De randvoorwaarden voor hydrologie in hoogvenen Jan Streefkerk

Transcriptie

1 De randvoorwaarden voor hydrologie in hoogvenen Jan Streefkerk

2 Opbouw presentatie Wat is zo specifiek aan een hoogveen en in het bijzonder veenmos? Concept acrotelm en catotelm voor lenshoogveen Hydrologische randvoorwaarden (voor redelijk) intacte lenshoogvenen Hoe zit het in de Nederlandse situatie, en dan met name voor het Bargerveen? Hydrologische randvoorwaarden voor herstel op systeemschaal

3 Wat is zo specifiek aan een hoogveen? Uitsluitend gevoed door neerslag Zure en voedselarme milieu omstandigheden Soortenarm (flora en fauna) Veenvormende eigenschap - veenmossen

4 Wat is bijzonder aan veenmos? o Geen wortels: plant groeit aan bovenkant en sterft af aan onderkant o Water- en voedselvoorziening: via hyaline cellen (osmose proces) of capillaire opstijging (tussen stengels) o Leven dus onder aquatische tot natte omstandigheden: - Slenkveenmossen: nabij wateroppervlak - Bultveenmossen: capillaire opstijging tussen stengels

5 Concept acrotelm en catotelm voor lenshoogveen Kenmerken Acrotelm Catotelm Veenvormende eigenschap Aanwezig Afwezig Humificatie graad <H4 H4-H10 Mineralisatieproces Relatief aeroob Anaeroob Bergend vermogen (bergingscoëfficiënt µ) Groot (µ = gemiddeld 0.4) Klein (µ = 0.1) Zwel- en krimpvermogen Doorlatendheid van het veen Gemiddeld 0.05 m Ongeveer 0 1 tot 30 m/dag m/dag

6 Opbouw presentatie Wat is zo specifiek aan een hoogveen en in het bijzonder veenmos? Concept acrotelm en catotelm voor lenshoogveen Hydrologische randvoorwaarden (voor redelijk) intacte lenshoogvenen Hoe zit het voor de Nederlandse situatie, en dan met name voor het Bargerveen? Hydrologische randvoorwaarden voor herstel op systeemschaal

7 Clarabog in Midlands Ierland

8 Belang van de hydrologie op intacte hoogvenen in Midlands van Ierland Standplaats (L.Kelly & M.C.M.Schouten, 2002) - Vegetatie Grondwaterstandregime Niveau t.o.v. veenoppervlak Fluctuatie Inundatieduur Systeemschaal (L.Kelly, S.van der Schaaf & J.G.Streefkerk, 2002) - Waterbalans - Ecotopen (Centraal naar marginaal) - Acrotelmdikte - Hellingshoek - Stroombaanlengte Landschapsschaal (Kelly at all, 2002) - Geomorfologie van landschap bepalend - Basin bog > Raheenmore - Ridge basin bog > Clarabog - Ridge -basin bog river > Sharavogue - Basin bog floodplain > Addergoole

9 Waterbalans Clarabog (S.v.d.Schaaf, 1999)

10 Ecotopen indeling (Kelly, 1994)

11 Ecotopen en helling van veenoppervlak Clarabog en Raheenmore (S.v.d.Schaaf & J.G.Streefkerk, 2002) Ecotoop Centraal Sub-centraal Sub-marginaal Marginaal Indicator voor hydrologisch regime van aquatisch naar droog Poelen en slenken gedomineerd door Sphagnum cuspidatum Laagten gedomineerd door Sphagnum maggelanicum Slenken gedomineerd door Narthecium ossifragum en Sphagnum tenellum Gedomineerd door Calluna vulgaris Helling < 0.25 m/100m 0.30/100m tot 0.50 m/100m 0.50/100m tot 0.95 m/100m >0.95m/100

12 Acrotelm depth per ecotope ( H3) Sake van der Schaaf and Jan Streefkerk Mean acrotelm depth (cm) Marginal Sub-marginal Sub-central Central Soak, rheotrophic

13 Opbouw presentatie Wat is zo specifiek aan een hoogveen en in het bijzonder veenmos? Concept acrotelm en catotelm voor lenshoogveen Hydrologische randvoorwaarden (voor redelijk) intacte lenshoogvenen Hoe zit het voor de Nederlandse situatie, en dan met name voor het Bargerveen? Hydrologische randvoorwaarden voor herstel op systeemschaal

14 Hydrologisch concept acrotelm en catotelm Uitgangssituatie in Nederland Kenmerken Acrotelm Catotelm Veenvormende eigenschap Afwezig Afwezig Humificatie graad H4-H10 Bergend vermogen (bergingscoëfficiënt µ) KLein (µ = 0.1) Zwel- en krimpvermogen Ongeveer 0 Doorlatendheid van het veen m/dag

15 Opbouw presentatie Wat is zo specifiek aan een hoogveen en in het bijzonder veenmos? Concept acrotelm en catotelm voor lenshoogveen Hydrologische randvoorwaarden (voor redelijk) intacte lenshoogvenen Hoe zit het voor de Nederlandse situatie, en dan met name voor het Bargerveen? Hydrologische randvoorwaarden voor herstel op systeemschaal

16 Strategische indeling hydrologie hoogveenrestanten (M.C.G.Schouten en J.G.Streefkerk, 1998)

17 Interne waterbuffering: ondersteuning hoogveenkernen Meerstalblok-Midden (1982/1983) Locaties A en B: o Niet afgegraven hoogveenrestant o Wel begreppeld o Geen acrotelm, met uitzondering meerstallen Verder afgegraven Catotelm: o Tot zwartveen o Zandondergrond o Hydrologische Maatregel: o Interne waterbuffering tegen niet vergraven hoogveenkernen A en B

18 Interne waterbuffering: ondersteuning oostzijde hoogveenkern Meerstalblok - Midden ( )

19 Herstel voedingsgebied voor baggervelden: Dempen Verlengde Noordensloot door Hondsrug ( )

20 Herstel voedingsgebied in Hondsrug: Gemiddelde Voorjaars Grondwaterstijghoogte in zandondergrond onder veen en keileem ( )

21 Herstel voedingsgebied Hondsrug: Gemiddelde Najaars Grondwaterstijghoogte in zandondergrond onder veen en keileem ( )

22 Hydrologische randvoorwaarden voor hoogveenontwikkeling in vernatte baggervelden Oppervlaktewater 1. Vernatte substraten mogen niet droogvallen 2. Waterdiepte <0.50 m (het liefst 0.30 m) 3. Waterstansfluctuatie < 0.30 m 4. Grote wateroppervlakte vermijden (grote strijklengte wind over wateroppervlak: gevolg golfvorming dus geen veenmosgroei) Grondwaterstand 1. Wegzijging < 40 mm/jaar om randvoorwaarden oppervlaktewater (punten 1, 2 en 3) te realiseren (P. van Walsum, 1998) 2. Grondwaterstijghoogte zandondergrond permanent boven veenbasis om methaanproductie in veenbasis te stimuleren 3. Scheurvorming voorkomen met permanent verzadigde veenbasis

23 Monitoring autonome situatie oppervlaktewaterpeil baggervelden tot 2017 Randvoorwaarden Beoordeling Baggervelden 3 4 oost 5 noord 5 zuid 7 oost SD4 7 oost SD5 Streefpeil Waterstandfluctuatie < 30 cm Bereikt Niet bereikt Bereikt Niet bereikt Meetlocatie niet goed? Waterdiepte < 50 cm Bereikt Niet bereikt Meetlocatie niet goed? Bodem niet ingemeten??? Droogvallen Treedt niet op Treedt op Bodem niet ingemeten??

24 Monitoring autonome situatie: Gemiddelde Voorjaar Grondwaterstijghoogte boven of onder veenbasis ( )

25 Monitoring autonome situatie: Gemiddelde Najaar Grondwaterstijghoogte boven of onder veenbasis ( )

26 Externe buffering: Ondersteuning hoogveenontwikkeling reservaat op Nederlands grondgebied (aanvullend beleid 2000 en 2007)

27 Welke knelpunten moeten nog worden opgelost? Peilbeheer baggervelden - Nu de noordelijke bufferzone met bergingsgebied zijn ingericht, de streefpeilen in de baggervelden kunnen worden gerealiseerd, conform de beleidsuitgangspunten in 1998/ De bodemhoogte van baggerveld 7 moet worden bepaald om de waterdiepte, de kans op droogvallen te bepalen. Grondwaterstand onder baggervelden - De grondwaterstijghoogte in zandondergrond moet omhoog en de wegzijging verminderd (< 40 mm/jaar) Invulling langs oost grens van het Bargerveen is onduidelijk - Op basis van hydrologische onderzoek in 1978, 1984,1998 en 2018 is duidelijk, dat de Annapolder een bedreiging vormt voor het realiseren van de hydrologische randvoorwaarden voor veenvormig in het Bargerveen. - Richting oplossing op hoofdlijnen bekend (P.van Walsum, 1998) - De politiek is aanzet!

28 50 jaar Bargerveen Veel bereikt, maar er is nog steeds werk aan de winkel na 2018!