Samenvatting Economie vraag en aanbod Hoofdstuk 1 & 2

Transcriptie

1 Samenvatting Economie vraag en aanbod Hoofdstuk 1 & 2 Samenvatting door een scholier 2764 woorden 14 juni ,2 6 keer beoordeeld Vak Economie Economie samenvatting H1. de consument Comsumeren: wordt bij economen bedoeld; de koop van een product. Het kopen (aanschaffen) van goederen en diensten die voorzien in de behoeften met de bedoeling daar niet verder mee te produceren. (producten en goederen = goederen en diensten) We hebben nu steeds meer consumtiegoederen. verantwoorde keuze is hierdoor moeilijker. Aantal ontwikkelingen hebben hieraan bijgedragen. - Technologische ontwikkelingen producenten steeds sneller met nieuwe producten op de markt. aanbod wordt gevarieerder. Nieuwe vormen van kopen en betalen. - Maatschappelijke aard het heeft de betekenis van zingeving aan het bestaan gekregen. (erbij horen) - Veranderde politieke verhoudingen het verschuiven van de macht van de afzonderlijke lidstaten naar de EU heeft belangrijke gevolgen. (Producten verschijnen makkelijker op de markt door soepelere EU regels.) Door toenemende individualisering wordt en consumptiepatroon steeds grilliger. Toenemende individualisering: mensen laten zich minder leiden door een vast gedragspatronen die eeuwenlang werden voorgeschreven. (hierdoor wordt het koopgedrag onvoorspelbaar) Aantal niet-economische factoren voor het koopgedrag van de consument: - Het feit dat mensen tot een bepaalde (sociale) groep horen gezinsamenstelling, het beroep (opleiding), buurt waar men woont, mode & status, klimaat. - Overal aanwezige reclames - De overheid met oog op bescherming, veiligheid, gezondheid, opvoeding en milieu. kunnen van dwang tot vrijwillige voorlichting (wettelijke verboden wapens) kan wettelijk ingrijpen tussen relatie van producent en consument. (Wet Misleidende Reclame waarmee consumenten organisaties adverteerders voor de rechter kunnen slepen.) Reclameraad (behandeld klachten over etherreclame) belasting- & premieheffing Pagina 1 van 8

2 verplicht consumptie van bepaalde goederen (Soms ook quasi-collectieve goederen zoals onderwijs) Individuele reclame: is persoonlijk gericht om iets te doen of te kopen. Collectieve reclame: is gericht om heel veel mensen hetzelfde te laten doen of te kopen. Bemoeigoederen: producten waarvan de overheid het verbruik wil beïnvloeden. Merit-goederen: goederen waarvan de overheid het met bijv. prijsverlagende subsidies wil stimuleren. Demerit- goederen: goederen waarvan de overheid de consumptie wil afremmen Producent is degene die producten op de markt aanbiedt. Hij zal vooraf eerst onderzoeken of zijn product kan worden afgezet. De consument beslist achteraf door het product wel of niet te kopen of een goed in productie kan blijven. Hierdoor heeft de consument en de producent invloed op wat er wordt geproduceerd. Consumentisme: het streven van consumentenorganisaties naar een zo goed mogelijke belangenbehartiging van de consument. Economische factoren: - Het behoefte patroon van de consument - Prijs van een goed zelf - De prijzen van andere goederen - Het besteedbaar inkomen - Het aantal consumenten (heeft alleen betrekking op de collectieve vraaglijn) Ceteris paribus: dat de overige factoren constant verondersteld worden. De prijs van een goed en de vraag Negatief verband tussen de prijs en de vraag: als de vraag tegenovergesteld reageert op een prijsverandering. Bijv.: als de prijs van cola stijgt, daalt de vraag naar de cola; en andersom. 2 effecten op de vraag bij een prijsverandering: Substitutie-effect: bijv. als de prijs van cola daalt, neemt de vraag naar cola toe omdat de andere frisdranken worden vervangen door goedkopere cola. Inkomenseffect: bijv. door prijsdaling van cola daalt het gem. prijsniveau en stijgt de koopkracht van het inkomen. Door de toenemende koopkracht kan een consument meer producten aanschaffen. normale goederen: Positieve samenhang tussen inkomen en vraag. Inferieure goederen: koopt de consument omdat producten van betere kwaliteit voor hem niet betaalbaar is. (dus als het inkomen stijgt, zullen er meer kwaliteitsproducten gekocht worden en neemt de vraag naar inferieure goederen af.) Om uit te rekenen hoeveel er bij verschillende prijzen gekocht wordt kun je een vergelijking maken. Bijvoorbeeld: Qv = 2P+10 Qv = gevraagde hoeveelheid P = prijs Dit is een voorbeeld van een individuele (prijs)vraagfunctie, die het verband aangeeft tussen de prijs van een goed en de gevraagde hoeveelheid van dat goed door een consument. Als je dit hebt van alle consumenten samen heet het een collectieve vraagfunctie. De grafische weergave hiervan noemen we een collectieve vraaglijn. - De gevraagde hoeveelheid wordt op de horizontale as weergeven - De prijs op de verticale as Pagina 2 van 8

3 Het effect van een prijsverandering op de gevraagde hoeveelheid kunnen we meten met behulp van de prijselasticiteit van de vraag (Ev) geeft aan hoe en in welke mate de vraag reageert op een prijsverandering. % verandering van de vraag Ev = % verandering van de prijs = segmentelasticiteit P Ev = hellingsgetal (rico) x Qv = puntelasticiteit Je gaat hierbij altijd uit van het oude punt, om Qv te vinden. (niet gevoelig voor de prijsveradering) Bij elasticiteiten moet je het (+/-) teken goed onderscheiden van de coëfficiënt (het getal) erachter. Het zegt iets over het verband tussen oorzaak en gevolg. Een minteken bij Ev negatief (tegenstellend) verband Een plusteken bij Ev positief verband, als de prijs stijgt, stijgt de vraag ook (zal in praktijk nauwelijks vorkomen) het getal is vooral van belang geeft weer of de reactie (op verandering van de prijs) sterk of zwak is. Sterke reactie: is het getal groter dan 1.; x>1 (bijv.: 3) Zwakke reactie: is het getal kleiner dan 1.; x<1 (bijv.: o,3) Je kijkt naar de absolute waarde van de berekende elasticiteit. Verschillende mogelijkheden: 1. inelastisch: de absolute waarde van de elasticiteit is kleiner dan volkomen inelastisch: de absolute waarde is gelijk aan elastisch: de absolute waarde van Ev is groter dan allebei, een randgeval: als het precies gelijk is aan 1. Primaire goederen: goederen die we niet kunnen missen, wat de prijs ook is. Dus Ev ligt tussen -1 & 0 // Ev < 1. Dus inelastisch. Luxe goederen: de vraag zal sterk reageren. Waarde prijselasticiteit is Ev is kleiner dan 1. Dus is elastisch De prijs van andere goederen en de vraag De prijzen van andere goederen kunnen op verschillende manieren invloed uitoefenen op de vraag. Bijv.: prijsdaling van wijn kan een negatieve invloed hebben op die van bier. De consumptie van het ene artikel gaat ten koste van het andere het gaat om goederen die met elkaar concurreren. = substitutie goederen Je hebt ook goederen die elkaar aanvullen = complementaire goederen Bijv.: bij een sterke accijnsverhoging van benzine zal de vraag naar auto s dalen. Deze gevoeligheid kun je met behulp van een elasticiteitscoëfficiënt aangeven. Namelijk de kruislingse prijselasticiteit (Ek) % verandering van de vraag naar een goed (2) Ek = % verandering van de prijs van een ander goed (1) = segment elasticiteit P (1) Ek = hellingsgetal x Qv(2) = punt elasticiteit Substitutie goederen positieve kruislingse prijselasticiteit Complementaire goederen negatieve kruislingse prijselasticiteit Normale goederen: wanneer je inkomen toeneemt kun je normaliter meer goederen kopen Inferieure goederen: als je inkomen daalt, worden deze goederen minder gekocht. Pagina 3 van 8

4 Dit kun je met het verband tussen de gevraagde hoeveelheid en het inkomen uitrekenen. Bv: Qv= 0,01Y + 15 Qv = gevraagde hoeveelheid Y = inkomen = individuele inkomensvraagfunctie Je kunt ook naar het verband kijken tussen de totale vraag naar een bepaald goed en het totale inkomen hier gaat het om de collectieve inkomensvraagfunctie Grafische weergave heten: respectievelijk individuele- en collectieve inkomsvraaglijn. Individuele inkomensvraaglijnen wordt ook wel Engel-kromme genoemd. (wetmatigheid de wet van Engel werd naar hem vernoemd, hij was Duitse statisticus die verband tussen de hoogte van het inkomen en de uitgaven aan voedsel onderzocht.) Wet: bij een toename van het inkomen stijgen weliswaar de uitgaven aan voedsel maar het percentage van het inkomen dat er aan voedsel dat er aan voedsel wordt uitgegeven, wordt steeds kleiner. Normale goederen: positief verband tussen de gevraagde hoeveelheid en het inkomen. Geld bij primaire en luxe goederen, maar bij luxe goederen zullen pas vanaf een bepaald inkomen gekocht worden. (drempelinkomen) Verzadigingsinkomen: (bij primaire goederen, omgekeerde van een drempelinkomen) wil zeggen dat een verdere inkomensstijging niet leidt tot een toename van de uitgaven aan dat product. Negatief verband tussen de gevraagde hoeveelheid en het inkomen: inferieure goederen Als het inkomen stijgt worden deze goederen minder gekocht, er worden dan producten van een beter kwaliteit gekocht. Als het inkomen daalt, dan gaat men van inferieure goederen meer kopen. Indifferente goederen: goederen die helemaal niet reageren Ey = 0 Luxe goederen Ey > 1 Primare goederen 0 Inferieure goederen Ey < 0 Verschuiving van en op de vraaglijn Bij ceteris paribus Als de prijs van het product zelf verandert zal ook de vraag naar het product veradanderen, maar de vraaglijn zelf niet. er is sprake van een verchuivinf op/langs de vraaglijn. de prijs veranderd, terwijl de vergelijking hetzelfde blijft. Bij veranderende factoren (prijs van andere goederen, inkomen, behoefte patroon of aantal consumenten) Dan zal de vraaglijn zelf een verandering ondergaan. Bijv.: bij meer behoefte aan koffie, verschuift vraaglijn naar rechts. Mensen kopen meer bij dezelfe prijs. Bij minder behoefte zal de vraaglijn naar links verschuiven. H2. De producent: het bedrijfsleven Voorbeeld van een (concrete) onderneming: consun de naam van een concern waarin een aantal werkmaatschappijen (business units) opereren. (belangrijkste producten suiker en suikerspecialiteiten) Seizoenwerkgelegenheid en seizoenswerkloosheid zijn hier normale verschijnselen. Onderneming is geen geïsoleerde instelling opereert in omgeving waarin ze met meerdere andere Pagina 4 van 8

5 instellingen en personen te maken heeft. Bijv.: Concurrenten banken afnemers onderneming Werknemers toeleveranciers Vakbonden aandeelhouders overheid omwonenden externe effecten zijn gevolgen van productie of consumptie die niet in de prijs van het product zijn opgenomen. Dit kunnen zowel negatieve als positieve externe effecten zijn. Om iedereen gelegenheid te geven zich te kunnen informeren heeft de wetgever grote ondernemingen de verplichting opgelegd een jaarverslag te publiceren (de Wet op de Jaarrekening) Zo n jaarverslag bevat ten minste de volgende onderdelen: 1. de balans van het bedrijf, met een toelichting 2. de resultatenrekening van het bedrijf 3. een toelichting van de directie op de cijfers 4. een verklaring van een registeraccountant Registeraccountant is iemand die officieel de opdracht heeft om de jaarcijfers te controleren. De verklaring is belangrijk voor de eigenaren/aandeelhouders van de odnerneming en de belastingsdienst Parallelle economie: de productie, die niet in de statistieken van het CBS wordt geregistreerd. (zelfvoorziening; huishouden) Commerciële bedrijven en ondernemingen vormen de marksector van de economie. De marktsector wordt onderverdeeld in: - Primaire sector agrarische bedrijven - Secundaire sector (of industrie) hier worden de grondstoffen vanuit de primaire sector verder bewerkt - Tertiaire sector leveren diensten; commerciële bedrijven - Quartaire sector/non-profitsector niet-commerciële bedrijven, veelal van de overheid Quango s : zelfstandiggemaakte overheidsinstellingen die publiek geld uitgeven, maar buiten directe invloed van het parlement vallen. van het Engelse quasi autonomous non-gouvermental organisations (ontstaan door privatisering; afstoten van overheidstaken naar het particuliere bedrijfsleven) Ondernemingen zijn bedrijven die zo veel mogelijk winst willen maken Winst is het bedrag van de omzet - alle kosten Andere doel dan winst is het voortbestaan; continuïteit van een onderneming investeringen in nieuwe producten en productietechnieken, anders gaat het bedrijf failliet. Ondernemingsvormen Het merendeel van de bedrijven bestaat uit private ondernemingen. Gebruiken privé-eigendommen als kapitaalgoederen. Coöperaties: komen alleen voor bij ondernemingen die verwant zijn aan de agrarische sector, dus nogal uitzonderlijk. Rechtsvormen: - De eenmanszaak bedrijven met een beperkt eigen vermogen, geleid door 1 persoon die tevens de eigenaar is. (kleine zelfstandigen) Hoofdelijk aansprakelijk - De Vennootschap onder firma enkele zelfstandigen die willen samenwerken, bijv.: Pagina 5 van 8

6 (vof) om samen een groter vermogen bij elkaar te kunnen brengen betrokkenen (firmanten) zijn gezamenlijk aansprakelijk voor schulden - De besloten vennootschap manier om privé vermogen af te schermen voor schuldeisers (BV) vennoten nemen elk voor een bepaald bedrag deel in het eigen vermogen van de onderneming. Aansprakelijkheid beperkt zich tot het bedrag dat ze hebben ingelegd (mogelijk doordat ze een rechtspersoon zijn; hebben recht zelfstandig schulden aan te gaan) (vaak familiebedrijven) Directeuren zijn in loondienst, maar hebben meestal ook aandelen in handen; krijgen als werknemer loon; en deel van de winst als aandeelhouder. - De naamloze vennootschap (NV) Winst van BV valt onder vennootschapbelasting bedraagt ongeveer 25% Winst van de eenmanszaak (& vof) valt onder de inkomensheffing kan oplopen tot 52% Belangrijkste beperking BV: - Je kunt hier niet zo veel vermogen mee verwerven Dit is omdat de bv verplicht is bij te houden bij wie de aandelen zich bevinden, het verhandelen van de aandelen is niet eenvoudig Om meer vermogen te verwerven is de NV meer geschikt - Deze worden niet op naam geregistreerd, en zijn hierdoor vrij verhandelbaar op de effectenbeurs kunnen hierdoor meer vermogen verwerven de prijzen van de aandelen (aandeelkoersen) komen tot stand door het spel van vraag en aanbod - Eigenaren van aandelen (aandeelhouders) hebben letterlijk een aandeel in het vermogen van de onderneming, en ze zijn voor de grootte van hun aandeel, eigenaar van de onderneming - Aandeel geeft aandeelhouder recht op deel van de winst en medebeslissingsrecht over een aantal belangrijke kwesties kan zorgen dat de directie ontslagen wordt Wie meer dan de helft van de aandelen bezit, heeft de feitelijke macht over de NV Dagelijkse leiding is hier losgekoppeld van de eigenaars. Bij allebei de vennootschappen zijn de directeuren in loondienst. De NV hoeft niet helemaal zelfstandig te zijn. Veel NV s zijn onderdeel van een concern: Bestaat uit een groep samenhangende ondernemingen met één centrale leiding. In eenvoudigste vorm: houdstermaatschappij (holding) die de meerderheid van de aandelen heeft van een aantal dochterondernemingen geeft op haar beurt ook weer aandelen uit, die kunnen worden verhandeld op de beurs. Als een concern vestigingen in meerdere landen heeft, spreken we van multinationale onderneming. Ondernemingen hebben op veel terreinen te maken met de overheid - Juridische vorm - Maar ook de: Vestigingsvergunning; aanvragen bij gemeente, je mag niet overal een bedrijf vestigen Milieuvergunning; je mag niet overal afval lozen Kwaliteitseisen & veiligheidseisen van het product; staan in de wet omschreven Arbeidsomstandigheden Wet(Arbo); als een bedrijf personeel aanneemt veiligheidsvoorschriften Ontslagwet; staan procedures in die bedrijven moeten volgen als ze iemand willen ontslaan Administratie voeren volgens bepaalde regels Pagina 6 van 8

7 Moeten zorgen voor afdracht van loonbelasting en sociale premies bij uitbetalen van loon Met BTW rekening houden bij hun in- en verkoop Wet op de Ondernemingsraad; hierin is het medezeggenschap van het personeel geregeld Geld alleen voor grote ondernemingen Administratieve lasten van bedrijven: de kosten van de controle op de naleving van de wetten. Controle op: - Kosten i.v.m. de heffing van loonbelasting -,,,, sociale premies -,,,, btw -,,,, accijnzen - Kosten van opstelling van jaarrekeningen - Controle op ziekteverzuim - De arbeidsomstandigheden Deregulering: het afschaffen of beperken van overbodige overheidsregels Concentratie: de groei van grote ondernemingen, ten koste van de kleinere Bedrijfstak/brache: omvat alle bedrijven die zich bezighouden met de voortbrenging van eenzelfde soort product (vb.: horeca) Bedrijfskolom: de opeenvolgende bedrijfstakken die een product doorloopt van oerproduct tot eindproduct bovenste schakel: bestaat uit de grondstofproducenten laatste schakel: is vaak de detaillist, die levert aan de consument (niet bij productie van kapitaalgoederen; zoals machines en gebouwen) De opeenvolgende bedrijfstakken worden gescheiden door markten. Ondernemingen uit een hoger gelegen bedrijfstak verkopen hun producten aan een lager gelegen bedrijfstak. er wordt telkens waarde aan het product toegevoegd. De uiteindelijke afnemer betaald uiteindelijk de hele toegevoegde waarde, inclusief evt. heffingen als btw & accijns. Ondernemingen kunnen op verschillende manieren groeien: - Ervoor kiezen om hun eigen productiecapaciteit te vergroten d.m.v. uitbreidingsinvesteringen. = autonome groei - Fusies: twee zelfstandigen, min of meer gelijkwaardige ondernemingen, gaan in elkaar op (vrijwillig) - Overnames: onderneming neemt een andere, meestal kleinere onderneming, opkoopt. (hoeft hier niet vrijwillig te zijn, kleinere onderneming verliest zelfstandigheid) - Joint ventures: ondernemingen die samen willen werken, maar toch zelfstandig willen blijven Integratie (verticale expansie): ondernemingen die willen groeien, kunnen expansie zoeken in de eigen bedrijfskolom. (bijv. bij olieconcerns. Wel meer risico, maar ook meer winst) Differentiatie: afstoten van delen van het productieproces (bijv.: omdat het risico anders te groot is) (bijv. bij autobedrijven met de risico s van plotselinge afzetdalingen & mislukken van nieuwe modellen) Parallellisatie: uitbereiding naar parallelle bedrijfskolommen. (bij autofabriekanten bijv. producten die aan auto s verwant zijn; zoals motorfietsen, vrachtauto s enz.) Conglomeraat: concerns waarvan de producten na parallellisatie nauwelijks verwantschap hebben met Pagina 7 van 8

8 producten uit hun eigen assortiment. (leiding kan makkelijk het overzicht verliezen.) Specialisatie: concerns die andere producten dan hun eigen assortiment afstoten/verkopen aan dochterondernemingen, om zich te concentreren op hun eigen specialisme. De voortschrijdende concentratie heeft geleid tot het ontstaan van mammoetondernemingen. Pagina 8 van 8