Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 en 2

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 2720 woorden 1 maart keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting Economie H1 + H2: Par. 1 (H1): Waarom productie? - De behoeften van de mensenbestaan uit alles wat de mens nodig heeft. Mensen kopen goederen om in hun behoeften te voorzien. - Behoeften kun je verdelen in primaire- en secundaire behoeften. - Primaire behoeften of basisbehoeften zijn voedsel, kleding en onderdak. De dingen die we nodig hebben om in leven te blijven. - Secundaire behoeften zijn dingen die het leven aangenamer maken. - Om in behoeften van mensen te kunnen voorzien zijn goederen nodig. Goederen zijn (on)stoffelijke middelen waarmee in de behoeften kan worden voorzien. Stoffelijk = tastbaar (kleren, boeken, etc.). Onstoffelijk = diensten (brandweer, politie). - goederen --> vrije goederen economische goederen individuele goederen quasi-collectieve goederen collectieve goederen - Vrije goederen = goederen die in de natuur voorkomen zonder dat mensen hebben geholpen (bijvoorbeeld lucht, bossen, etc.). Pagina 1 van 10

2 - Economische/schaarse goederen = goederen waarvoor betaald moet worden. - Individuele goederen = goederen die splitsbaar zijn in eenheden die aan individuele personen (consumenten) kunnen worden verkocht. - Collectieven goederen = goederen die NIET splitsbaar zijn in eenheden die aan individuele personen kunnen worden verkocht (bijvoorbeeld brandweer of politie).collectief is vaak de overheid. Het zijn goederen waarvan niemand van het gebruik ervan kan worden uitgesloten. - Quasi-collectieve goederen = individuele goederen die door de overheid worden aangeboden (bijvoorbeeld wegen, bruggen, tunnels, bibliotheken en het onderwijs). Par. 2 (H1): Wat is productie? - In de economie is productie het toevoegen van waarde. - Productiefactoren (of middelen) zijn middelen die nodig zijn voor de productie. - Er zijn 4 productiefactoren: Arbeid. Kapitaal (geldkapitaal of kapitaal goederen zoals gebouwen of machines). Natuur (grond, wordt vaak pacht/huur over betaald aan de eigenaar). Ondernemersactiviteit: het is de taak van een ondernemer de 3 andere factoren to combineren. - Produceren = het combineren van productiefactoren met het doel waarde toe te voegen. - Productie of toegevoegde waarde = omzet onderlinge levering. - Productie of toegevoegde waarde = beloning van de productiefactoren. - Nationaal product = nationaal inkomen. - Nationaal product = de som van de toegevoegde waarde gedurende 1 jaar in een land. - Nationaal inkomen = de som van de tijdens 1 jaar aan productiefactoren uitgekeerde beloningen in een land. - BBP = Bruto Binnenlands Product. Par. 3 (H1): Productie en welvaart. - Welvaart = de mate waarin in de behoeften is voorzien. - Materiële goederen = huizen, auto s, kleding, voeding. - Immateriële goederen = onderwijs, diensten van de politie, accountant, brandweer. - Schaarste = als er te weinig middelen zijn om een bepaalde behoeften te bevredigen (er is nooit genoeg). Hoe verder schaarste wordt teruggedrongen, hoe groter de welvaart. - Meer productie à meer middelen à niet perse meer welvaart omdat: Pagina 2 van 10

3 Behoeften toenemen. Als behoeften en productie gelijk stijgen neemt de welvaart niet toe. Productie neveneffecten kan hebben, positief als negatief. Heeft met externe effecten te maken. - Externe effecten doen zich vaak voor als het streven naar welvaart door de 1 onbedoeld invloed uitoefent op de welvaar van de ander (ex. ef. kunnen + en zijn). - Welvaart in enge zin = als je alleen naar productie kijkt. - Welvaart in ruime zin = als je ook naar behoeften en externe effecten kijkt. Par. 4 (H1): De productiefactoren. - Er zijn 4 productiefactoren: 1. arbeid. 2. kapitaal. 3. natuur. 4. ondernemersactiviteit. - De productiefactor arbeid (1): Mensen doen betaald en onbetaald werk. Voorbeelden van onbetaalde arbeid zijn vrijwilligerswerk, werken in de huishouding, doe-het-zelf-activiteiten. Dit werk voegt wel waarde aan dingen toe maar wordt niet geregistreerd, dus valt het buiten de officiële statistieken van het nationaal product. - Beroepsgeschikte bevolking = mensen tussen de 1 en 64 jaar oud. - Beroepsbevolking = mensen tussen de 1 en 64 jaar oud die zich beschikbaar stellen om betaald werk te doen. Mensen met een baan van 12 uur of meer tellen wel mee, dus een krantenwijk ofzo niet. Ook mensen die werkloos zijn en een baan van meer dan twaalf uur per week zoeken. - Participatiegraad = beroepsbevolking : bevolking van 1 t/m 64 x 100%. Pagina 3 van 10

4 - De productiefactor kapitaal (2): het woord kapitaal heeft 2 betekenissen, namelijk: In de betekenis van geldkapitaal en vermogen. In de betekenis van kapitaalgoederen, zoals machines en gebouwen. - Kapitaalgoederen = goederen die niet bedoelt zijn voor consumptief verbruik, maar om andere goederen te produceren. Er zijn 2 soorten kapitaalgoederen: Vast kapitaal = goederen die meer dan 1 productieproces mee gaan, zoals machines, gebouwen, transportmiddelen, wegen en havens. Maar ook immateriële goederen zoals octrooien en auteursrechten. Vlottend kapitaal = voorraden. In 1 e plaats zijn er grondstoffen en halffabricaten, deze gaan 1 productieproces mee (ze gaan op in het productieproces). In 2 e plaats zijn er voorraden eindproduct. Deze eindproducten zijn pas na verkoop bestemd voor onmiddellijk verbruik. - Investeren = het aanschaffen van kapitaalgoederen. - Kapitaalintensiteit = hoeveelheid kapitaalgoederen per eenheid arbeid. - Breedte-investering = een investering waarbij de kapitaalintensiteit niet verandert. - Diepte-investering = een investering waarbij de kapitaalintensiteit toeneemt. - Afschrijving: kapitaalgoederen dalen in waarde tijdens het gebruik. Ze slijten of verouderen. Om deze waardedaling aan te geven wordt het begrip afschrijving gebruikt. - Afschrijving geven de in geld uitgedrukte waardedalingen van kapitaalgoederen weer. - De productiefactor natuur (3): het stuk grond dat een bedrijf nodig heeft, maar er is meer dan alleen dat: De ligging van een land of een regio. (Nederland is bijv. zeer gunstig gelegen aan de Noordzee en in een rivierendelta, met ook een koopkrachtig achterland.) Natuurlijke hulpbronnen. (Nederland is in het bezit van een grote voorraad aardgas. Je kunt ook denken aan Pagina 4 van 10

5 bodemgesteldheid en grondsoorten.) Het klimaat. (Dat Nederland geen sinaasappels kan verbouwen komt doordat de gem. temp. te laag is voor het verbouwen van deze zuidvruchten.) Milieufactoren. (Hiermee wordt een aantal zaken samengevat, zoals frisse lucht, schoon water, rust en stilte, landschapsschoon en de beschermende ozonlaag.) - Duurzame ontwikkeling = een manier van produceren die de natuurlijke omgeving zoveel mogelijk onaangetast laat en die de onaangename kanten van onze manier van produceren niet naar de toekomst verschuift. - Productiefactor ondernemersactiviteiten (4): de ondernemer moet de andere 3 factoren combineren om zo een eindproduct te krijgen. Par. (H1): De productiefunctie. - Productiefunctie = een verband tussen de input (productiefactoren) en de output (producten). Arbeid Kapitaal à Productieproces à Productie Natuur Ondernemersactiviteit - Productiefactoren kun je in 2 aspecten onderscheiden: 1. hoeveelheid (kwantiteit). 2. kwaliteit. - Substitutie = vervanging van arbeid door kapitaal. Bij substitutie verandert de onderlinge verhouding tussen de productiefactoren. Par. 1 (H2): Hoe kunnen bedrijven worden ingedeeld? - Bedrijven kunnen op een aantal manieren worden ingedeeld: naar rechtsvorm. Pagina van 10

6 naar omvang. naar economische activiteit. - Rechtsvorm/ondernemingsvorm = de juridische vorm die aan een onderneming wordt gegeven. - Soorten rechtsvormen: Geen rechtspersoonlijkheid (= vof/eenmanszaak, geen scheiding tussen bezittingen en schulden v.d. onderneming en die v.d. eigenaar). Eenmanszaak: 1 eigenaar, maar die kan wel 10/20 mensen in dienst hebben. Als het bedrijf failliet gaat is de eigenaar verantwoordelijk voor alle schuld en kan ook z n huis, auto, enz. verkocht worden. Vennootschap Onder Firma: 2 of meerdere eigenaren. Als het bedrijf failliet gaat wordt de schuld verdeelt onder de eigenaren, dus het risico is verdeelt. Wel rechtspersoonlijkheid (= bv/nv, aandeelhouders zijn eigenaren, duidelijke scheiding tussen de eigenaars en het eigenlijke bedrijf). Besloten vennootschap: privé en zakelijk vermogen is gescheiden. De aandelen mogen alleen verkocht worden met toestemming van meer dan 0% van de andere aandeelhouders. Naamloos vennootschap: e.v. van een nv is vaak in miljoenen aandelen verdeelt. Aandelen mogen verkocht worden zonder toestemming te vragen aan de andere aandeelhouders (vaak op een effectenbeurs). - Economische activiteiten van bedrijven: Economische activiteiten ( banen) Quartaire sector ( banen) Marktsector ( banen) Pagina 6 van 10

7 Tertiaire sector ( banen) Primaire sector ( banen) Secundaire sector ( banen) - Primaire sector = landbouw, visserij en delfstofwinning. - Secundaire sector = industrie, openbare rustbedrijven (energie bedrijven, waterleidingbedrijven.) - Tertiaire sector = commerciële dienstverlenging zoals banken, horeca en transportbedrijven. - Quartaire sector = niet-commerciële dienstverlening. Bestaat uit de overheid en nauw aan de overheid verbonden activiteiten, bijv. onderwijs, en de zorgsector. Par. 2 (H2): De productiestructuur: bedrijfstakken en bedrijfskolommen. - Bedrijfskolom = de opeenvolging van economische activiteiten die nodig zijn om een bepaald product te maken. - Bedrijfstak = bestaat uit alle bedrijven die zich in dezelfde fase in de bedrijfskolom bevinden. Bedrijven binnen 1 bedrijfstak brengen dus eenzelfde soort product voort. - Veranderingen in de productiestructuur: Verticale beweging = bewegingen binnen 1 bedrijfskolom (integratie en differentiatie). Integratie = het samenvoegen van 2 of meer opeenvolgende fases v.d. bedrijfskolom in 1 bedrijf. Differentiatie = het afstoten van een bepaalde activiteit naar een vorige/volgende fase in de bedrijfskolom. Horizontale beweging = bewegingen van de ene naar de andere bedrijfskolom (parallellisatie en specialisatie). Parallellisatie = dat een bedrijf producten uit andere bedrijfskolommen, die zich in hetzelfde stadium van bewerking bevinden, in zijn assortiment opneemt. Specialisatie = dat een bedrijf zich gaat specialiseren op de productie van 1 of enkelen producten binnen een bedrijfstak. Pagina 7 van 10

8 - Branchevervaging = als parallellisatie wel erg ver gaat. Als bijv. een fotozaak ook tv s gaat verkopen, enz. Par. 3 (H2): Economische macht en schaalvergroting. - Concentratie = het verschijnsel dat beslissingen over de productie van goederen en diensten door een steeds kleiner aantal bedrijven worden genomen. - Fusie = als 2 min of meer gelijkwaardige partners besluiten op te gaan in een nieuwe rechtspersoon. - Overname = als een onderneming de meerderheid v.d. aandelen van een andere onderneming verkrijgt. - Concern = een bundeling van bedrijven binnen een grotere eenheid als dochter of kleindochter hun plaats hebben (moeder à dochter à kleindochter). Dit kan door fusies en overnames ontstaan. - Motieven voor schaalvergroting: Kostenvoordelen. Risicospreiding. Toelevering. Toegang tot de vermogensmarkt. Research. - Multinationale onderneming (multinational) = een bedrijf dat vestigingen heeft in verschillende landen. - Enkele motieven voor een multinational: Profiteren van lage lonen landen. Profiteren van lage belastingdruk in de vestigingslanden. Pagina 8 van 10

9 Profiteren van lage transportkosten door dicht bij de afzetmarkt en den grondstoffen te gaan zitten. Het omzeilen van protectionistische maatregelen door de regering van een bepaald land. - Kartel = een samenwerkingsvorm tussen juridisch zelfstandige ondernemingen met het doel de concurrentie te beperken. Bekendste is prijskartel. Een andere vorm is productiekartel (hierbij spreken deelnemers af niet meer dan een bepaalde hoeveelheid te produceren). - Rayonkartel = verdeelt de afzet geografisch, om ervoor te zorgen dat men elkaar niet voor de voeten loopt. - Voorwaardenkartel = maakt afspraken over zaken zoals kortingen, garantie en betalingsvoorwaarden. - Mededingingswet = verbied het bestaan van kartels en andere vormen van misbruik van economische machtsposities. Naleving van deze Mededingingswet wordt sinds 1 januari 1998 overgelaten aan de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMA). - Mededinging = concurrentie. Par. 4 (H2): Externe verslaggeving. - Een jaarrekening bestaat uit 3 dingen: De balans. De resultatenrekening. Een toelichting op beide. - Balans = een overzicht van bezittingen, schulden en eigen vermogen van een bedrijf op een bepaald tijdstip. Links op de balans is de activazijde (debet) en rechts op de balans is de passivazijde (credit). - Omdat een balans een momentopname is zijn er grootheden op de balans, dat zijn voorraadgrootheden: ze zijn op een bepaald tijdstip te meten. - Vaste activa = dingen die langer dan 1 jaar meegaan, zoals gebouwen en machines. - Vlottende activa = dingen die maximaal 1 jaar meegaan of 1 productieproces, zoals voorraden en debiteuren. Pagina 9 van 10

10 - Liquide middelen = betalingsmiddelen die onmiddellijk gebruikt kunnen worden, zoals kasgeld en banksaldo. - Eigen vermogen = bij BV s/nv s aandelenvermogen. Een ander deel van het e.v. bestaat uit reserves die voor een groot deel uit winst komen, omdat bedrijven altijd een deel van de winst achterhouden als een soort buffer. Als een bedrijf in een bepaald jaar verlies lijdt gaat het van het e.v. af. - Langlopende schulden = kunnen bestaan uit hypothecaire lening, een lening die (meestal) door een bank wordt verstreken en die gedekt wordt door een zekerheid, bijv. een gebouw. Het zijn schulden die niet binnen een jaar hoeven te worden terugbetaald. - Kortlopende schuld = moeten binnen een jaar worden terugbetaald, bijv. belastingschulden en crediteuren. - Solvabiliteit = de verhouding tussen het e.v. en het totale vermogen. - Liquiditeit = de verhouding tussen de vlottende activa en de kortlopende schulden. - Resultatenrekening = een overzicht van opbrengstenen kosten en de daaruit voortvloeiende winst (of het verlies) over een bepaalde periode. Pagina 10 van 10