Counterinsurgency in Afghanistan: succes of mislukking? Wetenschappelijke verhandeling

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN Counterinsurgency in Afghanistan: succes of mislukking? Wetenschappelijke verhandeling aantal woorden: MAARTEN DE MOOR MASTERPROEF POLITIEKE WETENSCHAPPEN afstudeerrichting INTERNATIONALE POLITIEK PROMOTOR: PROF. DR. BISCOP SVEN COMMISSARIS: TIM HAESEBROUCK COMMISSARIS: GOEDELE DE KEERSMAEKER ACADEMIEJAAR

2 ABSTRACT Het onderzoek heeft als centrale onderzoeksvraag of de door de NAVO toegepaste strategie van counterinsurgency (COIN) in het Afghaanse conflict succesvol kan zijn of niet. Het onderzoek werd gevoerd op basis van literatuurstudie aangevuld met interviews en werd opgesplitst in 4 deelvragen die telkens in een hoofdstuk worden beantwoord. In een eerste deel wordt het Afghaanse conflict geanalyseerd teneinde een duidelijk beeld te hebben van de context. Wat is de geschiedenis van het conflict? Wie zijn de actoren vandaag? Welke zijn hun belangen? Zijn andere landen in de regio betrokken? In een tweede deel wordt onderzocht welke de rol is van de NAVO en wat de alliantie tracht te bereiken in Afghanistan. Ook onderzoeken we welke belangen verbonden zijn aan dit conflict voor de NAVO. De COIN-strategie is het onderwerp van het derde deel. Vooreerst onderzoeken we waarom de voorgaande militaire strategiën geen antwoord meer bieden op de huidige problemen. Vervolgens spitsen we onze aandacht toe op een insurgency en uit welke elementen deze is opgebouwd. Voorts onderzoeken we wat de COIN-strategie precies inhoudt en onderzoeken we hoe operaties binnen deze strategie worden uitgevoerd. In deel 4 wordt de COIN-strategie en de implementatie ervan in Afghanistan onderworpen aan een SWOT-analyse. Hierin komen pijnpunten naar boven die bijgevolg de voorwaarden zijn voor een mogelijk succes. Mijn besluit is dat de COIN-strategie, gevoerd door de NAVO en de Afghaanse overheid, succesvol kan zijn indien voldaan wordt aan een aantal voorwaarden: (1) de insurgency afsnijden van zijn logistieke en financiële steun, (2) de legitimiteit van de Afghaanse overheid vergroten teneinde de steun van de bevolking te verkrijgen, (3) een blijvend engagement vanuit de internationale gemeenschap ook na 2014 aangezien het Afghaanse overheids- en veiligheidsapparaat nog niet sterk genoeg is (4) het bereiken van een politiek compromis om dit conflict te beëindigen.

3 Woord vooraf I Woord vooraf No duty is more urgent than that of returning thanks. - James Allen 1 - Deze masterproef vormt het eindpunt van mijn studies in de Politieke wetenschappen. Een masterproef is vanzelfsprekend een persoonlijk werkstuk. Toch kon deze masterproef niet tot stand zijn gekomen zonder de raad en steun van een aantal personen. Graag had ik dan ook van deze gelegenheid gebruik gemaakt om deze te bedanken. Als eerste wens ik mijn promotor Prof. Dr. Biscop te bedanken voor de raad die hij mij gaf bij aanvang van de masterproef. Zijn opmerkingen hebben mij in staat gesteld mijn onderwerp scherp af te bakenen waardoor ik vanzelf in de juiste richting werd geduwd. Mijn dank gaat uit naar Jan die mij doorverwees naar nieuwe bronnen en de rol van kritisch klankbord speelde. Als laatste wens ik mijn broer Dries en mijn vriendin Katrien te danken voor hun steun tijdens dit proces. 1 James Allen, geboren in 1855 en overleden in 1942, was minister van Defensie van Nieuw Zeeland in de periode van

4 Inhoudstafel II Inhoudstafel Woord vooraf... I Inhoudstafel... II Figuren... IV Inleiding... 1 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict Aanloop naar het conflict Actoren in het conflict Conflict in een geopolitiek kader Huidige situatie Partieel besluit Hoofdstuk 2: Rol van de NAVO Reden van de interventie Het doel van de alliantie in Afghanistan Het belang van het conflict voor de NAVO en haar leden Partieel besluit Hoofdstuk 3: Strategie van de NAVO De nieuwe realiteit Wat is een insurgency? Wat is counterinsurgency? Een nieuwe strategie? Hoofdstuk 4: SWOT Analyse Strenghts Weaknessess Opportunities Threats Besluit... 69

5 Inhoudstafel III Bibliografie... 72

6 Figuren IV Figuren Figuur 1 - Etnische onderverdeling van Afghanistan Figuur 2 - Afghanistan en zijn buren Figuur 3 - Elementen van een insurgency Figuur 4 - Positie van de bevolking in een conflict Figuur 5 ASCOPE/PMESII matrix Figuur 6 - Schematisch overzicht van de SWOT-Analyse Figuur 7 - Afghan war worth fighting, by party Figuur 8 - Metalen en mineralen in Afghanistan Figuur 9 - Gas en oliepijpleidingen in het Midden Oosten Figuur 10 - Opiumproductie in ton en in functie van het aantal ha

7 Inleiding 1 Inleiding Afghanistan. Een land in Centraal-Azië dat eind jaren 90 zo goed als geïsoleerd van de buitenwereld leefde. Geregeerd door de conservatieve Taliban die met ijzeren hand het merendeel van het land onder controle hield. Niemand had op de vooravond van 11 september kunnen denken dat dit land snel het toneel zou worden van militaire operaties. Toch was en is dit het geval. De militaire operaties gaan in 2012 het 11 e jaar in. Het is Amerika s langste oorlog en voor de NAVO de grootste operatie ooit. Het aantal militairen dat sindsdien is ingezet in Afghanistan is stilaan ontelbaar geworden. Ook België levert een bijdrage. Tot op vandaag bevinden zich 600 Belgische militairen 2 in Afghanistan voor het uitvoeren van hun opdracht. In 2010 was ik één van hen. Mijn operationele inzet in Afghanistan heeft mijn interesse in het land gewekt. Het land heeft meer te bieden dan wat ik op het eerste zicht had verwacht. Ook de complexiteit van het conflict verraste mij. Mijn studies in de politieke wetenschappen hebben bijgedragen tot het verkrijgen van inzicht in deze complexe situatie. Het is om deze reden dan ook dat ik besloten heb om dit conflict tot het onderwerp voor mijn masterproef te maken. De centrale onderzoeksvraag van mijn masterproef luidt als volgt: Kan in het Afghaanse conflict de door NAVO gevolgde strategie van counterinsurgency succesvol zijn of niet? Deze vraagstelling omvat een aantal begrippen die in de loop van het onderzoek zullen worden uitgelegd. Teneinde op een gestructureerde manier tot een antwoord te komen op de centrale onderzoeksvraag, splits ik deze op in een aantal deelvragen. Vooreerst dien ik inzicht te verkrijgen in het Afghaanse conflict. We gaan na wat er gebeurde in de aanloop naar het conflict, wie vandaag de belangrijkste actoren zijn en wat hun belangen zijn. Verder plaatsen we het conflict in een geopolitiek kader aangezien geen enkel land vrij is van invloeden van buitenaf. Als laatste bekijken we de huidige situatie in Afghanistan. De antwoorden op deze vragen resulteren in een analyse van het conflict en geven ons inzicht in de complexe situatie van vandaag. Deze analyse vormt het onderwerp van het eerste hoofdstuk De NAVO neemt in Afghanistan een belangrijke plaats in. We gaan na wat de reden is voor de alliantie om tussen te komen in Afghanistan en wat de alliantie daar wenst te bereiken. Tot slot gaan we na wat het belang is van het conflict voor de NAVO en haar leden. Deze vragen worden beantwoord in het tweede hoofdstuk. 2 Homepage Defensie, geconsulteerd op 25 juli 2012.

8 Inleiding 2 In het derde hoofdstuk gaan we dieper in op de strategie van counterinsurgency die de NAVO vandaag volgt in Afghanistan. We onderzoeken waarom de voormalige strategiën niet meer voldoen en in welke mate de context vandaag is veranderd ten opzichte van voorgaande conflictsituaties. Om een goed inzicht te krijgen in de counterinsurgencystrategie, bekijken we wat een insurgency is, uit welke elementen deze is opgebouwd en hoe deze te werk gaat. Tot slot onderzoeken we wat counterinsurgency is en hoe deze strategie op het terrein tot uitvoering komt. Een analyse van de counterinsurgency strategie in relatie tot het conflict is het onderwerp van het vierde hoofdstuk. We onderzoeken dit aan de hand van een SWOT-analyse. We gaan na wat de sterktes en de zwaktes zijn die inherent zijn aan de strategie en de implementatie ervan. Vervolgens onderzoeken we wat de bedreigen en kansen zijn voor succes van de strategie van counterinsurgency in Afghanistan. Tot slot wordt in de conclusie een samenvatting gemaakt van de reeds getrokken besluiten en een antwoord gegeven op de centrale onderzoeksvraag. De wetenschappelijke relevantie van het onderwerp ligt in het feit dat de situatie in Afghanistan van complexe aard is en dus moeilijk te doorgronden is. Er is inderdaad al veel geschreven en gezegd over Afghanistan, dé Taliban en de strategie van counterinsurgency maar een aantal nuances blijven achterwege. In mijn onderzoek probeer ik de link te leggen tussen mijn studies in de politieke wetenschappen, het conflict in Afghanistan, de militaire operatie en mijn eigen ervaring. Dit onderzoek is wetenschappelijk relevant omwille van deze specifieke invalshoek van waaruit ik zal trachten deze complexe situatie in kaart te brengen met de nodige nuances en een antwoord te formuleren op mijn onderzoeksvraag. De maatschappelijke relevantie is duidelijk. Sinds jaren sturen Westerse landen militairen uit naar het land voor het uitvoeren van hun opdracht. Het aantal gesneuvelden is sindsdien opgelopen tot Afghaanse burgers blijven zoals in elke oorlog niet gespaard. Tussen januari 2007 en december 2011 werden maar liefst Afghanen het slachtoffer van deze oorlog. (UNAMA, 2012: 1) Elke regering dient dit menselijk verlies aan zijn land te kunnen verantwoorden. De financiële middelen die worden toegewezen aan Afghanistan zijn enorm, zeker in de tijden van economische crisis. Deze twee factoren maken volgens mij duidelijk hoe relevant dit conflict is voor onze samenleving. Het conflict is bovendien bepalend voor de toekomst van de NAVO, de transatlantische band en de manier waarop we veiligheidsvraagstukken in de toekomst zullen beantwoorden. Veiligheid is immers maatschappelijk relevant. 3 Icasualties Operation Enduring Freedom/Afghanistan, geconsulteerd op 25 juli 2012.

9 Inleiding 3 Het onderzoek werd gevoerd op basis van een literatuurstudie. Hierbij heb ik gebruik gemaakt van zowel wetenschappelijke artikelen en boeken, niet gepubliceerde uitgaven als relevante websites. Voorts werd deze kennis aangevuld of bevestigd door middel van interviews die ik had met experten terzake. Het onderzoek heeft niet als doelstelling om volledig te zijn. Een aantal factoren worden niet aangehaald of worden enkel vernoemd en niet uitgediept. Over dit conflict valt zoveel te schrijven, helaas dient dit document te voldoen aan een aantal vormvereisten. Om deze reden heb ik dan ook bepaalde keuzes moeten maken. Tot slot wil ik benadrukken dat alles wat ik hier neergeschreven heb, ten persoonlijk titel is. Dit document vertaalt op geen enkele manier het standpunt van de Belgische Defensie.

10 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 4 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 1. Aanloop naar het conflict Afghanistan, een Centraal-Aziatisch land, kent vele uitzichten: van de woestijnen in het zuiden over het plateau van Kaboel tot de Hindu Kush in het noorden, als opstap naar de Himalaya. De geschiedenis van dit land is al even tekenend als haar landschap. Het land werd in zijn geschiedenis begeerd door onder meer de Perzen, Alexander de Grote, Genghis Khan, enz. Een beschrijving van de volledige geschiedenis van Afghanistan is evenwel van geen nut, om deze reden beperk ik mij dan ook tot het gedeelte dat relevant is voor dit onderzoek. In de 19 de eeuw was Afghanistan een sleutelterrein van het Britse Rijk. Voor deze periode was het gebied evenwel in handen van de Pathanen, die er gedurende korte tijd een rijk hadden gesticht. (Rashid, 2008: 30) Deze regio werd door de Britten als strategisch belangrijk bestempeld doordat de opmars vanuit het noorden van de Russische legers, het noorden van India bedreigdt. Zowel vanuit Britse als Russische hoek was er interesse voor dit gebied. Het wedijveren voor dit gebied, wordt in de geschiedenis The Great Game genoemd. Het hoeft dan ook geen betoog dat de Britten er alles aan gedaan hebben om dit terrein in handen te krijgen. (Bowers, 2004:125) De Russische tsaar heeft zijn legers evenwel nooit over de Amu Darya gestuurd, de rivier die de noordelijke grens van het huidige Afghanistan vormt. De Britse legers gingen daarentegen driemaal over tot een invasie van het land om hun belangen te beschermen. Beide operaties, gespreid over 40 jaar, draaiden uit op een mislukking. Tegen het einde van de 19 de eeuw nam Afghanistan onder leiding van Abdur Rahman Khan, de vorm van een staat aan. Een staat die in realiteit een buffer vormde tussen enerzijds Rusland en anderzijds het Britse Rijk. (Bowers, 2004: 127) Tevens werden in deze periode de landsgrenzen bepaald. De belangrijkste en waarschijnlijk ook de bekendste hierbij is de oostelijke grens, de Durandlijn. Deze grens vormt vandaag nog altijd de grens tussen Afghanistan en Pakistan en snijdt het leefgebied van de Pathanen doormidden. Tot op vandaag heeft deze grens grote gevolgen voor beide landen. (Vogelsang, 2007: 17) Een eerste verschuiving in de machtverhoudingen kwam er toen de Britten zitten terugtrokken uit India in 1947 en er een Pakistaanse staat werd gesticht. Vooral dit laatste stuitte op verzet van de Afghaanse buur. Afghanistan zocht economisch aansluiting bij andere landen en kwam op deze manier meer en meer in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie (jaren 50, 60, 70). (Bowers, 2004: 128) In 1973 werd de Afghaanse monarchie omver geworpen en werd er een republiek geïnstalleerd. In de daaropvolgende jaren kwam Afghanistan meer en meer onder de invloed van de Sovjet-Unie met

11 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 5 als hoogtepunt de invasie van De Sovjet-Unie ging de strijd aan met de Moedjahedien maar kon op geen enkel moment de bovenhand halen. (De Cordier, 2009: 9-11) De Moedjahedien kon namelijk rekenen op Amerikaanse, Britse, Franse en Saoedische steun. Via de Pakistaanse inlichtingendienst ISI, werd de Pathaanse bevolking gesteund door de Verenigde Staten en Saoedi- Arabië. (Rashid, 2008: 38) In 1989 beveelt Gorbatsjov de terugtrekking van alle Russische troepen waardoor er een einde komt aan 10 jaar Russische militaire aanwezigheid in Afghanistan. (De Cordier, 2009: 9-11) Met de desintegratie van de Sovjet-Unie in 1991 verloren de Afghaanse communisten hun laatste bondgenoot. De Moedjahedien omsingelde de stad en wierp het regime in maart 1992 omver. De overwinnaars konden evenwel niet tot een vergelijk komen inzake verdeling van de macht en geraakten met elkaar in conflict. Deze krijgsheren met elk hun respectievelijke achterban (etnisch, provinciaal of buitenlands) zorgden ervoor dat Afghanistan afgleed in anarchie en dat het land ten prooi viel aan criminele bendes, drugshandel en geweld. (De Cordier: 2009, 11-12) Tegen deze achtergrond ontstond een beweging die weldra de macht zou overnemen in het ganse land: de Taliban. Deze groepering onder leiding van Mullah Mohammed Omar, gesteund door Pakistan en afkomstig uit vluchtelingenkampen net over de Pakistaans-Afghaanse grens, verkreeg al in 1994 vaste voet in Kandahar. In 1996 werd Kaboel ingenomen en in 1997 werd het regime erkend door landen als Pakistan, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Tot 2001 controleerde de Taliban het grootste deel van het land met uitzondering van een gedeelte in het noorden van het land. In dat gedeelte verzette een alliantie zich tegen de Taliban onder leiding van Ahmad Sjah Massoud. (Vogelsang, 2007: ) De tegenstelling drukte zich ook op etnisch vlak uit. De Taliban bestond grotendeels uit Pathanen terwijl de noordelijke alliantie voornamelijk samengesteld was uit Tadzjieken, Oezbeken en sjieten. (De Cordier: 2008: 231) De Afghaanse bevolking verwelkomde initieel de Taliban vanwege het herstel van de openbare orde. Later sloeg dit om door de harde houding van de Taliban en de impact daarvan op het leven van de Afghanen. In tussentijd bleef Pakistan de Taliban steunen en dit om 2 redenen. Vooreerst werd deze groepering aanzien als een potentiële kweekvijver voor gewapende elementen die aanvallen zouden kunnen uitvoeren in de provincie Kashmir. Ten tweede verzekerde Pakistan er zich op deze manier van dat het bewind in Kaboel geen al te bevriende relaties met India zou aanknopen.(o Hanlon en Sherjan, 2010: 21-22) Afghanistan onder het Talibanbewind werd ook een toevluchtsoord voor terroristische groeperingen zoals Al-Qaeda. De organisatie beschikte in het land over trainingskampen en aangenomen wordt dat de aanslagen op de ambassades in Dar es Salaam (Tanzania) en Nairobi (Kenya) van hieruit zijn

12 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 6 voorbereid. (De Cordier, 2009: 14) Als gevolg van de aanslagen werden kort daarop bomdarmenten uitgevoerd op kampen in Khost en Jalalabad in Afghanistan. Het zouden de eerste kruisraketten op Afghanistan zijn. (Rashid, 2008: 191) Op 11 september 2011 worden in de Verenigde Staten vier vliegtuigen gekaapt. Twee boren zich in de torens van het World Trade Center in New York, een derde boort zich in het Pentagon en een vierde stort neer in een veld in Pennsylvania. Tegen de avond van die 11 de september is het voor de Amerikaanse regering en de wereld duidelijk dat de terroristische groepering Al-Qaeda onder leiding van Osama Bin Laden verantwoordelijk is voor deze aanslagen op Amerikaans grondgebied. (Lambrecht, 2002: ) Het Talibanregime in Kaboel kreeg een ultimatum voorgeschoteld: Osama Bin Laden en zijn medestanders uitleveren of verdreven worden. Om uiteenlopende redenen koos de Taliban ervoor om geen gehoor te geven aan dit ultimatum. Het werd de VS en zijn bondgenoten duidelijk, dat in deze situatie het Talibanregime eerst verdreven moest worden, alvorens Al-Qaeda kon worden aangepakt. De VS en hun belangrijkste bondgenoot Groot-Brittannië besloten daarop het regime ten val te brengen door steun te leveren aan de Noordelijk Alliantie. Deze steun werd aangevuld met een luchtoffensief vanaf 7 oktober 2001 (start Operation Enduring Freedom). De Taliban was niet opgewassen tegen de druk en werd in enkele maanden compleet van de kaart geveegd. Op 13 november viel Kaboel in handen van de noordelijke alliantie, Kandahar viel op 7 december. Bij deze was de Taliban omver geworpen. (Vogelsang, 2007: ) Vanaf 27 november 2001 gingen alle Afghaanse partijen, met uitzondering van de Taliban, aan tafel zitten in het Peterberg (buurt van Bonn). Het zou de eerste conferentie worden in een reeks van vele. Tijdens deze conferentie werd besloten om een voorlopige regering aan de macht te brengen onder leiding van Hamid Karzai met een mandaat voor 6 maanden. 4 Op 22 december 2001 wordt Karzai officieel geïnstalleerd. (Vogelsang, 2007: 193) Meteen besluit in dezelfde periode de Verenigde Naties om een internationale troepenmacht ter plaatse te sturen, de International Stabilization and Assistance Force (ISAF). Het doel van ISAF is enerzijds het bijstaan van de Afghaanse overgangsregering bij het handhaven van de veiligheid in Kaboel en de omliggende gebieden en anderzijds het beschermen van het personeel van de Verenigde Naties. 5 Naast deze troepenmacht werd ook een bijzondere zending in het leven 4 Agreement on Provisional Arrangements in Afghanistan Pending the Re-establishment of Permanent Government Institutions (S/2001/1154), getekend te Petersburg op 5 december Resolutie 1386 van 20 dec 2001 betreffende de oprichting en het mandaat van ISAF

13 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 7 geroepen: UNAMA, United Nations Assistance Mission in Afghanistan. Deze zending heeft tot doel om de Afghaanse overheidsinstellingen te versterken, de humanitaire situatie te verbeteren etc. 6 De operatie bleef tijdens de eerste jaren kleinschalig in vergelijking met de huidige aantallen. In februari 2002 waren ongeveer 5000 buitenlandse militairen ontplooid in Afghanistan. Hun actieterrein beperkte zich zoals aangeduid in hun mandaat tot de hoofdstad Kaboel en de omliggende gebieden. Belangrijk om op te merken is dat tijdens deze periode de operatie Enduring Freedom nog steeds lopende was. Tot dan toe werd per zes maand het commando doorgegeven aan één van de deelnemende landen. Teneinde de continuiteit van de operatie te verzekeren en doeltreffendheid te verhogen, wordt het commando overgenomen door de NAVO op 11 augustus Naast ISAF is Operation Enduring Freedom vandaag nog altijd actief. Ook deze operatie valt onder de commandant van ISAF, wat hiervoor niet het geval was. Beide operaties werden onder één commando gebracht omwille van coördinatieredenen. COMISAF dient steeds een Amerikaanse militair te zijn, zodat de leiding van Operation Enduring Freedom alsnog in handen is van de Verenigde Staten. 8 In oktober 2003 keurde de Verenigde Naties een uitbreiding van het mandaat goed. De operaties van ISAF mochten dankzij deze uitbreiding nu ook plaatsvinden buiten de hoofdstad Kaboel. 9 ISAF implementeerde vervolgens een plan waarbij het volledige land onder hun controle kwam. De operaties zouden eerst worden uitgebreid naar het noorden (december 2003), vervolgens het westen (mei 2006) en het zuiden (juli 2006) om tot slot het oosten (oktober 2006) te bereiken en zo het volledige Afghaanse grondgebied te controleren. 10 Deze uitbreiding kan gezien worden als een reactie op de heropstanding van de Taliban. Na hun nederlaag eind 2001 zijn velen uitgeweken naar het gebied in het oosten en zuiden van Afghanistan en de stamgebieden in Pakistan. Deze Pakistaanse stamgebieden, de tribal areas, liggen in het leefgebied van de Pathanen maar aan de andere kant van de grens (cfr. Durandlijn). Vanuit deze gebieden werden vanaf 2003 steeds meer aanvallen uitgevoerd op ISAF troepen in Afghanistan. Aangenomen kan worden dat de Taliban zich in tussentijd geherconditioneerd heeft om de strijd op een later tijdstip te hervatten. (De Cordier, 2008: 232) 6 Resolutie 1401 van 28 maart 2002 betreffende de oprichting en het mandaat van UNAMA 7 NAVO ISAF History, geconsulteerd op 29 maart Helsen, L., (2012), Introduction to jointness, Basisstafvorming, Brussel: Koninklijke Militaire School: hoorcollege. 9 Resolutie 1510 van 13 oktober 2003 betreffende de uitbreiding van het mandaat ISAF NAVO ISAF History, geconsulteerd op 29 maart 2012.

14 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 8 2. Actoren in het conflict Om het conflict correct in kaart te kunnen brengen en een goed inzicht te verkrijgen in het conflict, is het noodzakelijk om de belangrijkste partijen te identificeren. Het doel is om hun rol toe te lichten. Zowel de rol die ze in het verleden hebben gespeeld als de positie die ze vandaag innemen. Verder staan we stil bij specifieke aspecten voor elke actor en bij het belang dat deze actor heeft bij het conflict. a. Verenigde Naties Deze internationale organisatie, opgericht in 1945, stelt zich tot doel om de internationale vrede en veiligheid te bewaren en indien nodig collectieve maatregelen te nemen ter preventie van een conflict of voor het neutraliseren van bedreigingen voor de wereldvrede. 11 Het is met andere woorden dé organisatie bij uitstek die kan fungeren op het internationaal toneel bij conflicten tussen landen (zowel tussen staten en als binnen staten). Tijdens de bijeenkomsten wordt gedebatteerd en stelling genomen over wereldomvattende problemen, lopende conflicten, etc. Het is dan ook vanzelfsprekend dat de gebeurtenissen van 11 september niet onopgemerkt bleven voor deze organisatie. De handelingen en de rol van deze organisatie kunnen we onderzoeken aan de hand van de resoluties die door de jaren heen zijn aangenomen. De situatie in Afghanistan kwam al vóór 11 september onder de aandacht van de Verenigde Naties. De organisatie was tijdens de burgeroorlog al actief in het land. Toen de Taliban in de jaren 90 de macht greep, konden de medewerkers van de VN onmogelijk hun werk nog doen door publieke onderdrukkingen (reisverbod ed.). In 1997 verlieten het merendeel van de medewerkers van de Verenigde Naties uiteindelijk het land. (Rashid, 2008: 164) Dit betekende evenwel niet dat de Verenigde Naties hun aandacht voor het land hadden laten varen. Geruime tijd voor de aanslagen van 11 september werden er resoluties uitgevaardigd die tot doel hadden om Al Qaida en de Taliban te treffen. In deze resoluties uitte de veiligheidsraad zijn bezorgdheid over de mensenrechten en positie van de vrouw in het land Handvest van de Verenigde Naties, getekend op 26 juni Resolutie 1267 van 15 okt 1999 betreffende de sancties tegen Al Qaida.

15 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 9 De reacties op de aanslagen van 11 september bleven niet lang uit. De Veiligheidsraad veroordeelde reeds de dag erop de aanvallen. 13 In een resolutie aangenomen op 28 september, wordt het terrorisme bestempeld als een gevaar voor de internationale vrede en veiligheid en roept zij alle landen op om maatregelen te nemen tegen deze bedreiging (zowel financieel, logistiek als wel militair). 14 Na de start van Operation Enduring Freedom, nam de Veiligheidsraad de beslissing om de vorming van een Afghaanse overgangsregering te steunen in afwachting van een volwaardige regering. In de resolutie 1378 roept zij ook de lidstaten op om de veiligheidsinspanningen te ondersteunen met betrekking tot die gebieden die niet meer onder de controle van de Taliban vallen, vooral dan de hoofdstad Kaboel. 15 Op 20 december 2001 stemt de Veiligheidsraad erin toe om een troepenmacht ter plaatse te sturen om de veiligheid in en rond de hoofdstad Kaboel te verzekeren. 16 Sindsdien wordt elke 6 maand het mandaat van deze troepenmacht verlengd. De laatste verlenging dateert van 12 oktober De oprichting van UNAMA werd gemandateerd door de Veiligheidsgraad op 28 maart en wordt sindsdien telkens verlengd. De laatste verlening dateert van 22 maart Volgens de homepage van de Verenigde Naties heeft deze missie een politiek doel en is deze er gekomen op vraag van de Afghaanse regering. De missie moet het Afghaanse volk bijstaan in de ontwikkeling van hun land en het bereiken van een duurzame vrede. De inspanningen concentreren zich vooral op de overheidsinstellingen, de rechtsstaat, mensenrechten, humanitaire hulp, etc. 20 Het bestaan van deze organisatie dient onderstreept te worden aangezien aan het bestaan ervan vaak wordt voorbij gegaan. Deze organisatie, die de internationale vrede en veiligheid tot haar hoofddoelstelling rekent, heeft vanzelfsprekend een groot belang bij een vreedzame oplossing. Sinds de burgeroorlog 13 Resolutie 1368 van 12 september 2001 betreffende de aanslagen van 11 september Resolutie 1373 van 28 september 2001 betreffende de strijd tegen het terrorisme. 15 Resolutie 1378 van 14 november 2001 betreffende de steun aan de Afghaanse overgangsregering. 16 Resolutie 1386 van 20 dec 2001 betreffende de oprichting en het mandaat van ISAF 17 Resolutie 2011 van 12 oktober 2011 betreffende het mandaat van de International Stabilisation and Assistance Force. 18 Resolutie 1401 van 28 maart 2002 betreffende de oprichting en het mandaat van UNAMA. 19 Resolutie 2041 van 22 maart 2012 betreffende het mandaat van de UNAMA Homepage UNAMA, geconsulteerd op 6 april 2012.

16 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 10 in Afghanistan zetten de Verenigde Naties personeel en middelen in om deze doelstelling te bereiken. Verder heeft Afghanistan een aantal zeer herkenbare problemen voor de Verenigde Naties en zijn organisaties. Problemen waarvoor soms specifiek een organisatie is opgericht: mensenrechten, positie van de vrouw, drugshandel en zijn gevolgen, etc. b. Afghanistan/Government of the Islamic Republic of Afghanistan (GiRoA) Afghanistan, zijn bevolking en zijn regering hebben er alle belang bij dat het land een periode van vrede, stabiliteit en welvaart tegemoet gaat. Toch wordt deze regering in haar pogingen geconfronteerd met enkele diepgewortelde problemen. De meest relevante worden aangehaald. Afghanistan is een land met een rijke geschiedenis. Helaas telt deze geschiedenis ook een resem aan conflicten (burgeroorlogen, vreemde bezetters, etc.), die hiervoor al besproken of aangehaald werden. Deze conflicten hebben ongetwijfeld hun sporen nagelaten in de Afghaanse samenleving (cfr. krijgsheren). Het vormt een bijkomende hindernis voor het land op weg naar vrede en stabiliteit. Daarenboven is Afghanistan een lappendeken van verschillende etniën en stammen: 13 in totaal. (Wardak, 2004: 71-83) Deze etnische rijkdom die evenwel een verrijking kan zijn, wordt in het conflict evenwel soms misbruikt.

17 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 11 Figuur 1 - Etnische onderverdeling van Afghanistan 21 De Afghaanse regering tracht in het land de stabiliteit en orde te verzekeren door het oprichten en inzetten van verschillende diensten: de Afghan National Army (inclusief Air Force), Afghan National Police, Afghan Border Police en the Nationale Security Directorate. Deze 4 organisaties zijn de voornaamste elementen waarmee de Afghaanse regering de controle over het land wil verwerven. De oprichting, vorming en training hebben evenwel niet altijd het gewenste resultaat: niet alle leden zijn even loyaal (overlopers), drugsgebruik, gratuit geweld (schending van de mensenrechten), corruptie, etc. Deze problemen vormen de echte uitdaging voor de internationale gemeenschap indien onafhankelijke en zelfbedruipende Afghaanse veiligheidsdiensten het doel zijn. Daarenboven is dit een test voor het land. Veiligheid en defensie zijn immers primaire taken van een staat. Mislukken in deze taken betekent dat de legitimiteit van de Afghaanse staat onder druk komt te staan. Corruptie is een ander pijnpunt in het land. Afghanistan bekleedt plaats 180 (van de 183) in de Corruption Perception Index 2011, dit maakt het land tot bijna het meest corrupte land 21 Afganistan Election Data, geconsulteerd op vrijdag 20 juli 2012.

18 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 12 ter wereld. 22 Volgens een rapport van de United Nations Office on Drugs and Crime hebben Afghaanse burgers in 2009 naar schatting 2.49 miljoen dollar aan smeergeld betaald aan ambtenaren. Dit bedrag vertegenwoordigt ongeveer 23% van het Afghaanse BBP. De helft van de Afghanen zou naar schatting 1 keer per jaar smeergeld moeten betalen. Deze corruptie zorgt ervoor dat het geloof van de Afghaanse bevolking in de overheidsinstellingen verdwijnt met alle gevolgen van dien. (UNODC, 2010: 13-14) Een opzienbarende zaak kwam boven water in 2010, toen bleek dat voor een half miljard dollar verdwenen was uit de Kabul Bank. De toplui van deze bank hadden het geld besteed aan luxevilla s in Dubai. 23 De problemen met betrekking tot corruptie zijn met andere woorden alomtegenwoordig. Drugsproductie, handel en gebruik is een andere problematiek in Afghanistan. Sinds de heropstanding van de Taliban en andere groeperingen in het zuiden, is de opiumproductie weer in volle gang. Met de verkoop van deze producten generen zij enorme sommen die hun opstand tegen de Afghaanse regering en NAVO moeten financieren. UNODC schat de opbrengt voor de insurgents en drugslords tussen de 200 en 400 miljoen dollar voor de periode (UNODC, 2009: 7) Bovenop het feit dat de opiumproductie een financieringsbron is voor de opstandelingen, richt deze drugsproblematiek een ware ravage aan onder de Afghaanse bevolking. Als laatste, maar zeker niet onbelangrijk, bekijken we de situatie op politiek vlak. Het land kan politiek instabiel worden genoemd. President Karzai werd in december 2001 tijdens de conferentie van Bonn naar voor geschoven als interimpresident. Ondertussen slaagde hij erin om via verkiezingen (2004 en 2009) aan de macht te blijven. Deze verkiezingen zijn evenwel niet onbesproken en kunnen zeker als onregelmatig worden beschouwd, net zoals de parlementaire verkiezingen van De Afghaanse regering en bevolking moeten op deze uitdagingen een antwoord bieden teneinde het land binnen te loodsen in een periode van stabiliteit en rust. De Afghaanse veiligheidsdiensten staan in deze zin centraal. De prioritaire taak voor Afghanistan is een veilige omgeving creëren voor zijn bevolking (Safe and Secure Environment) tegen een 22 Transparency International Corruption, geconsulteerd op 6 april The Guardian, (2011), The financial scandal that broke Afghanistan's Kabul Bank, donderdag 16 juni De Standaard, (2010), Duizenden klachten over Afghaanse verkiezingen, woensdag 22 september.

19 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 13 achtergrond van corruptie en drugsproblematiek. Hieruit kan vervolgens legitimiteit geput worden. In de komende jaren zullen de Afghanen in staat moeten zijn om de internationale troepenmacht te vervangen en het land te controleren. Dit is de rol die Afghanistan te beurt valt. c. NAVO Op 11 augustus 2003 nam de NAVO het commando van ISAF over en werd op deze manier betrokken partij. Over de rol van de NAVO in het conflict, het belang van het conflict voor de organisatie, de doelstellingen en dergelijke wordt dieper ingegaan in het volgende hoofdstuk. d. Taliban en Insurgents Om te beginnen wordt met de term insurgent een groepering van mensen bedoeld, die zich gewapend verzet tegen de Afghaanse regering en de buitenlandse aanwezigheid in Afghanistan. De aanslagen van 11 september brachten de Taliban in een lastig parket doordat de Verenigde Staten hen een ultimatum stelden. Uiteindelijk koos de Taliban ervoor om niet (volledig) in te gaan op de eisen van de Verenigde Staten 25. Daarop sloegen de VS (en hun bondgenoten) en de Noordelijke Alliantie de handen in elkaar. Op 7 oktober 2001 werd gestart met een militaire operatie om Al Qaida te vernietigen en de Taliban van de macht te verdrijven. Na drie maanden was de strijd gestreden en was de Taliban volledig verslagen. De restanten van de beweging trokken zich terug in de richting van Pakistan, het gebied waar het allemaal begon. (De Cordier, 2008: 220) In 2004 opende de Taliban de strijd opnieuw. Het leek erop dat de Taliban was ondergedoken en zich geherconditioneerd had voor het nieuwe gevecht. Deze beweging wordt de neo-taliban genoemd aangezien ze weinig te maken heeft met de Taliban van De neo-taliban is een samenraapsel van verschillende lokale groepen, waaronder een oude harde kern met Mullah Omar, die na de val van de Taliban samengebracht werden. Deze groeperingen hebben zich achter dezelfde doelstelling geschaard, namelijk het verdrijven van de buitenlandse bezettingsmacht. (Shehzad, 2010: ) De belangrijkste groeperingen zijn: 25 In feite wou de Taliban ingaan op alle eisen behalve één. De uitlevering van Osama Bin Laden was voor de Taliban niet mogelijk zonder dat er bewijs werd aangedragen voor de verantwoordelijkhed van Osama Bin Laden. Voor President Bush kon er over de voorwaarden niet onderhandeld worden en besloot dat de eisen niet werden voldaan door de Taliban.

20 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 14 Tehrik-i-Taliban Pakistan (TTP) Deze groepering ontstond in 2004 toen de Pakistaanse overheid orde op zaken wou stellen in de Tribal Areas. Leden van de Mehsud stam, onder leiding van Baitullah Mehsud, verzetten zich hevig en slaagden erin om de invloed van de Pakistaanse overheid zwaar in te perken. De beweging kreeg de naam Tehrik-i-Taliban Pakistan. Ideologisch zou deze groep de mosterd halen bij Al Qaida. Logistieke steun zou komen vanuit Afghanistan en financiële steun zou afkomstig zijn van de zogenaamde mandrassas (koranscholen die fondsen werven in Saoedi-arabië en andere golfstaten) en uit drugshandel. De aanslagen in 2008 op het Mariott Hotel in Islamabad wordt aan deze groepering toegeschreven. (Smith, 2009: 31-32) Haqqani netwerk (HQN) Deze groepering is opgebouwd rond Jallaluddin Haqqani, een stamleider uit Waziristan (tribal area) die ooit nog de opperbevelhebber was van alle Taliban strijdkrachten toen ze het gevecht aangingen met de Noordelijke Alliantie. Een groot deel van het effectief bestaat uit buitenlandse strijders wat op zijn beurt resulteert in alternatieve vormen van financiering (via het thuisland). Na de val van de Taliban, kwam ook deze groepering in het vizier van de coalitietroepen, wat de groepering terug onder de paraplu van de Taliban bracht. Deze groepering zou verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de aanslagen in het zuiden en oosten van het land maar ook voor de aanvallen in de hoofdstad Kaboel. De organisatie kan, gezien een vredesakkoord met de Pakistaanse overheid, ongestoord haar activiteiten ontplooien in de Tribal Areas wat op logistiek vlak een voordeel inhoudt, aangezien alles bovengronds kan verlopen in plaats van ondergronds. (Smith, 2009: 33-34) Hizbi Islami Gülbudin (HIG) Deze groep ontstond in de jaren 70 en vocht onder leiding van Gülbudin Hekmatyar tegen de communistische bezetting. Na het verdrijven van de communisten raakte hij slaags met de Taliban maar in 2002 wisselde hij van kamp. (De Cordier, 2009: 26) Deze groeperingen zouden worden overkoepeld door de Raad van Quetta. Deze raad zou bestaan uit 10 leden onder het voorzitterschap van Mullah Omar. Elk lid vertegenwoordigt een regio waar het instaat voor het militair commando. (De Cordier, 2009: 27)

21 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 15 e. Andere Een aantal organisaties worden op het eerste zicht vaak vergeten in het conflict. Toch wil ik hen hier minstens aanhalen omdat ze volgens mij toch van belang zijn voor de heropbouw en de toekomst van Afghanistan. Vooreerst zijn er nog andere internationale overheidsorganisaties actief in het land. Als voorbeeld wens ik hier de Europese Unie te vermelden. Sinds 2002 pompte de Unie 1,8 biljoen euro in diverse projecten in het land. Voorbeelden hiervan zijn de steun aan het Afghanistan Reconstruction Trust Fund (opbouw van overheidsinstellingen) en de EUPOL missie (opleiding en steun aan Afghaanse politie). 26 Vervolgens zijn verscheidene NGO s, waaronder enkele Belgische, actief in het land en dragen zij op hun manier bij tot de wederopbouw. Voorbeelden hiervan zijn Solidarité Afghanistan-Belgium 27 en Artsen Zonder Grenzen België Conflict in een geopolitiek kader Afghanistan is een land dat onder sterke invloed staat van zijn buren. Zoals reeds hiervoor aangehaald was het land een speelbal tijdens The Great Game tussen de Russen en de Britten. Tijdens de Sovjet-bezetting bekampten twee maatschappijvisies elkaar op het grondgebied van Afghanistan. Na de bezetting viel de Afghaanse staat uit elkaar, onder meer door tussenkomst van regionale machten. De macht werd vervolgens overgenomen door een groepering die zich op een ramkoers bevond met andere, veelal Westerse landen. Het doel van dit gedeelte is om na te gaan in hoeverre de buurlanden van Afghanistan een rol spelen in het conflict EUROPEIAD Afghanistan, geconsulteerd op woensdag 11 april Homepage van Solidarité Afghanistan-Belgium, geconsulteerd op woensdag 11 april Homepage Artsen Zonder Grenzen, geconsulteerd op woensdag 11 april 2012.

22 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 16 Figuur 2 - Afghanistan en zijn buren 29 a. Pakistan Afghanistan heeft met Pakistan zijn langste grens. Deze grens werd in 1893 vastgelegd en staat bekend als de Durandlijn. Dat deze grens dwars door het leefgebied van de Pathanen loopt, is iets waar men in 1893 blijkbaar niet bij stil stond. Op een zekere manier bindt dit beide landen aan elkaar maar in deze context drijft het hen meer uit elkaar. (Vogelsang, 2007: 17) Pakistan aanziet het als een strategisch voordeel wanneer de Pathanen in Afghanistan aan de macht zouden zijn. Het levert Pakistan een buur op die mee instaat voor hun veiligheid. Aardig meegenomen wanneer je weet dat Pakistan op voet van oorlog leeft met zijn buur India. Pakistan heeft dan ook in het verleden altijd in functie van dit gedachtegoed gehandeld en was bijvoorbeeld één van de enigste medestanders van het Talibanregime eind jaren 90. De buitenlandse politiek van Pakistan met betrekking tot Afghanistan had met andere 29 Weinbaum, 2006: 1

23 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 17 woorden tot doelstelling om een gunstig regime in Afghanistan aan de macht te brengen en te houden. (Weinbaum, 2006: 9) Met de val van de Taliban veranderde het toenmalig Pakistaans staatshoofd Musharraf het geweer van schouder. Pakistan koos resoluut de zijde van de VS en moest bijgevolg de politiek verlaten die zijn land tot dan had gevolgd. Toch probeerde het land voet aan de grond te houden in Afghanistan. Daarvoor werd gebruik gemaakt van de goede contacten tussen de Pakistaanse inlichtingendiensten en de Pathaanse bevolkingsgroep. Dit dubbelspel mondde uit in een open ruzie in 2006 toen Afghaans president Karzai Pakistan ervan beschuldigde de Taliban onderdak te bieden op Pakistaans grondgebied (de Tribal Areas zoals Waziristan). (Weinbaum, 2006: 10) Concreet betekent dit dat het conflict werd uitgevochten over de grenzen heen, we kunnen dus spreken van een transnationaal conflict. Volgens Grare, is deze tweeslachtige houding van Pakistan ingegeven door meerdere factoren. Vooreerst de kwestie met betrekking tot de Pathanen. De Afghaans-Pakistaanse grens verdeelt deze bevolkingsgroep en legt een tijdbom onder de realities tussen de 2 landen. Vervolgens de factor India. Pakistan is niet sterk genoeg om een directe confrontatie met India aan te gaan en zoekt daarom zoveel mogelijk steun. Om niet geïsoleerd te geraken in de regio, probeert Pakistaan Afghanistan aan zich te binden. India probeert zich bovendien op te werpen als een belangrijke partner voor Afghanistan en speelt een belangrijke rol in de heropbouw en uitbouw van de infrastructuur in Afghanistan. Een derde en laatste factor is de steun van de Verenigde Staten. Doordat Pakistan zich officieel tegen de Taliban heeft gekeerd in 2001, kwam het land in de frontlinie te liggen van de oorlog tegen het terrorisme. Op deze manier tracht Pakistan bescherming te verkrijgen van de VS, terwijl op datzelfde moment India ook in de gunst van de VS tracht te komen. (Grare, 2006: 8-13) Pakistan speelt met andere woorden een belangrijke rol in het conflict. Insurgents zijn actief op het Pakistaanse grondgebied en bereiden van daaruit aanvallen voor in Afghanistan. Het maakt de strijd tegen de opstandelingen op de grond bijzonder moeilijk en complex, dit tot grote woede van Afghanistan. Deze houding van Pakistan waarbij tegelijkertijd warm en koud wordt geblazen, is ingegeven door enerzijds weinig loyale inlichtingen- en veiligheidsdiensten (onder andere de Pakistaande geheime dienst ISI) en anderzijds door het conflict met buurland India.

24 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 18 b. Iran De tweede grootste buur van Afghanistan heeft altijd de ontwikkelingen in het land van zeer nabij gevolgd. Voor de val van de Taliban, gaf Iran al in de jaren 90 steun aan de Noordelijk Alliantie. Iran zag zich hiertoe genoodzaakt nadat de Taliban in 1998 Hazara s (sjia) hadden uitgemoord in en rond de steden Mazar en Bamiyan (Rashid, 2008: ). De executie van 11 Iraanse diplomaten op datzelfde moment, leidde bijna tot een militaire interventie vanwege Iran. (Rashid, 2008: 275) Het is duidelijk dat het sjitische Iran niet kon leven met de soennitische Taliban aan het stuur in Afghanistan. Vandaag wil Teheran vooral vermijden dat er opnieuw een radicale soennitische groepering zoals de Taliban de macht grijpt in Afghanistan. Iran is daarom gebaat bij een stabiel Afghanistan en streeft naar een Afghaanse bestuur waarin alle bevolkingsgroepen vertegenwoordigd zijn. Eerst en vooral doet het dat om een nieuwe vluchtelingenstroom richting Iran te vermijden, maar ook om de invloed van Pakistan in het land zo klein mogelijk te houden. (Weinbaum, 2006: 12) Toch bestaat er vanuit Iraanse hoek weinig enthousiasme, aangezien de Afghaanse machthebbers te dicht aanleunen bij aartsvijand Amerika. Desalniettemin lijken de belangen van de VS en Iran met betrekking tot Afghanistan gelijklopend te zijn, wat zich in het verleden vertaalde in concrete acties: de uitwijzing van Hekmatyar door de Iraanse overheid, steun aan de Amerikaanse aanval op Afghanistan, etc. (Weinbaum, 2006: 13) In 1998 was zelfs een gedeeltelijke ontdooiing opgetreden in de relaties tussen Iran en de Verenigde Staten (en de rest van de Arabische wereld). (Rashid, 2008: 274) Toch liep de relatie tussen Iran en de VS in 2005 scheef. Enerzijds omdat Karzai de deur op een kier zette voor een permanente Amerikaanse militaire aanwezigheid in het land en anderzijds doordat de Iraanse president Mohammad Khatami opgevolgd werd door de conservatieve Mahmoud Ahmadinejad. (Weinbaum, 2006: 13) De relatie tussen Teheran en Kaboel is niet van dezelfde problematische aard als die tussen Kaboel en Islamabad. Iran speelt geen actieve rol in het conflict zoals Pakistan en steunt in feite de Afghaanse regering tot op de hoogte dat het schadelijk wordt voor de eigen nationale belangen.

25 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 19 c. Centraal-Aziatische buren In het noorden grenzen een aantal voormalige Sovjetrepublieken aan Afghanistan: Tajikistan, Turkmenistan en Uzbekistan. Na de implosie van de Sovjetunie gingen deze staten elk hun weg. Uzbekistan kende in de jaren 90 activiteiten van radicale moslims die zich trainden en ophielden in Afghanistan. Vanuit deze optiek vreest Uzbekistan voor een instabiel Afghanistan met alle gevolgen vandien. Alhoewel het land in het begin de militaire operaties steunde, kwam er in 2005 een verschuiving in standpunt. Deze verschuiving werd ingegeven door de Amerikaanse kritiek op de Uzbeekse regering toen deze zeer brutaal optrad tegen demonstranten. Het dispuut leidde tot het sluiten van een luchtmachtbasis in Uzbekistan die gebruikt werd voor de herbevoorrading van troepen in Afghanistan. Turkmenistan is de enige noordelijke staat die bevriende banden had met de Taliban. Na de val knoopte Turkmenistan bevriende relaties aan met de machtshebbers in Kaboel. Tajikistan heeft sterke etnische en culturele banden met een deel van de Afghaanse bevolking. Deze drie landen zouden een plaats kunnen innemen als regionale speler en zo een invloed kunnen hebben op het conflict. De onderlinge tegenstellingen verijdelen dit evenwel. (Weinbaum, 2006: 14) d. Saoedi-Arabië Deze oliestaat was, net zoals de andere landen in de regio, betrokken bij de strijd tegen de Russische bezettingsmacht. In de loop van de jaren 80 hebben de Saudi's evenveel financiële hulp verstrekt aan de moedjaheddin als de Verenigde Staten. Een deel van de steun werd ook gegeven aan de Pakistaanse inlichtingendienst ISI om gebruik te kunnen maken van hun invloed in het land en hun aanvoerroutes naar het land. Tot hier loopt de geschiedenis parallel aan die van Iran. Alhoewel beide staten de moedjaheddin steunden, bleken hun belangen tegengesteld te zijn. Iran steunde vooral de sjiitische partijen terwijl Saudi-Arabië hun financiële hulp op de soennitische groeperingen richtte. (Rashid: 2008, ) Na de Russische terugtrekking en de inname van Kaboel, bleven de Saudi's de moedjaheddin steunen. Via Pakistan vonden brandstof en financiële middelen hun weg naar de strijders. Toen de Afghaanse burgeroorlog uitbrak kwam Saudi-Arabië echter lijnrecht te staan tegenover Iran. Beide landen streefden naar een regering waarin enkel hun groeperingen vertegenwoordigd waren. Pogingen om tot een regering te komen mislukten en Afghanistan gleed verder af in een burgeroorlog waardoor de invloed van Saudi-Arabië verminderde. (Rashid: 2008, 279)

26 Hoofdstuk 1: Analyse van het conflict 20 Met de komst van de Taliban keerden de kansen voor Saudi-Arabië. De Saudi's starten vanuit Pakistan met het steunen van deze beweging. Brandstof, voertuigen, financiële middelen en dergelijke gingen vanaf 1995 naar de Taliban om hun strijd te steunen. Toen de Taliban de macht stevig in handen had in het grootste gedeelte van het land, waren de Saudi's één van de drie landen die deze regering ook erkende. (Rashid, 2008: 281) Toch vormde de Taliban op lange termijn een probleem voor de Saudi's: het religieus extermisme onder de vorm van het wahabisme dat Saudi-Arabië had ingevoerd in Afghanistan, kende nu zijn weerslag in Saudi-Arabië zelf, de aanwezigheid van Osama Bin Laden in Afghanistan bemoeilijkte de relatie met de Verenigde Staten, de toenadering met Iran werd op het spel gezet door acties van de Taliban,.... (Rashid, 2008: 287) Na de val van de Taliban, steunden de Saudi's de Afghaanse regering in Kaboel. Toch doken zij in oktober 2008 terug op toen een delegatie van de Taliban verschillende ontmoetingen had met vertegenwoordigers van de Afghaanse regering. Deze samenkomst werd mogelijk gemaakt door de Saudische regering. Volgens Gregory Cause gebeurde dit op vraag van President Karzai. Het is bovendien voor de Saudi's een opportuniteit om zich te herpositioneren. De nauwe banden met de Taliban hebben Saudi-Arabië namelijk in een lastig parket gebracht. Zowel vóór (weerslag van het religieus extermisme in eigen land) als na de aanslagen van 11 september. 30 In januari 2012 verscheen Saudi-Arabië opnieuw in de pers als mogelijke gast voor vredesonderhandelingen tussen de Afghaanse regering en de Taliban op vraag van President Karzai. Toch was er enige terughoudendheid te bemerken bij Saudi-Arabië. Het grote probleem voor Saudi s is de relatie tussen de Taliban en Al Qaida en de onmogelijkheid voor de Taliban om deze te verbreken. 31 Saudi-Arabië speelt vandaag een grote rol (of kan er één spelen) in de onderhandelingen tussen Taliban en de Afghaanse regering, gezien de unieke positie van tussenpersoon die het land bekleedt Saudi Arabia and the Future of Afghanistan, geconsulteerd op 12 juli Saudi Arabia cautious on possible Afghan talks, geconsulteerd op 12 juli 2012.