Informatiebrochure voor cliënten en familie over de uitvoering van de Wet Bopz binnen De Rijnhoven

Transcriptie

1 DE WET BOPZ Informatiebrochure voor cliënten en familie over de uitvoering van de Wet Bopz binnen De Rijnhoven De Rijnhoven Wonen, Welzijn, Zorg en Behandeling in De Meern, Harmelen, Leidsche Rijn, Montfoort, Vleuten en Woerden

2

3 DE WET BOPZ Deze brochure gaat over de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen, de Wet Bopz, die van toepassing is op cliënten die niet vrijwillig zorg ontvangen of onvrijwillig in een instelling verblijven. Op hoofdlijnen wordt uitgelegd wat de wet Bopz is, hoe de Wet Bopz binnen De Rijnhoven wordt uitgevoerd en welke consequenties dit heeft voor de cliënt en/of vertegenwoordigers van de cliënt. Versie: juni 2015 De wet BOPZ De Rijnhoven

4 RECHTEN VAN DE CLIËNT: DE WET BOPZ EN DE WGBO Iedere cliënt in de gezondheidszorg heeft recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (privacy en bescherming van persoonsgegevens), zelfbeschikking, bescherming tegen willekeurige vrijheidsbeneming, verantwoorde zorg. De rechten van cliënten worden beschermd door zowel de Wet Bopz als de Wgbo. De Wgbo (Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst) is een algemene wet die regels geeft over de rechten van de cliënt en de bijbehorende verplichtingen van de hulpverlener bij het aangaan van de overeenkomst tot geneeskundige behandeling. In de Wgbo staat bijvoorbeeld dat alle cliënten goed geïnformeerd moeten worden; deze wet is van toepassing op alle cliënten. Een psychogeriatrische en/of psychiatrische aandoening bij cliënten kan er echter toe leiden dat een cliënt niet meer zelf kan bepalen wat goed voor hem is. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties, waardoor besloten wordt tot onvrijwillige opname in een instelling. De Wet Bopz is van toepassing op die cliënten die onvrijwillig opgenomen zijn in instellingen voor geestelijke gezondheidszorg, verpleeghuizen en Bopz-afdelingen van verzorgingshuizen. De Wet Bopz bepaalt wanneer iemand tegen zijn zin opgenomen en behandeld mag worden, aan welke regels hulpverleners zich dan moeten houden en beschermt de rechten van de cliënt en eventuele vertegenwoordiger bij onvrijwillig verblijf. Binnen De Rijnhoven kan de Wet Bopz van toepassing zijn op cliënten met een psychogeriatrische en/of psychiatrische aandoening. INDICATIESTELLING, OPNAME EN JURIDISCHE STATUS Voorafgaand aan de opname in een verpleeg- of verzorgingshuis wordt door het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg) een indicatie gesteld, waarbij de indicatieadviseur in gesprek gaat met de cliënt. Als een cliënt een psychogeriatrische of psychiatrische aandoening heeft, dan vraagt het CIZ aan de cliënt of hij/zij instemt met de opname. Er kunnen drie situaties aan de orde zijn: 1. Vrijwillige opname Als de cliënt instemt met de opname is er sprake van een vrijwillige opname, ook wel opname op eigen verzoek genoemd.

5 2. Onvrijwillige opname, geen bereidheid en geen verzet (Artikel 60 Bopz-toets) De cliënt kan zich tijdens het gesprek met de indicatieadviseur niet uiten over de bereidheid tot opname, maar toont ook geen verzet. In deze situatie wordt een artikel 60 Bopz-toets gedaan. Artikel 60 in de Wet Bopz regelt dat een cliënt, indien hij of zij geen bereidheid en geen verzet laat blijken, na onderzoek en toestemming van een Bopz-commissie opgenomen kan worden. De cliënt ontvangt dan een artikel 60 Bopz-indicatie. 3. Onvrijwillige opname met verzet (Rechterlijke Machtiging of Inbewaringstelling) De cliënt stemt niet in met de opname maar verzet zich hiertegen door uitspraken of gedrag. Het kan echter zijn dat iemand anders (bijv. familielid, huisarts of behandelaar) toch van mening is dat een opname noodzakelijk is. Deze kan dan een Rechterlijke Machtiging (RM) bij de rechter aanvragen. Als er acuut gevaar dreigt voor de gezondheid of de veiligheid van de cliënt of anderen kan een In Bewaring Stelling (IBS) bij de burgemeester worden aangevraagd. Met een IBS moet een cliënt binnen 24 uur worden opgenomen. In een verpleeghuis komt opname met een RM of IBS niet zo vaak voor. Een vrijwillige opname kan na verloop van tijd worden omgezet in onvrijwillig verblijf, omdat een cliënt aangeeft niet langer meer te willen blijven. Afhankelijk van de situatie van de cliënt wordt dan de procedure tot RM of IBS gestart. Hierbij moet aan de voorwaarden voldaan zijn dat de veiligheid of gezondheid van de cliënt of anderen gevaar loopt, dat de cliënt een geestesstoornis heeft en het gevaar niet buiten een instelling kan worden voorkomen. Ook kan de situatie zich voordoen dat een vrijwillig opgenomen cliënt, vrijheidsbeperkende maatregelen nodig heeft ter bescherming van zijn of haar veiligheid. Bijvoorbeeld het plaatsen van een tafelblad op de rolstoel van de cliënt om te voorkomen dat hij of zij valt. Indien de cliënt niet kan overzien waarom dit gedaan moet worden, dan mag men dit niet zomaar doen. De Wet Bopz bepaalt dat de indicatieadviseur de situatie van deze cliënt opnieuw moet beoordelen en de vrijwillige opname moet omzetten in een onvrijwillige opname. Daarna mag men overgaan tot het inzetten van vrijheidsbeperkende maatregelen. De wet BOPZ De Rijnhoven

6 Een cliënt kan vrijwillig of onvrijwillig opgenomen zijn. Dit heet de juridische status van de cliënt. VERTEGENWOORDIGER Iedere cliënt heeft een vertegenwoordiger, die de immateriële zaken behartigt wanneer de cliënt dat zelf niet meer kan. Alle beslissingen rondom de cliënt, in het kader van de wet Bopz, worden met de vertegenwoordiger besproken. Het is daarom belangrijk dat van elke cliënt de vertegenwoordiger bekend is. Hoe een vertegenwoordiger wordt aangesteld, leest u in de brochure Vertegenwoordiging bewoner. Als er geen vertegenwoordiger beschikbaar is voor het behartigen van de immateriële zaken van de cliënt, dan kan er een mentor door de rechter worden aangewezen. Deze persoon behartigt dan, namens de cliënt, diens belangen betreffende de verzorging, de behande ling en de verpleging. Wanneer de cliënt niet in staat is om zijn of haar financiële belangen en/ of administratieve verplichtingen te behartigen, is het raadzaam om een financieel vertegenwoordiger, bijvoorbeeld een partner of familielid, aan te wijzen en deze bij de organisatie bekend te maken. Dit kan een andere persoon zijn dan de hiervoor genoemde vertegenwoordiger van immateriële zaken. Bij het ontbreken van een financieel contactpersoon kan een bewindvoerder worden aangevraagd, die de financiële belangen behartigt. Als er geen vertegenwoordiger én geen financieel vertegenwoordiger beschikbaar is, kan een curator worden aangesteld. Deze behartigt zowel de immateriële als de financiële belangen. ZORGDOSSIER EN ZORGLEEFPLAN Zoals beschreven in de informatiebrochure van de locatie heeft elke cliënt een zorgdossier, waarin alle informatie staat die van belang is voor de dagelijkse verzorging en behandeling. Het zorgleefplan, met daarin wensen/ behoeften en afspraken voor de verzorging en behandeling van de cliënt, is onderdeel van het zorgdossier. Het zorgleefplan wordt na opname van iedere cliënt vastgesteld in samenspraak met de cliënt en/of vertegenwoordiger. Bij cliënten waarop de Wet Bopz van toepassing is, dient een behandelings-

7 plan te worden opgesteld. Dit plan omvat alle therapeutische maatregelen, die worden ingezet om de geestesstoornis en het gevaar dat daaruit voortkomt te verminderen of weg te nemen. Voor een grote groep cliënten van De Rijnhoven is een behandeling in termen van genezing niet meer mogelijk, omdat deze groep cliënten wordt opgenomen in verband met een toenemende zorgbehoefte als gevolg van een dementie. De aanpak is gericht op goede zorg in een aangename woonomgeving, waarbij zoveel mogelijk wordt aangesloten bij het leefpatroon, de wensen en behoeften van de cliënt en waarbij risico s zoveel mogelijk worden weggenomen of voorkomen. Binnen De Rijnhoven wordt geen apart behandelingsplan opgesteld, maar de wensen/behoeften en afspraken in relatie tot de Wet Bopz worden opgenomen in het zorgleefplan. Het is mogelijk dat een cliënt niet in staat is om bij alle of bepaalde onderdelen van het zorgleefplan aan te geven wat hij of zij wil. Dit noemt men een gehele of gedeeltelijke wilsonbekwaamheid. De arts moet dit uitdrukkelijk vaststellen. Een cliënt kan bijvoorbeeld wel overleggen over de activiteiten die hij of zij wil volgen, maar van de noodzaak tot medicatie voor verwardheid begrijpt de cliënt niets. Gedeeltelijke of gehele wilsonbekwaamheid wordt beschreven in het zorgleefplan en heeft tot gevolg dat de arts met de vertegenwoordiger van de cliënt over de inhoud van het zorgleefplan overlegt. Op een aantal locaties werken we met een geïntegreerd elektronisch cliënten dossier, waarin het multidisciplinaire team de zorg en behandeling van de cliënt vastlegt. De artsen hanteren naast het zorgdossier een medisch dossier op papier. We gaan zorgvuldig om met deze gegevens, dit ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer van onze cliënten en hun familie. Hiervoor is een privacyreglement opgesteld. INZAGERECHT Alleen de medewerkers die direct betrokken zijn bij de verzorging en behandeling, mogen de dossiers inzien. Voor hen geldt een geheim houdingsplicht. De cliënt zelf en diens vertegenwoordiger heeft het recht op inzage en correctie. Als u dat wenst kunt u contact opnemen met de persoonlijk begeleider of woonzorgcoördinator voor inzage in het zorgdossier, De wet BOPZ De Rijnhoven

8 en met de behandelend arts voor inzage in het medisch dossier. ZORGLEEFPLANBESPREKING Bij de zorg voor de cliënten is een multidisciplinair team betrokken. Welke zorgverleners dit zijn, is beschreven in de informatiebrochure van de locatie. Binnen zes weken na de opname inventariseert dit team de wensen van de cliënt, de aandachtspunten en bespreekt de bevindingen in een zorgleefplanbespreking. Op de locaties waar het zorgleefplan nog niet is ingevoerd, spreekt men nog van een multidisciplinair overleg (MDO). Dit overleg wordt ieder half jaar herhaald (of eerder indien nodig) om de resultaten te evalueren en het zorgleefplan aan te passen. De cliënt en/of vertegenwoordiger wordt bij de voorbereiding en evaluatie betrokken en minimaal 1x per jaar voor het bijwonen van deze besprekingen uitgenodigd door de persoonlijk begeleider. Na iedere bespreking krijgt de cliënt en/of diens vertegenwoordiger een nieuwe versie van het zorgleefplan ter ondertekening aangeboden. Veranderin gen in de aanpak kunnen alleen met toestemming van de cliënt en/of vertegenwoordiger worden doorgevoerd. Als u niet aanwezig kunt zijn, wordt u na afloop geïnformeerd over de bevindingen en de aanpassingen, waarbij u uw vragen en eventuele bezwaren kenbaar kunt maken. Deze worden meegenomen in de aangepaste versie van het zorgleefplan. TOESTEMMING VOOR BEHANDELING De arts moet de cliënt en/of vertegenwoordiger informeren over, en toestemming vragen voor het uitvoeren van iedere medische behandeling. Hij/ zij zal dit ook vastleggen in het zorgdossier. Toestemming vooraf is niet altijd nodig, bijvoorbeeld bij levensbedreigende situaties die om snel optreden vragen. Ook bij de dagelijkse en gebruikelijke handelingen die als algemeen bekend worden verondersteld, is toestemming niet vereist. VRIJHEIDSBEPERKENDE MAATREGELEN Het beleid van de Rijnhoven gericht op vrijheidsbeperkende maatregelen is een non fixatie beleid. Dat wil zeggen: er worden geen vrijheidsbeperkende maatregelen toegepast, tenzij de eventuele maatregel bijdraagt aan de kwaliteit van leven en vrijheid van de cliënt en/of medecliënten.

9 De Rijnhoven vindt het van belang dat de bewegingsvrijheid van de cliënten zo groot mogelijk is. De aard van de psychogeriatrische en/of psychiatrische aandoening van de cliënt kan echter met zich meebrengen dat aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn. Deze maatregelen dienen dan om het welzijn, de veiligheid of de gezondheid van de cliënt en anderen te beschermen. Bij inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen wordt in overleg met de cliënt of vertegenwoordiger een afweging gemaakt tussen de veiligheid en de vrijheid van de cliënt. We willen deze zogenoemde vrijheidsbeperkende maatregelen alleen bij hoge uitzondering toepassen en bij voorkeur voor een tijdelijke periode. Ook mag een vrijheidsbeperkende maatregel alleen op voorschrift van de arts worden toegepast en moet deze beschreven worden in het zorgleefplan. Voorbeelden van vrijheidsbeperkende maatregelen: De toegangsdeuren van de woningen zijn van een codeslot voorzien. Afhankelijk van de wensen en mogelijkheden van de cliënten of vanwege overlast van medecliënten wordt de code wel of niet geactiveerd. Ook kan men denken aan een sensor bij het bed, een veiligheidsgordel of een tafelblad in de stoel of een jumpsuit of plukpak. DWANGBEHANDELING Als we geen toestemming krijgen van de cliënt of vertegenwoordiger, zullen we de voorgestelde maatregel niet toepassen, tenzij de risico s voor de cliënt door de behandelend arts te groot worden geacht. Dan zal alsnog tot uitvoering worden overgegaan. De Wet Bopz spreekt in dat geval van dwangbehandeling. Dit dient bij de Inspectie voor de Volksgezondheid te worden gemeld, zowel bij aanvang als bij beëindiging. MIDDELEN EN MAATREGELEN IN EEN NOODSITUATIE Wanneer sprake is van een noodsituatie, waarin het zorgleefplan niet voorziet, mogen de volgende maatregelen zonder toestemming vooraf worden toegepast: afzondering, fixeren en het onder dwang toedienen van voeding, vocht en medicijnen. Ook deze middelen en maatregelen moeten direct worden gemeld bij de Inspecteur voor de Gezondheidszorg. Zo n maatregel mag maximaal zeven dagen duren. Ondertussen vindt overleg plaats binnen het behandelteam en wordt het zorg- De wet BOPZ De Rijnhoven

10 leefplan aangepast. Vervolgens wordt de vertegenwoordiger om toestemming gevraagd. Zodra de noodsituatie is weggevallen en de vertegenwoordiger gaat akkoord met voorgestelde behandeling, zal de inspecteur opnieuw geïnformeerd worden. Gaat de vertegenwoordiger niet akkoord en wordt de maatregel toch voortgezet, dan moet dit opnieuw, maar nu als een dwangbehandeling, door de arts worden gemeld bij de Inspecteur voor de Gezondheidszorg. KLACHTENREGELING Een klacht is een gratis advies. We willen graag leren van uw bevindingen. U kunt contact opnemen met de persoonlijk begeleider en zo nodig met de woonzorgcoördinator als u niet tevreden bent over de zorgverlening of bejegening, of met de arts als u het oneens bent met de behandeling. Daarnaast is er binnen De Rijnhoven een cliëntvertrouwenspersoon tot wie u zich kunt richten. Voor meer informatie over de klachtenregeling verwijzen we graag naar de website en de folder in de informatiemap. Klachten in het kader van de Bopz kunt u ook melden bij een externe klachtencommissie. Adres: Klachtencommissie Verzorging en Verpleging Utrecht Postbus AD Utrecht klachtencommissie@venv-utrecht.nl Klachten die verband houden met de Wet Bopz zijn bijvoorbeeld: het niet eens zijn met de door de arts vastgestelde wilsonbekwaamheid; de inperking van bepaalde rechten (ontvangen post e.d.); de toepassing van middelen en maatregelen; de toepassing van dwangbehandeling en noodmaatregelen; en het niet uitvoeren van het zorgleefplan voorzover dit betrekking heeft op de geestelijke aandoening waarvoor men opgenomen is in de zorginstelling. TENSLOTTE We hopen dat u na het lezen van de brochure een beeld hebt gekregen hoe we binnen De Rijnhoven omgaan met de Wet Bopz. Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u altijd terecht bij de persoonlijk begeleider, de woonzorgcoördinator of de arts.

11 MEER INFORMATIE Voor meer informatie over bewindvoering, mentorschap en curatele verwijzen we u naar de volgende websites: Ook kunt u informatie en advies vragen bij het Juridisch loket: of De wet BOPZ De Rijnhoven

12 Spruit en Bosch 1, 3481 EZ Harmelen Postbus 11, 3480 DA Harmelen Telefoon 0031 (0) , Fax 0031 (0) Zorgbemiddeling: 0031 (0)