Plan van aanpak POP-gebiedsopgave Veenkoloniën-zuid

Transcriptie

1 Plan van aanpak POP-gebiedsopgave Veenkoloniën-zuid Product : Plan van aanpak (op weg naar een gezamenlijk gebiedsprogramma ) Opdrachtgever: provincie Groningen, gemeenten Stadskanaal en Vlagtwedde en waterschap Hunze en Aa's Bestuurlijk trekker: stuurgroep Veenkoloniën-Zuid Projectleiding : projectgroep o.l.v. Alje van Bolhuis (provincie) Datum : april 2009 Versie : Status : concept (bedoeld ter vaststelling door colleges en raden/staten/ab) 1 Inleiding 1.1 Aanleiding In het ontwerp-pop is voor de Veenkoloniën aangegeven dat er kansen zijn om de centrumpositie van Stadskanaal te versterken, een aantrekkelijker woonklimaat te realiseren en het toeristisch profiel te versterken. Met name het zuidelijk deel van de Veenkoloniën heeft een sociaal-economische impuls nodig. 2 Ligging en typering gebied Het gebied omvat het gebied oostelijk van het Stadskanaal, tussen de plaatsen Stadskanaal, Onstwedde en Ter Apel. Het Mussel Aa kanaal vormt de oostgrens en het dal van het Pagediep is de noordgrens. Het gebied is een mix van grootschalig open veenkoloniale landbouwgebieden en kleinschalige, meer besloten beekdalen. Kernkwaliteiten zijn naast de beekdalen de veenkoloniale kanalen en wijken, de grootschalige openheid en de cultuurhistorisch waardevolle nederzettingen in combinatie met de beslotenheid van de bewoningslinten. De landbouw is hier de belangrijkste economische functie in het buitengebied. Daarnaast moet het gebied het economisch hebben van het stedelijk centrum Stadskanaal en het bedrijvenpark Zuid-Groningen. Het gebied ligt in de luwte van de belangrijkste nationale stedelijke netwerken en verkeersassen. Het wordt ontsloten via de N33, de N391 en de N366. De verwachting is dat de komende jaren het aantal huishoudens stabiel zal blijven en op termijn gaat afnemen en dat per saldo de bevolkingsomvang zal gaan afnemen. 1

2 3 Doel van het project De Provincie, de gemeenten Stadskanaal en Vlagtwedde en het waterschap Hunze en Aa's willen gezamenlijk de uitvoering van de POP-gebiedsopgave ter hand te nemen om het gebied een sociaaleconomische impuls te geven en daarmee mede uitvoering te geven aan de POP-gebiedsopgave. Deze opgave richt zich op drie gezamenlijke, gelijkwaardige speerpunten: Kanaalzone: verbeteren cultuurhistorische en ruimtelijke kwaliteit van het Stadskanaal tussen Bareveld en Ter Apel; Landschapsontwikkeling: realiseren van een tweetal landschappelijk aantrekkelijke verbindingszones tussen de Hondsrug en Westerwolde in het Pagediepdal en in het dal van de Mussel Aa, en dat combineren met het uitvoeren van de wateropgave voor het gebied (doelen KRW: beekherstel en extra ruimte voor waterberging); Agribusiness: versterking van de agribusiness cluster op het bedrijventerrein Zuid-Groningen in samenhang met stimulering van de schaalvergroting van de landbouw. Deze drie opgaven worden gedragen door een verbindend ruimtelijk-landschappelijk ontwikkelingsbeeld voor het gebied (zie de bijlage 2). We kiezen voor deze opgaven omdat die regionaal van aard zijn en we die alleen gezamenlijk kunnen realiseren. Met dit plan van aanpak willen we het proces organiseren om te komen tot een door het gebied gedragen gebiedsprogramma Veenkoloniën-Zuid. In bijlage 1 worden de drie opgaven inhoudelijk nader toegelicht. 4. Aanpak Het gewenste proces dat moet leiden tot uitvoering van het Gebiedsprogramma rust op vier pijlers: - ruimte geven aan private initiatieven binnen de beleidskaders van het POP; - richting geven aan initiatieven: samenhangend ontwikkelingsbeeld en spelregels voor de gewenste kwaliteit van nieuwe initiatieven uitwerken; - initiatieven stimuleren (1 loket; voorbeeldplannen maken) - initiatief nemen: de overheid investeert in omgevingskwaliteit om initiatieven van derden te stimuleren en uit te lokken en treedt in voorkomende gevallen op als ontwikkelaar om gewenste ontwikkelingen op gang te kunnen brengen. We maken geen nieuwe visie, er ligt voldoende aan actuele plannen en visies als bouwstenen voor het vervolg. Wat we nodig hebben is vooral een aansprekende aanpak. We overwegen voor onderdelen van de gebiedsopgave een PPS-constructie, bijvoorbeeld in de vorm van een nieuwe Compagnie, om de gewenste impuls voor het gebied te realiseren. Denkbaar is daarbij dat de overheden het gebied op basis van de nieuwe Wro in concessie geven aan de nieuwe Compagnie met de opdracht om de in het plan van aanpak omschreven opgaven te realiseren. Naast de drie opgaven die centraal staan willen we ook andere onderwerpen en projecten die de drie kernopgaven kunnen ondersteunen of versterken een stap verder brengen. Verder willen we als onderdeel van het gebiedsproces een klankbordgroep (sleutelpersonen geworteld in het gebied, een mix van kunstenaars, betrokken burgers, ondernemers en 2

3 vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties ) betrekken bij de uitwerking van de drie opgaven. We stellen voor om op enig moment ter bekrachtiging van de uitvoering van de gezamenlijke ambities een convenant of bestuursakkoord te sluiten. Dat kan bijvoorbeeld ten tijde van de definitieve vaststelling van het plan van aanpak door alle gebiedspartners of ten tijde van de vaststelling van het gebiedsprogramma Veenkoloniën -Zuid zelf. 5. Activiteiten en planning 2009 In juni 2009 zullen we het plan van aanpak bestuurlijk vast laten stellen door alle betrokken partners en daarover een convenant sluiten, in eerste instantie met de betrokken overheden. Daarnaast zullen we het draagvlak voor het gebiedsprogramma zoveel mogelijk verbreden en versterken door overleg met maatschappelijke organisaties, ondernemers en burgers uit het gebied. Daartoe zullen we een communicatieplan gaan opstellen en in samenhang met concrete starthandelingen ook culturele acties organiseren. Daarnaast zullen we als volgt uitvoering gaan geven aan de in dit plan van aanpak opgenomen gezamenlijke opgaven : 1. Kanaalzone: uitwerken inhoud van een integrale benadering/strategie met externe deskundigen tijdens een werkatelier. Voor het centrum van Stadskanaal wordt een Beeldkwaliteitsplan opgesteld (dag- en nachtsituatie). Dit is bedoeld om ervaring op te doen met de aanpak van het Stadskanaal. Op basis van de resultaten van het werkatelier en de ervaringen met het beeldkwaliteitsplan voor het centrum zal een plan van aanpak worden gemaakt voor de gewenste aanpak voor het totale Stadskanaal. 2. Landschapsontwikkeling: In 2009 willen we starten met de Ontwikkelingszone Pagediep. Dit is een project om ervaring op te doen met de realisering van landschappelijke verbindingszones via de beekdalen. Daartoe moeten de volgende producten worden gemaakt: - verkenning financiële en organisatorische haalbaarheid van de Ontwikkelingszone Pagediep; - een organisatiestructuur voor optimale publiek-private samenwerking: Nieuwe compagnie; - opstellen van een structuurvisie als middel om te komen tot regionale kostenverevening; - opstellen wervende brochure met spelregels en inspirerende voorbeelden voor initiatiefnemers in de Ontwikkelingszone; - nadere afspraken met initiatiefnemer over realisering en landschappelijke inrichting van het Hippisch Park als eerste concrete project om invulling te geven aan de Ontwikkelingszone Pagediep; - beoordelen uitkomsten haalbaarheidsonderzoek Terra Mater; - onderzoek kleinschalige waterberging en adaptatiescan klimaatverandering. Dit onderzoek wordt naar voren gehaald om de haalbaarheid te bepalen van realisering van de doelen van de Kaderrichtlijn water en de mogelijkheden voor kleinschalige waterberging in de beekdalen in combinatie met de realisering van de landschappelijke verbindingszones. Verdere uitwerking van de uitkomsten van dit onderzoek doen we allereerst voor het Pagediepdal. Op grond van de ervaringen daarmee en met het project Ontwikkelingszone Pagediep wordt de aanpak daarna ook toegepast op het Mussel Aa dal (vanaf ca. 2011); - onderzoek ecologische toets KRW doelen Pagediepdal en Mussel Aa: dit onderzoek hangt nauw samen met het vorige, en richt zich specifiek op het bepalen van het ecologische effect van de voorgenomen beekherstel maatregelen, om vast te kunnen stellen of daarmee de KRW doelen worden gerealiseerd. 3. Agribusiness: Als eerste stap wordt in 2009 een projectplan uitgewerkt hoe concreet invulling te geven aan de versterking van de agribusiness in en om het bedrijvenpark Zuid-Groningen. Als eerste 3

4 activiteit zal een denktank worden ingesteld die initiatiefnemers zal gaan begeleiden om tot concrete investeringsplannen te komen op het bedrijventerrein Zuid-Groningen en/of in de omgeving daarvan. Planning concept plan van aanpak Veenkoloniën -Zuid april overlegronde sleutelpersonen ms organisaties april-mei vaststelling def. plan van aanpak Raden/Staten/AB juni/sept communicatie campagne (2-3 info-avonden) oktober-november go/no go besluit n.a.v. resultaten overlegrondes november opstelling gebiedsprogramma Veenkoloniën -Zuid november Kostenraming Voor de oplevering van de genoemde producten ramen we een bedrag van ,- aan proceskosten voor 2009 en Die zullen de overheden opbrengen op basis van de verdeelsleutel: provincie 50% ( ,-), Stadskanaal 30% ( ,-), Vlagtwedde ( ,-) en waterschap elk 10% ( ,-). Voor de uitvoering van concrete projecten zijn bijdragen nodig van de projectpartners en willen we optimaal gebruik maken van beschikbare subsidieprogramma's (PLG; ISV; Interreg IVA; koers Noord). De proceskosten worden besteed aan: A. Algemeen 1. Communicatieplan ,-- 2. Onvoorzien ,- B. kanaalzone 3. Beeldkwaliteitsplan Kanaalzone ,-- 4. Werkatelier strategie Kanaalzone ,- 5. Inzet Bosch-Slabbers werkateliers Hippisch park ,- C. Agribusiness 6. Instellen denktank en ontwikkeling aanpak agribusiness ,- D. landschapsontwikkeling 7. Structuurvisie Pagediep ,- 8. financiële/organisatorische verkenning haalbaarheid Ontwikkelingszone Pagediep ,- 9. Wervende brochure Ontw.zone Pagediep ,- 10. Onderzoek waterberging/klimaatadaptiescan ,- 11. Ecologische toets KRW beekdalen ,- Totaal ,- excl. BTW 4

5 7. Projectorganisatie Bestuurlijk wordt het project getrokken door een in te stellen stuurgroep onder voorzitterschap van de provincie Groningen en met daarin vertegenwoordigers van provincie Groningen, de gemeenten Stadskanaal en Vlagtwedde en het waterschap Hunze en Aa's. De ambtelijke regiegroep coördineert de uitvoering van de gebiedsopgave en bereidt de vergaderingen van de stuurgroep voor. Per opgave zijn er projectgroepen ingesteld die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden. In het kader van de Agenda voor de Veenkoloniën en/of de stuurgroep Oost vindt afstemming plaats met andere projecten en ontwikkelingen in het gebied, en is dit project een van de deelprojecten. De provincie stelt projectleiders en ondersteuningscapaciteit beschikbaar, resp. 0,9 fte en 0,4 fte. Daarnaast is er een gebiedsteam beschikbaar ten behoeve van een gecoördineerde inzet vanuit de provincie ter realisering van de drie opgaven. De gemeenten Stadskanaal en Vlagtwedde en het waterschap Hunze en Aa's stellen ambtelijke (projectleiders)capaciteit beschikbaar voor de uitvoering van dit plan van aanpak. Waar nodig kan externe steun worden ingehuurd waarvoor het procesgeld kan worden ingezet. Samenstelling stuurgroep en projectgroepen Stuurgroep: Marc Jager (provincie; voorzitter); Jan Bessembinders (Stadskanaal;plv voorzitter); Herman Kuipers (Vlagtwedde), Helmer van der Wal (Hunze en Aa's), Alje van Bolhuis (provincie; secretaris). Ambtelijke regiegroep: Alje van Bolhuis (provincie; voorzitter), Hans van Hilten (provincie); Aart Brakema (provincie; secretaris), Louke Scholtens (Stadskanaal); Henk Holstein (Vlagtwedde), Robert Boonstra (waterschap Hunze en Aa's) projectteam Kanaalzone: Henk Ensing (Stadskanaal; projectleider); Hans van Hilten (provincie), Henk Holstein (Vlagtwedde) en Robert Boonstra (waterschap Hunze en Aas) projectteam Agribusiness: Henk Holstein en Klaas Gringhuis (Vlagtwedde; projectleider); Hans van Hilten en Peter Smale (provincie), Ellen Huisman (Stadskanaal) en Ko Munnike (Agenda voor de Veenkoloniën). projectteam Landschapsontwikkeling: Hans van Hilten (provincie; projectleider), Marten Kroon en Jan Bezema (Stadskanaal), Jan den Besten (waterschap Hunze en Aa's) en Henk Holstein (Vlagtwedde; agendalid). 5

6 Bijlage 1: nadere uitwerking van de drie opgaven en relaties met andere projecten Nadere omschrijving van de drie opgaven: 1. Kanaalzone We zien kansen, in samenhang met het uitvoeren van de centrumplannen, om de cultuurhistorische kwaliteiten van het Stadskanaal te herstellen en te versterken. Beeldbepalende leegstaande panden kunnen daarbij nieuwe (economische) functies krijgen en daardoor bijdragen aan behoud van de ruimtelijke kwaliteit en de leefbaarheid van de Kanaalzone. Tevens is het zaak 'rotte kiezen' weg te nemen, hinderlijke bedrijvigheid aan te passen, de waterkwaliteit en de inrichting van het kanaal te verbeteren en de kwaliteit van particuliere woningen te verbeteren. Hierbij kan hoogwaardige woningbouw gerealiseerd worden als kwaliteitsimpuls voor de Kanaalzone. Tevens zullen we nagaan hoe de toenemende verkeersdruk langs het kanaal kan worden verminderd. Daarvoor is een integrale, interactieve en actieve aanpak nodig met samenhangende inzet van meerdere instrumenten. Voor de financiering van concrete projecten willen we het Programma Landelijk Gebied (de hoofdstukken sociaaleconomische vitalisering en landschap) en andere subsidieprogramma's optimaal benutten. De aanpak van de Kanaalzone hangt nauw samen met de uitvoering van de centrumplannen van Stadskanaal. De belangrijkste onderdelen daarvan zijn: - herinrichting Hoofdstraat en Oude Markt; - groene verbindingzones realiseren tussen het centrum en het Refajaziekenhuis en tussen het centrum en de toekomstige woonwijk de Drentse Horn. Deze zones worden parkachtig ingericht met ruimte voor langzaam verkeersroutes, kunstprojecten en met herstel/benutting van oude structuren zoals het Boerendiep. In de zone naar het Refajaziekenhuis is het de bedoeling ook andere zorgfuncties een plek te geven zodat een zorgboulevard gaat ontstaan; - verbeteren kwaliteit van het Stadskanaal en de kanaalbebouwing in het centrum. Als eerste stap wil de gemeente daartoe een beeldkwaliteitsplan gaan opstellen. De gemeente Stadskanaal is primair verantwoordelijk voor de uitvoering van het centrumplan, waarbij de provincie via een gecoördineerde aanpak voor ondersteuning zorgt. In het gebiedsprogramma richten we ons primair op de gezamenlijke aanpak van het gehele Stadskanaal en zullen we daarvoor een integrale strategie uitwerken als basis voor de uitvoering. 2. Landschapsontwikkeling Bij deze opgave gaat het om ontwikkeling en herstel van het landschap in de beekdalen van het Pagediep en de Mussel Aa.. Op de POP overzichtskaart zijn de beekdalen van het Pagediep en de Mussel Aa aangegeven als landschapsontwikkelingszone. Binnen die zones kunnen nieuwe ontwikkelingen de ruimte krijgen ('meervoudig ruimtegebruik') en kan het beekdallandschap versterkt worden. Via het gebiedsprogramma willen we daar uitvoering aan geven. Dat vergt naast investeringen van de overheid ook het ontwikkelen van nieuwe economische dragers. Daarbij denken we primair aan een combinatie van hoogwaardig wonen aan de randen van de beekdalen, kleinschalige waterberging, toeristisch-recreatieve functies, particulier natuurbeheer en/of grootschalige landbouw. Wat betreft de woningbouw gaat het om hoogwaardige woningbouw in de vorm van landgoederen, borgwoningen e.d. conform de voorwaarden van het POP-Groningen (par ). Voor andere vormen van hoogwaardige woningbouw, die niet concurreren met de herstructureringsopgave dan wel de reguliere woningbouwopgave van de hoofdkernen in het 6

7 gebied, is in beperkte aantallen ruimte als kwaliteitsimpuls. Over de omvang daarvan maken we nadere afspraken, nadat er overeenstemming is over het regionale woon-en leefbaarheidsplan. Wij willen bij wijze van experiment aansluitend op het beekdal van het Pagediep nieuwe economische initiatieven de ruimte te geven in de Ontwikkelingszone Pagediepdal. Hierbij gaat het om vormen van niet agrarische bedrijvigheid, passend bij het nader te bepalen ontwikkelingsprofiel voor deze zone en binnen de beleidskaders van het POP. Een eerste voorbeeld daarvan is het initiatief voor de realisering van een Hippisch Centrum in het gebied. Als deze aanpak na 2 jaar succesvol blijkt dan zal deze ontwikkelingsruimte ook in andere, t.z.t. te bepalen gedeelten van het gebied worden geboden. Om te kunnen beoordelen wat succesvol is, zullen we beoordelingscriteria gaan bepalen. De landschappelijke verbindingszones kunnen zonder medewerking van de landbouw niet gerealiseerd worden. In ruil voor een bijdrage aan de landschapszones (in grond en/of geld) is verdergaande schaalvergroting dan regulier (bouwblokken groter dan 2 ha) mogelijk. Dat behelst ook dat we strategische grondaankopen kunnen gaan doen om daarmee particuliere grondeigenaren te stimuleren samen met ons te investeren in de ontwikkeling van het gebied We zullen gebruik maken van het provinciale kavelruilinstrumentarium om de kwaliteiten van het landschap en de landbouwstructuur in samenhang met elkaar te versterken. Het waterschap heeft de ambitie om kleinschalige waterberging te realiseren in de beekdalen van het Pagediep en de Mussel Aa in samenhang met de gewenste gebiedsontwikkeling. Er is nog ruimte nodig voor ca. 2 miljoen kuub aan waterberging in deze beekdalen. Daarnaast wil het waterschap uitvoering geven aan de doelstellingen van de Europese kaderrichtlijn Water (KRW). Voor de Mussel Aa en het Pagediep betekent dat beekherstel: natuurlijker peilbeheer, hermeandering en extensivering van het grondgebruik. Om de kansen, de haalbaarheid en de concrete vorm hiervan te bepalen wil het waterschap aanvullend onderzoek gaan doen. Onderdeel daarvan is tevens een 'klimaatadaptatiescan', die inzicht geeft in de kansen en bedreigingen voor een klimaatbestendige ontwikkeling van het gebied. Op deze wijze wordt realisering van de wateropgave gecombineerd met de realisering van de landschappelijke verbindingszones en het landelijke beleid gericht op 'klimaatadaptatie'. 3. Agribusiness Deze opgave is gericht op versterking van de agribusiness cluster op het bedrijvenpark Zuid- Groningen. Daarmee wordt het reguliere beleid versterkt, gericht op stimulering van de schaalvergroting van de landbouw zoals is opgenomen in het POP. We zullen daarvoor het provinciale kavelruilinstrumentarium inzetten om de landbouwstructuur te versterken. Als eerste stap stellen we een denktank in, die op zoek gaat naar ondernemers, die willen investeren op het bedrijvenpark Zuid-Groningen om daar landbouw producten hoogwaardig te verwerken (bioraffinage). In de omgeving van het bedrijvenpark willen we ruimte bieden voor grootschalige (veehouderij)bedrijven, die nauw samenwerken met de agribusiness op het bedrijvenpark Zuid-Groningen. De denktank zoekt ondernemers op basis van een inventarisatie waaruit blijkt waar voor dit gebied voor de agribusiness de kansen liggen, welk type bedrijvigheid ('ketenpartners') daarmee gemoeid is en wat daarbij de relevante reststromen zijn die benut kunnen worden. 7

8 Relatie met andere projecten en initiatieven In de Veenkoloniën spelen diverse andere ontwikkelingen en plannen die relaties hebben met dit plan van aanpak. Het gaat om de volgende projecten: - Agenda voor de Veenkoloniën: we willen de stuurgroep Agenda voor de Veenkoloniën benutten voor afstemming tussen de verdere uitwerking en uitvoering van de POPgebiedsopgave en (projecten van) de Agenda voor de Veenkoloniën. - Groene Ster: met dit project wordt invulling gegeven aan een andere verbindingszone tussen de Hondsrug en de Veenkoloniën in het gebied tussen Hoogezand, Muntendam en Veendam. - Uitvoeringsprogramma Runde: herstel van de beek 'De Runde' geeft vorm aan een landschappelijke verbindingszone tussen het Bargerveen en het beekdal van de Ruiten Aa. - versterken bereikbaarheid Veenkoloniën: het betreft de verdubbeling van de N33, het ongelijkvloers maken van de N366, het realiseren van de spoorverbinding Veendam- Stadskanaal (inclusief een haalbaarheidsonderzoek naar het doortrekken van een O.V. verbinding van Stadskanaal naar Emmen) en optimalisering van snelle busverbindingen voor de rest van het gebied. - woonopgave Stadskanaal en Vlagtwedde: dit krijgt een plek in het regionaal woon- en leefbaarheidsplan, waarin afspraken worden gemaakt wie wat waar gaat bouwen in samenhang met het voorzieningenniveau. - versterken toeristisch profiel Stadskanaal: voortbordurend op de investeringen in de vaarrecreatie en de succesvolle uitvoering van het TRIP Westerwolde wordt gewerkt aan een TRIP 2 en is het de bedoeling tevens een TRIP te maken voor de Veenkoloniën. Opstelling en uitvoering daarvan vindt plaats in het kader van het regioprogramma Oost. - Terra Mater: de Stichting Terra Mater streeft naar de realisering van een landschapspark in het gebied, met als een van de bijzondere onderdelen de ontwikkeling van de zoutkoepels tot een toeristische attractie van formaat. Bij gebleken haalbaarheid van dat laatste zou dit een van de functies binnen de Ontwikkelingszone Pagediep kunnen zijn. 8

9 Bijlage 2 9

10 10

11 11