Amsterdam Faculty of Science

Transcriptie

1 Amsterdam Faculty of Science Plan AFS op hoofdlijnen INTERN VU UvA DOCUMENT 27 juni 2013*

2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Amsterdam Faculty of Science Plan op hoofdlijnen... 5 Amsterdam Faculty of Science: ambitie en ratio... 6 AFS: Meerwaarde in Onderzoek Positie van het onderzoek in Nederland en Europa Inhoudelijke impuls in het onderzoek Samenwerking met externe partners Aantrekkingskracht op talent Werving externe onderzoeksmiddelen Onderzoeksinfrastructuur Valorisatie Meerwaardepotentie per onderzoeksgebied AFS: Meerwaarde in Onderwijs Compleet aanbod bacheloropleidingen Flexibele bacheloropleidingen Versterkt researchfundament Benutting unieke constellatie van academie, ziekenhuizen en onderzoekcentra Efficiëntie in dienst van kwaliteit Kwaliteitsinitiatieven bacheloronderwijs Excellentie in bacheloronderwijs Excellente 2-jarige op research georiënteerde masters Internationalisering onderwijs Versterkte lerarenopleiding Zorgeloze onderwijsadministraties Aanbod bacheloropleidingen AFS Aanbod masteropleidingen AFS Sturing en Besturing in AFS Organisatie Wetenschappelijk Personeel AFS Organisatie van Onderzoek in AFS Thematisch en interdisciplinair onderzoek Instituten Onderzoekssturing Plan AFS op hoofdlijnen 1

4 Organisatie van Onderwijs in AFS Organisatie bacheloronderwijs Organisatie graduate onderwijs Locatie van opleidingen Uitgangspunten verdere inrichting opleidingsprogramma s Graad en Diploma Organisatie van Bedrijfsvoering in AFS AFS-specifieke investering Systemen Huisvesting Arbeidsvoorwaarden Personele consequenties Projectkosten Kwaliteitsimpuls Verandermanagement Tijdpad Harmonisatie Bedrijfsvoering Eenheid ervaren door personeel en student Financiën Communicatie en Medezeggenschap Bijlage I Nulmeting Onderzoek AFS... I-1 Impact en Kwaliteit... I-1 CWTS Analyse... I-2 Onderzoeksvisitatiescores... I-7 Wervend vermogen: Externe inkomsten... I-9 Wervend vermogen: NWO marktaandeel... I-10 Wervend vermogen: EU slagingspercentages... I-10 Wervend vermogen: EU marktaandeel... I-12 Bijlage II Nulmeting Onderwijs AFS... II-1 Rendementen bacheloronderwijs... II-1 Opleidingsaccreditaties... II-2 Internationaliteit masteropleidingen... II-5 Internationaliteit promovendi... II-6 Studententevredenheid (NSE)... II-7 2 Plan AFS op hoofdlijnen

5 Nationaal marktaandeel bacheloropleidingen... II-9 Bijlage III Initieel AFS-aanbod Bacheloropleidingen... III-1 Toelichting... III-2 Bijlage IV Initieel AFS-aanbod Masteropleidingen... IV-1 Tweejarige masteropleidingen AFS... IV-1 Toelichting... IV-2 Eénjarige masteropleidingen AFS... IV-4 Toelichting... IV-5 Bijlage V Nulmeting Opbouw Wetenschappelijk Personeel... V-1 Opbouw WP... V-1 Emeritaten/pensioneringen WP... V-2 Bijlage VI Werkvisie Onderwijs AFS... VI-1 Missie... VI-1 Programma... VI-1 Studenten... VI-3 Docenten... VI-4 Organisatie... VI-4 Omgeving... VI-5 Bijlage VII Overzicht aandachtspunten / risico s Onderwijs AFS... VII-1 * De tekst van dit document is identiek aan die van 9 april 2013 onder weglating van gegevens op grond van contractuele verplichtingen en/of potentieel voor derden concurrentiegevoelige informatie. Voorts bestond er nog de noodzaak te beoordelen in hoeverre de informatie in het document concurrentiegevoelig was voor VU en UvA zelf. Plan AFS op hoofdlijnen 3

6 4 Plan AFS op hoofdlijnen

7 Amsterdam Faculty of Science Plan op hoofdlijnen Als één van de dragende pijlers van de Amsterdam Academic Alliance hebben de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en de Universiteit van Amsterdam (UvA) op 16 mei 2012 de intentie uitgesproken om één gezamenlijke bètafaculteit te vormen door integratie van de huidige faculteiten Aard- en Levenswetenschappen (VU-FALW), Exacte Wetenschappen (VU-FEW) en Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica (UvA-FNWI). Inzet is het bewerkstelligen van een kwaliteitssprong voor beide universiteiten, zowel vanuit wetenschappelijk perspectief als ten behoeve van het Nederlandse economische beleid en de kennisintensieve samenleving in de metropoolregio Amsterdam. Op verzoek van de Colleges van Bestuur van UvA en VU werkt het Bouwteam, bestaande uit de decanen van de drie faculteiten en de vice-decaan van FNWI, aan het ontwerp van de beoogde gezamenlijke faculteit, met als werknaam de Amsterdam Faculty of Science (AFS). Dit document maakt deel uit van de stukken werkdocumentatie van het AFS projectteam onder leiding van de procesmanager AFS. Binnen de drie bètafaculteiten dragen daarnaast vele medewerkers en studenten met grote betrokkenheid en inzet bij aan het project AFS, veelal bovenop hun reguliere werkzaamheden. De kernelementen van AFS zijn: een consistente locatiekeuze op basis van vier richtinggevende thema's: op Zuidas Human Life Science en Information Science, op Science Park Fundamentals of Science en Science for Sustainability; inrichting van onderzoek en onderwijs volgt de locatiekeuze; sterke interactie met NWO- en KNAW-instituten, medische centra AMC/VUmc, alfa- en gamma-faculteiten VU/UvA; oprichting van vier graduate schools; één op bèta-medisch domein samen met de medische centra; vergaande heroriëntering van huisvestingsagenda (nieuwbouw VU, NWO e.a.). AFS heeft de ambitie om de volgende hoofddoelen te realiseren in relatie tot het onderzoek: 10-15% toename in high-impactpublicaties en in relatief aandeel NWO- en EU-subsidies; substantiële (ten minste 20%) toename in middelen uit de derde geldstroom. AFS heeft de ambitie om de volgende hoofddoelen te realiseren in relatie tot het onderwijs: ondergrens jaarlijkse instroom kent als streefgetal 100 studenten per bacheloropleiding en 20 studenten per masteropleiding/-track; toename studierendement tot minstens 70%; in NSE duidelijke toename van percentage (zeer) tevreden over Inhoud en Docenten (tentatief: minimaal 70%) en afname percentage (zeer) ontevreden over Voorbereiding op beroepsloopbaan, Informatie vanuit instelling en Betrokkenheid van instelling (tentatief: maximaal 10%); alle 2-jarige masteropleidingen hebben het karakter van een research master; minstens één KNAW-geaccrediteerde master in elk thematisch domein; alle masteropleidingen kennen toelatingseisen; Plan AFS op hoofdlijnen 5

8 toename aandeel internationale masterstudenten op elk domein, tot minstens 20% (HLS, FoS), 30% (SfS) resp. 40% (IS); significante uitbreiding aantal Engelstalige bacheloropleidingen; behoud huidige 30% marktaandeel bèta-bacheloronderwijs Nederland in transitieperiode. Amsterdam Faculty of Science: ambitie en ratio De ambitie is één van de leidende science-faculteiten in Europa te bouwen. Het leidende karakter komt tot uiting in de impact van de wetenschappelijke publicaties van AFS en de wervingskracht voor onderzoeksfinanciering uit publieke en private bronnen, hand in hand met de wervingskracht voor internationaal toptalent onder wetenschappers en studenten. De ambitie van AFS houdt tevens in dat studenten het onderwijs als zeer goed beoordelen en dat AFS als krachtige organisatie zichtbaar impact heeft op het universitaire landschap. Met bijna wetenschappers (ruim fte, 30% vast), medewerkers in totaal, studenten en een budget van ca. EUR 250 mln ontstaat in Amsterdam Nederlands grootste science-cluster, op twee prestigieuze locaties in de nabijheid van andere hoofdstedelijke onderzoekscentra, waaronder de academische medische centra en NWO- en KNAW-instituten. Dit brengt AFS in een uitstekende positie om allianties te vormen met de wetenschappelijke topcentra in Europa, terwijl tegelijk de ambitie verder gaat: door haar impact op het Amsterdamse wetenschappelijke en kennislandschap wil AFS de attractiviteit van de metropoolregio vergroten Human Life Science Science for Sustainability AFS Information Science Fundamentals of Science Figuur 1 AFS in het Amsterdamse onderzoekslandschap. 6 Plan AFS op hoofdlijnen

9 voor nationale en internationale instituten en bedrijven. De omvang van de geïntegreerde bètafaculteit maakt het mogelijk grootschalige samenwerkingsverbanden te ontwikkelen met onderzoeksintensieve bedrijven en te investeren in kapitaalintensieve onderzoeksinfrastructuur. Schaal is tevens van belang voor een agendazettende rol in nationale en Europese onderzoeks- en innovatieprogramma s, alsook om coördinerende deelname daaraan effectief te kunnen organiseren. Bovenal stelt schaalgrootte AFS in staat toponderzoek op het totale brede palet aan sciencedisciplines op samenhangende wijze te combineren met hoogwaardig inter- en transdisciplinair onderzoek gericht op de grote maatschappelijke vragen. Voortbouwend op succesvolle bestaande initiatieven en samenwerking met externe partijen, en met nadrukkelijk oog voor nieuwe kansen hierin, kiest AFS thematisch voor Human Life Science, Science for Sustainability en Information Science. Tezamen met Fundamentals of Science vormen deze vier domeinen de hoekstenen van de onderzoeksprogrammering. Daarbij vormen afdelingen georganiseerd op basis van disciplines krachtige kernen van waaruit wetenschappers onderzoek doen en onderwijs verzorgen, zowel monodisciplinair als interdisciplinair binnen en buiten het domein van de sciences. Vanuit de doelstelling bij te dragen aan antwoorden op de maatschappelijke vragen van de 21 e eeuw en aan vruchtbare uitwisseling van ideeën, heeft AFS de ambitie samenwerkingsrelaties met andere wetenschapsgebieden te versterken, waaronder geneeskunde, maatschappij-, gedrags- en geesteswetenschappen en economie. Vanuit haar positie als breed en samenhangend science-cluster met een sterke rol aan het begin van de waardeketen, is de geïntegreerde faculteit in staat bruggen te slaan naar partners in de waardeketen en richting technologieontwikkeling, innovatie en valorisatie. In het onderwijs legt AFS de ambitie neer van een kwalitatief hoogstaand academisch vormend opleidingenaanbod over de volle breedte van de bètawetenschappen. Daarbij wil AFS, te midden van tal van wetenschappelijke instituten, instellingen en organisaties in Amsterdam, een broedplaats worden voor onderwijsinnovatie. De schaal van AFS maakt kritieke investeringen mogelijk in een organisatorisch en inhoudelijk uitstekend bacheloraanbod op alle science-disciplines, gecombineerd met interdisciplinaire programma s. Hiermee bedient de geïntegreerde faculteit de student en is tegelijk van grote waarde voor de nationale human capital agenda. Kapitaliserend op de attractiviteit van de stad Amsterdam en samenwerkend met sterke partners binnen en buiten Europa, heeft AFS de doelstelling aanzienlijk meer internationale studenten aan te trekken. Deze ambitie omvat een uitgebreid en excellent aanbod aan graduate programma s, te organiseren in graduate schools verbonden met de vier hoekstenen van de onderzoeksprogrammering. AFS: Meerwaarde in Onderzoek Op tal van gebieden in de portefeuille van AFS zijn kansen op meerwaarde voor het wetenschappelijk onderzoek onderkend, voortkomend uit de integratie van de huidige drie faculteiten. In sommige gevallen doen de kansen zich met name voor binnen een wetenschappelijke discipline, in andere gevallen liggen de kansen juist in verbindingen tussen disciplines. De meerwaarde Plan AFS op hoofdlijnen 7

10 zal zich vertalen in een toename in de impact van publicaties, in tweede- en derdegeldstroomfinanciering en in de mogelijkheden tot valorisatie. Op welk van deze aspecten de meerwaarde met name wordt gerealiseerd zal verschillen per onderzoeksgebied. In algemene termen stelt AFS zich ten doel: een 10-15% toename in high-impactpublicaties en in relatief aandeel van NWO- en EU-subsidies, en een substantiële toename (ten minste 20%) in middelen uit de derde geldstroom. Gegevens over de huidige positie van AFS zijn als nulmeting weergegeven in Bijlage I. Voorbeelden van onderzoeksgebieden met substantiële meerwaardepotentie als gevolg van de vorming van AFS zijn: (Astro)particle Physics & Astronomy: nauwe samenwerking tussen natuur- en sterrenkundigen en Nikhef. Inbreng van informatici op het gebied van data-analyse. Tezamen met aardwetenschappers wordt kansrijke samenwerking met SRON gezocht; Earth & Ecology: onderzoeksgebied waarin expertise op het gebied van aardwetenschappen, ecologie en milieuwetenschappen wordt samengebracht. Uitstekende samenwerkingsmogelijkheden met SRON; Green Life Sciences: onderzoeksgebied waarin onderzoek op het gebied van de groene life sciences, ecologie en natuurkunde wordt gecombineerd; Informatics: onderzoeksgebied waarin informatici nauw samenwerken met sociale wetenschappers en geesteswetenschappers aan VU en UvA; Mathematics & Logic: onderzoek op het gebied van wiskunde en logica in samenwerking met de UvA Faculteit der Geesteswetenschappen via het ILLC instituut; Natural Sciences for Human Health: onderzoeksgebied waarin chemici, biologen, natuurkundigen en informatici samen werken om biomedische onderzoeksvragen op te lossen. Nauwe banden met VUmc, AMC, NCA, NKI, KIT en Sanquin; Neurosciences: neurowetenschappelijk onderzoek in samenwerking met VUmc, AMC, NIN en psychologen bij VU/UvA; Physics of Soft, Bio and Quantum Systems: onderzoeksgebied waarin natuur- en sterrenkundigen nauw samenwerken met AMOLF. Kruisbestuivingen met andere AFS onderzoeksgebieden zijn mogelijk, met name Solar Energy en Natural Sciences for Human Health; Science for Society: onderzoeksgebied waarin onderzoekers van het huidige Athena, Gezondheidswetenschappen en IVM hun expertise om transdisciplinariteit te organiseren en maatschappelijke relevantie en effecten in het onderzoek te integreren, doorontwikkelen en vormgeven in andere AFS onderzoeksgebieden; Solar Energy: onderzoek met inbreng van natuurkunde, biologie en chemie in samenwerking met AMOLF. AFS expertise op het gebied van Sustainable Chemistry en Green Life Sciences biedt grote toegevoegde waarde; Sustainable Chemistry: onderzoek vanuit verschillende subdisciplines binnen de chemie. Wederzijdse kruisbestuivingen met onderzoeksgebieden Solar Energy, Green Life Sciences en Earth & Ecology. In genoemde en andere onderzoeksgebieden wordt met de vorming van AFS in algemene zin op de volgende zeven dimensies meerwaarde gerealiseerd. 8 Plan AFS op hoofdlijnen

11 1 Positie van het onderzoek in Nederland en Europa Een direct effect van AFS op de impact van het onderzoek wordt geïllustreerd door de eerste resultaten van de bibliometrische analyse die is uitgevoerd door CWTS als onderdeel van de nulmeting op basis van de Thomson Reuters (ISI) citatie index (zie tabellen 1a d en Bijlage I). In tabel 1a is de positie weergegeven van de UvA, VU en UvA+VU in Nederland in voor AFS relevante main fields en subfields, zoals gedefinieerd door de Thomson Reuters (ISI) citatie index. Gemeten naar het aantal publicaties (omvang) wordt met de vorming van AFS een grote sprong voorwaarts geboekt: waar VU en UvA individueel in geen van de 14 main fields de grootste speler in Nederland zijn, wordt AFS dat in 9 van 14. In de overige main fields varieert de positie van AFS van 2 tot 4, wat niet wegneemt dat daar eveneens sprake is van aanzienlijke stappen. Zo worden in Chemistry de posities 7 en 9 gecombineerd tot positie 2 voor AFS. In de zevende en negende kolom van de tabel wordt de omvang van AFS (VU+UvA) vergeleken met respectievelijk de grootste universiteit in Nederland in het betreffende main field en het gemiddelde van alle Nederlandse universiteiten. In Mathematics bijvoorbeeld zal AFS drie keer zo groot zijn als de gemiddelde universiteit in Nederland en 1,7 keer groter dan de universiteit die nu de grootste is (TU/E). In de laatste kolom wordt het marktaandeel van AFS in Nederland gegeven per main field op basis van aantal publicaties. In 6 main fields is dit hoger dan 25%. Een dergelijke grote en sterke nationale positie schept grote kansen en vormt tegelijk een uitdaging binnen het universitaire landschap van Nederland dat zich traditioneel kenmerkt door een Positie in NL Aantal publicaties (P) P rank in NL (UvA) P rank in NL (VU) P rank in NL (UvA+VU) Applied physics and chemistry ,4 1,4 11% Biol sci: animals & plants ,3 1,7 14% Biol sci: humans ,3 3,6 28% Chemistry ,9 2,1 16% Clinical medicine ,5 3,3 26% Engineering ,5 1,8 14% Geosciences ,8 2,8 21% Humanities & arts ,8 3,6 28% Mathematics ,7 3,1 24% Molecular biology & biochem ,2 2,8 22% Multidisciplinary ,4 3,5 27% Other social sciences ,3 3,7 29% Physics and astronomy ,2 3,0 23% Social sciences related to medicine ,4 4,0 31% Tabel 1a Positie VU, UvA en VU+UvA in Nederland in AFS relevante main en subfields; gebaseerd op het aantal publicaties (P) in periode /12. Zie nulmeting in Bijlage I voor aanvullende cijfers en toelichting bij de methode. Data analysis: CWTS, Leiden University; data source: Thomson Scientific/ISI P (UvA+VU) P (grootste univ. NL) P (UvA+VU)/P (grootste univ. NL) P (gemiddeld NL) P (UvA+VU)/P (NL gemiddeld) P (NL totaal) % P(UvA+VU)/P (NL totaal) Plan AFS op hoofdlijnen 9

12 relatief gelijkwaardige verdeling van hoogwaardig onderzoek. Eén van de kerndoelen van AFS betreft (groei in) het aantal toppublicaties (top 10% op basis van citaties). Tabel 1b geeft de huidige positie weer van UvA, VU en VU+UvA in Nederland in voor AFS relevante main en subfields. Gemeten in deze termen resulteert de vorming van AFS in 8 van de 14 gebieden in een nummer 1 positie in Nederland, met nog eens 4 gebieden in de top 3. Dit zijn dezelfde main fields als in de rangorde op basis van alle publicaties, met uitzondering van Molecular Biology dat op basis van toppublicaties op positie 2 komt. In main fields Applied Physics en Chemistry leidt de ordening op toppublicaties eveneens tot een iets lagere positie dan op basis van alle publicaties. De verhouding tussen het aantal toppublicaties van AFS en dat van de in dit opzicht grootste universiteit in Nederland is in de meeste gevallen lager dan op basis van alle publicaties; alleen in Biological Sciences: Humans is de ratio hoger. Een vergelijking tussen de ratio van het aantal toppublicaties van AFS en het Nederlands gemiddelde met de ratio van alle publicaties van AFS en het Nederlands gemiddelde, laat een wisselend beeld zien; de ratio op basis van toppublicaties is in sommige gevallen hoger en in andere gevallen lager dan op basis van alle publicaties. De vergelijking van het marktaandeel op basis van toppublicaties met het Positie in NL Aantal top 10% publicaties (Ptop10%) Ptop10% rank in NL (UvA) Ptop10% rank in NL (VU) Ptop10% rank in NL (UvA+VU) Applied physics and chemistry ,4 1,3 10% Biol sci: animals & plants ,2 1,5 13% Biol sci: humans ,5 4,0 31% Chemistry ,7 1,8 14% Clinical medicine ,3 3,2 25% Engineering ,5 2,0 15% Geosciences ,8 3,0 23% Humanities & arts ,4 4,1 31% Mathematics ,5 3,0 23% Molecular biology & biochem ,9 2,7 20% Multidisciplinary ,2 3,5 27% Other social sciences ,0 3,9 30% Physics and astronomy ,0 2,7 21% Social sciences related to medicine ,1 3,8 29% Tabel 1b Positie VU, UvA en VU+UvA in Nederland in AFS relevante main en subfields; gebaseerd op het aantal (top-)publicaties in de top 10% van de betreffende discipline. Geel gearceerd: lagere ranking/ratio dan op basis van totaal aantal publicaties, groen gearceerd: hogere ranking/ratio dan op basis van totaal aantal publicaties. Zie nulmeting in Bijlage I voor aanvullende cijfers en toelichting bij de methode. Data analysis: CWTS, Leiden University; data source: Thomson Scientific/ISI Ptop 10% (UvA+VU) Ptop 10%(beste in NL) Ptop10% (UvA+VU)/Ptop10%(grootste univ. NL) Ptop 10% (NL gemiddeld) Ptop10% (UvA+VU)/Ptop10% (NL gemiddeld) Ptop 10% (NL totaal) % Ptop10% (UvA+VU)/Ptop10%(NL totaal) 10 Plan AFS op hoofdlijnen

13 marktaandeel op basis van alle publicaties laat het overeenkomstige beeld zien. Het totaal aantal toppublicaties van VU en UvA in de geselecteerde main en subfields in de periode is 34,604. Een groei van 10 tot 15% resulteert in ongeveer 39,000 publicaties gedurende een periode van 10 jaar. In tabel 1c en 1d is de positie van UvA, VU en VU+UvA ten opzichte van de LERU in voor AFS relevante main en subfields weergegeven. Gemeten naar het aantal publicaties (omvang) wordt ook in dit geval met de vorming van AFS een flinke sprong voorwaarts geboekt: waar VU en UvA individueel op slechts één van de main fields een nummer 1 positie binnen de LERU hebben, geldt dat voor AFS in drie main fields. Het aantal main fields in de LERU top 5 op basis van omvang stijgt van twee voor VU en UvA individueel naar negen. Gemeten naar het aantal toppublicaties is de sprong voorwaarts vergelijkbaar: VU en UvA afzonderlijk hebben in drie main field een top 5 positie in de LERU, de vorming van AFS verhoogt dit aantal tot acht. Voorts geldt dat waar VU en UvA individueel op vijf van de veertien gebieden een bovengemiddelde omvang hebben, dat voor AFS het geval is in op twee na alle disciplines. Gemeten naar het aantal toppublicaties is deze sprong voorwaarts nog significanter: VU en UvA afzonderlijk hebben elk in slechts één gebied een omvang boven het LERU gemiddelde, met de vorming van AFS wordt met één uitzondering op alle gebieden hoger dan het LERU gemiddelde gescoord. De verhouding van het aantal publicaties van AFS en het aantal publicaties van de in dit opzicht grootste universiteit binnen LERU geeft een indruk van het verschil met de nummer 1 binnen LERU. In de meeste gevallen is deze ratio enigszins lager wanneer alleen toppublicaties in beschouwing worden genomen. De verhouding tussen het AFS totaal aantal publicaties en het LE- Positie in LERU Aantal publicaties (P) P (UvA) P (VU) P (UvA+VU) P rank in LERU (UvA) APPLIED PHYSICS AND CHEMISTRY ,3 0,8 4% BIOL SCI: ANIMALS & PLANTS ,6 1,2 6% BIOL SCI: HUMANS ,8 1,8 9% CHEMISTRY ,5 1,0 5% CLINICAL MEDICINE ,1 2,1 10% ENGINEERING ,5 1,4 7% GEOSCIENCES ,7 1,6 8% HUMANITIES & ARTS ,5 2,2 10% MATHEMATICS ,5 1,5 7% MOLECULAR BIOLOGY & BIOCHEM ,7 1,3 6% MULTIDISCIPLINARY ,4 1,3 6% OTHER SOCIAL SCIENCES ,8 5,3 25% PHYSICS AND ASTRONOMY ,4 1,1 5% SOCIAL SCIENCES RELATED TO MEDICINE ,0 3,2 15% Tabel 1c Positie VU, UvA en VU+UvA ten opzichte van de LERU universiteiten in AFS relevante main en subfields; gebaseerd op het aantal publicaties (P) in periode /12. Blauw gearceerd: aantal publicaties boven het LERU-gemiddelde. Zie nulmeting in Bijlage I voor aanvullende cijfers en toelichting bij de methode. Data analysis: CWTS, Leiden University; data source: Thomson Scientific/ISI Plan AFS op hoofdlijnen 11 P rank in LERU (VU) P rank in LERU (UvA+VU) P (grootste univ. LERU) P (UvA+VU)/P (grootste univ. LERU) P (gemiddeld LERU) P (UvA+VU)/P (LERU gemiddeld) P (LERU totaal) % P(UvA+VU)/P (LERU totaal)

14 Positie in LERU Aantal top 10% publicaties (Ptop10%) p top 10% (UvA) p top 10% (VU) p top 10% (UvA+VU Ptop10% rank in LERU (UvA) APPLIED PHYSICS AND CHEMISTRY ,2 0,8 4% BIOL SCI: ANIMALS & PLANTS ,6 1,2 6% BIOL SCI: HUMANS ,6 2,0 9% CHEMISTRY ,4 1,0 5% CLINICAL MEDICINE ,6 2,0 10% ENGINEERING ,5 1,6 7% GEOSCIENCES ,8 1,9 9% HUMANITIES & ARTS ,5 2,5 12% MATHEMATICS ,4 1,2 6% MOLECULAR BIOLOGY & BIOCHEM ,5 1,2 6% MULTIDISCIPLINARY ,4 1,3 6% OTHER SOCIAL SCIENCES ,6 5,6 27% PHYSICS AND ASTRONOMY ,3 1,2 6% SOCIAL SCIENCES RELATED TO MEDICINE ,8 3,0 14% Tabel 1d Positie VU, UvA en VU+UvA ten opzichte van de LERU universiteiten in AFS relevante main en subfields; gebaseerd op het aantal (top-)publicaties in de top 10% in periode /12 van de betreffende discipline. Blauw gearceerd: aantal toppublicaties boven het LERU-gemiddelde; geel gearceerd: lagere ranking/ratio dan op basis van totaal aantal publicaties; groen gearceerd: hogere ranking/ratio dan op basis van totaal aantal publicaties. Zie nulmeting in Bijlage I voor aanvullende cijfers en toelichting bij de methode. Data analysis: CWTS, Leiden University; data source: Thomson Scientific/ISI Ptop10% rank in LERU (VU) Ptop10% rank in LERU (UvA+VU) Ptop 10%(beste LERU) Ptop10% (UvA+VU)/Ptop10%(beste univ. LERU) Ptop 10% (LERU gemiddeld) Ptop10% (UvA+VU)/Ptop10% (LERU gemiddeld) Ptop 10% (LERU totaal) % Ptop10% (UvA+VU)/Ptop10%(LERU totaal) RU-gemiddelde laat voorts zien dat VU en UvA samen in nagenoeg alle main fields een stuk groter worden dan de gemiddelde LERU universiteit. Dit is ook het geval als deze ratio wordt beperkt tot de top 10% publicaties; in dat geval is de ratio in verschillende main fields gelijk of hoger en in slechts enkele gevallen iets lager dan het LERU-gemiddelde. Het marktaandeel op basis van toppublicaties is in de meeste gevallen ongeveer gelijk aan het marktaandeel op basis van alle publicaties en varieert per main field van 4 tot 27%. 2 Inhoudelijke impuls in het onderzoek Naast de directe stap op basis van omvang, zal de vorming van AFS ook structureel bijdragen aan verdere verbetering van de kwaliteit van het onderzoek. Natuurlijk bestaan er al de nodige contacten tussen individuele onderzoekers, maar de inbedding in een gezamenlijke organisatie, één onderwijsprogramma en één bestuurs- en beleidscultuur maakt het vormen van een onderzoeks- en onderwijsstructuur in belangrijke mate aantrekkelijker. Hierdoor zullen niet alleen de sterke pijlers sterker worden, ook zal door kruisbestuiving tussen diverse core disciplines een kwaliteitsslag gemaakt kunnen worden. Naast massa gaat het om duidelijke toegevoegde waarde (meer dan de som der delen), zoals: 12 Plan AFS op hoofdlijnen

15 het bundelen van bestaande kracht creëert een stimulerende omgeving en intellectuele kruisbestuiving, bijvoorbeeld door uitwisseling van expertise via interne peer review van toppublicaties en subsidievoorstellen en verbetering van gespecialiseerde training voor nieuw wetenschappelijk personeel; door cross-overs tussen onderzoeksvelden ontstaan nieuwe lijnen van onderzoek, die meer mogelijkheden bieden voor grote, geïntegreerde projecten uitmondend in toppublicaties; een onderwerp kan gemakkelijker dan nu vanuit verschillende invalshoeken worden benaderd, hetgeen zich veelal vertaalt in een hogere impact van de output; een groter arsenaal aan gedeelde technieken schept mogelijkheden voor verschillende typen van onderzoek die in isolatie niet of veel minder goed haalbaar zijn. Concrete illustraties van bovenstaande ontwikkelingen zijn het voorstel voor de vorming van Amsterdam Biomedical Science Campus en het initiatief Solardam. Beide sterk interdisciplinaire en brede samenwerkingsinitiatieven zijn in belangrijke mate vruchten van de duidelijke impuls aan het onderzoek die de ontwikkeling van de plannen voor AFS sinds vorig jaar geeft. Het voorstel voor Amsterdam Biomedical Science Campus behelst de vorming van een krachtig nieuw onderzoeksinstituut op het AFS onderzoeksgebied Natural Sciences for Human Health. In nauwe samenwerking met partners in Amsterdam (zoals VUmc, AMC, NCA, NKI, KIT en Sanquin) adresseert dit voorgestelde instituut met een multidisciplinaire aanpak de grote onderzoeksvragen op het vlak van life science & health. In het geval van Solardam gaat het om de samenwerking tussen VU, UvA en AMOLF extra kracht bij te zetten, een gezamenlijk onderzoeksprogramma te ontwikkelen en faciliteiten te delen op het onderzoeksgebied Solar Energy. Met de vorming van Solardam kunnen gezamenlijk problemen worden opgepakt die eerder niet opgelost konden worden. 3 Samenwerking met externe partners De vorming van AFS heeft een grote aantrekkingskracht op (potentiële) samenwerkingspartners, zowel in de private als publieke sector. De gecombineerde expertise in AFS maakt Amsterdam een krachtiger speler op tal van science-gerelateerde gebieden, met een bredere en in een aantal gevallen unieke combinatie van expertises. Dit geldt zowel voor kortlopende publiek-private samenwerkingen als lange-termijninitiatieven. Recente voorbeelden die de aantrekkingskracht van AFS op externe partijen onderstrepen zijn: De gelande verhuizing van SRON naar Science Park waarbij de gecombineerde expertise van FNWI en FALW een sleutelrol speelt en een impuls geeft aan innovatief onderzoek op het snijvlak van de onderzoeksgebieden Earth & Ecology en Astronomy. Versterkte samenwerkingen met VUmc en AMC en NWO instituten als CWI, AMOLF en Nikhef. Interesse van een private partij in het AFS onderzoeksgebied Informatics en het gezamenlijk opzetten van geavanceerde labs. Interesse van ASML in een mogelijke opstart van nieuwe onderzoeksactiviteiten op het Science Park. In al deze gevallen blijkt de beoogde vorming van AFS een belangrijke factor die de interesse van de diverse externe partijen reeds in dit stadium positief beïnvloedt. Plan AFS op hoofdlijnen 13

16 4 Aantrekkingskracht op talent De vorming van AFS als brede bètafaculteit met een omvangrijke en brede expertise op een groot aantal onderzoeksgebieden creëert, ook nu al, een positieve dynamiek in de organisatie. Door het groeperen van bestaand onderzoek in coherente AFS-brede thema s en onderzoeksgebieden en door concentratie van toppen binnen de voorziene departments en onderzoeksgebieden wordt dit verder versterkt. Amsterdam zal voor vrijwel alle science-gebieden op nationaal en Europees niveau een onmis(ken)baar grote speler zijn. Deze ontwikkeling in organisatie en positionering van AFS zal een positieve werking hebben op het externe profiel en daarmee de aantrekkingskracht op en het behoud van toptalent (ERC, NWO Vernieuwingsimpuls, etc.). 5 Werving externe onderzoeksmiddelen De aantrekkingskracht van AFS op talent zal bijdragen aan een toename van de succesvolle werving van persoonsgebonden grants bij NWO en de EU. De budgetten voor dergelijke grants zijn relatief groot en het is te verwachten dat dit zo blijft. Daarnaast geldt dat subsidies voor onderzoek in toenemende mate gekoppeld worden aan thema s. Deze trend is zowel op landelijk (NWO) als op Europees niveau (Horizon 2020) waarneembaar. Door de bredere expertise van AFS en de toename in potentiële cross-overs tussen onderzoeksvelden ontstaan nieuwe lijnen van onderzoek die mogelijkheden vergroten voor omvangrijke, geïntegreerde projecten en nieuwe kansen bieden voor externe financiering. De bundeling van krachten maakt AFS een aantrekkelijkere en belangrijkere partner in grote (Europese) projecten, en daarmee kansrijker om EU middelen te verwerven. AFS zal vaker een leidende rol (incl. bijbehorende extra financiering) kunnen spelen in dergelijke consortia, hetgeen bijdraagt aan de internationale zichtbaarheid van AFS onderzoek. Dit vergroot weer de kans op succes in toekomstige calls. Omvang en brede expertise maken AFS bovendien tot een speler van formaat in de bepaling van het onderzoekbeleid, zowel nationaal als internationaal (EU). Een agendazettende rol biedt grotere kansen op succes in de werving van externe onderzoeksmiddelen. In tabel 2 is een inschatting gegeven van de potentie van AFS in de werving van de thematische programma s die de onderzoeksfinanciering het komende decennium zullen bepalen, vergeleken met de huidige situatie. Door de bundeling van krachten in AFS verbetert op alle negen onderkende thema s de uitgangspositie voor de werving van middelen in de bijbehorende programma s, waarbij in zeven thema s een agendazettende rol tot de mogelijkheden behoort. Met name op de thema s klimaat, (duurzame) energie, rode life sciences en ICT is sprake van zeer goede aansluiting (in de vorm van ten minste twee AFS onderzoeksgebieden met agendazettende potentie), wat AFS tot een belangrijke speler op regionaal, nationaal en Europees niveau maakt. 14 Plan AFS op hoofdlijnen

17 EU Horizon 2020 EZ topsectoren AEB clusters Climate action, resource efficiency and raw materials agenda setting Secure, clean and efficient energy Food security, sustainable agriculture, marine and maritime research, and the bioeconomy Health, demographic change and wellbeing Inclusive, innovative and secure societies Smart, green and integrated transport Chemie (incl. Biobased) Energie Water Agri&Food en Tuinbouw Life Sciences & Health HighTech (incl. Nano en ICT) Logistiek Duurzaamheid (thema) Flowers & Food Rode Life Sciences Tabel 2 Potentie van AFS in de werving van de thematische programma s: ICT Logistiek Creatieve Industrie Creatieve Industrie Niche speler ( ): Het instituut is een aantrekkelijke partner in consortia. Het instituut is niet agendazetten omdat het daarvoor ofwel onvoldoende omvang heeft ofwel inhoudelijk niet bij de kern van het betreffende thema/speerpunt aansluit. Aansluiting ( ): Het instituut heeft een zeer goede reputatie in de regio/land/europa en heeft substantiële impact door de kwaliteit en omvang van het onderzoek. Het thema/speerpunt heeft duidelijke raakvlakken met het onderzoeksprogramma van het instituut. Agendazettend ( ): Het instituut speelt een leidende rol in de regio/land/europa en heeft substantiële impact door de kwaliteit en omvang van het onderzoek. Het thema/speerpunt komt inhoudelijk overeen met de kern (of één van de kernen) van het onderzoeksprogramma van het instituut. Het instituut heeft invloed op de keuze en invulling van thema s die worden aangewezen als speerpunt. In consortia vervult het instituut regelmatig een coördinerende rol. (Astro)particle Physics & Astronomy Earth & Ecology Green Life Sciences Informatics Mathematics & Logic Natural Sciences for Human Health Neurosciences Physics of Soft, Bio and Quantum Systems UvA VU AFS UvA VU AFS UvA VU Science for Society AFS UvA VU AFS UvA VU AFS UvA VU AFS UvA VU AFS UvA VU AFS UvA VU AFS Solar Energy Sustainable Chemistry AFS heeft de ambitie het relatief aandeel van NWO- en EU-subsidies te doen toenemen met 10-15%. Op basis van de baten tweede geldstroom en baten EU van FNWI, FEW en FALW, en het totaal van toegekende NWO- en EU-middelen aan Nederlandse universiteiten, is een schatting van het aandeel van AFS in Nederland bepaald en de ambitie van AFS geconcretiseerd. Het huidig aandeel AFS in NWO-gelden ligt rond de 6%; in EU-gelden is het Nederlands aandeel van AFS ongeveer 12%. De totale NWO- en EU-baten bedroegen in de periode gemiddeld EUR 41 mln per jaar. Een toename van 10-15% in het aandeel van NWO- en EU-subsidies komt overeen (bij gelijkblijvend NWO- en EU-budget) met een additioneel bedrag van ca. EUR 4-6 mln op jaarbasis. Bijlage I bevat als onderdeel van de nulmeting een overzicht met de huidige omvang van verworven externe onderzoeksmiddelen en een schatting van relatieve aandelen. Plan AFS op hoofdlijnen 15

18 6 Onderzoeksinfrastructuur Een geïntegreerde bètafaculteit heeft meer armslag voor investeringen in de hoogwaardige infrastructuur die essentieel is voor modern science-onderzoek. Daarnaast vergroot bundeling van het AFS onderzoek de mogelijkheden voor geoptimaliseerde benutting en toekomstige aanschaf van kostbare onderzoeksinfrastructuur, incl. de inzet en werving van bijbehorende hoogwaardige expertises van het onderzoeksondersteunend personeel. Dergelijke efficiëntiewinsten komen direct ten goede aan het onderzoek. Op de iets langere termijn kan ook het fysiek samenvoegen van bestaande grootschalige onderzoeksfaciliteiten tot meer efficiëntie leiden. Voorbeelden zijn de proefdierverblijven (voorzien op Zuidas) en de kassen en groeikamers (voorzien op Science Park). 7 Valorisatie Een integrale en samenhangende aanpak en profilering van AFS én Amsterdam als the place to be voor het bedrijfsleven resulteert in toename van de mogelijkheden voor valorisatie. De bundeling van excellentie in kennis en state of the art faciliteiten en instrumentatie binnen AFS vormt hierin een belangrijke pijler. Kritische massa voor spin-off bedrijvigheid zal eerder worden bereikt. Daarnaast kunnen kansen gerichter en effectiever worden benut door uitwisseling van ervaring en leads op het gebied van valorisatie en de bundeling van ondersteuning hierbij, incl. gezamenlijke vormgeving van de samenwerking met het PanAmsterdams TTO-initiatief. De Matrix gebouwen op Science Park zijn uitermate geschikt om verdere ontwikkeling en nieuwe vestiging van ondernemingen te stimuleren en ook op de Zuidas zijn vergelijkbare faciliteiten nadrukkelijk onderdeel van planvorming van de nieuwe Campusontwikkeling. In de nader te ontwikkelen AFS valorisatiestrategie zal in ieder geval aandacht worden gegeven aan de rol van spin-offs, patenten, uitbouw van publiek-private samenwerkingsverbanden en het stimuleren en faciliteren van onderzoekers in valorisatieactiviteiten. AFS ambieert een substantiële (ten minste 20%) toename in middelen uit de derde geldstroom. Op basis van de gemiddelde baten derde geldstroom (excl. EU) in de periode betekent dit een groei van ca. EUR 5 mln per jaar tot totaal EUR 30 mln per jaar (zie Bijlage I). Meerwaardepotentie per onderzoeksgebied In aanvulling op de meerwaardepotentie met AFS-breed karakter, is per onderzoeksgebied sprake van specifieke kansen. (Astro)particle Physics & Astronomy Gem. kwaliteitsscore 4,9 percentage programma s met evaluatie 4,5 op kwaliteit: 100% en productiviteit: 80%. In dit onderzoeksgebied is concrete potentie voor synergie onderkend in de vorm van uitbreiding van het UvA center of excellence GRAPPA, een succesvolle samenwerking van sterrenkundigen met theoretische en experimentele hoge-energiefysici. Het palet wordt gecompleteerd met het VU-onderzoek in de fundamentele natuurkunde, waarvan het experimentele astrodeeltjes-onderzoek al grotendeels in nationaal Nikhef-verband plaatsvindt. Binnen Nikhef wordt AFS veruit de grootste universitaire partner. De peers in kwaliteit voor deze instituten en programma s zijn instellingen als Oxford/Cambridge, Harvard, Chicago en Kavli ITP Santa Barbara. Het fysiek bijeenbrengen van alle activiteiten op dit gebied op één locatie met de relevante NWOinstituten zal de slagkracht voorbij die van de Europese topinstituten brengen. Hierdoor worden 16 Plan AFS op hoofdlijnen

19 de kansen om een leidende rol te claimen in Europa aanmerkelijk versterkt, waarmee ook de potentie om absolute wereldtoppers naar Amsterdam te halen vergroot. In de context van AFS zijn daarnaast in de sterrenkunde vernieuwende interdisciplinaire verbindingen ontstaan met huidige VU-disciplines, o.a. aardwetenschappen. De bundeling van de expertises op het gebied van atmosferen en exoplaneten maakt het mogelijk inspirerende vragen over buitenaards leven te adresseren. Earth & Ecology Gem. kwaliteitsscore 4,3 percentage programma s met evaluatie 4,5 op kwaliteit: 46% en productiviteit: 23%. De complementariteit van het ecologische en aardwetenschappelijke onderzoek van VU en UvA maakt het mogelijk het systeem aarde op integrale wijze en uiteenlopende schaalniveaus te bestuderen: van microbiële ecosystemen tot globale verandering, en op tijdschalen van seconden tot eonen. Nationaal bestaat er in geen van de zusterinstellingen een dergelijke combinatie van aardwetenschappelijke en ecologische groepen. Ook internationaal zijn vergelijkbare centra niet gemakkelijk te vinden. In Europa is het topinstituut aan het ETH Zürich vergelijkbaar in focus, met Edinburgh en Cambridge en sommige Max Planck Instituten als spelers van formaat op deelgebieden. Een complementaire invalshoek van de studie van systeem aarde vormt de bestudering van de invloed door én op de mens, waarvoor (expertise van) het huidige IVM binnen AFS in versterkte mate de natuurlijke partner zal zijn. Green Life Sciences Gem. kwaliteitsscore 4,5 percentage programma s met evaluatie 4,5 op kwaliteit: 67% en productiviteit: 33%. De ontwikkeling van gewassen die duurzaam geteeld kunnen worden en strategieën gericht op het behoud van biodiversiteit vereisen een multidisciplinaire aanpak waarbij onderzoek naar fotosynthese, natuurlijke selectie, eco-genomics, plant-pathogeen interactie, stressfysiologie en de ontwikkelingsbiologie van planten gecombineerd worden. Deze specialismen op het gebied van de Green Life Sciences zullen alle deel gaan uitmaken van AFS. In AFS liggen nieuwe inhoudelijke samenwerkingsrelaties voor de hand, o.a. met groepen die werken aan biofysische aspecten van fotosynthese en directe omzetting door micro-organismen van zonne-energie en CO 2 in waardevolle verbindingen zoals ethanol. Uit recente nationale evaluaties blijkt voor dit gebied in gezamenlijkheid de toppositie in Nederland. Internationaal zijn enkele Max Planck Instituten (Keulen, Golm, Jena) peers. De gemeente Amsterdam heeft de Green Life Sciences Hub als icoon voor regionale innovatie geïdentificeerd waardoor toegang tot nieuwe financieringsstromen (EFRO, BO-PRES) wordt verkregen. Informatics Gem. kwaliteitsscore 4,2 percentage programma s met evaluatie 4,5 op kwaliteit: 42% en productiviteit: 42%. Gezien de grotendeels complementaire onderzoeksprogramma s ontstaat door de integratie van de bètafaculteiten een speler van wereldformaat. Met de vorming van AFS kan de bestaande samenwerking tussen VU en UvA op dit gebied verder worden uitgebouwd en kunnen drie coherente en onderling samenhangende onderzoeksprogramma s worden neergelegd, die tezamen het domein dekken: Intelligent Systems, Complex Networked Systems en Computer Systems. In elk van deze programma s worden toptalenten van VU en UvA bijeengebracht. Voortbouwend op het natuurlijke belang van dwarsverbanden vanuit dit onderzoeksgebied, zijn met name de Plan AFS op hoofdlijnen 17

20 eerste twee programma s sterk interdisciplinair van karakter, met een belangrijk aandeel van de sociale en geesteswetenschappen en de economie. Dit onderzoeksgebied heeft binnen AFS de potentie zich op bovengenoemde gebieden te meten met instellingen als UC Berkeley, MIT, Cornell, Southampton, Edinburgh en EPFL, en ook met bedrijven als IBM, Google en Amazon. Mathematics & Logic Gem. kwaliteitsscore 4,6 percentage programma s met evaluatie 4,5 op kwaliteit: 63% en productiviteit: 50%. Het complementaire karakter van de huidige wiskundegroepen maakt dat zij tezamen door de vorming van AFS als enige in Nederland een overdekkend onderzoeksspectrum krijgen, met grote potentie voor een top-10 positie in Europa. Het Logic & Computation programma van het huidige ILLC is hierop een verdere completering. De bundeling vormt landelijk veruit de grootste wiskunde-aggregatie, met een centrale rol in drie van de vier wiskundeclusters (STAR, NDNS+, GQT). Samenvoeging van de sterke programma s in Stochastiek, Analyse, Logica alsmede Algebra, Geometrie & Mathematische Fysica vormt laaghangend fruit bij de integratie van de bètafaculteiten. Natural Sciences for Human Health Gem. kwaliteitsscore 4,2 percentage programma s met evaluatie 4,5 op kwaliteit: 36% en productiviteit: 45%. De betrokken groepen binnen het huidige Amsterdam Institute for Molecules, Medicines and Systems (AIMMS), het LaserLab Amsterdam en het Swammerdam Institute for Life Sciences (SILS) brengen elk een meer (farmaco)chemische, biofysische respectievelijk biologische oriëntatie, waardoor zij elkaar in het gezamenlijke AFS-profiel fraai complementeren. De voorgenomen samenwerking van de bètafaculteiten heeft onderzoekers in dit gebied gestimuleerd tot het opstellen van een voorstel voor de vorming van Amsterdam Biomedical Science Campus. Het werkveld strekt zich uit van gen/eiwit tot ziekte waarbij op verschillende terreinen (kanker, neuro, infectieziekten) een natuurlijke brug geslagen wordt naar de medische centra in de regio Amsterdam. Nationaal uniek is de sterke combinatie van biologie, chemie, fysica en informatica, die zich gezamenlijk wil richten op biomedische problemen vanuit een sterk fundamentele en technologische basis. In vergelijking met de sterke Medical Delta (Delft-Leiden-Rotterdam) heeft dit onderzoeksgebied een meer geïntegreerde aanpak, alsmede sterkere biomoleculaire, systeembiologie- en imaging activiteiten. Zowel de schaalvergroting als de unilocatie op de Zuidas die AFS realiseert zal de coherentie van dit onderzoeksgebied verder versterken. Fundamenteel toponderzoek in dit werkveld kent een groot valorisatiepotentieel, getuige ook spin-off bedrijven als IOTA Pharmaceuticals en Griffin Discoveries. Neurosciences Gem. kwaliteitsscore 4,6 percentage programma s met evaluatie 4,5 op kwaliteit: 100% en productiviteit: 100%. De bundeling van slagkracht en expertise van de neurosciences-groepen binnen AFS op de Zuidas zal internationaal erkend worden en in Amsterdam een stevig fundament leggen onder de gezamenlijke neuro-inspanningen met het Spinoza Center for Neuroimaging, VUmc, AMC en het Netherlands Institute for Neuroscience (KNAW-NIN). De complementariteit van de bestaande groepen maakt dat in AFS-verband een groter terrein binnen de neurowetenschappen (van fysiologie tot computation en van genen tot de bètakant van cognitie) bestudeerd zal worden. Internationaal zal dit onderzoeksgebied zich kunnen meten met gerenommeerde instituten zoals 18 Plan AFS op hoofdlijnen