VERSLAG Bopz-arts studiebijeenkomst voorjaar 2018 dag 6

Transcriptie

1 VERSLAG Bopz-arts studiebijeenkomst voorjaar 2018 dag 6 Datum : 2018 Tijd Locatie Sprekers Verslaglegging : 10:00-16:00 uur : Regardz De Eenhoorn, Amersfoort : de heer L.A.P. (Luuk) Arends : P.P. (Peggy) van der Bildt Inleiding. Dat psychogeriatrische patiënten een kwetsbare patiëntengroep is moge duidelijk zijn, uiteindelijk zijn deze patiënten in een vroeger of later stadium niet meer in staat om zelf beslissingen meer te nemen en moeten zij bij deze beslissingen ondersteund worden. Daarnaast zullen zij ook regelmatig tegen zichzelf in bescherming moeten worden genomen. De dunne scheidslijn is dat deze patiënten dezelfde rechten en plichten hebben als ieder ander. Dat maakt het daarom niet eenvoudig om vrijheidsbeperking of vrijheidsbeneming toe te passen. De wet kent in beginsel namelijk psychogeriatrische patiënten dezelfde rechten en plichten toe als ieder ander. Maar wat nu als een patiënt tegen zichzelf of anderen moet worden beschermd en de patiënt in kwestie weigert een opname op een psychogeriatrische afdeling van een verpleeghuis of in een verzorgingshuis, omdat hij niet meer in staat is om hiermee in te stemmen. In dat geval is de Wet Bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) van toepassing. Spreker. De heer mr. dr. L.A.P. (Luuk) Arends is sinds 2006 als advocaat bij de sectie gezondheidsrecht verbonden aan Dirkzwager advocaten & notarissen in Nijmegen. In 1991 studeerde hij Nederlands Recht aan de Universiteit van Maastricht, waar hij in datzelfde jaar ook zijn propedeuse geneeskunde deed. Vervolgens in 1995 PAO Gezondheidsrecht en in 2005 promoveerde Luuk aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam op de rechtspositie van psychogeriatrische cliënten bij de toepassing van vrijheidsbeperking(en). Zijn proefschrift had als titel: Psychogeriatrische patiënt en recht, Zorg voor vrijheidsbeperking. Luuk heeft zich gespecialiseerd in: GGZ, ouderenzorg, verstandelijke gehandicaptenzorg, jeugdhulp, eerstelijnszorg, kwaliteitswetgeving, gezondheidsstrafrecht en privacy vraagstukken. Luuk is expert in patiëntenrechten, kwaliteits- en privacywetgeving en treedt met name op voor zorginstellingen en zorgverleners. Naast zijn werkzaamheden is Luuk redactielid van Journaal GGZ en recht en voorzitter van de werkgroep wijziging Wet Bopz, ten behoeve van Brancheorganisaties ActiZ (verpleeg- en verzorgingshuizen) en VGN (Verstandelijk Gehandicaptenzorg Nederland). Luuk Arends geeft regelmatig cursussen en lezingen over uiteenlopende onderwerpen voor managers, zorgverleners, beleidsmedewerkers en advocaten en is door Medilex gevraagd de zesde interactieve dag van de 8-daagse opleiding Bopz-deskundige te verzorgen, met vandaag aandacht voor: Vrijheidsbeperking en vrijheidsbeneming in praktijk. (Juridische zaken en tuchtzaken.)

2 Introductie. Luuk Arends heeft een aantal casussen op papier gezet waarover, aan de hand van deze casuïstiek t.a.v. het dilemma vrijheidsbeperking en vrijheidsbeneming, van gedachten kan worden gewisseld. De eerste casuïstiek wordt eerst in kleinere groepjes besproken, met daarna ruimte om de uitkomsten binnen de gehele groep te bespreken. CASUS Amy Scheepers: Cameratoezicht. Amy is 84, getrouwd met Anton, al een tijd erg vergeetachtig en kan het huishouden niet meer goed doen. Anton is nog wel goed bij, maar fysiek niet meer goed in staat om een bijdrage aan het huishouden te leveren en daarom ontvangt het echtpaar, op instigatie van de huisarts, een aantal uren per week thuiszorg. Ook is de SO al enkele malen door de huisarts geconsulteerd. Dochter Edith maakt zich zorgen over het dwaalgedrag van haar moeder en op het moment dat haar vader niet thuis is, heeft ze dit tijdens het laatste bezoek van de SO naar voren gebracht. De SO adviseert cameratoezicht in te zetten en de vraag is: Mag dit? CASUS Gert Rust: Valgevaar. Gert (79) verblijft sinds kort op een open afdeling van een verzorgingshuis. De laatste tijd laat zijn geheugen hem in de steek, vergeet Gert dat hij niet zo goed meer ter been is en daardoor is hij al verschillende malen gevallen. De SO vindt Gert nog te goed voor een gesloten afdeling en daarom besluit het hoofd van de afdeling om Gert, op tijden dat er geen verzorgenden op de afdeling zijn, in een diepe stoel te plaatsen. Hij kan hieruit niet zelf opstaan waardoor er geen valgevaar meer is. Ook hier is de vraag: Mag dit? Op de eerste vraag van Luuk over het verschil tussen de casus van Amy versus de casus van Gert wordt duidelijk dat er in het geval van Amy sprake is van een locatie buiten de Bopz (thuissituatie) waarbij de familie de verantwoordelijkheid draagt samen met de huisarts als hoofdbehandelaar, terwijl er bij Gert sprake is van een open afdeling in een zorginstelling, met uiteraard een verantwoordelijke zorgverlener. Dit valt dan ook meer in de invloedsfeer van de instelling, waarbij de Bopz-status relevant is voor de wijze hoe met de casus om te gaan. Relevante aspecten en uitspraken n.a.v. het verhaal om te bepalen of dit mag of niet. - In de thuissituatie gaat in principe de familie over het instellen van een dergelijke maatregel en niet de overheid, mits er sprake is van een strafbaar feit. Wel maakt het feit dat de SO hierin adviseert dat er min of min al sprake is van een vorm van zorginterventie. Denk, op het moment dat je dit gaat toepassen, na over zaken als toezicht en wat de persoon er zelf van vindt, aan de andere kant is juist het probleem bij mensen met dementie dat ze dat niet meer kenbaar kunnen maken, waarbij wij geneigd zijn om dit te interpreteren zoals het ons goed uitkomt. - Personeelstekort mag nooit een reden zijn om een maatregel in te stellen. - Vrijheidsbeperkende maatregelen, in dit geval cameratoezicht, mag alleen met toestemming van de wettelijk vertegenwoordiger. In dit geval is de echtgenoot de wettelijk vertegenwoordiger, tenzij er een andere afspraak is die dan wel schriftelijk moet zijn vastgelegd. - Hoezo cameratoezicht? Wat maakt dat het in deze omstandigheid noodzakelijk zou zijn? Kijk goed naar wat er aan de hand is, is er echt wel sprake van gevaar en is de ingestelde maatregel de minst ingrijpende oplossing? Wat is de reden voor het inzetten van cameratoezicht, wat wordt er verstaan onder dit toezicht en wat zijn de gevolgen daarvan? In de kern blijft er sprake van een vrijheidsbeperking en als je daar als zorgverlener bij betrokken wordt dan ben je hiervan op de hoogte en kun je niet doen alsof je daar niet van op de hoogte bent. Kortom, er moet sprake zijn van een zorgvuldige afweging over of de ingezette vrijheidsbeperking wel noodzakelijk, doelmatig en proportioneel is. - Is het inzetten van een camera wel een effectief middel? Het weglopen, staat op camera, maar alles wat er daarna gebeurt niet meer. Is een maatregel niet effectief of doelmatig, dan is moeilijk vol te houden waarom hiervoor is gekozen. In de casus van Gert (open afdeling verzorgingshuis) is er, evenals in de vorige casus ondanks het feit dat deze cliënt in een zorginstelling verblijft, ook sprake van een vrijheidsbeperkende maatregel. Het mag dus niet, tenzij! 2

3 Daarnaast is er sprake van een open en dus geen Bopz-instelling, wees daarom terughoudend. Vraag jezelf af of het valrisico dermate groot is om een dergelijke maatregel toe te passen en kijk of er wellicht minder ingrijpende alternatieven zijn. Nota Bene: De Wet Bopz is ooit bedacht om patiënten uit de samenleving te halen die een gevaar voor zichzelf zijn of anderen en dus niet om een onvrijwillig opgenomen patiënt extra bescherming te bieden via een Bopz-status. De primaire insteek van de Wet Bopz is, dat wanneer iemand onvrijwillige is opgenomen in een Bopz-instelling er dan een beschermingsregime gaat gelden en er vervolgens allerlei regels gehanteerd moeten worden ter bescherming van de patiënt zelf danwel haar/zijn omgeving. Vrijheidsbeperking- en vrijheidsbeneming en de basis voor Wgbo. Biedt de Wgbo wel voldoende grondslag voor vrijheidsbeperking of vrijheidsbeneming? Op zichzelf is dat het geval voor vrijheidsbeperking. Het vierde protocol bij het EVRM verlangt een wettelijke basis voor vrijheidsbeperking en die wordt door de Wgbo geboden. Voor vrijheidsbeneming biedt de Wgbo geen grondslag, omdat daarvoor een directe toegang tot de rechter is vereist. Artikelen 10, 11 en 15 van de wet gaan over de bescherming van privacy, zoals geheimhouding of cameratoezicht, eerbiediging van de lichamelijke integriteit en het respecteren van vrijheid. Op deze grondrechten mag geen inbreuk worden gemaakt zonder dat daarvoor een wettelijke grondslag is. De wettelijke grondslag houdt in dat er een wet moet zijn die legitimeert dat er inbreuk gemaakt mag worden op het grondrecht, bijvoorbeeld een inbreuk op de levenssfeer, en daar valt ook cameratoezicht onder. Het uitgangspunt van een arts moet altijd zijn: Nee, tenzij! Zoek altijd eerst naar alternatieven! Is er sprake van verzet? Kijk dan of de dwangbehandeling voldoet aan de criteria zoals geformuleerd in de Wgbo (artikel 7:465 lid 6). Dit artikel geeft aan dat een ingrijpende verrichting noodzakelijk is om een ernstig nadeel voor de cliënt te voorkomen, mits er sprake is van toestemming van cliënt of vertegenwoordiger. Volgens de Wgbo moet een cliënt altijd toestemming geven voor een geneeskundige behandeling (er moet sprake zijn van een overeenkomst). Het kan echter zijn dat een cliënt niet in staat is om die toestemming te geven, bijvoorbeeld als iemand bewusteloos is en direct medicatie nodig heeft. De Wgbo regelt wanneer een arts dan toch mag ingrijpen (een noodsituatie), zonder toestemming van de cliënt. Dit kan zowel in- als buiten het ziekenhuis. Ingrijpen mag alleen als een cliënt wilsonbekwaam is verklaard. Daarnaast moet er sprake zijn van ernstig nadeel voor de cliënt indien niet zou worden ingegrepen. Nota Bene: Palliatieve zorg, euthanasie, verloskundige handelingen en cosmetische ingrepen worden niet gezien als geneeskundige behandelingen. Gedwongen behandeling op grond van de Wgbo? Mits voldaan is aan de volgende voorwaarden: - De cliënt is wilsonbekwaam en verzet zich tegen de behandeling. Het moet gaan om een ingrijpende behandeling die nodig is om ernstig nadeel voor de cliënt te voorkomen. - De cliënt en/of wettelijk vertegenwoordiger stemt in met de behandeling. - Als er geen toestemming is dan kan de behandelaar toch ingrijpen als hij vindt dat hij anders geen goed hulpverlener is. Het oordeel van de arts gaat hier dus voor de toestemming. - Er moet altijd sprake zijn van ernstig nadeel voor de cliënt. CASUS Amy Scheepers: Een juiste verklaring. Amy Scheepers vertoont in toenemende mate gedragsproblematiek, slaapt nauwelijks, wordt steeds agressiever richting haar man Anton en hij kan het niet meer aan. De huisarts schakelt opnieuw de SO in en die is van mening dat Amy moet worden opgenomen in een verpleeghuis. Uit de gesprekken wordt duidelijk dat Amy dat niet wil en daarom stelt de SO een geneeskundige verklaring op die gebruikt kan worden om een rechterlijke machtiging aan te vragen, echter de rechtbank wijst de rechterlijke machtiging af. Wat is er misgegaan? De SO/Bopz-arts moet onafhankelijk zijn en mag niet kort of enige tijd daarvoor (minimaal één jaar) bij de behandeling betrokken zijn geweest. De bedoeling van de wet is dat iemand van een afstand, met objectieve blik, meekijkt waardoor de onafhankelijkheid voldoende gewaarborgd is. Zorg dat er, op het moment dat er een besluit moet worden genomen in de zin van de wet, voldoende objectief naar is gekeken en iemand anders de geneeskundige verklaring opstelt. 3

4 CASUS Amy Scheepers: De ijverige AIOS en Amy op drift. De dag nadat de RM is afgewezen, is Amy Scheepers dermate agressief dat de dienstdoende AIOS een IBS aanvraagt. Deze wordt verleend op basis van de door haar ingediende genees-kundige verklaring. De dienstdoende SO bekrachtigt deze verklaring een dag later. Hij heeft Amy na de opname dan gezien. Bij de zitting voor de machtiging verlengde IBS verneemt de rechter dat deze SO Amy acht maanden daarvoor ook een keer heeft gezien, toen hij op verzoek van de huisarts een consult thuis verrichtte. Kan de rechter de machtiging toewijzen? Wie is verantwoordelijk voor het verloop? Uiteindelijk heeft een andere AVG een nieuwe verklaring opgesteld ten behoeve van een RM. Zal de rechtbank op grond hiervan de RM toewijzen? Een AIOS in opleiding mag (zo geeft de wet ook aan) in een noodsituatie een geneeskundige verklaring opstellen ten behoeve van een IBS. Dat rechtvaardigt de IBS die door de burgemeester is afgegeven, Echter, omdat er geen sprake is van een door een onafhankelijk medisch expert opgestelde geneeskundige verklaring is niet voldaan aan de criteria zoals gesteld in het Varbanov arrest. Nota Bene: De criteria voor een onafhankelijk medisch expert is dat deze tenminste één jaar niet bij de behandeling betrokken geweest mag zijn. In het geval van voornoemde casus zal een onafhankelijk SO binnen 24 uur de machtiging moeten bekrachtigen. Deze geneeskundige verklaring is voldoende om daar de machtiging voortgezette inbewaringstelling op te kunnen baseren. Om die laatste moet echter wel binnen drie dagen na afgifte van de IBS worden verzocht. (Eind)verantwoordelijk? De Hoge Raad heeft eerder gesteld dat de burgemeester (mede)verantwoordelijk is voor de follow up en ook moet controleren of deze voldoende heeft plaatsgevonden ( moet er op toezien of de aanvullende verklaring ook daadwerkelijk is afgegeven, aangezien die toeziet op het vervolg ). Eigenlijk zou de OvJ moeten beoordelen of de geneeskundige verklaring aan alle criteria voldoet en of er sprake is van een complete set, waarbij Luuk van mening is dat het vreemd is dat dit nu de burgemeester is. Dat betekent overigens wel dat de burgemeester ook mag weigeren. Is er sprake van een Bopz-arts in een instelling, dan wordt een arts persoonlijk (civielrechterlijk) niet aansprakelijk gesteld, of er moet sprake zijn van een opzettelijk verkeerd genomen besluit. In principe is de instelling eindverantwoordelijk. Tot slot kan een klacht worden ingediend in het kader van de grondslagen schadevergoeding. Deze zijn terug te vinden in de wet artikel 28, lid 1 Wet Bopz (burgemeester/gemeente), artikel 25 Wet Bopz(ov) of rechter/de staat en artikel 6:162 BW onrechtmatige daad (arts, geneesheer directeur of de instelling). Nota Bene: Onder de Wzd heeft de officier nog maar een hele beperkte rol, en deze zal met name gericht zijn op forensische zaken. CASUS Gert Rust: Rust Roest. De toestand van Gert vertoont een neerwaartse spiraal, maar hij weigert overplaatsing naar de gesloten afdeling. Volgens zijn SO volstaat een artikel 60 indicatie niet en de SO vraagt de Bopzarts een geneeskundige verklaring op te stellen t.b.v. een aanvraag RM welke wordt afgewezen. Echter een maand later is de toestand van Gert verder verslechterd en de SO verzoekt opnieuw om een geneeskundige verklaring voor een RM, die nu door de rechtbank wél wordt toegewezen. Voor een hernieuwde aanvraag geldt dat er niets op tegen is om opnieuw een machtiging aan te vragen. Dat kan zelfs nog op dezelfde dag, met name als er sprake is van afwijzing omdat niet aan de vormeisen werd voldaan. Als dat niet het geval is dan moet wel opnieuw kunnen worden uitgelegd dat aan de criteria van een IBS is voldaan, middels een actuele verklaring. Geneeskundige verklaring: RTG Den Haag. - Uit de geneeskundige verklaring moet blijken dat een niet bij de behandeling betrokken psychiater betrokkene kort van tevoren heeft onderzocht. - De rechter moet er op kunnen vertrouwen dat de geneeskundige verklaring zorgvuldig is opgesteld en de juiste (actuele) informatie bevat. - Uit de verklaring moet blijken wat de opsteller uit eigen waarneming heeft verkregen en wat uit het dossier of van derden afkomstig is. 4

5 Machtigingen in de wet Bopz. Voor een vrijwillige opname is het uitgangspunt dat een cliënt het eens moet zijn met opname in een instelling. Een cliënt moet dus weloverwogen kunnen instemmen met een opname. Als een cliënt dit niet zelf meer kan aangeven dan zal iemand anders het besluit moeten nemen en dat kan per definitie geen vertegenwoordiger zijn. De eerste stap is dan een indicatiestelling door het CIZ. Een artikel 60-indicatie kan worden afgegeven als iemand niet de nodige bereidheid tot opneming toont, hij zich niet verzet tegen opneming of verblijf, hij zich niet buiten de instelling kan handhaven en er geen minder ingrijpende oplossing mogelijk is om het gevaar af te wenden. Andere opnemingsmogelijkheden zijn: - Voorlopige machtiging: De eerste rechterlijke machtiging, voor maximaal 6 maanden. - Voorwaardelijke machtiging: Bedoeld om een gedwongen opname te voorkomen en bedoeld om de cliënt buiten de instelling laten verblijven onder voorwaarden. (Straks niet meer in de Wzd.) - Machtiging op eigen verzoek: Alleen mogelijk bij een psychische ziekte of een verslaving en als er sprake is van gevaar. De opname moet de enige mogelijkheid zijn om het gevaar te stoppen. - Machtiging voortgezette IBS: Een machtiging voor maximaal 3 dagen (om daarmee een mogelijkheid tot toegang naar de rechter te creëren). - Machtiging voortgezet verblijf: In eerste instantie voor een jaar (in de psychiatrie) en uiteindelijk tot maximaal 2 jaar (na een aaneengesloten verblijf van 5 jaar in een psychiatrisch ziekenhuis). In de psychogeriatrie kan een voortzetting voor maximaal 5 jaar worden verleend. CASUS Amy Scheepers: In het verpleeghuis. Uiteindelijk is Amy met goedbevinden van de rechtbank opgenomen in een verpleeghuis. Tot ontsteltenis van de dochter van Amy schrijft de SO Lorazepam en Risperdal voor, Amy s dochter is het hier niet mee eens. Is hier nu sprake van een dwangbehandeling, wat is de grondslag daarvoor, kan deze worden toegepast omdat er anders geen verbetering optreedt en kan de dochter van Amy een klacht kan indienen? Wanneer is er voldoende grondslag voor een dwangbehandeling bij een RM opgenomen cliënt? De wet schrijft niet voor wat wel of niet onder dwangbehandeling valt, het moet onderdeel uitmaken van het behandelplan. Zodra de cliënt of vertegenwoordiger zich verzet, dan mag een dwangbehandeling alleen worden toegepast als er sprake is van gevaar voor de betrokkene of een ander die niet op een andere wijze kan worden afgewend. Dat is nu ook al zo en dat wordt in de Wzd niet anders. Let wel: Als er sprake is van een volstrekt wilsbekwame beslissing van de cliënt waar de vertegenwoordiger het niet mee eens is dan is de beslissing van de cliënt leidend. Een artikel 41 klacht. Een artikel 41 klacht kan worden ingediend door de cliënt of een artikel-4-persoon bij: wilsonbekwaamheid, dwangbehandeling, M&M-nood, beperking vrijheden artikel 40 of bij het niet toepassen van het overeengekomen behandelplan. De schorsingsbevoegdheid en de bindende uitspraak ligt bij de klachtencommissie. De klachtencommissie moet binnen 14 dagen een uitspraak doen, deze uitspraak is bindend. CASUS Amy Scheepers: Naar huis. Het lijkt erop dat een aantal weken na de opname een evenwicht is bereikt en de familie is van mening dat Amy wel een weekeindje naar huis kan. Dit deelt de familie op vrijdag mee en voordat de dienstdoende verzorgende er erg in heeft zit Amy al in de auto. Mag de familie dit zomaar doen? Verlof: mits overeenstemming tussen cliënt, vertegenwoordiger en het behandelteam. Bedenk goed dat verlof onder de verantwoordelijkheid van de Bopz-arts valt en zij/hij moet vinden of er sprake is van verantwoord verlof, ook als het om kort verlof gaat. De Bopz-arts is verantwoordelijk voor de patiënt, ook bij verblijf buiten de instelling, en de patiënt valt dan niet ineens onder verantwoordelijkheid van de familie. 5

6 Vertegenwoordiging in de PG en mentorschap. Eerst moet er gekeken worden of de cliënt zelf wilsbekwaam is en daarna of de rechter iemand heeft aangewezen. De cliënt kan, op het moment dat er nog wel sprake was van wilsbekwaamheid, schriftelijk een vertegenwoordiger benoemd hebben die dan uiteraard eerste vertegenwoordiger in de lijn is. Daarna is de rangorde van vertegenwoordigers bij het vaststellen van wils(on)- bekwaamheid achtereenvolgend: partner (gehuwd of niet, behoeft niet benoemd te worden), ouders, kinderen, broers, zussen, grootouders en kleinkinderen. Nota Bene: Is er sprake van onenigheid, adviseer de familie dan om (via de rechter) een mentor of curator aan te wijzen. Een mentor of curator schakelt de familie uit waardoor de familie geen recht meer heeft om mee te beslissen en ook niet meer op informatie. Wet zorg en dwang. Het laatste gedeelte van de studiedag besteedt Luuk Arends aandacht aan de Wet Zorg en Dwang. Hierna volgen een aantal uitspraken en conclusies gemaakt in het kader van de Wzd: - De Wzd is van toepassing op mensen met een psychogeriatrische of verstandelijke beperking en moet zijn vastgesteld door iemand van het CIZ of door een kundige arts. - Het begrip zorg wordt gedefinieerd als: Bejegening, verzorging, verpleging, behandeling, begeleiding, bescherming, beveiliging en onvrijwilliger zorg. Daar valt een verblijf in een ziekenhuis van PG- en VG-cliënten ook onder. Dat is op zich een goede ontwikkeling omdat er ook vrijheidsbeperkende maatregelen worden toegepast in ziekenhuizen, bijvoorbeeld bij mensen met een delier (of dementie). - De instelling mag niet zo maar met een vertegenwoordiger aan de slag, dat is pas mogelijk als er een procedure is gevolgd waarin de wilsonbekwaamheid op een zo objectief mogelijke wijze is vastgesteld. Dat mag niet gebeuren door de behandelende arts. Een deskundige moet onderzoek doen en overleggen met de vertegenwoordiger. Is er sprake van overeenstemming dan is er niets aan de hand, echter komen zij er niet uit dan moet de behandeld arts een beslissing nemen. Dat besluit moet worden opgenomen in het dossier. (De rangorde van vertegenwoordigers is opgesomd in bovenstaande alinea Vertegenwoordiging e.v. ). - De Wzd verplicht de zorginstelling om, als er geen sprake is van een vertegenwoordiger, een mentorschap aan te vragen c.q. bij de rechter te verzoeken om een mentor. - In de Wzd vallen veel bepalingen onder onvrijwillige zorg zoals: onderzoek kleding/lichaam; medische controles, bezoekbeperkingen; insluiten; maatregelen bewegingsvrijheid; voeding en vocht; keuzebeperkingen; medicatiegedrag; bewegingsvrijheid; medicatie somatiek; toezicht maatregelen (camera); onderzoek gedrag beïnvloedende middelen. - Als de cliënt of de vertegenwoordiger zich verzet is er in principe altijd sprake van onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg is soms ook mogelijk bij instemming van de vertegenwoordiger of zonder verzet van de cliënt (o.a. bij medicatiegedrag). Let op: Wie zwijgt, stemt niet in! - Onder de Wzd hoeft de instelling niet meer alle onvrijwillige zorg te melden, de instelling moet wel een beleid ontwikkelen om er voor te zorgen dat onvrijwillige zorg zo min mogelijk wordt toegepast en de instelling moet, op basis van analyses, uitleggen waarom dit gebeurd. - In de wetgeving is veel aandacht besteed aan de verdeling van verantwoordelijkheden waarbij een Wzd-arts toezicht moet houden op onvrijwillige zorg en m.b.t. die zorg verantwoordelijk is voor de algemene gang van zaken. De definitie van een zorgverantwoordelijke is als volgt omschreven: een door de zorgaanbieder aangewezen arts of deskundige die verantwoordelijk is voor het zorgplan, overleg en het dossier. Dit gaat verder dan in de Bopz, want daar wordt alleen gesproken over de behandelaar. Als er sprake is van meerdere zorgaanbieders dan moet er op grond van de Wzd één zorgverantwoordelijke worden aangewezen. Deze regel is ingesteld, zodat het beleid ook overgenomen wordt in bijvoorbeeld een ziekenhuissetting. - De procedure voor de toepassing van onvrijwillige zorg houdt o.a. in dat de instelling kijkt waarom onvrijwillige zorg nodig is. Kijk binnen je organisatie naar (andere) mogelijkheden. - Op het moment dat onvrijwillige zorg feitelijk wordt uitgevoerd dan moet dit worden overlegd met de zorgverantwoordelijke en soms ook met de arts. Kortom, de Wzd heeft absoluut toegevoegde waarde en voorkomt vrijheidsbeperkingen, alleen zorg er voor dat de informatie op de juiste wijze wordt verzameld. Dat laatste moet niet een doel op zich worden, want de gegevens moeten uiteindelijk wel (goed) worden gebruikt. 6