuwsaanbieders, hebben we gepoogd een afgewogen keuze te maken. De keuze van te testen dagbladen De landelijke en de gespecialiseerde dagbladen zijn allemaal in de test vertegenwoordigd vanwege hun uitgesproken eigen karakter. Onder de regionale bladen zijn veel kopbladen, die met uitzondering van de regionale nieuwspagina s grotendeels hetzelfde zijn als de moederkranten. We hebben geprobeerd uit dit aanbod een afgewogen selectie te maken, waarbij alle regio s en alle uitgevers met een representatieve keuze zijn vertegenwoordigd. In totaal zijn er twintig regionale dagbladen opgenomen. Tijdens de testperiode fuseerden Nieuwsblad van het Noorden, Groninger Dagblad en Drentse Courant tot Dagblad van het Noorden, waarvan begin april het eerste exemplaar verscheen. Die krant hebben we in plaats van de oorspronkelijke bladen in onze selectie opgenomen. 2 Van de twee gratis dagbladen, Metro en Sp!ts, besloot Metro net voor het begin van onze test het nieuws van de site te halen en zich op het web te gaan concentreren op Club Metro. De site biedt nog wel een archief met de artikelen van de laatste zeven dagen. En wie zich aanmeldt via MetroPoint, de internationale Metro-website, kan de papieren krant via een wachtwoord als pdf-document opvragen of per ontvangen. De enige overblijver in de categorie gratis, Sp!tsnet, hebben we vanwege de landelijke verspreiding aan de categorie landelijke dagbladen toegevoegd. Aangezien internet het verschil tussen schrijvende media, televisie en radio minder relevant maakt, namen we ter vergelijking de nieuwssite van de NOS en de Wereldomroep op in de test. Ook vergeleken we de krantenwebsites met een speciaal voor het web opgezette nieuwssite: NU.nl. Het ANP hebben we niet opgenomen, omdat het nieuws en beeldarchief op deze site niet vrij toegankelijk zijn ( De test: criteria en methode Voor het ontwikkelen van de testcriteria 3 is het panel te rade gegaan bij Internet Detective ( een interactieve cursus om de kwaliteit van informatie op internet te leren beoordelen. 4 Internet Detective onderscheidt drie typen kwaliteitscriteria die betrekking hebben op respectievelijk inhoud, vorm en ondersteunende processen. Het panel bekeek alle criteria op hun relevantie voor dagbladen op het web en herformuleerde ze tot testvragen die in de meeste gevallen met ja of nee konden worden beantwoord. Voor de inhoud van de websites hebben we gekeken naar: Status en verantwoording De Internet Detective noemt gezag en reputatie van de aanbieder en geldigheid en accuraatheid van de informatie als belangrijke criteria voor de kwaliteit en waarde van een website. In de tabel hebben we de hieruit afgeleide testvragen samengenomen onder status en verantwoording. Kranten ontlenen hun gezag en status aan de gedrukte versie. Maar hebben ze ook een mission statement die speciaal betrekking heeft op de website? Geven de kranten inzicht in de doelstellingen van hun websites? Hoe zien zij de relatie met de gedrukte krant? En is het duidelijk wie er verantwoordelijk is voor de internetversie en is de betreffende redactie bereikbaar voor vragen? 18

3 foto: egon viebre Bovendien moet je er als lezer op kunnen vertrouwen dat de krant ook op het web de aloude journalistieke uitgangspunten hanteert om de juistheid en geldigheid van de informatie te waarborgen. In dat kader is het interessant om te weten wat het beleid is met betrekking tot het rectificeren van foutieve informatie online. Wordt de informatie stilzwijgend gecorrigeerd, zonder dat de lezer kan zien dat er iets is veranderd, of worden net als in de gedrukte krant rectificaties apart als zodanig vermeld? Oorspronkelijkheid en herkomst van de informatie Waar komt de informatie op de site vandaan? Is alle informatie intern of zijn er externe links? Wordt er geadverteerd op de site? De internetomgeving biedt bij uitstek de mogelijkheid om eigen informatie en informatie van derden bij elkaar te brengen en geïntegreerd aan te bieden. In hoeverre maken de dagbladen hier gebruik van? Volledigheid en dekking Wat heeft de website van de krant te bieden? Is er meerwaarde ten opzichte van de gedrukte editie? Een archief is bijvoorbeeld bij uitstek iets waarin websites een aanvulling op de gedrukte krant kunnen leveren. Hoe ver gaat zo n archief terug? Is het vrij toegankelijk of alleen voor abonnees? Zijn er referenties per artikel naar ander materiaal, op de eigen website of naar externe informatie? Ook in het bijeenbrengen van links naar verspreide informatie kan de digitale krant een meerwaarde hebben ten opzichte van de gedrukte editie. De formele criteria hebben geen betrekking op wat er wordt aangeboden, maar op hoe het wordt aangeboden, dat wil zeggen: op de navigatie, lay-out, gebruikersondersteuning en de al dan niet adequate toepassing van standaarden en technologieën. Een website kan inhoudelijk een goudmijn 19

4 Trouw Sp!ts Algemeen Dagblad NRC Handelsblad Nederlands Dagblad Het Parool de Volkskrant De Telegraaf Landelijke dagbladen PCM Telegraaf zelfstandig INHOUDELIJKE CRITERIA Status, verantwoording Heeft de website een mission statement? nee ja nee nee ja ja nee nee Wordt de internetredactie vermeld? nee ja ja ja ja ja nee ja Zijn er contactgegevens van internet (deel)redacties? ja ja ja nee ja ja ja ja Wordt foutieve informatie gerectificeerd?? ja ja ja ja ja?? Oorspronkelijkheid en herkomst van de informatie Zijn er algemene links naar externe informatie? ja nee nee ja ja ja nee ja Wordt er geadverteerd op de site? ja ja ja ja ja ja nee ja Volledigheid / dekking Is er een archief? ja ja ja ja ja ja ja ja Wordt vermeld hoe lang het archief teruggaat? ja ja ja ja ja ja nee nee Zo ja, hoe lang? krant 3 mnd 4 jr krant 1 jr 1 jr 6 jr nvt nvt 3 mnd site 2 jr site 1,5 jr Zo nee, wat is je eigen schatting? nvt nvt 3 mnd nvt nvt nvt 1,5 mnd 4 jr Is het archief gratis toegankelijk? ja nee ja nee ja ja ja ja Is het archief openbaar toegankelijk? (Of moet je je registreren?)ja ja ja ja ja ja ja ja Worden er dossiers aangeboden over bepaalde onderwerpen? ja ja ja ja ja ja nee ja Wordt er doorverwezen naar informatie die uitsluitend in de nee nee nee nee nee nee nee nee papieren versie te vinden is? Worden er per artikel links aangeboden naar gerelateerde nee ja ja ja ja ja nee nee interne informatie? Worden er per artikel links aangeboden naar gerelateerde ja nee nee ja ja nee nee nee externe informatie? Wordt er informatie aangeboden in andere talen dan het nee nee nee nee nee nee nee nee Nederlands? Zijn er rubrieken gericht op bepaalde doelgroepen? nee nee nee ja ja ja nee ja FORMELE CRITERIA Navigatie / lay-out Is er een sitemap? ja ja ja nee nee nee nee nee Is er een zoekfunctie op de gehele website? ja ja ja ja ja nee nee nee Is er een zoekfunctie op het archief? ja ja ja ja ja ja ja ja Is er een zoekfunctie op het gehele web? nee nee nee nee nee ja nee nee Kun je vanaf iedere pagina terug naar de beginpagina? ja ja ja ja ja ja ja ja Is in een oogopslag duidelijk wat de link naar de thuispagina is? nee ja ja ja ja nee ja ja Zijn pictogrammen en teksten duidelijk? ja ja ja ja ja nee ja ja Worden er frames gebruikt? nee nee nee nee nee nee nee ja Is het lettertype goed leesbaar? ja ja ja ja ja ja ja ja Gebruikersondersteuning/dienstverlening Is er een formulier/ adres om vragen te stellen, ja ja ja ja ja ja ja ja kritiek/feedback te leveren? Hoe snel wordt aan de redactie beantwoord? 1 dg < 12uur per omg per omg < 2 dgn 17 dgn niet niet Zijn er online hulppagina s? zoekhulp ja zoekhulp zoekhulp FAQ FAQ nee zoekhulp Is er communicatie mogelijk over het abonnement op ja ja ja ja ja ja nvt ja de papieren versie? Is het mogelijk om automatisch breaking news te ontvangen? nee nee ja ja ja nee nee nee Is personalisering mogelijk? nee ja ja nee nee ja nee nee Wordt er e-commerce bedreven door de krant zelf? ja ja nee ja ja ja nee ja E-commerce door externe bedrijven/particulieren? ja ja ja ja nee ja nee ja Toepassing technologieën en standaarden Is de website toegankelijk voor visueel gehandicapten? nee nee nee nee nee nee nee ja Wordt er gebruik gemaakt van multimediale toepassingen? ja 3 nee ja 1 ja 1,2 ja 1 nee? nee nee Wordt er een aparte printversie aangeboden? ja ja ja ja ja nee nee ja Is het mogelijk om artikelen of foto s te bestellen? ja 4 ja 4 ja 4 ja 4,5 ja 4 ja 4 nee nee Zijn er mogelijkheden tot interactiviteit? ja 8,9,12 ja 6,7,8,11 ja 12 ja 7,8,9 ja 6,8,9,10 ja 6,7,8,10,12 nee nee SYSTEEMCRITERIA Betrouwbaarheid van de informatievoorziening Wordt vermeld hoe vaak de site wordt geüpdatet? nee ja nee nee ja ja nee nee Zo ja, hoe vaak? nvt > 1 nvt nvt > 1 > 1 nvt nvt Zo nee, wat is je eigen schatting? > 1 nvt > 1 > 1 nvt nvt > 1 1 Worden de berichten afzonderlijk gedateerd? nee ja ja ja ja ja ja ja Betrouwbaarheid van de site Werken alle links? ja ja ja ja ja ja ja ja Wordt het adres vermeld van diegene die verantwoordelijk ja ja ja ja ja ja ja ja is voor het onderhoud van de site? Betrouwbaarheid van het systeem Werkt de site probleemloos onder verschillende browsers ja ja ja ja nee ja nee ja (N4+; MS IE 4+)? Wordt vermeld welke browser(versie)s ondersteund worden? nee ja nee nee ja ja ja nee 1 animaties 2 geluid 3 video 4 artikel 5 foto 6 advertentie plaatsen 7 chat 8 discussieforum 20

5 De Twentsche Courant Tubantia Reformatorisch Dagblad Apeldoornse Courant Amersfoortse Courant BN/De Stem Brabants Dagblad de Gelderlander Provinciale Zeeuwse Courant Haagsche Courant Eindhovens Dagblad Utrechts Nieuwsblad Regionale dagbladen Wegener ja ja nee nee ja ja nee nee nee nee nee ja ja ja ja nee ja nee ja ja ja ja nee ja ja ja nee ja nee ja ja ja ja ja???? ja? ja??? nee ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt 2 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr 2,5 jr nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee 6 uur niet 1 dg 1 dg niet per omg niet 1 dg 1 dg niet nvt ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja nee ja nee nee ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja 1 nee ja 1.2 ja 1,2,3 nee nee ja 1 ja 1,3 nee ja 3 nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja 5 ja 9 ja 6,8,9,12 ja 6,8,9,12 ja 6,8,11,12 ja 6,8,11,12 ja 6,9,11,12 ja 6,8,9,12 ja 8,9,11,12 ja 8,9,11,12 ja 6,8,9,12 ja 7,8,12 ja nee nee nee ja nee nee nee nee nee nee > 1 nvt nvt nvt > 1 nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt > 1 > 1 > 1 nvt > 1 > 1 > 1 > 1 > 1 > 1 ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee 9 enquête / poll 10 ingezonden brieven 11 gastenboek 12 overig (o.a. puzzels, recepten) 21

6 Meer gegevens op IP Online De testresultaten worden ook op IP Online, de website van Informatie Professional ( gepubliceerd. Ter aanvulling op het schema zijn daar ook korte tekstuele beoordelingen van de geteste kranten te vinden die hier vanwege de ruimte ontbreken. zijn, als de gebruiker de weg niet kan vinden, wordt afgeschrikt door een ondoorgrondelijke structuur of een hoofdpijnverwekkende vormgeving en nergens antwoord krijgt op eventuele vragen, kan dit de potentiële waarde zeer verminderen. We keken onder andere naar: de aanwezigheid van een sitemap, naar zoekfuncties, navigatiehulpmiddelen zoals buttons en pictogrammen, frames, lettertype en leesbaarheid. De toepassing van standaarden en technologieën is een interessant aspect, omdat juist hierin vaak een deel van de meerwaarde van een digitale editie te vinden is: de integratie van multimediale toepassingen, de mogelijkheid om artikelen in een handig format te printen, te downloaden of per te ontvangen, en allerlei vormen Status en verantwoording Een mission statement die speciaal betrekking heeft op de website hebben slechts negen van de zesendertig geteste sites. Deze statements, onder de kop de krant op internet, internet editie of over deze site, zijn meestal te vinden in het colofon of onder de rubriek de krant. In deze teksten wordt onder andere aandacht besteed aan de ontstaansgeschiedenis, de inrichting van de site, de toegevoegde waarde van de site, de update-frequentie en de bedoelingen die de redactie met de site heeft. Sommige kranten bieden alleen een uitleg over de doelstellingen van de krant in het algemeen, maar dat was niet voldoende om een ja in de tabel te scoren. Reformatorisch Dagblad heeft beide: aparte pagina s met informatie over de papieren krant en over de interneteditie. Het publiceren van een mission statement is naar de mening van het panel aanbevelenswaardig: de online krant kan zich hiermee positioneren ten opzichte van de eigen gedrukte versie en de (digitale) concurrentie. De ambities van de krant met de digitale versie kunnen hierin worden toegelicht, zodat de gebruiker weet wat hij kan verwachten. Omdat op géén van de geteste websites het rectificatiebeleid werd vermeld, hebben we de redacties met een contactadres de volgende vraag gestuurd: Kunt u mij informeren over het beleid dat u hanteert inzake het rectificeren van foutieve informatie op de website van uw krant? Gebeurt dat op dezelfde manier als in de gedrukte krant, of worden webartikelen stilzwijgend gecorrigeerd? Vijftien dagbladen maken gebruik van de mogelijkheden Op géén van de geteste krantensites wordt het rectificatiebeleid genoemd, laat staan omschreven van interactiviteit: online discussieforum, chat, polls, gastenboek, commentaar leveren op artikelen en meer frivole zaken zoals het online oplossen van de kruiswoordpuzzel of het uitwisselen van recepten. Tenslotte zijn er de ondersteunende processen of systeemcriteria. Deze hebben betrekking op onderhoud en technische performance: is de website stabiel, werkt hij ook onder oudere browser versies, wordt hij regelmatig geactualiseerd enzovoort. Van eind januari tot eind april zijn er drie testrondes uitgevoerd. In de eerste twee testten teams van twee mensen drie kranten in hun geheel, in de derde ronde werden door één persoon alle kranten op een beperkt aantal vragen getest. Deze horizontale én verticale manier van testen gaf elk van de panelleden een overzicht van een aantal kranten in hun totaliteit en van alle websites op een aantal aspecten. De testvragen en de resultaten per krant zijn te vinden in het bijgevoegde schema op p en p Algemene bevindingen en conclusies volgen hieronder. De resultaten van het medium en corrigeren eventuele fouten stilzwijgend. Vier daarvan doen beide: BN/De Stem rectificeert op dezelfde wijze als in de krant wanneer een fout pas een dag later ontdekt wordt, Friesch Dagblad zegt een rectificatie te zullen plaatsen bij een dramatische fout, maar dat is tot dusver nog niet voorgekomen. Ook bij Cobouw ligt de wijze van rectificeren aan de ernst van de fout. Het Financieele Dagblad corrigeert stilzwijgend, maar brengt rectificaties voor berichten die verschijnen onder laatste nieuws. Andere redacties hanteren dezelfde regels als bij de gedrukte edities, zoals de Staatscourant en Dagblad De Limburger. Een redacteur van de PZC meldde het ontbreken van richtlijnen voor rectificaties te zullen bespreken met zijn chef. Oorspronkelijkheid en herkomst van de informatie Wat betreft informatieaanbod keken we naar de relatie tussen eigen informatie en informatie aangeboden door derden. Dit kan enerzijds de vorm aannemen van verdieping, via externe links naar gerelateerde informatie, anderzijds van reclame en samenwerking met commerciële partijen binnen of buiten het eigen bedrijf. In dat geval kan men gaan van reclamevrije sites, via een reclameaanbod dat qua lay-out (banners, links) duidelijk gescheiden is van het redactionele aanbod, tot een situatie waarbij commerciële activiteiten van derden verregaand geïntegreerd zijn in het eigen informatieaanbod. Op verreweg de meeste sites wordt geadverteerd in de vorm van banners en links die je naar de site van de desbetreffende adverteerder brengen. De mogelijkheden van het web, met bewegende teksten en beelden, bieden de adverteerder extra mogelijkheden om de gebruiker te verleiden... 22

7 dan wel mateloos te irriteren. De Telegraaf heeft er zelfs een vraag over in de FAQ: Is dat nou nodig, die knipperende advertenties? Ja, want alleen zo kunnen we de kosten van de productie dekken en Telegraaf-i gratis blijven aanbieden, legt men de getergde lezer uit. De internetredacties werken zelf vaak ook met banners om bepaalde zaken onder de aandacht te brengen, zoals columns en dossiers, of proefabonnementen. Dit kan verwarring scheppen, omdat niet op het eerste gezicht duidelijk is wat reclame is en wat onderdeel van de krant. Het is wenselijk dat reclame en redactionele inhoud duidelijk gescheiden blijft, zodat de lezer inzicht heeft in de herkomst en bedoeling van bepaalde informatie. De mate waarin kranten via interne en externe links verwijzen naar informatie elders in de krant of op het web varieert. Met name de mogelijkheid om door te linken naar informatie elders wordt, behalve soms in de dossiers, niet optimaal benut, mogelijk omdat dit vrij arbeidsintensief is. Volledigheid en dekking Een belangrijke meerwaarde van de internetkrant is de beschikbaarheid van een archief. Alleen Limburgs Dagblad biedt géén archief aan. Soms is het mogelijk om zowel de artikelen op de site als die in de gedrukte editie te doorzoeken, bijvoorbeeld bij Trouw, Algemeen Dagblad en Het Parool. Het archief is niet bij alle sites op een voor de hand liggende plaats ondergebracht. Bij Agrarisch Dagblad moet je eerst naar Actueel en dan naar Meer nieuws. Soms moet je naar beneden scrollen om het archief te vinden zoals bij Trouw en een groot aantal regionale bladen. Bepaalde rubrieken, zoals boek- en filmrecensies of RTV, gaan vaak langer terug dan het nieuwsarchief. Een aantal kranten maakt voor het archief gebruik van dezelfde zoeksoftware. Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad, Het Parool, Trouw en de Volkskrant gebruiken T-find. De functionaliteit en presentatie is bij deze kranten daardoor vergelijkbaar, hoewel er kleine individuele verschillen zijn in de look & feel en de instellingen. De resultaten kunnen gesorteerd worden op datum of relevantie. T-find presenteert een maximum van honderd treffers; wel kan worden aangegeven wat het totaal aantal resultaten is. Ook worden alternatieve (bredere, specifiekere) zoektermen gegeven. De regionale kranten van Wegener bieden één geïntegreerde ingang op de archieven van al hun bladen. De zoekfunctie functioneerde helaas tijdens een groot gedeelte van de testperiode niet optimaal door een technische storing. Een aangepaste versie zal naar verwachting in mei beschikbaar komen. De Wegener-bladen bieden ook een foto-archief, onder de wat misleidende titel foto-album. Een groep regionale kranten (bediend door Regio-i, zie onder navigatie en lay-out ) gebruikt zo te zien ook allemaal dezelfde software, maar heeft géén gezamenlijk archief. Het gaat om Haarlems Dagblad, De Gooi- en Eemlander, Leidsch Dagblad, Noordhollands Dagblad, Leeuwarder Courant, Dagblad van het Noorden, Limburgs Dagblad en Dagblad De Limburger. Het zoekscherm bestaat bij deze kranten uit een veld om zoektermen in te typen en een drop-down-menu, waarin aangegeven kan worden in welke periode gezocht moet worden. Dit loopt van laatste week t/m laatste jaar ; de default is alle, hetgeen suggereert dat het archief ook artikelen bevat die meer dan één jaar oud zijn. Ook kun je de zoekactie beperken tot een bepaalde categorie, bijvoorbeeld binnenland of sport. Het totaal aantal treffers wordt vermeld, maar ze worden getoond tot een maximum van vijftig. Het is onduidelijk op welk criterium de berichten worden gesorteerd. Er wordt geen hulp geboden bij het zoeken. Bij Cobouw en Reformatorisch Dagblad kun je het archief niet in één keer doorzoeken, maar slechts per jaar, wat nogal onhandig is als je artikelen uit een meerdere jaren beslaande periode wilt hebben. Slechts in tien gevallen waarvan zes landelijke dagbladen wordt expliciet vermeld hoe lang het archief teruggaat. Hierin zijn opvallende verschillen: van een maand tot zeventien jaar. Alle archieven zijn gratis toegankelijk behalve bij Het Financieele Dagblad: voor een gedeelte van de artikelen moet betaald worden. Het archief is soms alleen voor abonnees toegankelijk, zoals bij NRC Handelsblad, Trouw en bij Het Financieele Dagblad gedeeltelijk. Ook Cobouw heeft een vrij toegankelijk archief van drie maanden en een archief met artikelen uit de gedrukte krant vanaf 1993 dat alleen toegankelijk is voor abonnees. De meeste sites bieden dossiers aan van belangrijke gebeurtenissen: 11 september en de oorlog in Afghanistan, het Koninklijk Huwelijk, de rampen in Volendam en Enschede, enzovoort. De Twentsche Courant Tubantia heeft een aparte website gewijd aan de vuurwerkramp. De enige sites zonder dossiers zijn Sp!ts, Agrarisch Dagblad en Staatscourant. Dagblad van het Noorden is na de fusie opnieuw met het samenstellen van dossiers begonnen, maar heeft niet de dossiers van de gefuseerde kranten meegenomen. Aantal en inhoud van de dossiers zijn zeer divers. Landelijke dagbladen hebben over het algemeen meer dossiers dan regionale, die vaak ook of uitsluitend dossiers over regionale onderwerpen bieden. De inhoud varieert van alleen de relevante krantenartikelen tot een breed aanbod van artikelen, foto s, video, geluid en links naar externe informatie. Sommige bladen, zoals Reformatorisch Dagblad, bieden de mogelijkheid om je eigen knipselmap samen te stellen. NRC Handelsblad vermeldt in een aparte rubriek bronnen die zijn aangehaald in de krant zoals brieven, rapporten, toespraken, studies etcetera. De Telegraaf: druk, vol, kleurig 23

8 Haarlems Dagblad Limburgs Dagblad Friesch Dagblad Leidsch Dagblad De Gooi- en Eemlander Noordhollands Dagblad vervolg regionale dagbladen zelfst. HDC/Telegraaf VND/ Mediagroep Telegraaf INHOUDELIJKE CRITERIA Status, verantwoording Heeft de website een mission statement? nee nee ja ja nee nee Wordt de internetredactie vermeld? ja ja ja ja ja nee Zijn er contactgegevens van internet (deel)redacties? ja ja nee nee nee ja Wordt foutieve informatie gerectificeerd? ja ja ja??? Oorspronkelijkheid en herkomst van de informatie Zijn er algemene links naar externe informatie? ja ja nee ja ja ja Wordt er geadverteerd op de site? ja ja ja ja ja ja Volledigheid / dekking Is er een archief? ja ja ja ja ja nee Wordt vermeld hoe lang het archief teruggaat? nee nee nee nee ja nvt Zo ja, hoe lang? nvt nvt nvt nvt 1 jr nvt Zo nee, wat is je eigen schatting? 1 mnd 2 jr < 1 jr 1,5 jr nvt nvt Is het archief gratis toegankelijk? ja ja ja ja ja nvt Is het archief openbaar toegankelijk? (Of moet je je registreren?)ja ja ja ja ja nvt Worden er dossiers aangeboden over bepaalde onderwerpen? ja ja ja ja ja ja Wordt er doorverwezen naar informatie die uitsluitend in de papieren versie te vinden is? nee nee nee nee ja nee Worden er per artikel links aangeboden naar gerelateerde interne informatie? nee nee nee nee nee ja Worden er per artikel links aangeboden naar gerelateerde externe informatie? nee nee nee nee ja nee Wordt er informatie aangeboden in andere talen dan het Nederlands? ja nee nee nee nee nee Zijn er rubrieken gericht op bepaalde doelgroepen? nee nee nee nee ja ja FORMELE CRITERIA Navigatie / lay-out Is er een sitemap? nee nee nee nee nee nee Is er een zoekfunctie op de gehele website? nee nee nee nee nee nee Is er een zoekfunctie op het archief? ja ja ja ja ja nee Is er een zoekfunctie op het gehele web? nee ja ja ja ja ja Kun je vanaf iedere pagina terug naar de beginpagina? ja ja ja ja ja ja Is in een oogopslag duidelijk wat de link naar de thuispagina is? nee nee nee nee ja ja Zijn pictogrammen en teksten duidelijk? ja ja ja ja ja ja Worden er frames gebruikt? nee ja ja ja ja ja Is het lettertype goed leesbaar? ja ja ja ja ja ja Gebruikersondersteuning/dienstverlening Is er een formulier/ adres om vragen te stellen, kritiek/feedback te leveren? ja ja ja ja ja ja Hoe snel wordt aan de redactie beantwoord? 4 dgn 1 dg 2 dgn niet niet niet Zijn er online hulppagina s? nee nee nee nee FAQ nee Is er communicatie mogelijk over het abonnement op de papieren versie? ja ja ja ja ja ja Is het mogelijk om automatisch breaking news te ontvangen? nee nee nee nee nee nee Is personalisering mogelijk? nee nee nee nee nee nee Wordt er e-commerce bedreven door de krant zelf? ja nee nee nee nee nee E-commerce door externe bedrijven/particulieren? ja ja ja ja ja ja Toepassing technologieën en standaarden Is de website toegankelijk voor visueel gehandicapten? nee ja ja ja ja ja Wordt er gebruik gemaakt van multimediale toepassingen? nee nee nee nee ja 2,3 ja 1,3 Wordt er een aparte printversie aangeboden? nee nee nee nee nee nee Is het mogelijk om artikelen of foto s te bestellen? ja 5 ja 5 ja 5 ja 5 ja 5 nee Zijn er mogelijkheden tot interactiviteit? nee ja 6,9,12 ja 6,9,12 ja 6,9,12 ja 6,9,11,12 ja 6,12 SYSTEEMCRITERIA Betrouwbaarheid van de informatievoorziening Wordt vermeld hoe vaak de site wordt geüpdatet? nee nee nee nee ja nee Zo ja, hoe vaak? nvt nvt nvt nvt > 1 nvt Zo nee, wat is je eigen schatting? > 1 > 1 > 1 > 1 nvt > 1 Worden de berichten afzonderlijk gedateerd? ja ja ja ja ja ja Betrouwbaarheid van de site Werken alle links? ja ja ja ja ja ja Wordt het adres vermeld van diegene die verantwoordelijk is voor het onderhoud ja ja ja ja ja ja van de site? Betrouwbaarheid van het systeem Werkt de site probleemloos onder verschillende browsers (N4+; MS IE 4+)? ja ja ja ja nee ja Wordt vermeld welke browser(versie)s ondersteund worden? nee nee nee nee ja nee 1 animaties 2 geluid 3 video 4 artikel 5 foto 6 advertentie plaatsen 7 chat 8 discussieforum 24

9 Nu.nl Agrarisch Dagblad Dagblad De Limburger Rotterdams Dagblad Dagblad van het Noorden Cobouw Het Financieele Dagblad NOSNieuws Wereldomroep Leeuwarder Courant Staatscourant Limburg/Telegraaf Noordelijke Dagblad Combinatie PCM Gespecialiseerde dagbladen Overige nieuwsaanbieders ja ja ja ja ja ja nee ja nee ja nee ja ja ja ja ja ja nee nee nee ja nee????? ja ja ja??? ja nee nee ja ja ja nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee ja ja nee nee nee nee nee nee ja ja ja nee nee nee nvt nvt nvt nvt nvt 3 mnd abonnees 5 jr nvt nvt nvt 3 mnd prof 17 jr 1,5 mnd 1,5 mnd 1 mnd 6 jr 1,5 jr nvt nvt nvt 1,5 jr 2 jr 4 jr ja ja ja ja ja ja deels ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja nee ja ja ja nee nee nee nee ja nee ja ja nvt nvt nvt ja nee ja ja nee nee ja nee ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja nee ja nee nee nee nee ja nee nee nee ja nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja nee nee nee ja nee nee nee nee ja ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee ja nee ja nee ja nee ja ja ja ja nee ja nee ja ja ja ja ja ja nee ja ja nee nee per omg per omg 2dgn niet niet 1 dg < 12 uur 1 dg nvt nvt nvt nee FAQ FAQ nee nee nee FAQ nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja nee ja nvt nvt nvt nee nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja nee nee ja nee nee nee nee nee nee ja ja ja nee nee nee ja ja ja nee nee ja ja nee nee nee nee ja ja ja nee nee nee ja nee nee nee nee nee ja 1 nee ja 1,2,3 nee nee nee nee ja 2,3 ja 3 ja 2 nee nee nee nee nee nee ja ja nee ja nee nee ja 5 nee nee ja 4 nee ja 4 nee nee nee nee ja 6,9,10,11,12 ja 6,9 ja 6,9,11 ja 6 nee ja 9 nee nee nee ja 10 ja 9,11 nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt > 1 > 1 > 1 > > 1 1 > 1 > 1 > 1 ja ja ja ja nee nee ja nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee 9 enquête / poll 10 ingezonden brieven 11 gastenboek 12 overig (o.a. puzzels, recepten) 25

10 Als speciale doelgroep zijn jongeren favoriet. Er zijn ook nog altijd kranten die een aparte pagina voor vrouwen hebben. De Volkskrant richt zich apart tot een trendy doelgroep van singles. Navigatie en lay-out De look & feel van de websites roept vaak de papieren krant in gedachten. De vrij rustige opmaak van NRC Handelsblad vinden we terug op het web, met functioneel kleurgebruik. De Telegraaf is druk, vol, kleurrijk en heeft een weinig inzichtelijke structuur. Slechts vier sites hebben een sitemap: AD, NRC Handelsblad, Het Parool en Leeuwarder Courant. Vooral die van NRC geeft goed de gelaagde structuur van de site weer. Voor uitgebreide, complex gestructureerde sites is een sitemap geen overbodige luxe. Bij De Telegraaf bijvoorbeeld zou een heldere sitemap de site een stuk inzichtelijker kunnen maken. Het Financieele Dagblad verwijst op de zich tot het Nederlandse domein. De desbetreffende kranten hebben we toch maar een ja gegeven in de tabel. Je zou kunnen beargumenteren dat deze zoekoptie, vooral de mogelijkheid om per provincie te zoeken, aansluit bij het regionale karakter van deze kranten. Kom je makkelijk weer thuis? Veel kranten gebruiken de term home of het bekende huisje als icoon voor deze functie. Een groot aantal maakt het moeilijker door de term Voorpagina of Nieuws te gebruiken en die dan ergens te plaatsen in een rij met andere buttons (als voorpagina als eerste verscheen in het rijtje dan kreeg dat van ons een ja op de vraag of de home-link duidelijk is). Bij Algemeen Dagblad moet je op de naam van de krant zelf klikken: dit zal mogelijk niet voor iedere gebruiker evident zijn. Gebruikersondersteuning en dienstverlening Bij alle sites is het mogelijk om per contact op te nemen, behalve bij de Haagsche Courant: deze geeft wel Op een gestelde vraag antwoordden 11 van de 34 aangeschreven sites helemaal niet. Van 21 kranten varieerde de responsetijd van per omgaande tot zeventien dagen (De Telegraaf) hulppagina ergens naar een sitemap, maar die hebben we niet kunnen traceren. De Wegener-bladen hebben allemaal dezelfde basisvormgeving die per krant verder wordt ingevuld. Hetzelfde geldt voor de kranten van de Hollandse Dagbladcombinatie (HCD), de Noordelijke Dagbladcombinatie (NDC) en Media Groep Limburg (MGL) die samen het bedrijf Regio-i hebben opgezet om een gedeelte van de web-content te verzorgen. Deze dagbladen hebben dan ook allemaal dezelfde look & feel. De meeste kranten bieden een zoekfunctie op het web. Het hele web...? De Wegener-bladen wekken met de keuzemogelijkheid internet de indruk dat men het hele web doorzoekt, maar de aangeboden zoekmachine Track.nl beperkt Eindhovens Dagblad: regio-i vormgeving uitgebreide contactinformatie van de verschillende redacties en afdelingen, maar alleen met telefoon- en faxnummers. Zelfs van de wel apart vermelde internetredactie wordt geen adres gegeven. Bij de overige kranten variëren de mogelijkheden van een speciaal webformulier om je vragen en opmerkingen op te sturen, tot gedetailleerde overzichten van alle redacties en afdelingen met aparte adressen voor elk. Bij NOS-nieuws moet je een trapje omhoog naar NOS-home om het adres van de internetredactie te vinden. Algemeen Dagblad beschikt zelfs over een onafhankelijke Redactionele Ombudsman, waar je klachten over artikelen aan kunt voorleggen. Dagblad De Limburger heeft een vergelijkbare persoonlijke benadering met een redacteur lezerscontacten. Hulppagina s als ze er al zijn hebben meestal betrekking op de zoekfunctie. Soms is er een FAQ met veelgestelde vragen, die soms onder Over deze site zit, soms onder Help. Hulp bij een externe internetzoekfunctie, zoals bij Track.nl, was niet voldoende voor een ja in de tabel. Meer dan extreem summiere uitleg bij de archief-zoekfunctie wordt in de tabel vermeld als zoekhulp. Een algemene FAQ over krant en/of website wordt in de tabel als zodanig vermeld, maar niet een FAQ die uitsluitend vragen over het abonnement betreft. De landelijke bladen scoren in het algemeen het best, die hebben allemaal een of andere vorm van online hulp, behalve Sp!ts. Bij de regionale kranten vind je slechts heel incidenteel een antwoord op veelgestelde vragen. Aan alle geteste dagbladen zijn voorzover mogelijk twee vragen gesteld per . Eén vraag betrof het rectificatiebeleid, hierboven toegelicht onder Status en verantwoording, de tweede vraag betrof de fraudegevoeligheid van online polls (indien aanwezig). Behalve een antwoord op 26

11 genoemde vragen, verschafte dit inzicht in een derde kwestie: hoe snel en efficiënt beantwoorden de kranten door lezers gestelde vragen? Om te vermijden dat de redacties extra hun best zouden doen, stelden we de vragen onder onze eigen naam, zonder vermelding van de webtest. Het resultaat was teleurstellend: van de 34 aangeschreven sites antwoordden er 11 helemaal niet. Van de 21 die antwoordden, varieerde bij 16 kranten de responsetijd van per omgaande tot dezelfde dag (< 12 uur) of maximaal een etmaal (1 dag). Bij de overige kon dit oplopen tot vier dagen (Friesch Dagblad) of zelfs zeventien dagen (De Telegraaf)! Communicatie over het abonnement op de gedrukte versie is bij vrijwel alle kranten mogelijk. In veel gevallen kan men zich niet alleen abonneren en wijzigingen doorgeven maar ook bezorgklachten melden. Alleen Het Financieele Dagblad geeft uitsluitend telefoonnummers. De mogelijkheid om het laatste nieuws per te ontvangen, bieden nog slechts vijf kranten. Het Parool heeft lunchnieuws waarbij je op weekdagen gratis elke middag de hoogtepunten uit het nieuws in je mailbox ontvangt. De Volkskrant loopt voorop met nieuws via i-mode of mobiel, waarbij je kunt kiezen uit breaking news (= groot nieuws ), nieuwsalert (= interessante ontwikkelingen ) of berichtenstroom (samenvatting van alle artikelen). Personalisering wordt ook nog maar mondjesmaat aangeboden. Het Parool zendt een nieuwsbrief met op je eigen profiel toegesneden boekrecensies. Bij De Telegraaf kun je via een wachtwoord in mijn autotelegraaf informatie en gegevens opslaan. Het Financieele Dagblad heeft Mijn fd.nl als optie voor geregistreerde gebruikers. Het internet biedt vele mogelijkheden om de adverteerders ter wille te zijn. Behalve naar reclame keken we ook naar vormen van e-commerce. Verkoopt de krant eigen producten of biedt het derden de gelegenheid om producten via de website van de krant te verkopen? De scheidslijn tussen reclame en e-commerce is niet altijd eenduidig te trekken en is misschien wel kunstmatig. Als onderscheidend kenmerk hebben wij aangehouden dat je bij het klikken op reclamebanners, buttons en links de website van de krant verlaat, terwijl bij e-commerce de producten op de website van de krant worden aangeboden, dan wel de commerciële activiteiten in hoge mate in activiteiten van de krant zelf zijn geïntegreerd. De Wegener-bladen profileren zich sterk als een platform voor bedrijven en instanties die een breed maar toch zeer specifiek regionaal en lokaal publiek willen bereiken (zie Wegener biedt commerciële activiteiten en informatieve dienstverlening verregaand geïntegreerd aan. De functie van regionale Marktplaats is belangrijker dan de nieuwsvoorziening op zich. Marktplaats wordt dan ook prominent bovenaan gepresenteerd, nog boven de sectie Nieuws en bestaat bij alle bladen van het concern minimaal uit de vier onderdelen auto s, banen, kleintjes, en RegioLink. RegioLink is een directory met links naar bedrijven en instanties die een sterke economische, maatschappelijke of sociale binding hebben met de eigen regio. In feite is dit een advertentierubriek, want de betreffende bedrijven en instanties moeten de link kopen, waarbij er verschillend geprijsde opties zijn. In de autorubriek wordt informatie De overkoepelende site van alle Wegener-bladen en vraag- en aanbod samengebracht. Voor het zoeken van de gunstigste autoverzekering wordt de onafhankelijke verzekeringssite.nl binnen de eigen site opgestart, hetzelfde wordt gedaan met geldshop.nl voor het vinden van de gunstigste financiering. Voor banen wordt gebruik gemaakt van de vacaturesite jobtrack.nl, waarin alle regionale dagbladen van Wegener NV, Noordelijke Dagblad Combinatie, Mediagroep Limburg en Hollandse Dagbladcombinatie participeren. Ook onder de hoofdrubriek Service is e-commerce door de krant zelf en door derden te vinden. Zo kun je tegen betaling een wenskaart laten sturen (een echte, geen digitale) via groetjes.nl, in kiosk worden abonnementen op (Elsevier-)tijdschriften verkocht, voor beltonen ga je naar mobile fun van Nokia. Bij alle bladen kom je via eten en drinken in dezelfde interactieve receptenservice waar de lezers hun eigen recepten aan kunnen toevoegen, gekoppeld aan een doorzoekbaar overzicht van de restaurants in de eigen regio, waarin de restaurants een vermelding kunnen kopen, vergelijkbaar met RegioLink. Haarlems Dagblad en Leidsch Dagblad melden in hun mission statement plannen voor digitale wijkkranten: die moeten tot stand komen in een samenwerkingsverband tussen dagblad en buurt. Van regionaal naar de wijk: een streven om nog directer in te zoomen op (nog) kleine(re) gemeenschappen. Technologieën en standaarden Onder het bewust gebruik van technologieën en standaarden valt enerzijds een optimaal gebruik van de technische mogelijkheden die het web biedt om de meerwaarde van de krant te vergroten. Hierbij kan gedacht worden aan de integratie van tekstuele informatie met beeld en geluid, tot een volwaardige multimediale presentatie van nieuws en achtergronden, of allerlei vormen van interactiviteit, zoals chat en discussieforums. Aan de andere kant mag de techniek de lezer niet hinderen, ook als deze technisch wat minder bedeeld is. In principe moet de krant ook te benaderen zijn door lezers met een trage modemverbinding, oudere versies van browsers, langzame computers etcetera. Compromissen of alternatieve versies zijn hierin soms noodzakelijk, waarbij het aan te raden is de gebruiker te 27

12 Newsflash!!! De Britse koningin-moeder is zaterdagmiddag 30 maart 2002 om uur in haar slaap overleden. Toelichting: onder het kopje Tijd staat het tijdstip waarop de site werd bezocht, hierbij is dus niet te achterhalen hoe laat het bericht precies geplaatst werd. Waar op de site zelf wel het tijdstip van plaatsing werd gegeven, wordt dit aangeduid met (site). Krant Tijd Bron Rubriek Check: Condoleance Links/dossier? Beatrix vermeld? Algemeen Dagblad Eigen stuk Hoofdpagina Ja Acht links Nederlands Dagblad ANP Hoofdpagina Ja Geen links NRC Handelsblad Eigen stuk Hoofdpagina Nee Twee links Het Parool Nog niets Reformatorisch Dagblad Nog niets De Telegraaf ANP Hoofdpagina Ja Geen links Trouw (site)anp Nieuws Buitenland Ja de Volkskrant (site)anp Hoofdpagina Ja Geen links Amersfoortse Courant (site)anp Buitenland Ja Geen links Apeldoornse Courant (site) ANP Laatste nieuws Ja Geen links BN/De Stem ANP Hoofdpagina Ja Twee Links Brabants Dagblad (site)anp Laatste nieuws Ja Geen links Eindhovens Dagblad Nog niets de Gelderlander (site)anp Actueel Nee Geen links Provinciale Zeeuwse Courant Nog niets De Twentsche Courant Tubantia (site)reuters Hoofdpagina Ja Geen links Utrechts Nieuwsblad (site)anp Buitenland Ja Geen links Haagsche Courant Nog niets Ook niet onder de rubriek ANP nieuws (wordt niet ververst in het weekend!) Friesch Dagblad Nog niets De Gooi- en Eemlander ANP Buitenland Nee Geen links Haarlems Dagblad ANP Buitenland Nee Geen links Leidsch Dagblad ANP Buitenland Nee Geen links Noordhollands Dagblad ANP ANP Nieuws Buitenland Nee Geen links Limburgs Dagblad (site)anp Buitenland Nee Geen links Dagblad De Limburger (site)anp ANP Nieuws Buitenland Nee Geen links Leeuwarder Courant (site)anp Buitenland Nee Geen links Nieuwsblad van het Noorden (site)anp Buitenland Nee Geen links Groninger Dagblad (site)anp Buitenland Nee Geen links Rotterdams Dagblad Verkorte ANP Hoofdpagina Ja Geen links Agrarisch Dagblad Nog niets Cobouw Nog niets Het Financieele Dagblad Nog niets Staatscourant Nog niets Sp!ts (site)anp Actueel nieuws buitenland Ja Nee NOS ( ANP Hoofdpunten Ja Vier links Nu.nl (site)anp Voorpagina Ja Vijf links Wereldomroep ( Verkorte ANP Laatste nieuws (weergave Nee Nee op schrift van uitgezonden bericht) informeren over de optimale condities voor raadplegen van de sites of onderdelen daarvan, bijvoorbeeld over minimaal vereiste browserversies, en webadressen aan te bieden waar eventuele noodzakelijke software gedownload kan worden. Onder goede service valt ook het aanbieden van makkelijk printbare of downloadbare versies van artikelen. Veel kranten maken zij het vaak mondjesmaat gebruik van multimediale toepassingen: webcam, video- of geluidsfragmentjes, animaties. Helaas blijkt dat in bijna alle gevallen beeld, geluid en animaties afzonderlijk en niet in samenhang met tekstuele informatie worden aangeboden. De kranten bieden dan meestal een speciale pagina voor de videobeelden en animaties. Daarnaast zijn multimediale toepassingen te vinden in de dossiers of specials. Natuurlijk ligt het in de aard van media als NOS en Wereldomroep dat zij meer met beeld en geluid doen: de NOS met journaalitems en radiofragmenten, de Wereldomroep met radioberichten en de mogelijkheid online naar de omroep te luisteren. De NOS is het mooiste voorbeeld van integratie van tekst, beeld en geluid. Wat de kranten betreft wordt onze multimedia topdrie aangevoerd door Trouw vanwege de geluidsfragmenten rondom het Koninklijk Huwelijk: de aankondiging van Beatrix en een audiochat over Zorreguieta, en de animatie over het Koningshuis. De animatie over de aanvallen op Afghanistan is ook mooi en binnen de animatie zijn links opgenomen naar artikelen uit de krant: hier worden de verschillende vormen van informatie geïntegreerd aangeboden. Een goede tweede is Noordhollands Dagblad met geluidsfragmenten bij de cd-recensies, video en geluid van de Volendam cd en het huwelijkslied in het dossier Koninklijk Huwelijk. Als derde kwam Rotterdams Dagblad uit de bus vanwege de animaties naar aanleiding van 11 september en de videobeelden van het Koninklijk Huwelijk. Negentien kranten bieden aparte printversies aan, meestal in een html-versie, soms als pdf. De Telegraaf, de regionale bladen van het Telegraaf-concern en de omroepen hebben deze mogelijkheid niet. De mogelijkheden om artikelen of foto s na te bestellen lopen sterk uiteen. Bij Het Financieele Dagblad, waarbij je voor sommige artikelen moet beta- 28

13 len, verschijnt vanuit het archief een lijst met artikelen die aan te vinken is en daarna te bestellen. Veel kranten bieden hun lezers de mogelijkheid om hun mening te geven over actuele kwesties door hun stem uit te brengen in een online poll. Zodra je gestemd hebt, krijg je het resultaat in percentages tot dan toe te zien. Verder bieden veel dagbladen een discussieforum, een mogelijkheid om te chatten of een gastenboek. Ook bieden veel dagbladen luchthartige vormen van interactiviteit, zoals spelletjes, puzzels of een receptendatabase. De Haagsche Courant heeft een webcam op de Scheveningse Pier die je zelf kunt bedienen. Syteemcriteria Onderdeel van de betrouwbaarheid van de informatievoorziening is dat goed wordt aangegeven hoe vaak en wanneer de site wordt geactualiseerd. Op de meeste sites wordt dit niet expliciet vermeld. De Telegraaf, de Volkskrant, NRC Handelsblad, Reformatorisch Dagblad, Noordhollands Dagblad en Brabants Dagblad vormen hierop een uitzondering. Vrijwel alle dagbladen worden meerdere keren per dag voorzien van verse informatie, maar het Agrarisch Dagblad bijvoorbeeld ververst slechts eenmaal per dag het nieuws. Algemeen Dagblad is de enige krant zonder datumvermelding bij de individuele artikelen. Bij NU.nl Het meest multimediaal zijn de sites van Trouw (geluidsfragmenten, audiochat, animaties), Noordhollands Dagblad (geluidsfragmenten bij de cd-recensies, video en geluid) en het Rotterdams Dagblad (animaties, videobeelden) De kranten die een online poll aanbieden, hebben wij per gevraagd in hoeverre zij maatregelen nemen om frauduleuze beïnvloeding van de resultaten door lobbygroepen en dergelijke te voorkomen. Het blijkt dat hierover is nagedacht: er wordt gewerkt met cookies en IP-nummers, zodat men maar één keer per computer kan stemmen. Sommige kranten melden ook: u mag maar één keer stemmen als je het toch vaker probeert. De redactie van Haarlems Dagblad voert ook nog handmatige controles uit. Helemaal waterdicht is echter geen enkel systeem, zo wordt meermalen benadrukt. Onder het bewust gebruik van technologieën en standaarden, rekenen we ook de toegankelijkheid van de website voor visueel gehandicapten. Hiervoor hebben we gebruik gemaakt van het programma Bobby ( Bobby karakteriseert problemen die de toegankelijkheid beïnvloeden als respectievelijk prioriteit 1, 2 of 3. Sites die voldoen aan prioriteit 1 hebben bijvoorbeeld voor elke afbeelding een alternatieve tekst die verschijnt als tooltip als de muis erop stilstaat. Bobby is een handig hulpmiddel voor een snelle controle, maar een groot aantal aspecten moet nog steeds handmatig worden gecontroleerd, zoals contrast, letterschaalbaarheid, ondersteuning van hulpapparatuur etcetera. De webversie is een eenvoudige, gratis beschikbare versie van software die tegen betaling kan worden aangeschaft. Het test één url, dat wil zeggen: één pagina tegelijk. Voor alle kranten heeft het panel de homepage getest. Wanneer aan priority 1, dat zijn de minimale vereisten voor toegankelijkheid, werd voldaan, scoorde de krant een ja. De nee s kwamen vooral op rekening van het ontbreken van tekstuele alternatieven voor afbeeldingen (alt= ) en het ontbreken van titels voor verschillende frames. Het valt op dat de christelijke dagbladen hier redelijk goed in scoren, plus de regionale bladen van het Telegraafconcern. De grote landelijke kranten en die van het Wegener-concern doen het niet goed, evenmin als de nieuwssites. wordt naast de plaatsingsdatum en -tijd ook vermeld wanneer een artikel is gewijzigd. Om de betrouwbaarheid van de site te bewaken, is het goed wanneer een adres wordt gegeven van degene die verantwoordelijk is voor het onderhoud van de site, waar de lezer terecht kan met eventuele vragen en klachten die niet de inhoud maar de technische performance betreffen. Met uitzondering van de Staatscourant bieden alle sites een adres voor vragen en klachten, maar in de meeste gevallen is dat het adres van de internetredactie en wordt er geen apart adres van een webmaster gegeven. Het is natuurlijk goed mogelijk dat relevante vragen intern worden voorgelegd aan degenen die verantwoordelijk zijn voor de technische ondersteuning. Om de betrouwbaarheid van het systeem te testen, zijn alle sites bekeken met twee verschillende browsers: Internet Explorer 5.0 en Netscape Navigator 4. Bij het testen is gelet op de toegankelijkheid van de informatie, met andere woorden: zijn alle teksten goed leesbaar en is de site goed navigeerbaar? Alle sites werken in Explorer optimaal. In Netscape liepen de resultaten uiteen. De site van de Volkskrant probeert zich steeds opnieuw in te laden en is daardoor onleesbaar. Bij veel van de Wegener-bladen loopt Netscape vast. Bij Noordhollands Dagblad zijn de middelste pagina s niet leesbaar door een zwarte achtergrond. Bij Sp!tsnet.nl zijn de submenu s niet te bereiken. Dagblad van het Noorden tenslotte is helemaal niet toegankelijk, daar het onderste frame niet wordt weergegeven. Britse koningin-moeder overleden: de actualiteit Een potentieel voordeel van een website ten opzichte van de gedrukte krant, is dat het nieuws op ieder gewenst tijdstip geactualiseerd kan worden en dat dus over belangrijke gebeurtenissen gerapporteerd kan worden zodra zij zich voordoen. Zo signaleerde een van de panelleden dat NU.nl als eerste de uitslagen van de voetbalwedstrijd Feyenoord- 29

14 Het Financieele Dagblad: hoge informatiedichtheid PSV op 18 maart had. We hadden dit element echter aanvankelijk buiten beschouwing gelaten omdat dit van het panel zou vergen dat zij de sites voor een bepaalde periode nauwkeurig zouden volgen en het tijdstip van plaatsing van bepaalde nieuwsitems met elkaar zouden vergelijken Nu wilde het toeval dat tijdens onze testperiode de Britse Koningin-Moeder overleed. Panellid Hella van Rhijn is er speciaal voor gaan zitten om de online kranten op de voet te volgen. Haar bevindingen zijn te vinden in bijgevoegde tabel Newsflash. Hella s actualiteits topdrie onder de dagbladen: als eerste Algemeen Dagblad die het feit een plaats gaf op de voorpagina, met veel links en een eigen artikel waarin melding gemaakt wordt van het telegram van Beatrix. Een tweede plaats krijgt NRC Handelsblad, dat het ook op de voorpagina meldde met een eigen stuk, maar zonder vermelding van Beatrix telegram mogelijk alleen de klaarliggende necrologie zonder toegevoegde actuele informatie. Als derde kwam BN/De Stem uit de bus: een aan ANP ontleend stuk op de voorpagina, maar men had de moeite genomen om links aan te brengen. Nieuwssite NU.nl en NOS scoorden ook goed. Onder de maat bleven Het Parool, Reformatorisch Dagblad en Haagsche Courant, die slechts gebruik maakten van de ANP-dienst. De Haagsche Courant heeft de informatie gedurende het weekend ook niet ververst. En tijdens het schrijven van dit artikel valt het kabinet. Schrijfster dezes is toevallig net bij Eindhovens Dagblad binnen en ziet om tien voor drie (!) op de voorpagina staan: Het kabinet is zojuist, om kwart voor drie (!) gevallen. Dat meldt het ANP. Helaas was er geen tijd om de andere sites te volgen zoals bij het overlijden van de Queen-Mum, maar Eindhovens Dagblad verdient in ieder geval een eervolle vermelding voor deze alerte berichtgeving. Het web in de krant Zoals deze test duidelijk maakt, zijn de internetsites over het algemeen volwaardige bijproducten van de kranten. De papieren versies zijn echter nog steeds de belangrijkste dragers van informatie die de krant naar buiten wil brengen: de papieren krant is de moeder van de site. In hoeverre de papieren versies zich laten voorstaan op hun jongste gebroed bleef de vraag. Daarom heeft panellid Onno Kosters op zaterdag 12 april 2002 de Volkskrant, Het Parool, Trouw, AD, De Telegraaf en NRC Handelsblad gekocht, om te kijken of de vanzelfsprekendheid waarmee de sites naar hun papieren moeders verwijzen, ook omgekeerd geldt. De Volkskrant, De Telegraaf, AD en NRC Handelsblad lijken zich het meest bewust te zijn van het belang van regelmatige verwijzingen naar de eigen site. Wat bij alle vier opvalt, is dat er weinig consistentie is in wanneer en hoe naar de site wordt verwezen. Het is volstrekt onduidelijk aan welke criteria een artikel of nieuwsbericht moet voldoen, wil het voorzien worden van een doorverwijzing naar een webpagina of vermelding van een adres. AD, NRC en de Volkskrant gebruiken voor verwijzingen naar informatie op de site vaak een icoontje. Dit leest uitermate prettig. Je kunt deze icoontjes als het ware als leestekens gebruiken, als je gespitst bent op het vinden van meer informatie op de internetsite. Het afwisselen van icoontjes en tekstuele verwijzingen is echter evenmin consistent. Bijna alle geraadpleegde kranten vermelden hun website op de voorpagina behalve Het Parool. De mate waarin door de gehele krant heen naar de website wordt verwezen is bij de Volkskrant, AD, De Telegraaf en NRC hoog, en redelijk vergelijkbaar. Trouw en Het Parool lopen daarin duidelijk achter. De Telegraaf heeft een aantal eigen sites opgezet, zoals (advertenties), en de financiële Telegraaf op wat de positie van de site als volwaardige offspring van de moederkrant versterkt. NRC Handelsblad prijst meermalen zijn ijzersterke internetdossiers aan en publiceert een eigen advertentie, met een oproep via de website te stemmen voor de NRC toneelpublieksprijs. Het AD maakt reclame voor zijn voetbalsite en heeft een webpagina gewijd aan de rubriek Eén uit 16 miljoen ( Trouw en vooral Het Parool hebben in hun papieren versies veel minder aandacht voor de digitale component, wat niet wil zeggen dat de kwaliteit van de sites van deze kranten ook minder is. Deze twee kranten laten wel de kans liggen om de papieren krant als aantrekkelijk podium voor de digitale versie te gebruiken. De kwaliteit of consistentie van de wijze waarop de andere vier dat wel doen, mag af en toe discutabel zijn, dat laat onverlet dat hun lezers vaker met de krant in de hand achter de pc zullen gaan zitten en de Leeuwarder Courant: een k(l)eurige pagina 30

15 internetsite van hun favoriete dagblad zullen napluizen. Dat betekent meer hits voor de site, waarmee het voor adverteerders een steeds aantrekkelijker plek wordt. Conclusies Blikken de Nederlandse dagbladen online geïnspireerd de toekomst in ( to boldly go... ) of staan zij bedremmeld aan de zijlijn, houvast zoekend aan het vertrouwde dikke pak gedrukte weekendsupplementen? Het idee van een krantentest was nog niet geopperd of PCM, uitgever van onder meer Trouw, de Volkskrant en NRC Handelsblad, kondigde aan het niet langer verantwoord te vinden tientallen miljoenen per jaar in dochter PIM (PCM Interactieve Media) te steken. De kranten zouden wel aanwezig blijven op internet, maar in sterk vereenvoudigde vorm, meldde het betreffende artikel in Trouw. 5 Het idee is inmiddels achterhaald dat je inhoud via internet gratis weg kunt geven om met de binnengehaalde advertenties miljoenen te verdienen. Maar als je geld vraagt voor de content, lopen de gebruikers (nog steeds) weg. Het artikel in Trouw noemt het voorbeeld van Wall Street Journal, dat geld vraagt voor een abonnement op de digitale versie. Maar deze krant heeft meer bedrijven dan individuele consumenten als abonnee en maakt evenmin winst met de internetkrant. Inmiddels hebben sommige Nederlandse kranten, zoals Trouw en NRC Handelsblad, hun archief afgesloten voor NOS Nieuws: mooie integratie van tekst, beeld en geluid wie de grootste heeft. De Volkskrant berichtte de grootste internetkrant te zijn met tien miljoen pageviews per maand, waarop De Telegraaf vijftig miljoen pageviews per maand reageerde met liederlijke onzin. 7 Met name de landelijke bladen hebben uitgebreide, verzorgde sites. Wat opvalt bij de regionale kranten is dat zij zich op een wereldomspannend medium als internet toch heel specifiek als regionale ontmoetingspunten weten te profileren met een sterke commerciële marktplaats component, naar regio uitgesplitst nieuws en op de regio Bij de Volkskrant, De Telegraaf, Algemeen Dagblad en NRC Handelsblad is er weinig consistentie in de momenten en de wijze waarop de gedrukte krant naar de website verwijst niet-abonnees, waarmee de internetdienst toegevoegde waarde levert voor abonnees op de gedrukte krant. Andere kranten hebben op hun website al aangekondigd hun archief in de toekomst voor niet-geregistreerde gebruikers te zullen sluiten. NRC heeft bekendgemaakt met ingang van voorjaar 2002 een gedeelte van de content op de website tegen betaling te gaan aanbieden. Ook bij de Volkskrant verwacht men binnenkort te starten met betaalde diensten. 6 Misschien zijn de websites nog niet de financiële melkkoeien die de krantenuitgevers zich al dik zagen grazen in de virtuele weide, toch blijkt uit onze test dat de meeste dagbladen hun best doen om met de website een kwalitatief hoogwaardig, aan de krant gelijkwaardig product te maken, waarbij in meer of mindere mate gebruik gemaakt wordt van de nieuwe mogelijkheden van het medium. In de gedrukte dagbladen wordt steeds vaker verwezen naar aanvullende informatie op de website. Ondanks PCM s onwil om nog geld te spenderen aan een in hun ogen weinig lucratieve bezigheid, lijken de redacties van de meeste kranten wel degelijk trots te zijn op hun digitale offspring, zoals bijvoorbeeld moge blijken uit het recente gekibbel tussen De Telegraaf en de Volkskrant over gerichte service waarbij e-commerce en eigen dienstverlening aan de gebruiker soms naadloos (en onzichtbaar!) in elkaar overgaan. Wat betreft het optimaal benutten van de mogelijkheden van internet is hier en daar een veelbelovend begin gemaakt. Toch kan in het algemeen gesteld worden dat met name op het gebied van interactiviteit en integratie van multimedia, en het integreren van eigen en externe informatie via doorverwijzingen naar informatie elders er nog veel meer mogelijk is dan nu geboden wordt. Het valt ook op dat de NOS en de Wereldomroep gemakkelijker omgaan met de integratie van tekst, beeld en geluid, wat gezien hun achtergrond in tv en radio makkelijk verklaarbaar is. Stijgende kwaliteit en meerwaarde van het (uitsluitend) via internet gebodene is waarschijnlijk de enige manier om de gebruiker blijvend te binden en te zorgen dat deze ook blijft komen als aan (een gedeelte van) dat fraais in de toekomst in toenemende mate een prijskaartje hangt. Ook moet het web misschien nog serieuzer genomen worden als alternatief binnen een markt die ernstig onder druk staat, zeker op het gebied van de regionale kranten. Ook de moeilijk te bereiken doelgroep van de jongeren, een kopzorg voor krantenuitgevers, kan misschien via het web 31

16 Eerdere websitetests van Informatie Professional 1. Wetenschappelijke bibliotheken, IP jrg. 3, nr. 5, mei Openbare bibliotheken, IP jrg. 4, nr. 2, februari Corporate websites, IP jrg. 4, nr. 10, oktober WebWegWijzers, IP jrg. 5, nr.6, juni 2001 weer worden teruggewonnen. Haarlems Dagblad en Leidsch Dagblad tonen met hun plannen voor digitale wijkkranten een tegengestelde trend aan die van de huidige fusiekoorts en schaalvergroting. Een indicatie dat pluriformiteit en gerichtheid op specifieke lokale gemeenschappen misschien wel bij uitstek kunnen gedijen in de virtuele omgeving? Voor de kranten biedt het web in de nabije toekomst in ieder geval nog uitdagingen genoeg. Noten 1. Zie: Wim Verbei, Kranten op het polderweb: fantastisch en tegelijk droevig. In: Media Facts: vakblad voor uitgevers, jrg. 1, april 1998, p Onder regionale kranten lijkt nu een fusiekoorts te woeden: Trouw ( ) meldde dat Wegener in april 2002 zeven dagbladen gaat samenvoegen: Apeldoornse Courant, Deventer Dagblad, Overijssels Dagblad, Gelders Dagblad, Zwolse Courant, Nieuw Kamper Dagblad en Dagblad Flevoland. Een aantal hiervan heeft bij het ter perse gaan van dit artikel nog steeds een eigen website. En Telegraaf-dochter Hollandse Dagblad Combinatie (HDC) wil de acht edities van Noordhollands Dagblad (HDC Noord) met ingang van 1 januari 2004 samenvoegen tot één krant met Haarlems Dagblad/IJmuider Courant, Leidsch Dagblad en De Gooi- en Eemlander/Dagblad van Almere (HDC Zuid). Zie: 3. Er bleken niet veel andere verslagen van krantenevaluaties voorhanden. We vonden de volgende twee, al wat oudere onderzoeken: Clifford Sheppard, An evaluation of British Newspapers on the World Wide Web (nov 1997): Jessica Björkäng, Evaluation of user interfaces of Swedish Newspapers on the internet 4. Zie: Marianne Peereboom, Speuren naar kwaliteit met Internet Detective. In: Informatie Professional, jrg 4, nr. 9 (sept. 2000), p Internet / inhoud is geen koning meer. Trouw, 8 september foto: egon viebre 32

17 De panelleden en hun persoonlijke keuze Het IP Panel bestond dit keer uit elf leden. Behalve iets over hun achtergrond onthullen zij hier ook hun favoriete site en welke ze niet zo bijzonder vonden. Gerald Hammenga is in 2000 afgestudeerd aan de Hanzehogeschool Groningen, opleiding IDM. Na zijn studie startte hij een eigen bedrijf: WebFactor, gericht op internetdiensten. Favoriete site: NRC Handelsblad. Een mooie lay-out en duidelijke structuur en navigatie. Kortom: veel informatie op een overzichtelijke manier toegankelijk gemaakt. Minst aantrekkelijke site: Agrarisch Dagblad. Te weinig nieuws en informatie om nog eens een keer terug te komen als bezoeker. Onno Kosters is kennismanager bij de Architekten Cie., Amsterdam. Favoriete nieuwssite: NU.nl: het meest actueel en bovendien te integreren in een eigen intranet. Ook springt NRC eruit met zijn dossiers. Minst aantrekkelijke site: Alle sites met veel lopende banners. Martijn Maatman is in 1999 afgestudeerd aan de Hogeschool IJsselland te Deventer, opleiding IDM. Sinds januari 2001 is hij mediathecaris bij de Ichthus Hogeschool / Hogeschool Delft, locatie Delft. Daarvoor was hij informatieanalist / projectleider bij de Universiteit Twente te Enschede. Favoriete site: NU.nl, omdat deze altijd actuele en correcte informatie weergeeft, vaak nog voordat het in de overige media verschenen is. Minst aantrekkelijke site: De Wereldomroep, omdat deze zeer korte punten weergeeft en geen mogelijkheid biedt om dieper op het nieuws in te gaan. Corine Noordzij is informatiespecialist bij de communicatieadviesbureaus Paul Kok Consultants te Groenekan en Hill and Knowlton Nederland te Amsterdam. Favoriete site: NOS Nieuws omdat er zo veel beeld- en geluidsfragmenten worden aangeboden en de dossiers, hoewel gevarieerd van inhoud, toch overzichtelijk zijn. Minst aantrekkelijke site: Agrarisch Dagblad, want deze site biedt weinig informatie aan. Marian Papavoine is informatiespecialist en webmaster voor de bibliotheek van de Theologische Faculteit Tilburg. Daarnaast stafmedewerkster IWFT Vrouwennetwerk Theologie bij de Universiteit Utrecht. Favoriete site: Trouw, omdat ze daar echt nagedacht hebben over wat je met een krant op internet kunt doen. Misschien wel de best verdiepende internetkrant van Nederland dus. Minst aantrekkelijke site: Die vergeet ik gewoon meteen weer. Marianne Peereboom is projectleider bij de afdeling Research & Development van De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en redacteur van Informatie Professional. Favoriete site: Trouw en NRC: beide goed gestructureerde, verzorgde sites die heel veel te bieden hebben. Deze sites zijn volledig gelijkwaardig aan en complementair met de gedrukte krant. Minst aantrekkelijke site: Agrarisch Dagblad. Een zeer magere site zonder enige meerwaarde. Mischa Poppe is nog tot en met augustus projectmanager bij afdeling Research & Development van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en sinds 1 april van dit jaar ook organisator van tentoonstellingen bij Stroom Hcbk in Den Haag. Favoriete site: Was aangenaam verrast door sommige regionale dagbladen, met name de Gelderlander en Eindhovens Dagblad, die zowel over landelijke als regionale actualiteiten uitgebreid berichten. Eindhovens Dagblad onderscheidt zich bovendien door het snel plaatsen van breaking news op de website en de redactie was snel en accuraat met het beantwoorden van per gestuurde vragen. Ook houden deze twee kranten uitgebreide dossiers bij. Minst aantrekkelijke site: NU.nl: bij het bekijken hiervan stuitte ik voortdurend op het probleem dat de geselecteerde pagina s niet goed werden geladen. Dat probleem deed zich overigens bij een recentere poging niet meer voor. Hella van Rhijn is informatiespecialist bij VluchtelingenWerk Nederland en derdejaars deeltijdstudent aan de IDM-opleiding van de Hogeschool van Amsterdam. Favoriete site: Algemeen Dagblad vanwege de veelheid aan externe links, inclusief rating, het goede archief en de extra s zoals de web awards en de wachtlijsthulp. En omdat ze als eerste uit de bus kwamen bij de actualiteitstest. Maar ook Utrechts Nieuwsblad scoorde bij mij omdat ik in die regio woon. Ga ik zeker vaker gebruiken, voor het regionale nieuws. Minst aantrekkelijke site: Die waren er genoeg. In zijn algemeenheid: alle sites die drukke advertenties en banners hadden. Dat waren veelal sites van de regionale kranten. Harmen Sikkenga is informatiespecialist en webmaster bij de Bibliotheek Economie, Bedrijfskunde en Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Favoriete site: NOS Nieuws vanwege de mooie combinatie van tekst, beeld en geluid. Trouw is nummer twee vanwege de helderheid en de pogingen tot integratie van tekst en multimedia. Minst aantrekkelijke site: Agrarisch Dagblad omdat deze niet veel voorstelt; bijna geen artikelen, veel verwijzingen naar de papieren versie. Wekt te veel de indruk we moeten nu eenmaal iets doen met internet. Remy van Venrooij is informatiespecialist bij het Kabinet der Koningin te Den Haag. Favoriete site: Het Parool: een rustig ogende site, met weinig reclame en goede artikelen. Minst aantrekkelijke site: De Wereldomroep, een site zonder enige toegevoegde waarde wat betreft het nieuws. Frank Willems is Bachelor of Arts en Master of Librarianship (major bibliotheekmanagement). Hij heeft ervaring in het opzetten en beheren van verschillende bibliotheken en heeft les gegeven in bibliotheek- en informatiewetenschappen. Favoriete sites: 1. de Volkskrant omdat singles daar terecht kunnen (Single link) en vanwege de Wetenschap-link; 2. Leeuwarder Courant omdat je daar kunt Koken met Klaas en vanwege de uitgebreide Friese links. Minst aantrekkelijke site: Heb ik niet. 33