SUPMAP Het aanbod van illegale drugs in België: wat weten we? Een haalbaarheidsstudie van betrouwbare indicatoren voor het drugsaanbod

Transcriptie

1 SUPMAP Het aanbod van illegale drugs in België: wat weten we? Een haalbaarheidsstudie van betrouwbare indicatoren voor het drugsaanbod

2

3 WETENSCHAP EN MAATSCHAPPIJ SUPMAP Het aanbod van illegale drugs in België: wat weten we? Een haalbaarheidsstudie van betrouwbare indicatoren voor het drugsaanbod Valérie SMET Brice DE RUYVER Charlotte COLMAN Tim SURMONT Lieven PAUWELS Tom VANDER BEKEN Alexandra DE MOOR

4 Deze publicatie is het resultaat van het project Supply of illegal drugs indicators (SUPMAP). Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Federaal Onderzoeksprogramma Drugs en gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO). De studie gebeurde onder leiding van Prof. Dr. Brice De Ruyver (coördinator), Prof. Dr. Tom Vander Beken en Prof. Dr. Lieven Pauwels (promotoren) van de Vakgroep Strafrecht en Criminologie, Universiteit Gent. Programmaverantwoordelijke: Aziz Naji. De inhoud van de teksten valt onder de verantwoordelijkheid van de auteurs. FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID science CERTIFIED QUALITY POLITIQUE SCIENTIFIQUE FEDERALE Dit kwaliteitslabel wordt toegekend door Wetenschapsbeleid aan onderzoeksprojecten die bij de ex-post evaluatie door een panel van buitenlandse experts een score van minstens sufficient (voldoende) kregen. Het project dat het voorwerp uitmaakt van deze publicatie heeft dit label gekregen. Ce label de qualité est octroyé par la Politique scientifique fédérale aux projets de recherche qui ont obtenu un score d au moins sufficient (suffisant) lors de l évaluation ex-post effectuée par un panel d experts étrangers. Le projet qui fait l'objet de la présente publication a reçu ce label. Academia Press Eekhout 2, 9000 Gent Tel. 09/ Fax 09/ Info@academiapress.be J. Story-Scientia nv Wetenschappelijke Boekhandel Sint-Kwintensberg 87, B-9000 Gent Tel. 09/ Fax 09/ Info@story.be Valérie Smet, Brice De Ruyver, Charlotte Colman, Tim Surmont, Lieven Pauwels, Tom Vander Beken & Alexandra De Moor SUPMAP Het aanbod van illegale drugs in België: wat weten we? Een haalbaarheidsstudie van betrouwbare indicatoren voor het drugsaanbod Gent, Academia Press, 2013, xii pp. Lay-out: proxessmaes.be ISBN D/2013/4804/172 U 2071 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

5 I NHOUD Lijst van tabellen, figuren, grafieken en kaarten ix Voorwoord Inleiding DEEL I BEVRAGING VAN SLEUTELFIGUREN IN FUNCTIE VAN DE ONTWIKKELING EN HAALBAARHEID VAN INDICATOREN VOOR DE MONITORING VAN DE DRUGSMARKTEN Hoofdstuk 1. Inleiding Doelstellingen Methode en afbakeningen Structuur van dit deel van het rapport Geïdentificeerde informatiebronnen Basisvoorwaarden bij de ontwikkeling van sleutelindicatoren voor de monitoring van drug supply markets VOORWAARDE 1: aangepastheid en haalbaarheid voor law enforcement VOORWAARDE 2: indicatoren opgedeeld per onderdeel van de supply chain VOORWAARDE 3: kwantitatieve zowel als kwalitatieve indicatoren VOORWAARDE 4: flexibiliteit van de indicatoren Hoofdstuk 2. De waarde van de indicatoren inbeslagnames, prijs en kwaliteit voor het Belgische drugsaanbod De waarde van inbeslagnames als indicator voor het drugsaanbod Inbeslagnames kunnen een vertekend beeld geven Voorwaarden voor een goed gebruik van inbeslagnames als indicator Noodzakelijke elementen voor een kwalitatieve registratie i.f.v. monitoring Prijs-kwaliteit en purity-adjusted price als indicatoren i

6 SUPMAP HET AANBOD VAN ILLEGALE DRUGS IN BELGIË Evaluatie van prijs als indicator Evaluatie van kwaliteit als indicator Purity-adjusted price Besluit Hoofdstuk 3. Rol van het monitoren en ontwikkelen van indicatoren voor de vraagzijde Drugshulpverlening Ziekenhuis- en labogegevens Gebruikersbevragingen Parketgegevens Geïdentificeerde relevante indicatoren en sub-indicatoren van de vraagzijde Bijkomende informatiebronnen m.b.t. de vraag voor de monitoring van het aanbod Politiegegevens Inbeslagnames en arrestaties Drugs in het verkeer Drugstoerisme Zachte informatie Hoofdstuk 4. Indicatoren voor productie ATS-productie Evoluties in de ATS-productie in de Lage Landen Actoren Nieuwe psychoactieve stoffen Conclusies naar indicatoren toe Geïdentificeerde indicatoren en sub-indicatoren voor ATSproductie Cannabisproductie Rol van België in de professionele cannabisproductie Actoren in de professionele cannabisproductie Conclusies naar indicatoren toe Geïdentificeerde indicatoren en sub-indicatoren voor cannabisproductie Bijkomende informatiebronnen m.b.t. drugsproductie Besluit ii

7 INHOUD Hoofdstuk 5. Indicatoren voor import, wholesale en export Inleiding Import van drugs via België Faciliterende factoren voor de import van drugs in België De Antwerpse haven Werknemerscriminaliteit Actoren met connecties in de bronlanden of langs de smokkelroutes Cocaïne-import Smokkelroutes en actoren Grootschalige cocaïne-import: smokkel via goederen Kleinschalige cocaïne-import: smokkel door middel van drugkoeriers Heroïne Cannabis Synthetische drugs (ATS) Het zicht op groothandel in België is fragmentarisch en beperkt Export en polydrugdistributie Conclusies naar indicatoren toe Douanegegevens: belangrijke indicatoren voor import Indicatoren voor groothandel: de studie van Hughes & Chalmers (2012) Data van de law enforcement Geïdentificeerde indicatoren en sub-indicatoren voor de import, wholesale en export Besluit Hoofdstuk 6. Middle level supply Inleiding Middle level market, een moeilijk af te bakenen echelon Het beperkte zicht van Belgische strafrechthandhavers op middle level supply De rol van Nederlandse criminele organisaties voor de Belgische tussenhandel Eigenheid van het fenomeen tussenhandel iii

8 SUPMAP HET AANBOD VAN ILLEGALE DRUGS IN BELGIË Beperkingen m.b.t. Belgisch opsporingsonderzoek naar tussenhandel Beperkingen van de zone-, arrondissements- en grensoverschrijdende samenwerking Tussenhandel in België: Antwerpen en in mindere mate ook Brussel Verschuivingen in de rol van de tussenhandel Polydrugdistributie Actoren in de tussenhandel Conclusies naar indicatoren toe Dealpanden en drugsrunners, vormen van de tussenhandel Beperkte waarde van inbeslagnames en arrestaties Beperkte waarde van druggerelateerde criminaliteit Parketgegevens Labogegevens Geïdentificeerde indicatoren en sub-indicatoren voor tussenhandel Besluit Hoofdstuk 7. Kleinhandel Evoluties in de Belgische kleinhandel: verschuiving naar meer gesloten markten Call-centers: de toenemende rol van gsm-verkeer in de kleinhandel Rol van internet in de kleinhandel Theehuizen en coffeeshops Conclusies naar indicatoren toe Politiegegevens Parketgegevens Labo- en ziekenhuisgegevens: relevant maar weinig gebruikt Prijzen: beperkte waarde als indicator voor kleinhandel Bijkomende informatiebronnen: vervoer en vraagindicatoren Geïdentificeerde indicatoren en sub-indicatoren voor kleinhandel Besluit Bibliografie iv

9 INHOUD DEEL II DRUGGERELATEERDE CRIMINALITEIT 1. Inleiding Definiëring druggerelateerde criminaliteit Psychofarmacologische delicten Verwervingsdelicten Systemische delicten Consensuele delicten De huidige registratie van druggerelateerde criminaliteit Naar een eenvoudigere en haalbare monitoring van druggerelateerde criminaliteit op lokaal, nationaal en Europees niveau DRUGCRIM: updaten ontwikkelde tool op nationaal niveau EULOCS Ontwikkelde tool op Europees niveau Besluit Bibliografie DEEL III CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 1. Context Doelstellingen Inhoud van het onderzoek Methode Basisvoorwaarden voor de aanbodsindicatoren Eerste voorwaarde: Aangepast en haalbaar voor de law enforcement Tweede voorwaarde: Algemene + echelonspecifieke indicatoren Derde voorwaarde: Kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren Vierde voorwaarde: Flexibele indicatoren v

10 SUPMAP HET AANBOD VAN ILLEGALE DRUGS IN BELGIË 6. Over welke informatie beschikken we? Wat zijn goede, haalbare indicatoren? Indicatoren die geldig zijn voor alle echelons Indicatoren voor de verschillende schakels van de aanbodketen Het echelon productie De echelons groothandel, import en export Het echelon tussenhandel Het echelon detailhandel Sleutelbevindingen van het SUPMAP-onderzoek Sleutelbevinding 1: Veel indicatoren voor productie en retail, beperkt aantal indicatoren voor groothandel, import/export en tussenhandel Sleutelbevinding 2: Belang van vraagindicatoren voor de monitoring van het aanbod Sleutelbevinding 3: Een beperkte waarde van inbeslagnames en arrestaties als indicator voor strafrechthandhavers Sleutelbevinding 4: Prijs en kwaliteit hebben als indicator zeer weinig waarde voor Belgische strafrechthandhavers Sleutelbevinding 5: Opportuniteiten voor de monitoring van druggerelateerde criminaliteit Welke bijkomende informatie is nodig voor monitoring in de toekomst? Meer kennis over de rol van België als transitland Nood aan meer kennis m.b.t. de kenmerken van de georganiseerde criminele netwerken en samenwerkingsverbanden in de drugshandel Meer kennis over de rol van facilitatoren op de verschillende echelons Aanbevelingen en suggesties voor verder onderzoek Structurele beleidsaanbevelingen Functionele beleidsaanbevelingen Operationele beleidsaanbevelingen Internationale aanbeveling: het belang van monitoring op Europees niveau Suggesties voor verder onderzoek Bibliografie vi

11 INHOUD ADDENDUM I. BEVRAGING VAN ACTOREN ACTIEF IN DE DRUGSHANDEL IN BELGIË Inleiding Methode van onderzoek Gesprekken met de respondenten Carrière van de respondenten Verkochte drugs gedurende de volledige criminele loopbaan Huidige verkoop van drugs De verschillende markten nader bekeken Cannabis ATS en andere synthetische drugs Prijzen en prijsbepaling Cannabis ATS en andere synthetische drugs Samengevat Bibliografie ADDENDUM II. OVERZICHT RESPONDENTEN BEVRAGING SLEUTELFIGUREN LAW ENFORCEMENT EN LABO S vii

12

13 L IJST VAN TABELLEN, FIGUREN, GRAFIEKEN EN KAARTEN Lijst van tabellen Tabel 1: Bevraagde sleutelfiguren Tabel 2: Sleutelvragen voor respondenten SUPMAP-onderzoek Tabel 3: Kwaliteitstest voor de ontwikkeling van valide indicatoren 14 Tabel 4: Indicator-gerelateerde sleutelfiguren Tabel 5: Indicatoren en sub-indicatoren binnen de categorie zachte informatie Tabel 6: Voorwaarden bij het gebruik van inbeslagnames als indicator voor het drugsaanbod Tabel 7: Aantal inbeslagnames en in beslag genomen hoeveelheden drugs (bronnen: WIV/ISP, 2012 en FGP/DGJ/ Centrale Dienst Drugs) Tabel 8: Straatprijzen drugs (bron: WIV-ISP, 2012; DGJ/ DGP Drugs-Dommicent) Tabel 9: Databanken kwaliteitsanalyse in België, Europa en wereldwijd Tabel 10: Aanwezige adulteranten/versnijdingsmiddelen in heroïne (bron: WIV-ISP, 2012) Tabel 11: Gemiddelde, mediaan, minimum en maximum concentratie van in België in beslag genomen heroïnestalen ( ) (bron: Belgian Early Warning System on Drugs) 58 Tabel 12: Gemiddelde, mediaan, minimum en maximum concentratie van in België in beslag genomen cocaïnestalen ( ) (bron: Belgian Early Warning System on Drugs) 59 Tabel 13: Aanwezige adulteranten/versnijdingmiddelen in cocaïne (bron: WIV-ISP, 2012) Tabel 14: Aanwezige adulteranten/versnijdingsmiddelen in amfetamine (bron: WIV-ISP, 2012) Tabel 15: Indicatoren en sub-indicatoren voor de vraagzijde Tabel 16: Bijkomende informatiebronnen m.b.t. de vraag en het daaraan verbonden aanbod Tabel 17: Ontmantelde productiesites ATS in België (bron: FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) Tabel 18: Casus ATS-productie ix

14 SUPMAP HET AANBOD VAN ILLEGALE DRUGS IN BELGIË Tabel 19: Aantal ontdekte dumpingsites in België tussen 2006 en 2012 (bron: FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) Tabel 20: Indicatoren en sub-indicatoren voor productie (ATS) Tabel 21: Gemiddelde THC-concentratie (%) van de in beslag genomen plantaardige cannabis in België ( ) (bron: WIV, Belgian Early Warning System on Drugs) Tabel 22: Gemiddelde THC-concentratie (%) van de in beslag genomen cannabis hars (hasj) in België ( ) (bron: WIV, Belgian Early Warning System on Drugs) Tabel 23: Indicatoren en sub-indicatoren voor productie (cannabis). 132 Tabel 24: Bijkomende informatiebronnen voor het monitoren van productie Tabel 25: Inbeslagnames 2012 in haven van Antwerpen en Brussel luchthaven (bron: FGP/DGJ/Centrale Dienst Drugs) Tabel 26: Smokkelmethoden gebruikt voor de smokkel via goederen (bron: douane Antwerpen) Tabel 27: Groothandelprijzen drugs in België (2012) (bron: FGP/DJP/ Centrale Dienst Drugs) Tabel 28: Indicatoren en sub-indicatoren voor import, groothandel en export Tabel 29: Geïdentificeerde indicatoren en sub-indicatoren voor middle level supply Tabel 30: Kleinhandelsprijzen drugs in België (2012) (bron: FGP/DJP/ Centrale Dienst Drugs) Tabel 31: Geïdentificeerde indicatoren en sub-indicatoren voor de kleinhandel Tabel 32: Topic-lijst interviews respondenten in de distributie Tabel 33: Ooit-verkoop volgens product / respondent (X = ooit verkocht; Xh = belangrijkste product volgens de respondent) Tabel 34: Huidige verkoop volgens product / respondent (verkoop laatste maand) (X = verkocht laatste maand; Xh = belangrijkste product volgens de respondent) Tabel 35: Jaaropbrengst van 4 types cannabisplantages in België (Bron: Surmont, et al., 2012) Tabel 36: Aantal ontdekte cannabisplantages in België in 2011 (Bron: FGP/DGJ/Centrale Dienst Drugs) x

15 LIJST VAN TABELLEN, FIGUREN, GRAFIEKEN EN KAARTEN Tabel 37: Aantal retailverkopers nodig om de jaaropbrengst van 4 types cannabisplantages te verkopen (afgerond naar het dichtste gehele getal) Tabel 38: Aantal middle-level dealers nodig om de jaaropbrengst van 4 types cannabisplantages te verkopen (afgerond naar het dichtste gehele getal) Tabel 39: Retailprijs van synthetische drugs in België (2012) Lijst van figuren Figuur 1: Overzicht object onderwerp ISLP Figuur 2: Corresponderende velden ANG en ING Figuur 3: Prijs/gram cannabis over de verschillende transactiehoeveelheden ( ) Figuur 4: Prijs/2 cl GHB over de verschillende transactiehoeveelheden in België (2012) Figuur 5: Prijs/g speed over de verschillende transactiehoeveelheden in België (2012) Lijst van grafieken Grafiek 1: Grafiek 2: Grafiek 3: Grafiek 4: Grafiek 5: Grafiek 6: Grafiek 7: Grafiek 8: Evoluties in het aantal informatierapporten (RIR s) per drug (bron: AIK Brugge, 2012) Totaal aantal inbeslagnames 2012 per drug (bron: FGP/DGJ/ Centrale Dienst Drugs) In beslag genomen hoeveelheid (kg.) van het totaal aantal inbeslagnames in 2012 per drug (bron: FGP/DGJ/Centrale Dienst Drugs) Gemiddelde concentratie (%) van in België in beslag genomen heroïnestalen ( ) (bron: Belgian Early Warning System on Drugs) Gemiddelde concentratie (%) van in België in beslag genomen cocaïnestalen ( ) (bron: Belgian Early Warning System on Drugs) Verhouding levamisole en fenacetine in Nederlandse cocaïnestalen (bron: Trimbos Instituut, 2012) Percentage amfetamine en cafeïne in Nederlandse amfetaminestalen (bron: Trimbos Instituut, 2012) Ontmantelde ATS-laboratoria in Europa ( ) (bron: UNODC, 2011a, o.b.v. Europolgegevens) xi

16 SUPMAP HET AANBOD VAN ILLEGALE DRUGS IN BELGIË Grafiek 9: Gemiddelde MDMA-concentratie (mg/tablet) bij Belgische inbeslaggenomen Ecstasy-stalen tussen 2002 en 2011 (bron: BEWS) Grafiek 10: Aanwezigheid van piperazines (mcpp) in XTC-tabletten (bron: WIV/ISP, 2012) Grafiek 11: Samenstelling in beslag genomen tabletten (bron: WIV-ISP, 2012) Grafiek 12: Gemiddelde amfetamineconcentratie (%) van inbeslaggenomen amfetaminestalen tussen 2002 en 2011 (bron: BEWS) Grafiek 13: Ontdekte cannabisplantages volgens omvang in België in 2012 (bron: FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) Grafiek 14: Gemiddelde THC concentratie (%) inbeslaggenomen cannabis tussen ) (bron: WIV, Belgian Early Warning System on Drugs) Grafiek 15: Inbeslagnames 2012 in haven van Antwerpen en Brussel luchthaven (bron: FGP/DGJ/Centrale Dienst Drugs) Grafiek 16: Evolutie in beslag genomen drugs in de haven van Antwerpen 2008 augustus 2012 (bron: douane Antwerpen) Lijst van kaarten Kaart 1: Kaart 2: Kaart 3: Ontmantelde productiesites ATS in België (bron: FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) Ontdekte dumpingplaatsen in België (bron: FGP/ DJP/Centrale Dienst Drugs) Aantal ontdekte cannabisplantages in België in 2012 (bron: FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) xii

17 VOORWOORD Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Federaal Onderzoeksprogramma Drugs en gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO). De studie gebeurde onder leiding van Prof. Dr. Brice De Ruyver (coördinator), Prof. Dr. Tom Vander Beken en Prof. Dr. Lieven Pauwels (promotoren). De onderzoekers wensen de respondenten te bedanken voor hun medewerking aan dit onderzoek. In het bijzonder willen we de leden van het begeleidingscomité bedanken voor hun constructieve bijdrage. De volgende leden waren deel van het begeleidingscomité: Aziz Naji (BELSPO) Michel Bruneau (FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) Jessica Dommicent (FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) Johan van Bussel (WIV-BMCDDA, National focal point EMCDDA) Martine Pattyn (Federale Politie) Catherine Van der Straeten (Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid, Dienst Misdrijven tegen personen en goederen) Filip Van Durme (NICC) Tony Verachtert (FGP Asse) Olivier Hons (Administratie van Douane en Accijnzen) Jean-Baptiste Andries (Referentiemagistraat Drugs College van Procureurs Generaal) Benny Van Camp (FGP/DJP/Centrale Dienst Drugs) Mark Crispel (Vaste Commissie van de Lokale Politie) Eric Wauters (Vaste Commissie van de Lokale Politie) Julie Heyse (ISD, UGent) Sissi Van Moeseke (PZ Gent) Laurent Raspe (PZ Mons-Quévy) Paul Cleyman (PZ Antwerpen) Claude Gillard (SPF JUSTICE) Els Plettinckx (WIV) Daarnaast willen de onderzoekers iedereen die aan dit onderzoek heeft meegeholpen bedanken, in het bijzonder de respondenten en sleutelfiguren die bijdroegen aan de informatieverzameling. Verder bedanken we graag Inge Oosterlinck voor haar hulp bij de vormgeving van de publicatie. 1

18

19 I NLEIDING Onderhavig onderzoek ligt volledig in het verlengde van beleidsopties die enkele jaren terug werden genomen aan de top van de Europese Unie (EU). In december 2004 nam de Europese Raad de beslissing om in navolging van de sleutelindicatoren voor de vraagzijde van het drugsfenomeen, tegen 2012 een geheel van indicatoren voor de aanbodzijde te ontwikkelen dat zou toelaten om de effectiviteit, de efficiëntie en het evidence-based karakter van de rechtshandhavingsstrategieën en acties te meten (Commission of the European Union (2004), 15074/04 of ). Deze doelstelling werd ingeschreven in de EU-Drugsstrategieën ( & ) en in de EU-Drugsactieplannen van en (OJ C168 of : OJ C 326 of ). Met het oog hierop ontwikkelde de Europese Commissie in 2010 en 2012 werkdocumenten over het verbeteren van de dataverzameling in de EU m.b.t. drugsmarkten, druggerelateerde criminaliteit en reductie van het drugsaanbod (SEC (2010 & 2012)1216 of ; EMCDDA, 2012d) en werden twee conferenties georganiseerd (22-22 oktober 2010 & november 2012). Op dat laatste congres werden de belangrijkste resultaten van het SUPMAP-onderzoek voorgesteld. Op het niveau van de vraagzijde werden reeds verschillende indicatoren ontwikkeld (zie o.m. de treatment demand indicators die door de nationale Focal points worden opgevolgd en per land doorgegeven aan het EMCDDA). Indicatoren op het niveau van de aanbodzijde werden tot nu toe aanzienlijk minder onderzocht (Kilmer & Hoorens, 2010). De kennis met betrekking tot indicatoren om het drugsaanbod te monitoren is eerder beperkt, een conceptueel kader ontbreekt en er is nood aan empirische validatie van de mogelijke indicatoren (Caulkins, 2009). De literatuur lijkt zich in hoofdzaak te beperken tot analyse van de waarde van de indicatoren prijs, kwaliteit en purity-adjusted price voor het monitoren van mogelijke marktverstoringen door opsporingsacties (Di Censi, Esposito, Scacciatelli & Rossi, 2012) dan wel op de effecten van het drugbeleid op de schade van druggebruik (vraag, ziekenhuisopnames, behandelingsvraag, etc.)(cunningham, Liu & Callaghan, 2009; Smithson, McFadden, Mwesigye & Casey, 2004). De wetenschappelijke aandacht voor de ontwikkeling van indicatoren voor het drugsaanbod lijkt het grootst te zijn in Australië (Hughes, Chalmers, Bright, Matthew-Simmons & Sindicich, 2012; Hughes & James, 2012; Willis, Ander- 3

20 SUPMAP HET AANBOD VAN ILLEGALE DRUGS IN BELGIË son & Homel; 2011; Willis, Anderson & Davis, 2010; Topp, Breen, Kaye & Darke, 2004). De hoeveelheid wetenschappelijke literatuur die een volledig en betrouwbaar zicht biedt op de aanbodsketen ( supply chain ) in België is beperkt (Fijnaut & De Ruyver, 2008; De Ruyver & Surmont, 2007; Decorte & Tuteleers, 2007). Daarom is het nodig om de internationale literatuur en wetenschappelijke bevindingen over drugsmarkten af te toetsen aan de Belgische realiteit. Het SUPMAP (SUPMAP=mapping supply indicators) onderzoek bestaat uit 3 delen: Het eerste deel betreft een bevraging van sleutelfiguren van de Belgische law enforcement communities en de belangrijkste toxicologische labo s, in functie van het identificeren en ontwikkelen van haalbare indicatoren voor het monitoren van de drugsmarkt. De belangrijkste doelstelling die aan deze bevraging ten grondslag ligt is de ontwikkeling van een pragmatisch-operationeel model (in plaats van een theoretisch-conceptueel model). Een soortgelijke oefening wordt momenteel uitgevoerd door het EMCDDA. Het tweede deel van het onderzoek werd opgevat als een praktisch luik waarin wordt getoond hoe met indicatoren kan worden omgegaan. Aangezien er momenteel geen indicatoren zijn, werd gefocust op de registratie van druggerelateerde criminaliteit, die een belangrijke indicator vormt voor de aanbodzijde. De klemtoon ligt hierbij op de valorisatie van gegevens over druggerelateerde criminaliteit in functie van kennis over de verschillende drugsmarkten, de randvoorwaarden voor een adequate monitoring, alsook op de optimalisering van de registratie van deze delicten met het oog op monitoring van de aanbodketen Het derde deel bevat de overkoepelende conclusies van de verschillende onderzoeksdelen op het vlak van aanbodsindicatoren. Verder worden in dit deel een aantal aanbevelingen gedaan, alsook suggesties voor verder onderzoek. In addendum bevindt zich een bijkomend deel van het SUPMAP-onderzoek (addendum I), dat bestaat uit een bevraging van actoren die actief zijn in de drugshandel in België. In dit deel werd verder gebouwd op de methodologie van het YILCAN-onderzoek (Vanhove, Van Damme, Surmont, Van Puyenbroeck & De Ruyver, 2011). Deze benadering van 4