PERSCONFERENTIE. Rijsel, 27 juni 2006

Transcriptie

1 PERSCONFERENTIE Rijsel, 27 juni De muskusrattenbestrijding vergt de inzet van een groot aantal instanties aan beide zijden van de Frans-Belgische grens. Aan de wens van die instanties om samen te werken en op die manier de muskusrat doeltreffender te kunnen bestrijden, werd tegemoet gekomen dankzij de grensoverschrijdende samenwerking in het kader van de Interregprogramma s van de Europese Unie. In 1994 al hadden het Département du Nord, de Provincie West-Vlaanderen, de USAN en de Fédération Départementale des chasseurs du Nord hier in Rijsel een intentieverklaring ondertekend waardoor een eerste proefproject inzake grensoverschrijdende muskusrattenbestrijding opgestart kon worden. Het doel van het project is een blijvende, systematische en gecoördineerde muskusrattenbestrijding in het grensoverschrijdende gebied van West-Vlaanderen en het Département du Nord. De samenwerkingsacties werden uitgebreid, de Groupement de Flandre Maritime, het Vlaamse Gewest en Wallonië sloten zich erbij aan en in 2002 werd het project LUTANUIS (bestrijding van schadelijke dieren) opgestart in het kader van het Europese Interreg III-programma ( ). Dankzij de specifieke financiering van dat programma kon een belangrijke stap gezet worden in de grensoverschrijdende muskusrattenbestrijding. De tripartiete samenwerking in de context van het Lutanuis-project begon op 1 november Het project werd voltooid op 31 oktober 2005, maar in mei laatstleden heeft het Comité van Toezicht van het Interreg-programma een verlenging goedgekeurd. Het project wordt dus verlengd van 1 november 2005 tot 31 december

2 PRESENTATIE VAN HET PROJECT Doelstellingen van het project Het project LUTANUIS heeft vijf doelstellingen: - een effectievere en doeltreffender muskusrattenbestrijding in de grensgemeenten - delen van knowhow met elkaar - opstellen van herbesmettingsindicatoren en een aanvaardbaar niveau bepalen voor de muskusrattenpopulatie - aan wetenschappelijk onderzoek doen en de resultaten presenteren op een colloquium - op Europees niveau bijdragen tot een onderzoek over de effecten van uitheemse soorten op de biodiversiteit De projectpartners Het project LUTANUIS telt vijf partners: Aan Franse zijde: de USAN en de Groupement Intercantonal de lutte contre le rat musqué en Flandre Maritime Aan Belgische zijde: het Waalse Gewest (Centre Wallon de Recherches Agronomiques de Gembloux), de Provincie West-Vlaanderen en het Vlaamse Gewest (Vlaamse Milieumaatschappij). De projectzone Het project wordt uitgevoerd in de grensoverschrijdende zone waarin de diverse projectpartners bevoegdheden hebben. In grote lijnen is dat, in Frankrijk, de zone tussen de regio van Duinkerken en het oosten van de regio van Rijsel, en in België de zone tussen De Panne in West-Vlaanderen en de regio van Doornik in Wallonië. 2

3 De projectacties Het project bestaat hoofdzakelijk uit de volgende vijf acties: - oprichten van een gemeenschappelijk secretariaat - op elkaar afstemmen en versterken van de bestrijdingsmiddelen en -methodes - gegevens doorspelen via een te creëren website met informatie over de muskusrattenbestrijding - organisatie van een colloquium 3

4 BALANS VAN DE VERSCHILLENDE ACTIES Balans van het gemeenschappelijk secretariaat Voor de coördinatie en de follow-up van het project LUTANUIS werd een halftijdse betrekking gecreëerd voor een secretaris/secretaresse. Die betrekking omvat de volgende functies: Algemene administratieve follow-up Het gemeenschappelijk secretariaat organiseert de bijeenkomsten van de grensoverschrijdende begeleidingsgroep: - uitnodigingen (opstellen en versturen) - opstellen van het zesmaandelijkse activiteitenverslag - opstellen van het verslag van de bijeenkomst - verzamelen van de nodige documenten (schuldvorderingen, bijlagen, ) Om de werkzaamheden van de partners in het kader van de communicatieacties beter te kunnen organiseren, werden een aantal werkgroepen opgericht over de volgende thema s: - Website - Grensoverschrijdend colloquium - Infodag en persconferentie. Het gemeenschappelijk secretariaat neemt aan de bijeenkomsten deel en stelt de verslagen op. Beheer Net zoals elke partner moet het gemeenschappelijk secretariaat ieder trimester een schuldvordering indienen bij de projectleider. Het gemeenschappelijk secretariaat stelt de aanvullende begroting voor de projectverlenging en de projectfiche op, in overleg met de andere partners. 4

5 Administratieve schakel tussen de projectpartners en het Interregteam Het gemeenschappelijk secretariaat beheert de bankrekening van het project LUTANUIS. Het zorgt bijvoorbeeld voor de overdracht van de middelen die de projectleider voor elke projectpartner ontvangt. Balans van de acties inzake afstemming en versterking van de bestrijding De projectpartners hebben een aantal maatregelen genomen om de bestrijdingsmiddelen en methodes op elkaar af te stemmen en te versterken. Die maatregelen omvatten de volgende vijf elementen: - elke partner neemt een extra rattenvanger in dienst, die ingezet wordt in het grensgebied - er wordt materiaal aangeschaft om de muskusrattenbestrijding te verbeteren - er worden bijeenkomsten met de rattenvangers georganiseerd om elkaars technieken beter te leren kennen - de cijfergegevens over de vangsten in het grensgebied worden bijgehouden - er wordt een controleteam gevormd dat de doeltreffendheid van de acties ter plekke evalueert. in dienst nemen van een rattenvanger Iedere projectpartner heeft een extra rattenvanger in dienst genomen die ingezet wordt in de grenszone. Die maatregel was absoluut noodzakelijk en vormde de spil van het project. Dit werd mogelijk gemaakt door de Europese Unie, die in het kader van Interreg III 40% van de werkingskosten financiert. Aanschaffen van materiaal om de bestrijding te verbeteren Dankzij de financiële steun van het Interreg III-programma kon iedere organisatie meer materiaal inzetten voor de bestrijding. Er werden bijvoorbeeld klemmen aangekocht en er werden extra dienstvoertuigen ter beschikking gesteld. 5

6 Organisatie van bijeenkomsten met de rattenvangers om elkaars technieken beter te leren kennen Er werden werkbijeenkomsten georganiseerd aan beide kanten van de grens om elkaars technieken en methodes te vergelijken. De Belgische rattenvangers van het meet-team hebben een opleiding gevolgd die georganiseerd werd door de Fédération des chasseurs du Nord de la France en ze verkregen als gevolg daarvan een vergunning. Iedere partner is nu beter op de hoogte van de diverse organisaties die aan het project meewerken en van de wetten die in de diverse landen van toepassing zijn op de muskusrattenbestrijding. Cijfergegevens bijhouden over de vangsten in de grenszone Ieder semester registreren de projectpartners het aantal gevangen muskusratten in de grenszones. Voor die registratie aan beide kanten van de grens moest een gemeenschappelijke registratiefiche opgesteld worden die door alle projectpartners gebruikt wordt. Die fiche blijkt bijzonder nuttig voor het opstellen van een gemeenschappelijke database met gestandaardiseerde informatie. In de periode 2003 tot 2006 is het aantal gevangen muskusratten in de grenszone gedaald van tot per jaar. Aantal gevangen muskusratten in de grenszone Années Secteurs/ TOTAL/TOTAAL zones Groupement USAN Wallonie Provincie West- Vlaanderen TOTAL

7 Evolutie van het aantal gevangen muskusratten in de grenszone Groupement USAN Wallonie Provincie West- Vlaanderen Oprichting van een controle-team dat de doeltreffendheid van de acties ter plekke controleert Het Vlaamse Gewest heeft een controle-team opgericht om de bestrijdingsmethodes op elkaar af te stemmen. De rattenvangers van dat team bezoeken de diverse grenszones en verrichten er metingen. Op die manier stellen ze de besmettingscriteria vast. Het besmettingscriterium per vierkante kilometer besmette zone is momenteel als volgt: Januari/februari/ maart April/mei/juni Juli/ augustus/septem ber Oktober/november/ december 5 ratten 10 ratten 15 ratten 10 ratten Aan de hand van die informatie kan vastgesteld worden welke zones erg besmet zijn. De controlecampagnes bieden tevens de gelegenheid om knowhow uit te wisselen tussen de diverse teams. Gecontroleerde zone TOTAAL Flandre Maritime USAN Waals Gewest Provincie West Vlaanderen TOTAAL

8 Evolutie van het aantal gevangen muskutratten tijdens de controleperiodes Flandre Maritime USAN Région wallonne Provincie West- Vlaanderen De meetacties gebeuren elk jaar in de lente op plekken waar men gewoonlijk het grootste aantal sporen van muskusratten vindt in de grenszone. Balans van het wetenschappelijk onderzoek Het laboratorium van de afdeling Dierkunde van het CRA-W is nu al bijna drie jaar lang bezig met het vaststellen van de risico s van secundaire intoxicatie tijdens de campagnes met wortellokaas dat met chlorofacinon behandeld is. Het was de bedoeling om vast te stellen of een zoogdier of vogel die een muskusrat eet die vergiftigd werd met chlorofacinon (een anticoagulans van de eerste generatie), zelf risico loopt vergiftigd te worden. De verkregen resultaten worden vergeleken met de resultaten na gebruik van anticoagulanten van de tweede generatie, waarvan bekend is dat ze veel langer in het lichaam aanwezig blijven. Bij de proefnemingen wordt aan muskusratten die in een proefdierenverblijf gehouden worden, een variabele hoeveelheid wortellokaas toegediend dat het te testen anticoagulans bevat (chlorofacinon, difenacoum of bromadiolone). De muskusratten worden 2, 4 of 6 dagen na de toediening met CO2 geëuthanaseerd. Bij een bepaald aantal dieren wordt gewacht tot ze sterven aan de gevolgen van de vergiftiging (6 tot 10 dagen na de consumptie). Op de verse lijken wordt dissectie verricht. De lever en de spieren van beide achterpoten worden verwijderd, vervolgens bewaard bij een temperatuur van -20, en tot slot toegediend aan de secundaire verbruikers (bruine ratten of kwartels). De secundaire verbruiker wordt gedurende drie dagen gevoed met de lever (1 e dag) en beide poten (2 e en 3 e dag). Hij heeft daarbij geen voedselkeuze. Vanaf de 4 e dag en tot het eind van de proefneming (ten laatste de 21 e dag) krijgen de secundaire verbruikers hun gebruikelijke voedsel. Eventuele sterfgevallen worden geregistreerd. 8

9 Na de proefnemingen met bruine ratten (de testen met kwartels zijn nog bezig) was het duidelijk dat geen enkel sterfgeval toegeschreven kon worden aan een secundaire intoxicatie met chlorofacinon, behalve in één geval. Dat betrof een geval waarbij de muskusratten 6 lokazen gegeten hadden en na 2 dagen geëuthanaseerd werden. Daaruit kan men besluiten dat het chlorofacinon na 2 dagen voldoende door de muskusrat gemetaboliseerd is om geen ernstig risico meer te vormen voor de secundaire verbruiker. Als we bovendien rekening houden met het feit dat, in reële omstandigheden, een muskusrat nooit 6 lokazen eet en dat hij 2 dagen na de consumptie van het lokaas geen enkel teken van zwakte vertoont, kunnen we stellen dat de selectieve chemische bestrijding zoals ze in het Waalse Gewest wordt uitgevoerd, geen risico van secundaire intoxicatie inhoudt, aangezien volwassen muskusratten die in goede gezondheid zijn in onze streken nauwelijks predatoren hebben. Wat echter de mortaliteit door secundaire intoxicatie met difenacoum betreft: die lijkt hoofdzakelijk gerelateerd aan de dosis die de muskusrat binnengekregen heeft. De tijd die verloopt tussen het tijdstip waarop de muskusrat het lokaas eet en het tijdstip waarop de predator/necrofaag de weefsels van de vergiftigde muskusrat eet, heeft geen effect op het mortaliteitspercentage. Die vaststelling is in overeenkomst met wat we weten over coagulanten van de tweede generatie. Alle omstandigheden waarin bromadiolone voor de testen gebruikt werd, hebben tot dodelijke secundaire intoxicaties geleid (A. Michotte Renier en T. Mahaut, 2005). Bibliografie MOENS R., september Le problème du rat musqué (Ondatra zibethicus L.) : la biologie, les dégâts et la stratégie de lutte. Colloque international, Impacts liés aux travaux d aménagement sur les cours d eau : évaluation, méthodologie, aide à la gestion, Wépion, Bekendmaking van de resultaten Website Een tweetalige website werd gecreëerd om de resultaten van de acties die de projectpartners uitgevoerd hebben, bekend te maken. De website heeft het volgende adres: Na een aantal werkbijeenkomsten werd de heer COLLET, een medewerker van het Waalse Gewest, aangesteld om de website te ontwerpen en te updaten. 9

10 Colloquium De doelstelling van het grensoverschrijdend colloquium is de verspreiding van de resultaten van wetenschappelijke onderzoeken en de voorstelling van de tweetalige internetsite Lutanius. Elke partner kreeg de gelegenheid zijn werkmethode en zijn specificiteit toe te lichten. Daaruit blijkt dat een doeltreffende muskusratbestrijding zonder gebruik te maken van gif een groot aantal bestrijders vergt, zoals in Nederland of de Vlaamse regio. Uiteenzettingen 1. Historiek van de grensoverschrijdende muskusratbestrijding door Ronny VANHOOREN 10

11 2. Voorstelling van het LUTANIUS-project door Sylvie MILLIOT 3. Historiek van de Belgische wetgeving i.v.m. de muskusratbestrijding door Stephan ADANT 4. De Franse wetgeving door Jean Luc CAULIEZ 11

12 5. Organisatie van de bestrijding in de provincie West-Vlaanderen door Jef CASTELEYN 6. Het meten van de populatie muskusratten door Marc VAN DER WEEEN 7. Wetenschappelijk onderzoek ten dienste van de muskusratbestrijding in het Waalse Gewest door Antoine MICHOTTE RENIER 12

13 8. Intensivering van de bestrijding door Michel MARKEY 9. De muskusratbestrijding in Nederland, Zeeland en binnen de Euroregionale context door Max GEUZE 10. Balans en perspectieven door Michel MARKEY Prominenten zoals de heer Jean Pierre DECOOL en de vertegenwoordiger van de minister van het Vlaamse Gewest, bevoegd voor het leefmilieu, namen eraan deel. Ze bevestigden hun wil het nodige te doen om de populatie muskusratten te beteugelen. De heer DECOOL herinnerde eraan dat hij een amendement liet stemmen dat toeliet chemische bestrijdingsmiddelen te gebruiken tijdens infestatieperiodes. Men moet echter paraat blijven en in de professionalisering van de chemische bestrijding voorzien en deze koppelen aan de mechanische bestrijding. 13

14 DE SPECIFIEKE SITUATIE IN FRANKRIJK: Balans van drie jaar gecontroleerde chemische bestrijding ONTWIKKELINGSDOELSTELLINGEN VOOR DE TOEKOMST In Frankrijk Ter herinnering: Toepassing van het ministerieel besluit van 8 juli 2003 Dat besluit bevestigt de rol die de Groeperingen ter bestrijding van schadelijke organismen (GDON) en de federaties van die groeperingen spelen in de organisatie van de collectieve bestrijdingsacties, en meer bepaald van de muskusrattenbestrijding. Het besluit belast die instellingen met de organisatie, de bewaking, de follow-up van de populaties en met de bestrijding zelf. Het besluit staat de chemische bestrijding, die sinds de publicatie van het besluit van 2002 onderbroken werd, weer toe, maar die toelating geldt alleen voor een overgangsperiode en binnen een striktere regelgeving. Chemische bestrijding uitsluitend door de GDON Het besluit van 2003 bepaalt dat de chemische bestrijding alleen toegelaten is in de volgende zones: zones waarin een GDON actief is zones waarin een follow-up plaatsvindt van de evolutie van de muskusrattenpopulaties. Chemische bestrijding gedurende een bepaalde termijn Het besluit laat de mogelijkheid tot chemische bestrijding toe, maar bij wijze van uitzondering en gedurende drie jaar. De chemische bestrijding is dus maar toegelaten tot Chemische bestrijding onder strikte voorwaarden en strenge bewaking In stedelijke zones, natuurreservaten en nationale parken is de chemische bestrijding niet toegelaten. De zones waarin de chemische bestrijding is toegelaten, worden in een prefectoraal besluit vastgelegd. 14

15 De bestrijdingsperiodes zijn heel kort (februari / maart). In het bestrijdingsplan moet aangegeven worden welke technieken gebruikt worden. Er moet afgesproken worden op welke manier de follow-up van de populaties zal gebeuren. Het lokaas moet op één plaats bereid worden door een opgeleide producent die over een vergunning beschikt. De personen die het lokaas uitleggen, moeten deelnemen aan een infobijeenkomst. Er wordt informatie gegeven over de plekken die behandeld worden en ze worden duidelijk afgebakend. De campagne moet volledig traceerbaar zijn (genummerde zakken, ophaling van het afval en verwijderen van de rattenlijken). Een volledige en gedetailleerde balans van de campagne moet worden gemaakt. Na de campagne van 2006, die in februari plaatsvond, kan een eerste balans worden gemaakt. We stellen vast dat die campagnes doeltreffend zijn, want sinds 2004 daalt het aantal vangsten met klemmen gestaag. Tegenwoordig is iedereen het erover eens dat het belangrijk is om de activiteiten volledig te kunnen traceren van begin tot einde, namelijk vanaf de bereiding van het lokaas tot en met de inzameling van de zakken en het afval. Tot slot vestigen we de aandacht op de responsabilisering van alle betrokken actoren. Dat gebeurt via gerichte informatie en via een opleiding voor de mensen die het lokaas uitleggen. Als gevolg daarvan is de hoeveelheid gebruikt lokaas aanzienlijk gedaald. Voor de USAN bijvoorbeeld is de hoeveelheid gebruikt lokaas tussen 2002 en 2006 gedaald van 61,5 ton naar 38 ton. Dat is een daling van bijna 40%. USAN Groupement Flandre Maritime Waalse Gewest liters liters 2003 Verboden chemische strijd in Frankrijk 69,5 liters liters liters 30 liters liters liters 40 liters liters liters 14 liters N.B : - in het Waalse Gewest gebeurt de chemische bestrijding met wortellokaas het hele jaar door, maar in Frankrijk beperkt een prefectoraal besluit de bestrijdingsperiode tot één maand (februari / maart). - in het Vlaamse Gewest is het gebruik van giftig lokaas door de wet verboden sinds

16 Kunnen we het tegenwoordig niet zonder chemische bestrijding stellen? Volgens de veldwerkers zou dat tot een mislukking leiden en de situatie van 2003, waarbij de muskusratten zich na het verbod van 2002 snel voortplantten, zou zich onvermijdelijk opnieuw voordoen. Volgens de projectpartners zou een bruuske stopzetting van de chemische bestrijding de goede resultaten tenietdoen die we dankzij de grensoverschrijdende samenwerking bereikt hebben. Om de huidige toestand in stand te houden zonder chemische bestrijding, zouden twee tot drie maal zoveel rattenvangers nodig zijn. De organisaties die zich met de bestrijding bezighouden hebben daar de nodige financiële middelen niet voor. De GDON s moeten dringend via de FREDON acties opstarten in overleg met de staatsdiensten en we moeten bekijken op welke manier we in 2007 een gecontroleerde chemische bestrijding kunnen uitvoeren conform de wetgeving en meer bepaald conform de wet van 24 februari 2005 op de ontwikkeling van het platteland, met name het volgende artikel : «Art. L Om de populaties muskusratten en beverratten te beperken, moeten alle bestrijdingsmiddelen worden ingezet. «Voor de chemische bestrijding met giftig lokaas is een prefectorale toelating nodig en ze moet gebeuren in het kader van een bestrijdingsplan waarbij de andere bestrijdingsmiddelen onvoldoende gebleken zijn.» De vraag dient gesteld of een korte maar krachtige chemische bestrijding, die dus van heel beperkte duur is en in het hele departement wordt uitgevoerd, nog overwogen kan worden, ofwel of er gedacht moet worden aan een meer gerichte bestrijding over een langere periode. Dergelijke overwegingen hebben gevolgen voor de organisatie van de chemische bestrijding, want al naargelang de gekozen methode, zal het soort lokaas (meestal bieten) en de manier waarop het wordt geplaatst (door vrijwilligers) heroverwogen moeten worden. Een meer gerichte bestrijding vereist een hogere mate van reactiviteit, zodat er voor het uitleggen van het lokaas een beroep moet worden gedaan op professionals. 16

17 De bestrijding met mechanische middelen zal in elk geval opgevoerd moeten worden en er zal nog meer samenwerking nodig zijn tussen gemeenten of intercommunales en de GDON s om voor een volledige en doeltreffende dekking van het bestrijdingsgebied te zorgen. We moeten streven naar een blijvende samenwerking tussen de Europese partners op het vlak van muskusrattenbestrijding en misschien kan dat via een innoverend project in het kader van Interreg IV. Verdere grensoverschrijdende samenwerking Het project LUTANUIS zou normaal gesproken afgelopen zijn eind oktober 2005, maar de projectpartners wensten allemaal een verlenging, aangezien het budget nog niet volledig opgebruikt was. We krijgen van Europa ,80 euro extra (uit het EFRO) voor de verlenging. Het huidige project wordt dus verlengd tot eind december 2007, maar we moeten nu al de basis leggen voor een nieuwe samenwerking die gestalte kan krijgen via een project in het kader van het nieuwe Europese programma Interreg IV. Op dit moment willen de partners voor dat project de volgende doelstellingen vastleggen: Een betere communicatie tussen de partners: de Franstaligen leren daarom Nederlands en de Nederlandstaligen leren Frans. Uitbreiding van de bestrijdingszone, bijvoorbeeld door aangrenzende gebieden erbij te betrekken. Het beleid inzake communicatie en wetenschappelijk onderzoek voortzetten. 17