Gebruiker afschermen van de hardware

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Gebruiker afschermen van de hardware"

Transcriptie

1 Device driver 1

2 Gebruiker afschermen van de hardware Prog1 Prog2 System calls/ API Operating Systeem Device drivers Hardware 2

3 Introductie Een device driver is een computer programma dat direct communiceert met een resource. Voorbeelden zijn: printerdriver, filedriver, displaydriver,. Is de vertaalslag tussen het operating systeem en de applicaties die gebruik maken van de devices. Een device driver werkt in de kernelmode. 3

4 Waarom werken met device drivers. Het maken van een apparaat zoals verwacht is een lastige taak. => Fouten in hardware wordt door de software (driver) gecorrigeerd. In plaats van elke keer het programma te veranderen biedt het o.s. de mogelijkheid om op eenvoudige wijze een andere device te benaderen. Het toevoegen van drivers onder het operatingsysteem biedt de bescherming en veiligheid die nodig is voor het aansturen door malafide gebruikers. Device drivers zijn in principe gelinkte libraries 4

5 Interfacing device drivers A: zonder een standaard interface B: met een standaard interface 5

6 File abstractie Wat doe je met een device? Lezen en schrijven Alleen lezen of alleen schrijven Voorbeelden: USB device, CD ROM, LED display Wat doe je met een file? Open, close, read, write,.. File is een uitstekende abstracte device. 6

7 Voorbeeld int fd; char cbuf; fd=open( /dev/tty, O_RDONLY,0); read(fd, &cbuf, 1); close(fd); 7

8 Device crw-rw-rw- 1 root root brw-rw root disk brw-rw root disk brw-rw root disk 1, :28 null 8, :28 sda 8, :28 sda1 8, :28 sda2 l Nummers voor last modification zijn de major en minor devicenummers van een bepaald device. l Major nummers identificeren de drivers die overeenkomen met de device. b.v. sda, sda1 en sda2 hebben dezelfde device l Minor nummers worden gebruikt door de kernel om precies te bepalen naar welke apparaat verwezen wordt. u b.v. een onderscheid maken tussen verschillende partities op een harddisk /dev/sda, / dev/sda1, / dev/sda2 hebben allemaal dezelfde major, maar verschillende minor nummers. u Wordt intern gebruikt voor indexering 8

9 Device type l Een Character Devices Toegankelijk via een stroom van bytes( zoals in een file) Vb: usb, modem,.. l Een Block Devices Via een systeem buffer die functioneert als een data-cache. Voorbeeld Harddisk controllers l Een network Devices 9

10 User programma & Kernel Interface System Call Interface VFS Socket File Systems Buffer Cache Network Protocol Block Device Driver Character Device Driver Network Device Driver Hardware 10

11 Device driver interface 11

12 Device driver interface 12

13 Kernel Modules Versus Applicaties Kernel modules zijn event-driven User-level applicaties kunnen functies aanroepen die niet gedefinieerd zijn. Gebruik maken van externe library's Kernel module kan alleen gelinkt worden met kernel functies b.v: printk is de versie van printf wordt binnen de kernel gedefinieerd. Gebruik in de kernel module dus geen user-level library's zoals stdio.h Vergeet na disabelen van de interrupts deze niet te enabelen 13

14 User Space Versus Kernel-Space Een kernel module run in kernel-space, waar applicatie run in user- space Een applicatie kan zich verplaatsen van user-space naar kernel-space b.v. het aanroepen van een system-call Driver code moet re-entrant zijn. Een functie heet re-entrant als hij op ieder willekeurig punt onderbroken kan worden en een nieuwe kopie opgestart zonder elkaar in de weg te zitten. 14

15 Voorbeeld van niet re-entrant code int global_variable = 1; int f() { global_variable = global_variable + 2; return g_var; } Het reultaat is bij multiple threads aanroep van f() onvoorspelbaar. int g() { return f() + 2; } g() roept een non-reentrant functie f() aan. 15

16 Voorbeeld van niet re-entrant code int f(int i) { return i + 2; } int g(int i) { return f(i) + 2; } 16

17 Driver User mode <==> Kernel mode 17

18 Read en Write Methoden in linux l Read en write kopieeren van en naar applicatie code. l prototypes ssize_t read(struct file *filp, char user *buff, size_t count, loff_t *offp); ssize_t write(struct file *filp, const char user *buff, size_t count, loff_t *offp); filp: File pointer count:grootte van de user buffer buff: Pointer naar de user buffer Offp: offset binnen de file sss 18

19 Read en Write Methoden in linux l Wees voorzichtig bij het omgaan met user / kernel data transfers User buffer pointers kunnen illegaal zijn Er kan een page-fault veroorzaakt worden (data is alleen virtueel aanwezig, dus niet in RAM). Pointers kunnen malvious zijn. l Er zijn speciale functies die veilige data transfare verzorgt tussen de user en de kernel ruimte. unsigned long copy_to_user(void user *to, const void *from, unsigned long count); unsigned long copy_from_user(void *to, const void user *from, unsigned long count); sss 19

20 Read en Write Methoden in linux 20

21 Algemene systemen versus embedded systemen Application process Application process Operating System: dev/xyz Device driver Device driver Physical Device hardware Physical Device hardware 21

22 Gebruiker afschermen van de hardware Prog1 Prog2 System calls/ API Operating Systeem Device drivers Hardware 22

23 Aanroep van de driver FILE *fp = fopen(lcd_name, "w ); open() close() read() write() dev flags Device tabel fprintf(fp, "test"); 23

24 Hoe te werk gaan 1: Creëer de device-header file die de registers beschrijft (dit is de interface file) 2: Implementeer de driver functionaliteit 3: Test de driver (m.b.v. de main) 4: Integreer de driver.

25 device driver voor de HAL (NIOS II) Devices Character- mode devices Timer devices File subsystems Ethernet devices DMA devices Flash memory devices

26 Driverfuncties tabel

27 Aanroep van de driver alt_dev FILE *fp = fopen(lcd_name, "w ); alt_fd open() close() read() write() dev flags Device tabel int alt_dev_reg( alt_dev* dev );

28 Driverfuncties tabel int { } schrijf( alt_fd*,const chr*,int )

29 NIOS II Software developer s Handbook Hoofdstuk 7

30 The High Level Picture A lot of research effort in the OS community has gone into performance, rather than reliability. The result: operating system crashes are still a huge problem today 5% of Windows systems crash every day Device drivers are the biggest cause of crashes Drivers cause 85% of Windows XP crashes Drivers in Linux are 7 times buggier than the kernel Dept. of Computer Science & Engineering University of Washington 30

31 Why Do Drivers Fail? Complex and hard to write Must handle asynchronous events interrupts Must obey kernel programming rules Locking, synchronization Difficult to test and debug timing-related bugs Non-reproducible failures Often written by inexperienced programmers Code often not available to OS vendors Dept. of Computer Science & Engineering University of Washington 31

32 OS Today Application Application Kernel Driver Dept. of Computer Science & Engineering University of Washington 32

33 Our Goal: OS With Reliability Application Application Kernel Driver Dept. of Computer Science & Engineering University of Washington 33

34 Recovery Works Number of failures Sound Net Storage Driver Failures Application Failures 0 Mp3 Player Audio Recorder Remote Copy Sniffer Compiler Database Dept. of Computer Science & Engineering University of Washington 34

slides3.pdf April 15, 2002 1

slides3.pdf April 15, 2002 1 Wat is een Operating System? CSN CS3 OS structuur en File management Standaard verzameling software voor een computer Besturing/beheer van de computer Gemak voor schrijvers van programma s Standaarden

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Operating System structuur. Files

Computerarchitectuur en netwerken. Operating System structuur. Files Computerarchitectuur en netwerken 3 Operating System structuur Files Lennart Herlaar 13 september 2017 Inhoud 1 Operating Systems structuur system calls kernel / processen 2 Files storage en directory

Nadere informatie

IN1805 I Operating System Concepten

IN1805 I Operating System Concepten IN1805 I Operating System Concepten Hoofdstuk 12: Mass-storage structure 9-1 Secondary storage (1) voornamelijk disks kleinst leesbare eenheid: sector plaats van een sector volledig bepaald door: drive

Nadere informatie

De MySQL C API. Variabelen in C Functies in C Pointers in C

De MySQL C API. Variabelen in C Functies in C Pointers in C LinuxFocus article number 304 http://linuxfocus.org De MySQL C API door Özcan Güngör Over de auteur: Ik gebruik Linux sinds 1997. Vrijheid, flexibiliteit en opensource. Dat

Nadere informatie

Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces

Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces Operating System Overview (Hfst 2) Wat is een OS? Wat was een OS? Evolutie van OS. OS als virtuele machine OS als beheerder van hulpbronnen (resources) Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces

Nadere informatie

Inleiding Practicum Operating Systems

Inleiding Practicum Operating Systems Inleiding Practicum Operating Systems Mattias Holm & Kristian Rietveld Tot nu toe Shell: verkennen interface tussen user-space en kernelspace. User space System calls Kernel space Doel van deze presentatie

Nadere informatie

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen ICT Infrastructuren: Processen en Threads 18 november 2013 David N. Jansen Datum en Ajd van werkcollege na overleg met de aanwezigen: donderdag 8:45 10:30 Leerdoel voor vandaag. Stallings hoofdst 2 4 Hoofddoelen

Nadere informatie

Werkomgeving. Android Studio. Android - werkomgeving 1/6

Werkomgeving. Android Studio. Android - werkomgeving 1/6 Android - werkomgeving 1/6 Werkomgeving Android Studio Installatie Ga naar de volgende URL: http://developer.android.com/sdk/index.html Klik op de knop "Download Android Studio for Windows" om het programma

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces?

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? 1 Wat is een proces? Een proces is een programma in uitvoering

Nadere informatie

Mobile Devices, Applications and Data

Mobile Devices, Applications and Data Mobile Devices, Applications and Data 1 Jits Langedijk Senior Consultant Jits.langedijk@pqr.nl Peter Sterk Solution Architect peter.sterk@pqr.nl Onderwerpen - Rol van Mobile IT in Tomorrow s Workspace

Nadere informatie

High Availability & Disaster Recovery

High Availability & Disaster Recovery Disaster Recovery Problematiek en denkpistes voor oplossingen Cevi Usernamiddag 8 december 2009 9 december 2009 Cevi bedrijfspresentatie High Availability & Disaster Recovery Een theoretische benadering

Nadere informatie

USB SERIËLE OMZETTER

USB SERIËLE OMZETTER USB SERIËLE OMZETTER Gebruikshandleiding DA-70156 Rev.5 Windows 7/8/8.1 Installatiehandleiding Stap 1: Plaats de CD-driver van dit product in de CD-ROM drive. Sluit het apparaat aan op een vrije USB-poort

Nadere informatie

installatie Kubuntu LINUX (naast bestaand WindowsTM) hcc Venlo 6 mei 2008

installatie Kubuntu LINUX (naast bestaand WindowsTM) hcc Venlo 6 mei 2008 installatie Kubuntu LINUX (naast bestaand WindowsTM) hcc Venlo 6 mei 2008 Wat gaan we doen? (een overzicht) Wat gaan we doen? 1. hardware verkennen (BIOS en Knoppix) Wat gaan we doen? 1. hardware verkennen

Nadere informatie

operating system beveiliging

operating system beveiliging De evolutie van operating system beveiliging Erik Poll Digital Security group Radboud Universiteit Nijmegen Moderne Operating Systems? 2 Eerst: geloof in evolutie & vooruitgang Eerste editie Source: http://www.galvin.info/history-of-operating-system-concepts-textbook

Nadere informatie

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder Een.NET-besturingssysteemtoolkit Discovering Cosmos Sijmen J. Mulder Agenda Boek 1 Cosmos: a very short introduction Boek 2 Modern Operating Systems Pauze Boek 3 The Design and Implementation of the Cosmos

Nadere informatie

in1671 - Operating System Concepten

in1671 - Operating System Concepten in1671 - Operating System Concepten drs J.W.J. Heijnsdijk Faculteit EWI, kamer 09.280 (Mekelweg 4) tel. 85804 email: Heijnsdijk@ewi.tudelft.nl 2005 1-1 Doel van een Operating System Wat is een Operating

Nadere informatie

in1671 - Operating System Concepten Doel van een Operating System Interrupts 3-Lagen model spooling (Simultaneous Peripheral Operation On Line)

in1671 - Operating System Concepten Doel van een Operating System Interrupts 3-Lagen model spooling (Simultaneous Peripheral Operation On Line) in1671 - Operating System Concepten Doel van een Operating System drs J.W.J. Heijnsdijk Faculteit EWI, kamer 09.280 (Mekelweg 4) tel. 85804 email: Heijnsdijk@ewi.tudelft.nl Wat is een Operating System?

Nadere informatie

Erik Poll Martijn Warnier. http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux

Erik Poll Martijn Warnier. http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux Introductie Linux/UNIX Erik Poll Martijn Warnier http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux Concrete doel van vandaag Basisvaardigheden UNIX/Linux werken met de command line shell file beheer proces beheer Betere

Nadere informatie

Seriële bluetooth verbinding ATmega128

Seriële bluetooth verbinding ATmega128 Opdracht2 Bij deze opdracht worden verschillende taken gemaakt. De taken communiceren onderling met elkaar via een message queue of synchroniseren met elkaar via semaforen. A: Maak een taak aan die de

Nadere informatie

Tim Mallezie Architectuur van besturingssystemen: Vraag A2.

Tim Mallezie Architectuur van besturingssystemen: Vraag A2. Procesbeheer: kenmerken van moderne besturingssystemen. 1. Bespreek de (drie) meest typische kenmerken van moderne besturingssystemen. 2. In hoeverre beantwoorden UNIX, Linux en Windows NT hieraan? Geef

Nadere informatie

The Linux Cowloop Device Driver

The Linux Cowloop Device Driver The Linux Cowloop Device Driver Hendrik-Jan Thomassen AT Computing BV Nijmegen Inleiding Biedt mogelijkheid om block device schrijfbaar te laten lijken, zonder dat block device zelf te beschrijven. Copy

Nadere informatie

4EE11 Project Programmeren voor W. College 4, , Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e

4EE11 Project Programmeren voor W. College 4, , Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e 4EE11 Project Programmeren voor W College 4, 2008 2009, Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e 1 Onderwerpen Controleren (verificatie) van software - Pair programming - Code review

Nadere informatie

5.1 Channel USB headset. USB 5.1 surround headset

5.1 Channel USB headset. USB 5.1 surround headset 5.1 Channel USB USB 5.1 surround AP-5.1 Gebruikers Handleiding Introductie Hartelijk dank voor het kopen van de Gembird USB 5.1 surround! Deze gebruiksaanwijzing zal u helpen met de installatie en het

Nadere informatie

Deel 8: stappenmotoren en interrupts

Deel 8: stappenmotoren en interrupts Deel 8: stappenmotoren en interrupts Stappenmotor Kan hoek van as instellen zonder een gesloten feedbacksysteem. Het is een simpel en precies open loop systeem. Werkt met discrete stappen, dus schokkerig

Nadere informatie

slides7.pdf 23 nov

slides7.pdf 23 nov Onderwerpen Operating Systems Inleiding Algemeen 7 Operating Systems Algoritmen Piet van Oostrum Wat is een Operating System? Wat doet een O.S.? Hoe zit een O.S. in elkaar? (in grote lijnen) Wat zijn de

Nadere informatie

IN1805 I - Operating System Concepten

IN1805 I - Operating System Concepten IN1805 I - Operating System Concepten Koen Langendoen email: k.g.langendoen@tudelft.nl 1-1 Praktische Zaken Voorkennis: C + computer systemen College: 7x3 = 5x4 = 5x(wo+do) Tentamen: 2 april + 1 juli Boek

Nadere informatie

We beginnen met een strikvraag: Welk van de volgende zijn bestanden?

We beginnen met een strikvraag: Welk van de volgende zijn bestanden? Alles is een bestand Posted 21 Sep 2015 David BothFeed Adapted Feb 2017 Henry van Aarssen Image by : opensource.com We beginnen met een strikvraag: Welk van de volgende zijn bestanden? Directories Shell

Nadere informatie

Android Development CCSS2011

Android Development CCSS2011 Android Development Voor dummies, door dummies... Challenges in Computer Science Seminar LIACS, Universiteit Leiden 15 Februari 2011 Inhoud 1 Introductie 2 Development Environment 3 Programmeren voor Android

Nadere informatie

Windows Basics. yvan vander sanden. 22 februari 2015

Windows Basics. yvan vander sanden. 22 februari 2015 Windows Basics yvan vander sanden 22 februari 2015 Windows is nog altijd een veel gebruikt operating system. Als technicus moet je bekend zijn met het Windows operating system om gebruikers te kunnen helpen,

Nadere informatie

Windows NT 4.0. Performance Monitoring. Gino Damen 28 oktober 1997 Versie: 1.0

Windows NT 4.0. Performance Monitoring. Gino Damen 28 oktober 1997 Versie: 1.0 Performance Monitoring Gino Damen 28 oktober 1997 Versie: 1.0 Inhoudsopgave 1. Opbouwen en starten van een systeem log...2 1.1. Aandachtspunten...2 1.2. Aanmaken van een log file...2 1.3. Starten van het

Nadere informatie

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen??

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen?? Vragen?? Vandaag Hoofdstuk 4: threads (tentamenstof : 4.1 t/m 4.2) Kleine Opgaven 4.1 (niet alleen ja of nee, ook waarom!) en 4.4 inleveren maandag Centrale begrippen hoofdstuk 3 processen proces state:

Nadere informatie

Data Acquisitie in een modern jasje. Wordt het de tablet of toch iets anders?

Data Acquisitie in een modern jasje. Wordt het de tablet of toch iets anders? Data Acquisitie in een modern jasje. Wordt het de tablet of toch iets anders? Marco Bischoff Yokogawa Europe BV 7 november 2013 Yokogawa IA Control Products --- Business domain Technologischeontwikkelingen

Nadere informatie

Computerarchitectuur en Netwerken. Computerarchitectuur

Computerarchitectuur en Netwerken. Computerarchitectuur Computerarchitectuur en Netwerken 1 Computerarchitectuur Lennart Herlaar 2 september 2015 Opbouw van het vak Eerst (6 keer) over de opbouw van computer en operating system Collegedictaat Systeemarchitectuur

Nadere informatie

High Performance Computing

High Performance Computing High Performance Computing Kristian Rietveld (krietvel@liacs.nl, kamer 138) Groep Computer Systems - Embedded systems - Specifieke software mappen op specfieke hardware. - Hardware synthesis. - Real-time

Nadere informatie

Machinevirtualisatie. Raphael kena Poss Universiteit van Amsterdam. Besturingsystemen

Machinevirtualisatie. Raphael kena Poss Universiteit van Amsterdam. Besturingsystemen Machinevirtualisatie Raphael kena Poss Universiteit van Amsterdam Besturingsystemen 1 vandaag... zal je leren: wat machinevirtualisatie is waarvoor het wordt gebruikt hoe het werkt het verschil tussen

Nadere informatie

A2: Bedrijfssystemen. A2 en PC. Boek. Voorkennis

A2: Bedrijfssystemen. A2 en PC. Boek. Voorkennis A2 en PC De eerste helft van het 2e jaars vak, oude curriculum A2 (Bedrijfssystemen) is het 1e jaars vak, nieuwe curriculum PC (Processen & Concurrency) geworden (ivm. Master/Bachelor gedoe) Erik Poll

Nadere informatie

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het vormt een schil tussen de applicatiesoftware en de hardware

Nadere informatie

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Teneinde misverstanden over de syntactische geldigheid van code fragmenten in dit tentamen te voorkomen, zal altijd worden gesproken

Nadere informatie

Zelftest Informatica-terminologie

Zelftest Informatica-terminologie Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u

Nadere informatie

Ictivity Een vreemde eend in de bijt

Ictivity Een vreemde eend in de bijt Ictivity Een vreemde eend in de bijt De virtuele wereld Alles is tegenwoordig virtueel. Virtueel hondje Tamagotchi, virtueel huisdiertje Virtuele huisvrouw Agenda Welke vijf soorten virtualisatie zijn

Nadere informatie

slides2.pdf April 12,

slides2.pdf April 12, Werking van CPU CSN CS2 CPU, I/O en Memory management Piet van Oostrum 12 april 2002 De ALU kan alleen eenvoudige operaties uitvoeren (bijv. twee getallen optellen, vermenigvuldigen of testen of iets >

Nadere informatie

VMware ThinApp. Application Virtualization Platform that enables complex software to be delivered as self-contained EXE files

VMware ThinApp. Application Virtualization Platform that enables complex software to be delivered as self-contained EXE files VMware ThinApp Application Virtualization Platform that enables complex software to be delivered as self-contained EXE files Edwin Friesen Senior Solution Consultant @ Ictivity B.V. edwin.friesen@ictivity.nl

Nadere informatie

Inleiding Practicum Operating Systems

Inleiding Practicum Operating Systems Inleiding Practicum Operating Systems Mattias Holm & Kristian Rietveld Doel - In komende 3 practica zullen we gaan werken met een custom OS. - Kort introduceren van: - Hardware. - Kernel. - Tools. - De

Nadere informatie

3HUIRUPDQFH0HDVXUHPHQW RI'\QDPLFDOO\&RPSLOHG -DYD([HFXWLRQV

3HUIRUPDQFH0HDVXUHPHQW RI'\QDPLFDOO\&RPSLOHG -DYD([HFXWLRQV 3HUIRUPDQFH0HDVXUHPHQW RI'\QDPLFDOO\&RPSLOHG -DYD([HFXWLRQV Tia Newhall and Barton P. Miller {newhall *, bart}@cs.wisc.edu Computer Sciences University of Wisconsin 1210 W. Dayton St. Madison, WI 53706

Nadere informatie

18 Embedded systemen 1

18 Embedded systemen 1 18 Embedded systemen 1 r0 r1 r2 r3 r4 r5 r6 r7 r8 r9 r10 r11 r12 r13 r14 r15(pc) NZCV CPSR Figuur 18.1 ARM-programmeermodel Byte 0 Byte 1 Byte 2 Byte 3 Byte 3 Byte 2 Byte 1 Byte 0 Figuur 18.2 Endian conversie

Nadere informatie

Super GRUB2 Disk Super GRUB2 Disk

Super GRUB2 Disk Super GRUB2 Disk Super GRUB2 Disk Super GRUB2 Disk is een live cd die je helpt om te starten in elke Operating System (OS), zelfs als je niet kunt opstarten door normale middelen. Een nieuwe stabiele release De voormalige

Nadere informatie

Een Minolta Dimage 5 camera gebruiken onder Linux

Een Minolta Dimage 5 camera gebruiken onder Linux LinuxFocus article number 240 http://linuxfocus.org Een Minolta Dimage 5 camera gebruiken onder Linux door Guido Socher (homepage) Over de auteur: Guido houdt van Linux. Niet alleen omdat het interessant

Nadere informatie

Virtueel Geheugen en demand paging (1)

Virtueel Geheugen en demand paging (1) Virtueel Geheugen en demand paging (1) Programma's zijn vaak niet in hun geheel in het geheugen nodig, vanwege: zelden gebruikte onderdelen groter gedeclareerde arrays dan nodig als programma helemaal

Nadere informatie

Taakklasse 3 ALAa installeren en onderhouden systemen Corné Tintel G GMB13B Medewerker beheer ICT

Taakklasse 3 ALAa installeren en onderhouden systemen Corné Tintel G GMB13B Medewerker beheer ICT Taakklasse 3 ALAa installeren en onderhouden systemen Corné Tintel G GMB13B Medewerker beheer ICT 1 2 Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 2 Opdracht 1: Partities... 3 Opdracht 2: Packet Tracer... 4 Opdracht

Nadere informatie

Technische data. Versie dec

Technische data. Versie dec Technische data Versie dec.2016 www.mobilea.nl Mobiléa Infrastructuur: Pagina 1 Pagina 2 Specificaties: Het platform van Mobiléa valt op te splitsen in een aantal technische componenten, te weten: De webapplicatie

Nadere informatie

Linux voor S/390 (IBM z-series)

Linux voor S/390 (IBM z-series) LinuxFocus article number 328 http://linuxfocus.org Linux voor S/390 (IBM z-series) door Cüneyt Göksu Over de auteur: Database Specialist, werkt al meer dan 12 jaar met alle commerciële

Nadere informatie

Memory Management. Virtual Memory. Eisen Memory Management. Verdelen geheugen over meerdere processen

Memory Management. Virtual Memory. Eisen Memory Management. Verdelen geheugen over meerdere processen Memory Management Process control information Entry point to program Process Control Block Verdelen geheugen over meerdere processen Program Branch instruction Virtual Memory Data Reference to data Processen

Nadere informatie

Uitwerking Tentamen Operating Systems Maandag 15 juni 2015 P1 P2 P3 P4 P5 P1 P3 P5 P4 P2 P1 P3 P5 P3. Opgave 1

Uitwerking Tentamen Operating Systems Maandag 15 juni 2015 P1 P2 P3 P4 P5 P1 P3 P5 P4 P2 P1 P3 P5 P3. Opgave 1 Uitwerking Tentamen Operating Systems Maandag 15 juni 2015 Belangrijk: de gegeven antwoorden vormen één mogelijke uitwerking van het tentamen. Echter zijn er bij vele vragen meerdere correcte antwoorden

Nadere informatie

Evenwijdig programmeren - Bericht wachtrijen (2)

Evenwijdig programmeren - Bericht wachtrijen (2) LinuxFocus article number 296 http://linuxfocus.org Evenwijdig programmeren - Bericht wachtrijen (2) door Leonardo Giordani Over de auteur: Ik heb juist mijn diploma ontvangen

Nadere informatie

Inhoud. Geschiedenis / evolutie van OpenEmbedded en Yocto Overzicht van de architectuur en concepten Persoonlijke ervaring

Inhoud. Geschiedenis / evolutie van OpenEmbedded en Yocto Overzicht van de architectuur en concepten Persoonlijke ervaring 1 Inhoud Geschiedenis / evolutie van OpenEmbedded en Yocto Overzicht van de architectuur en concepten Persoonlijke ervaring 2 Introductie Leon Woestenberg Embedded systeem architect RTOS, Linux, hardware,

Nadere informatie

Technology, Innovation & Society Delft

Technology, Innovation & Society Delft Technology, Innovation & Society Delft VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN OPLEIDING TOETSCODE GROEP :Elektrotechniek : HM-ES-th3 :minor embedded systemen TOETSDATUM :16 januari 2012 TIJD : 11.00-12.30 uur

Nadere informatie

Examen Programmeren 2e Bachelor Elektrotechniek en Computerwetenschappen Faculteit Ingenieurswetenschappen Academiejaar juni, 2010

Examen Programmeren 2e Bachelor Elektrotechniek en Computerwetenschappen Faculteit Ingenieurswetenschappen Academiejaar juni, 2010 Examen Programmeren 2e Bachelor Elektrotechniek en Computerwetenschappen Faculteit Ingenieurswetenschappen Academiejaar 2009-2010 16 juni, 2010 **BELANGRIJK** 1. Schrijf je naam onderaan op elk blad. 2.

Nadere informatie

1 "log-file": "/var/log/pilight.log" 2 "log-file": "c:/pilight/pilight.log"

1 log-file: /var/log/pilight.log 2 log-file: c:/pilight/pilight.log Instellingen Instellingen...1 Introductie...2 Basis...2 port...2 standalone...2 pid-file...2 log-file...2 log-level...2 whitelist...3 stats-enable...3 watchdog-enable...3 Module paden...4 action-root...4

Nadere informatie

ADVIES voor mobiele toepassingen

ADVIES voor mobiele toepassingen ADVIES voor mobiele toepassingen Software-expertise bij KaHo Sint-Lieven Bart Blanckaert Joris Maervoet Overzicht software-expertise (1/2) 1. Begeleiden van bedrijven bij het maken van hun keuze in Hardwareplatformen

Nadere informatie

Hoofdstuk 7. Computerarchitectuur

Hoofdstuk 7. Computerarchitectuur Hoofdstuk 7 Computerarchitectuur 1 controlebus CPU MEMORY I/O databus adresbus Figuur 71 Schematische opbouw van een computersysteem 8 Figuur 72 Een busverbinding Buslijn Out E A In Out E B In Out E C

Nadere informatie

EE1400: Programmeren in C BSc. EE, 1e jaar, , 3e college

EE1400: Programmeren in C BSc. EE, 1e jaar, , 3e college EE1400: Programmeren in C BSc. EE, 1e jaar, 2012-201, e college Arjan van Genderen, Computer Engineering 4-12-2012 Delft University of Technology Challenge the future Hoorcollege Arrays, Pointers en Strings

Nadere informatie

100 % flexibiliteit en optimalisatie met Flexible Machine Control

100 % flexibiliteit en optimalisatie met Flexible Machine Control SoMachine 100 % flexibiliteit en optimalisatie met Flexible Machine Control 1 software platform Vereenvoudigt het programmeren en inbedrijfname met SoMachine 4 Hardware Control Platforms Geïntegreerde

Nadere informatie

Programmeren in Java 3

Programmeren in Java 3 7 maart 2010 Deze les Zelf componenten maken Concurrency (multithreading): werken met threads levenscyclus van een thread starten tijdelijk onderbreken wachten stoppen Zelf componenten maken Je eigen component:

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt 11.00 13.00 De open vragen moet je beantwoorden op tentamenpapier. De multiple-choice antwoorden moet je op het vragenblad invullen in de rechtervakjes en dat blad inleveren. Schrijf je naam, studentnummer

Nadere informatie

Interactief, real time security management

Interactief, real time security management P2000 en P2000LE SECURITY MANAGEMENT SYSTEEM Interactief, real time security management P2000 Security Management Systeem Schaalbaar, intuïtief en eenvoudig in gebruik Het Johnson Controls P2000 security

Nadere informatie

ROBOMIND EV3 EXPORT HANDLEIDING VOOR WINDOWS COMPUTERS

ROBOMIND EV3 EXPORT HANDLEIDING VOOR WINDOWS COMPUTERS ROBOMIND EV3 EXPORT HANDLEIDING VOOR WINDOWS COMPUTERS Attentie: Op dit moment werkt de EV3 export alleen met Windows Desktop computers! Om RoboMind programma s te exporteren naar de Lego EV3 robot moet

Nadere informatie

CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES

CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES Day WEB 1APP FOR CONTAINERS 04-10-2018 Lead - Consultant Cloud Infra & Apps@ InSpark Twitter: @Johanbiere Community blog: talkingazure.com

Nadere informatie

Module I - Informatica

Module I - Informatica Module I - Informatica 1) Iemand wilt een nieuwe auto aanschaffen. Gezien de gestegen brandstofprijzen wil de persoon een auto, die zuinig in brandstofgebruik is. Maak duidelijk hoe de persoon een weloverwogen

Nadere informatie

Grafisch programmeren met GTK

Grafisch programmeren met GTK LinuxFocus article number 295 http://linuxfocus.org Grafisch programmeren met GTK door Özcan Güngör Over de auteur: Sinds 1997 gebruik ik Linux. Vrijheid, flexibiliteit en

Nadere informatie

Cloud & Licenties. Welkom bij BSA The Live Sessions De Live Session start binnen enkele minuten. Dank voor uw geduld.

Cloud & Licenties. Welkom bij BSA The Live Sessions De Live Session start binnen enkele minuten. Dank voor uw geduld. Cloud & Licenties Welkom bij BSA The Live Sessions De Live Session start binnen enkele minuten. Dank voor uw geduld. TIP: controleer of uw geluid aanstaat en uw browserinstellingen toestaan dat u beeld

Nadere informatie

Uitwerking Aanvullend tentamen Imperatief programmeren Woensdag 24 december 2014, 13.30 15.30 uur

Uitwerking Aanvullend tentamen Imperatief programmeren Woensdag 24 december 2014, 13.30 15.30 uur Uitwerking Aanvullend tentamen Imperatief programmeren Woensdag 24 december 2014, 13.30 15.30 uur 1. deze opgave telt voor 30% van het totaal. Schrijf een compleet programma, dat door de gebruiker vanaf

Nadere informatie

Hoofdstuk 19. Embedded systemen

Hoofdstuk 19. Embedded systemen Hoofdstuk 19 Embedded systemen 1 r0 r1 r2 r3 r4 r5 r6 r7 r8 r9 r10 r11 r12 r13 r14 r15(pc) NZCV CPSR Figuur 19.1: ARM-programmeermodel. Byte 0 Byte 1 Byte 2 Byte 3 Byte 3 Byte 2 Byte 1 Byte 0 Figuur 19.2:

Nadere informatie

Korte uitleg: Mounten van filesystemen door de desktopgebruiker

Korte uitleg: Mounten van filesystemen door de desktopgebruiker Korte uitleg: Mounten van filesystemen door de desktopgebruiker Aangezien deze korte uitleg over mounten van filesystemen onder bijzondere omstandigheden gaat wordt de lezer geacht Korte uitleg: Mounten

Nadere informatie

Tentamen Computersystemen

Tentamen Computersystemen Tentamen Computersystemen baicosy6 2e jaar bachelor AI, 2e semester 21 oktober 213, 9u-11u OMHP D.9 vraag 1 Van een Single Cycle Harvard machine hebben de componenten de volgende propagation delay time:

Nadere informatie

Technische Specificaties nieuwe Unix Applikaties

Technische Specificaties nieuwe Unix Applikaties Technische Specificaties nieuwe Unix Applikaties In 2010 werden 7 Unix servers geconsolideerd naar een nieuwe Unix omgeving, waar gebruik gemaakt wordt van srp s (vergelijkbaar met zone, of container).

Nadere informatie

Gebruiksaanwijzing installeren software en drivers voor Xstream flex alarmontvanger

Gebruiksaanwijzing installeren software en drivers voor Xstream flex alarmontvanger Gebruiksaanwijzing installeren software en drivers voor Xstream flex alarmontvanger Koning & Hartman B.V. Telecom Solutions Energieweg 1 Postbus 5080 2600 GB Delft Telefoon: +31 (0)15 260 98 07 Fax: +31

Nadere informatie

4EE11 Project Programmeren voor W. College 2, , Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e

4EE11 Project Programmeren voor W. College 2, , Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e 4EE11 Project Programmeren voor W College 2, 2008 2009, Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e 1 Onderwerpen Terugblik Functies Organisatie (architectuur) van programma s Arrays Structuren

Nadere informatie

Accelerometer project 2010 Microcontroller printje op basis van de NXP-LPC2368

Accelerometer project 2010 Microcontroller printje op basis van de NXP-LPC2368 Accelerometer project 2010 Microcontroller printje op basis van de NXP-LPC2368 Handleiding bij het gebruik van een microcontroller in het Accelerometerproject (Project II) Er zijn speciaal voor het Accelerometerproject

Nadere informatie

Introductie in C++ Jan van Rijn. September 2013

Introductie in C++ Jan van Rijn. September 2013 Introductie in C++ Jan van Rijn September 2013 Inhoud Classes Overerving Const correctness Standard C++ library Templates Classes Voordelen van classes: Modelleren Modulariteit Informatie afschermen Makkelijk(er)

Nadere informatie

ICARUS Illumina E653BK on Windows 8 (upgraded) how to install USB drivers

ICARUS Illumina E653BK on Windows 8 (upgraded) how to install USB drivers ICARUS Illumina E653BK on Windows 8 (upgraded) how to install USB drivers English Instructions Windows 8 out-of-the-box supports the ICARUS Illumina (E653) e-reader. However, when users upgrade their Windows

Nadere informatie

Functionele beschrijving: scannen naar Exact Globe.

Functionele beschrijving: scannen naar Exact Globe. Functionele beschrijving: scannen naar Exact Globe. Algemeen Met de KYOCERA scannen naar Exact Globe beschikt u over een efficiënte oplossing om uw documenten te scannen naar Exact Globe. Met deze oplossing

Nadere informatie

De TRUST 2 PORT USB 2.0 PCI CARD werkt niet op MAC.

De TRUST 2 PORT USB 2.0 PCI CARD werkt niet op MAC. Werkwijze eerste gebruik Hoofdstuk 1. Aansluitingen (3.1) 2. De-installeren oude stuurprogramma s en producten (3.2) 3. Stuurprogramma Windows 98 /98SE /Me /2000 /XP (3.3) 4. USB-kaart inbouwen (3.4) 5.

Nadere informatie

Oefening 1: hardware block devices (zoals harde schijven) herkennen

Oefening 1: hardware block devices (zoals harde schijven) herkennen Inhoudstafel Oefening 1: hardware block devices (zoals harde schijven) herkennen...1 Oefening 2: werken met partities...1 Oefening 3: opkuis en automatisatie...1 Oefening 4: werken met file systems...2

Nadere informatie

Tentamen Programmeren in C (EE1400)

Tentamen Programmeren in C (EE1400) TU Delft Tentamen Programmeren in C (EE1400) 5 april 2012, 9.00 12.00 Faculteit EWI - Zet op elk antwoordblad je naam en studienummer. - Beantwoord alle vragen zo nauwkeurig mogelijk. - Wanneer C code

Nadere informatie

Datatypes Een datatype is de sort van van een waarde van een variabele, veel gebruikte datatypes zijn: String, int, Bool, char en double.

Datatypes Een datatype is de sort van van een waarde van een variabele, veel gebruikte datatypes zijn: String, int, Bool, char en double. Algemeen C# Variabele Een variabele is een willekeurige waarde die word opgeslagen. Een variabele heeft altijd een datetype ( De soort waarde die een variabele bevat). Datatypes Een datatype is de sort

Nadere informatie

Printen met de NAS-server (PO50696)

Printen met de NAS-server (PO50696) Printen met de NAS-server (PO50696) Attentie : De Nas-server accepteert enkel gewone USB printers; multifunctionele printers worden niet ondersteund. Printen vanuit Windows 2000 is ook niet ondersteund.

Nadere informatie

Beleef het nieuwe Klantverwijssysteem

Beleef het nieuwe Klantverwijssysteem Beleef het nieuwe Klantverwijssysteem BLOOM is een klantverwijssysteem ontwikkeld op basis van de laatste technologieën en behoeftes uit de markt. Bloom is een krachtig, slim en gebruiksvriendelijk klantverwijssysteem

Nadere informatie

Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen

Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen Programmeermethoden Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen week 12: 23 27 november 2015 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/pm/ 1 Inleiding In de informatica worden Abstracte DataTypen (ADT s)

Nadere informatie

Open source VoIP Networks

Open source VoIP Networks Open source VoIP Networks Standard PC hardware inexpensive add-in vs. embedded designs Ing. Bruno Impens Overview History Comparison PC - Embedded More on VoIP VoIP Hardware VoIP more than talk More...

Nadere informatie

Rent+ Pre-requirements

Rent+ Pre-requirements Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Terminal Server Clients (Thin Clients)... 4 3. Server... 4 D. Operating

Nadere informatie

Debugging in embedded en native systemen met GDB

Debugging in embedded en native systemen met GDB Debugging in embedded en native systemen met GDB A.M. ten Doesschate July 15, 2015 Abstract Een korte beschrijving : intro gebruik met welke tools en hulpmiddelen van de GDB setup en een summier aantal

Nadere informatie

Linux Assembly Uitwerkingen van de vragen en opdrachten

Linux Assembly Uitwerkingen van de vragen en opdrachten Linux Assembly Uitwerkingen van de vragen en opdrachten The choice of a GNU generation Hoofdstuk 3 1. (a) Een system call is een functie geleverd door de kernel (het operating system, een interface tussen

Nadere informatie

Linux. Linux lezing 13 april 2005 Marcel Nijenhof <marceln@xs4all.nl> Note: De slechste vragen zijn niet gestelde vragen

Linux. Linux lezing 13 april 2005 Marcel Nijenhof <marceln@xs4all.nl> Note: De slechste vragen zijn niet gestelde vragen Linux Linux lezing 13 april 2005 Marcel Nijenhof Note: De slechste vragen zijn niet gestelde vragen Indeling Inleiding Overeenkomsten Verschillen Opbouw Toepassen distributies opensource

Nadere informatie

Embedding Linux SYSTEEM. Extra inspanning blijkt zeker de moeite waard

Embedding Linux SYSTEEM. Extra inspanning blijkt zeker de moeite waard 34 Linux news nummer 3 2001 Extra inspanning blijkt zeker de moeite waard Embedding Linux Bij het ontwikkelen van embedded systemen is de keuze van het operating system (OS) een terugkerend onderwerp.

Nadere informatie

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015 Beter, Sneller, Mooier Processoren 12 januari 2015 Beter! Sneller! Krachtigere CPU: maak instructies die meer doen Snellere CPU: pipeline, out-of-order execution Sneller RAM: cache meer mogelijkheden...

Nadere informatie

Secure Application Roles

Secure Application Roles Secure Application Roles Beheer de toegang tot de database 1. Inleiding Het realiseren van geautoriseerde toegang tot een database lijkt eenvoudig. Echter, vaak blijkt dat dezelfde combinatie van gebruikersnaam

Nadere informatie

Programmeren van de Raspberry Pi. http://ardezo.home.xs4all.nl/rpi_programmeren/

Programmeren van de Raspberry Pi. http://ardezo.home.xs4all.nl/rpi_programmeren/ Programmeren van de Raspberry Pi Zaterdag 21 september 2013 De Bilt Johan Swenker http://ardezo.home.xs4all.nl/rpi_programmeren/ Agenda Inleiding Raspberry Pi GPIO Programmeren bash python scratch Interfaces

Nadere informatie

VMware View 4.5 een overview. Eline Klooster Technical Trainer e.klooster@xtg.nl

VMware View 4.5 een overview. Eline Klooster Technical Trainer e.klooster@xtg.nl VMware View 4.5 een overview Eline Klooster Technical Trainer e.klooster@xtg.nl Eline Klooster Xpert Training Group VMware Authorized Training Center Citrix Authorized Learning Center Microsoft CPLS Eigen

Nadere informatie

Programmeren in C++ Efficiënte zoekfunctie in een boek

Programmeren in C++ Efficiënte zoekfunctie in een boek Examen Software Ontwikkeling I 2e Bachelor Informatica Faculteit Wetenschappen Academiejaar 2010-2011 21 januari, 2011 **BELANGRIJK** 1. Lees eerst de volledige opgave (inclusief de hints/opmerkingen)!

Nadere informatie

TRUST 5 PORT USB 2.0 UPGRADE KIT & HUB

TRUST 5 PORT USB 2.0 UPGRADE KIT & HUB Werkwijze eerste gebruik Hoofdstuk 1. Aansluitingen (3.1) 2. De-installeren oude stuurprogramma s en producten (3.2) 3. Installatie hardware in systeem (3.3) 4. Installeren in Windows (3.4) 5. Installeren

Nadere informatie