Onderzoek cliëntprofielen 2018

Transcriptie

1 Onderzoek cliëntprofielen 2018 Jeugd- en Gezinsbescherming Een onderzoek naar de kernproblemen van cliënten Jeugd- en Gezinsbescherming

2

3 1. Doelgroep en onderzoeksvragen 3 Regiecentrum Bescherming en Veiligheid (Regiecentrum) bestaat uit de onderdelen: > Jeugd- en Gezinsbescherming > Veilig Thuis Friesland Het onderzoek cliëntprofielen is uitgevoerd binnen Jeugd- en Gezinsbescherming. Sinds negen jaar doet Jeugd- en Gezinsbescherming, jaarlijks onderzoek naar de aard van de problematiek van de jeugdigen. Het gaat om jeugdigen die ernstig in hun ontwikkeling worden bedreigd en/of waarbij sprake is van (een vermoeden) van kindermishandeling. Deze jeugdigen komen voornamelijk uit gezinnen met een combinatie van complexe problemen zoals: psychiatrische problematiek, verslaving, verstandelijke beperking, werkloosheid, financiële problemen, ontbreken van sociale steun en/of een slechte woonsituatie. Ouders/ opvoeders zijn niet in staat of zijn niet bereid om hulp te vragen. De werkzaamheden van Jeugd- en Gezinsbescherming zijn hierop afgestemd, namelijk verbindend, vasthoudend, voorwaardelijk begeleidend en ondersteunend. Met als doel dat jeugdigen zich weer veilig (thuis) kunnen ontwikkelen en veilig kunnen opgroeien. Jeugd- en Gezinsbescherming werkt samen met de gebiedsteams en zorgaanbieders. Leeswijzer: 1. Wat zijn de kernmerken van de totale onderzoeksgroep? De uitkomsten hiervan worden beschreven in hoofdstuk Wat zijn kernmerken op gemeentelijk niveau? De uitkomsten hiervan worden beschreven in hoofdstuk Welke bepalingen voor zorg zijn afgegeven door de Jeugd- en Gezinsbescherming? Een toelichting daarop is te vinden in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 worden aanbevelingen gegeven voor jeugdzorgprofessionals en beleidsmakers jeugd.

4 4 2. Cliëntprofielen Jeugd- en Gezinsbescherming in Friesland 2.1 AANTAL EN GESLACHT De totale onderzoeksgroep bestaat uit cliënten. In 2017 waren dat en in cliënten. Cliënten 2018 > 56,6 % (616 personen) mannelijke geslacht > 43,2% (471 personen) vrouwelijke geslacht > 0,2% 2 ongeboren baby s MAATREGELEN OTS JR Voogdij Figuur 1: De verschillende maatregelen in 2017 en 2018, in percentages. In 2018 komt verhoudingsgewijs de ondertoezichtstelling (63,1 %) het meest voor. Van voogdij is in 24,2 % van de gevallen sprake en het aandeel van de maatregel jeugdreclassering is 12,8 %. Dit is vergelijkbaar met Toelichting: De rechtbank legt een ondertoezichtstelling op wanneer een gezonde en veilige ontwikkeling van een jeugdige (ernstig) wordt bedreigd en vrijwillige hulp niet wordt geaccepteerd of niet beklijft. Jeugdbescherming biedt begeleiding en steun in gedwongen kader, houdt toezicht op de opvoedingssituatie, stelt voorwaarden en motiveert het gezin voor hulp. Een voogdijmaatregel wordt opgelegd door de rechtbank als ouders het gezag van hun kind niet meer (goed) vorm kunnen geven. Jeugdbescherming zorgt dan voor een vervangende en passende opvoedingssituatie en heeft het gezag. Er is sprake van een jeugdreclasseringsmaatregel bij jeugdigen die een (ernstig) strafbaar feit hebben gepleegd en waarbij kans op herhaling duidelijk aanwezig is en/of waarbij sprake is van aanhoudend schoolverzuim. Jeugd- en Gezinsbescherming verricht werkzaamheden om de leefomgeving van en voor de jongere te versterken en recidive en/of schoolverzuim te voorkomen. Deze drie maatregelen worden verplicht opgelegd door de Rechtbank of het Openbaar Ministerie.

5 5 2.3 KERNPROBLEMEN JEUGDIGE EN GEZIN Klinische stoornis Gedragsproblematiek Persoonlijkheidsproblematiek Achterstand (functie) ontwikkeling Gezondheidsproblemen/ somatische klachten Gezinsproblemen Veiligheidsproblemen Figuur 2: Kernproblemen jeugdige en gezin (op hoofdcategorieën) in de jaren 2016, 2017 en 2018 (in percentages). Jeugdige: Vanuit het perspectief van de jaren 2016, 2017 en 2018 is een behoorlijke stijging te zien in het percentage klinische stoornissen en in iets mindere mate persoonlijkheidsproblematiek en gedragsproblematiek. Gezin: Gezinsproblemen laten een gelijkmatig beeld zien terwijl veiligheidsproblemen sterk zijn toegenomen. In 2017 was bij 53,6% van de jeugdigen sprake van veiligheidsproblemen. Voor 2018 is dat percentage toegenomen tot 65,3%. In de volgende paragrafen worden de gezins- en veiligheidsproblemen verder uitgewerkt.

6 6 2.4 GEZINSPROBLEMEN UITGEWERKT Adoptieproblematiek Jonge moeders met psychische en/of gedragsproblematiek Cultuurverschillen Relatie/communicatie problemen Lage cognitieve begaafdheid opvoeders Psychiatrische problematiek Verslavingsproblematiek Echtscheidingsproblematiek Gedragsproblematiek Multiproblem problematiek Figuur 3: Gezinsproblemen uitgewerkt (2016, 2017 en 2018, in precentages) In figuur 3 zijn de verschillende gezinsproblemen te zien waar jeugdigen, die cliënt zijn van Jeugd- en Gezinsbescherming, mee opgroeien. Jeugdigen groeien in 2018 veel vaker op in een gezin met multiproblem problematiek (stapeling van verschillende problemen). Dit was in ,9%, in 2018 is dat gestegen naar 41,1%. Daar waar al sprake is van een stapeling van problemen, doen zich (daarnaast) ook vaak opvoedingsproblemen die verband houden met echtscheiding van de opvoeders (42,2 %) voor en gezinssysteem waarin relatie/communicatieproblemen voorkomen (41,8 %) VEILIGHEIDSPROBLEMEN UITGEWERKT Seksueel misbruik binnen gezin Seksueel misbruik buiten gezin Lichamelijke mishandeling Lichamelijke verwaarlozing Psychische mishandeling Psychische verwaarlozing Gezin huiselijk geweld Figuur 4: Veiligheidsproblemen uitgewerkt (2016, 2017 en 2018, in percentages)

7 De sterke stijging van veiligheidsproblemen is in fguur 4 terug te zien. Deze stijging doet zich voor op het gebied van: 7 > Psychische verwaarlozing: komt voor bij 39,4% van de jeugdigen ten opzichte van 29% in Het gaat bijvoorbeeld om: geen troost bieden (bij verdriet) of onvoldoende aandacht geven. > Psychische mishandeling: komt voor bij 20,7% van de jeugdigen (in 2017 was dat 15,1%). Voorbeelden: de jeugdige kleineren of de jeugdige de schuld geven van een mislukte relatie. > Lichamelijke verwaarlozing: daar is sprake van bij 20,5% van de jeudigen ten opzichte van 13,5% in Voorbeelden van deze vorm van kindermishandeling zijn: de jeugdige draagt kapotte kleding of krijgt niet die medische zorg die nodig is. Huiselijk geweld komt ook veel voor: in 35% van de gezinnen waarin jeugdigen opgroeien. Een lichte stijging ten opzichte van 2017 (32,3 %). Het beeld rondom onveiligheid en kindermishandeling komt overeen met wat in de praktijk wordt gezien; een toename van de ernst en de complexiteit van de (veiligheids)problematiek en met name ook het gezamenlijk voorkomen van verschillende (complexe) problemen. In figuur 3 is dat beeld ook te herkennen in de sterke stijging van multiproblem problematiek. Om meer zicht te krijgen op veiligheidsproblemen door de jaren heen, is in de volgende figuur te zie hoe vanaf 2011 het percentage van jeugdigen/gezinnen met veiligheidsproblemen is geweest Figuur 5: Veiligheidsproblemen van 2011 t/m 2018 (percentages) Veiligheidsproblemen zijn door de jaren dus sterk toegenomen. Waar in 2011 de jeugdigen van Jeugd- en Gezinsbescherming nog te maken hadden met 24% veiligheidsproblemen is dat percentage in 2018 gestegen tot 65,3%. Dit komt overeen met het beeld in de praktijk. Jeugdigen hebben te maken met verschillende vormen van kindermishandeling, waaronder ook de gevolgen van complexe scheiding. Gezinnen hebben te maken met een stapeling van complexe problematiek, waarbij behandeling een moeizaam effect kan hebben. Het risico van kindermishandeling en trauma door de generaties heen is groot. De toename van veiligheidsproblemen kan verklaard worden door: > Verschuiving van de doelgroep; vrijwillige jeugdzorg is door de transformatie in 2015 naar de gemeenten gegaan. Ondersteuning met een gedwongen maatregel (complexere problematiek) is bij de Jeugd- en Gezinsbescherming gebleven. > De genoemde stapeling van problemen en de weerbarstigheid ten aanzien van behandeling (figuur 3; multiproblem). > De indringende uitwerking van complexe scheidingen op jeugdigen, met regelmatig ernstige escalaties en/of ouderonthechting.

8 8 2.6 SOCIALE CONTEXT 60 Met deze paragraaf over de sociale context en de volgende over beschermende factoren, wordt extra informatie toegevoegd. De sociale context gaat over de omgeving waarin de jeugdige opgroeit en is een belangrijke factor voor veiligheid, ontwikkeling en participatie van jeugdigen PROBLEMEN OP HET GEBIED VAN SCHOOL/ DAGINVULLING PROBLEMEN IN DE VRIJE TIJD PROBLEMEN IN DE BUURT/ OMGEVING Figuur 6: Kernproblemen sociale context (2018, in percentages). Bij meer dan de helft van de jeugdigen is er sprake van problemen op het gebied van school/ dagbesteding. Dan gaat het bijvoorbeeld om schoolverzuim, gebrek aan inzet en/of niet aan regels houden. Ook problemen in de vrije tijd doen zich vaak voor, bij een derde van de jeugdigen. Voorbeelden hiervan zijn: geen invulling van de (vrije) tijd en politiecontacten/overlast gevend gedrag. Opgroeien in een buurt met veel criminaliteit en ontbrekende (sociale/emotionele) steun (buiten het gezin), zijn voorbeelden van problemen in de buurt/omgeving. Hier heeft 27% van de jeugdigen mee te maken.

9 2.7 BESCHERMENDE FACTOREN Normaal iq kind Beschermende factoren zijn van groot belang voor de ontwikkeling en veiligheid van de jeugdige en ook voor de (mogelijkheden van) behandeling en krijgen daarom dit jaar extra aandacht in de factsheet. Beschermende factoren kunnen, net als bij kernproblemen, gekoppeld worden aan de jeugdige, het gezin en de sociale context. In onderstaande figuur zijn de beschermende factoren te zien en de mate (percentage) waarin deze voorkomen. percentage Veerkracht kind Makkelijk temperament Talenten kind Aantrekkelijk Humor kind Goede relatie met ouders Sensitieve ouders Steun van brusjes Financieel stabiel Sociale steun Figuur 7: Beschermende factoren over de jaren 2016, 2017 en 2018 (percentages). Zorgzame volwassenen buiten gezin Opvallend is dat in 2018 meer beschermende factoren worden gezien, vooral als het gaat om factoren gekoppeld aan de jeugdige; de veerkracht, een makkelijk temperament, talenten, aantrekkelijkheid en humor. In het methodisch werken naar veiligheid worden deze beschermende factoren actief in kaart gebracht en ingezet in begeleiding en behandeling om veiligheid te creëren en te borgen. Daarbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de eigen kracht van de jeugdige, het gezin en het netwerk

10 LEEFTIJD t/m 3 4 t/m t/m Figuur 8: Onderzoeksgroep met gedwongen maatregel verdeeld over leeftijdscategorieën (2018, in percentages). De groep ongeboren baby s kan in deze figuur niet worden weergegeven vanwege het kleine aantal. De grootste leeftijdscategorie wordt gevormd door 12- t/m 17-jarigen met 458 jeugdigen (42,1 %). Daarna volgt de groep 4- t/m 11-jarigen met 444 jeugdigen (40,8 %). De groep 18+ is kleiner met 103 jeugdigen (9,5 %), daarna volgt de groep 0- t/m 3-jarigen met 82 jeugdigen (7,5 %) en er waren 2 ongeboren baby s (0,2%). Hierin is een opvallende omslag te zien: in voorgaande jaren was de groep 0- t/m 3-jarigen altijd groter dan de groep 18+. Door de transformatie in de jeugdzorg stromen jeugdigen mogelijk later in bij Jeugd- en Gezinsbescherming. Doordat de uitvoering van de vrijwillige jeugdzorg nu bij de gebiedsteams ligt. Mogelijk stromen jeugdigen ook later in door (te) laat signaleren en opschalen in de keten. 2.9 KERNPROBLEMEN LEEFTIJDSCATEGORIEËN percentage 0 t/m 3 4 t/m t/m Klinische stoornis Achterstand in (functie) ontwikkeling Gedragsproblematiek Persoonlijkheidsproblematiek Gezondheidsproblemen Gezinsproblematiek Veiligheidsproblematiek sociale context Figuur 9: Kernproblemen jeugdige, gezin en sociale context (op hoofdcategorieën), per leeftijdscategorie in 2018 (in percentages) In figuur 9 vallen een aantal punten op: > De gezinsproblemen over de verschillende leeftijdscategorieen: nagenoeg alle jonge kinderen (onder de 3 jaar; 98%) worden hieraan blootgesteld, met de daarbij horende risico s op de ontwikkeling. > Bij de kwetsbare groep jonge kinderen onder de 3 jaar is er bij 76% sprake van veiligheidsproblemen. > Bij dezelfde groep jonge kinderen is er zelfs al sprake van problemen in de sociale context; in 40% van de gevallen. > Gezondheidsproblemen nemen met de leeftijd behoorlijk toe. In de groep 18+ heeft bijna de helft (48%) van de jeugdigen gezondheidsproblemen.

11 11

12 12 3. Cliëntprofielen Jeugd- en Gezinsbescherming per gemeentelijke regio 3.1. GEMEENTELIJKE VERDELING VAN KERNPROBLEMEN Er is gekeken naar de kernproblemen (hoofdcategorieën) per gemeentelijke regio. In onderstaande figuur zijn de gemeentelijke regio s terug te vinden en worden de kernproblemen in percentages weergegeven. achtkarspelen dantumadiel de fryske marren dongeradeel harlingen heerenveen kollumerland ca. leeuwarden ooststellingwerf opsterland smallingerland sudwest-fryslan tytsjerksteradiel waadhoeke waddeneilanden weststellingwerf buiten provinciaal KLINISCHE STOORNIS GEDRAGSPROBLEMATIEK PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK ACHTERSTAND (FUNCTIE) ONTWIKKELING GEZONDHEIDSPROBLEMEN/ SOMATISCHE KLACHTEN SOCIALE CONTEXT VEILIGHEIDSPROBLEMEN GEZINSPROBLEMEN PROVINCIE GEMIDDELDE Figuur 10: Kernproblemen in de gemeentelijke regio s in 2018 (kernproblemen op hoofdcategorieën, in percentages). Uit figuur 10 blijkt heel duidelijk dat veel kernproblemen tegelijkertijd voorkomen; de aantallen kernproblemen per gemeente zijn vele malen groter dan dat er jeugdigen zijn in een bepaalde gemeentelijke regio (zie figuur 11 voor het aantal jeugdigen per gemeente) De meeste variatie doet zich voor op het gebied van gezondheidsproblemen/somatische klachten en persoonlijkheidsproblematiek.

13 De primaire opdracht van Jeugd- en Gezinsbescherming is veiligheid (helpen) creëren en borgen. Daarom worden veiligheidsproblemen ook toegelicht vanuit de gemeentelijke regio s. 13 achtkarspelen (31) dantumadiel (16) de fryske marren (21) dongeradeel (32) harlingen (17) heerenveen (31) kollumerland ca. (10) leeuwarden (189) ooststellingwerf (36) opsterland (36) smallingerland (67) sudwest-fryslan (73) tytsjerksteradiel (24) waadhoeke (39) waddeneilanden (6) weststellingwerf (19) buiten provinciaal (60) VEILIGHEIDSPROBLEMEN GEMIDDELDE FRIESLAND Figuur 11: Veiligheidsproblemen in de gemeentelijke regio s (percentage), de zwarte lijn geeft het gemiddelde percentage over alle gemeenten weer van 65,3%. Veiligheidsproblemen komen in De Fryske Marren, Kollumerland en Nieuwkruisland, Ooststellingswerf, Súdwest-Fryslân en Weststellingwerf duidelijk meer dan gemiddeld voor. Dat geldt ook voor de Waddeneilanden. Bij deze laatste moet echter aangetekend worden dat het aantal jeugdigen erg klein is. Ook de groep jeugdigen binnen Kollumerland en Nieuwkruisland is relatief klein. Waarom veiligheidsproblemen variëren binnen de verschillende regio s is moeilijk te zeggen. Door gemeentelijke herindelingen kunnen de veiligheidsproblemen van voorgaande jaren niet vergeleken worden met Mogelijke verklaringen zijn: > Variatie in ernst en complexiteit binnen maatregelen. Dit hangt samen met de (snelheid van) signalering en opschaling in het voorliggende veld. > Inhoudelijke verschillen van cliëntprofielen per regio. > Verschillen voortkomend uit de groepsgrootte van cliënten per regio. > Verschillen vanuit de fase van de maatregel: veiligheidsproblemen nemen vaak af binnen het verloop van de maatregel.

14 14 Friesland heeft drie grote gemeenten met veel inwoners. Er zijn dus meer jeugdigen bij de Jeugd- en Gezinsbescerming vanuit deze regio s. In onderstaande figuur zijn de drie grootste gemeenten te zien ten opzichte van de andere gemeentelijke regio s. LEEUWARDEN (27%) SMALLINGERLAND (10,4%) SÚDWEST-FRYSLÂN (9%) OVERIGE REGIO S (53,6%) Figuur 12: Aantal jeugdigen uit de drie grootste gemeentelijke regio s ten opzichte van andere regio s (2018, percentages) 3.2 GEMEENTELIJKE REGIO S UITGELICHT 1 Per gemeentelijke regio worden bijzonderheden toegelicht. ACHTKARSPELEN (51 jeugdigen) > Er is sprake van veel meer maatregelen OTS met 92,2% (gemiddeld 63%). Er is minder sprake van JR met 7,8% (gemiddeld 12,8%). > Kernproblemen komen gemiddeld voor, met uitzondering van gedragsproblematiek, dat minder voorkomt met 66,7% (gemiddeld 76,6%). Problematische daginvulling komt met 27,5% (gemiddeld 51,2%) aanzienlijk minder voor evenals problemen in de vrije tijd (19,6%, gemiddeld 33,8%). DANTUMADEEL (36 jeugdigen) > De maatregelen OTS komt met 58,3% minder voor (gemiddeld 63%), evenals de voogdij (19,4%, gemiddeld 24,2%). JR komt meer voor met 22,2% (gemiddeld 12,8%). > Persoonlijkheidsproblematiek komt fors meer voor (63,9%, gemiddeld 37,3%). Ook een problematische omgeving komt meer dan gemiddeld voor (36,1%, gemiddeld 27%). Veiligheidsproblemen komen aanzienlijk minder voor met 44,4% (gemiddeld 65,3%). DE FRYSKE MARREN (28 jeugdigen) > Persoonlijkheidsproblemen en een problematische omgeving komen minder voor. Gezondheidsproblemen, gezinsproblemen en veiligheidsproblemen komen vaker voor. DONGERADEEL (49 jeugdigen) > De leeftijdscategorie 4- t/m 11- jarigen is oververtegenwoordigd met 53,1% (gemiddeld 40,8%). > Kernproblemen op het gebied van jeugdige en gezin komen gemiddeld voor, met als enige uitzondering achterstand in de (functie) ontwikkeling, wat met 61,2% minder voorkomt (gemiddeld 69,1%). > Problemen in de vrije tijd komen met 44,9% vaker voor (gemiddeld 33,8%). Een problematische omgeving komt wat minder vaak voor met 22,4% (gemiddeld 27%). HARLINGEN (27 jeugdigen) > De kernproblemen komen ongeveer gemiddeld voor. Gedragsproblemen valt hoger uit met 85,2% (gemiddeld 76,6%). 1 ) De groep jeugdigen die niet gekoppeld zijn aan een specifieke regio en dus buiten provinciaal zijn genoemd, worden niet toegelicht. Het gaat om een groep met een onbekende en/of diverse achtergrond.

15 HEERENVEEN (56 jeugdigen) > Er zijn meer meisjes (58,9%) in deze regio vertegenwoordigd dan jongens. 15 > De kernproblemen zitten rondom het gemiddelde, waarbij veiligheidsproblemen wat minder voorkomen. KOLLUMERLAND EN NIEUWKRUISLAND (13 jeugdigen) > Er zijn veel meer jongens (10) in deze regio vertegenwoordigd dan meisjes (3) in de maatregelen. > Er zijn minder dan gemiddeld OTS en (46,2%, gemiddeld 63%) en meer voogdij (30,8%, gemiddeld 24,2%) en JR (23,1%, gemiddeld 12,8%). > Klinische stoornissen, gedragsproblemen en persoonlijkheidsproblemen komen minder voor. Gezondsheidsproblemen komen heel veel minder voor. Achterstand in de (functie)ontwikkeling en veiligheidsproblemen komen meer voor. LEEUWARDEN (294 jeugdigen) > De OTS komt iets vaker voor, evenals de JR maatregel. Er zijn aanzienlijk minder voogdij maatregelen (13,6%, gemiddeld 24,2%). > Kernproblemen doen zich ongeveer gemiddeld voor, met uitzonderlijk van een problematische omgeving; hier is vaker sprake van met 36,1% (gemiddeld 27%). OOSTSTELLINGWERF (47 jeugdigen) > De maatregel OTS komt vaker voor met 76,6% (gemiddeld 63%). Voogdij komt veel minder voor met 12,8% (gemiddeld 24,2%). > Kernproblemen komen grotendeels vaker dan gemiddeld voor. Een klinische stoornis komt veel meer voor met 80,9% (gemiddeld 69,8%). Achterstand in de (functie) ontwikkeling komt vaker voor met 76,6% (gemiddeld 69,1%). > Veiligheidsproblemen doen zich met 76,6% vaker voor dan gemiddeld (65,3%).

16 16 OPSTERLAND (53 jeugdigen) > Er zijn weinig JR maatregelen (3,8%, gemiddeld 12,8%) en verhoudingsgewijs meer voogdij maatregelen (34%, gemiddeld 24,2%). > Kernproblemen op het gebied van de jeugdige en het gezin komen grotendeels gemiddeld voor. Gedragsproblemen is daarop een uitzondering; deze komen minder voor met 67,9% (gemiddeld 76,6%). > Op het gebied van de sociale context valt op dat hier beduidend minder problemen op voor doen. Met name een problematische omgeving met 15,1% (gemiddeld 27%) en problemen op het gebied van school/daginvulling met 41,5 (gemiddeld 51,2%) komen (veel) minder voor. SMALLINGERLAND (113 jeugdigen) > Er zijn verhoudingsgewijs meer voogdij maatregel (32,7%, gemiddeld 24,2%) en wat minder OTS en JR maatregelen. > Gezondheidsproblemen/somatische klachten komen meer voor met 38,1% (gemiddeld 29,8%) en dat geldt ook (minder sterk) voor persoonlijkheidsproblematiek met 43,4% (gemiddeld 37,3%). > Veiligheidsproblemen doen zich in iets mindere mate voor met 59,3% (gemiddeld 65,3%). > Op het gebied van de sociale context komen problemen in de vrije tijd meer voor met 45,1% (gemiddeld 33,8%) en ook een problematische omgeving met 38,1% (gemiddeld 27%). SÚDWEST-FRYSLÂN (98 jeugdigen) > Er zijn in deze regio minder maatregelen OTS (51%, gemiddeld 63%) en meer voogdij (32,7%, gemiddeld 24,2%) en JR maatregelen (16,3%, gemiddeld 12,8%). > Gezondheidsproblemen/somatische klachten komen minder voor (19,4%, gemiddeld 29,8%). > Veiligheidsproblemen komen meer voor met 74,5% (gemiddeld 65,3%).

17 TYTSJERKSTERADIEL (45 jeugdigen) > Er zijn veel voogdij maatregelen (42,2%, gemiddeld 24,2%) en veel minder dan gemiddeld JR maatregelen (6,7%, gemiddeld 12,8%). 17 > Gedragsproblematiek komt vaker voor met 84,4% (gemiddeld 76,6%). Gezinsproblemen komen minder voor met 84,4% (gemiddeld 92,8%) evenals veiligheidsproblemen (53,3%, gemiddeld 65,3%). Een problematische omgeving doet zich met 15,6% aanzienlijk minder voor dan het gemiddelde van 27%. WAADHOEKE (62 jeugdigen) > Persoonlijkheidsproblematiek komt minder voor met 25,8% (gemiddeld 37,3%). > Problemen op het gebied van school/dagbesteding komen aanzienlijk minder voor met 35,5% (gemiddeld 51,2%). WADDENEILANDEN 2 (7 jeugdigen) > Gezinsproblemen zijn in alle gevallen aan de orde en veiligheidsproblemen bij 85,7% (gemiddeld 65,3%). > Opvallend is dat ook in alle gevallen sprake is van een problematische omgeving (gemiddeld bij 27% het geval). Problemen met de vrije tijd komt veel minder vaak voor (14,3%, gemiddeld 33,8%). WESTSTELLINGWERF (24 jeugdigen) > Klinische stoornissen komen aanzienlijk minder voor met 54,2% (gemiddeld 69,8%). Persoonlijkheidsproblematiek komt met 45,8% (gemiddeld 37,3%) vaker voor, evenals veiligheidsproblemen met 79,2% (gemiddeld 65,3%). > Problemen op het gebied van school/dag invulling komen aanzienlijk vaker voor met 70,8% (gemiddeld 51,2%). Ook problemen in de vrije tijd (41,7%, gemiddeld 33,8%) en een problematische omgeving (41,7%, gemiddeld 27%) komen (veel) vaker voor. 2 ) Gezien het geringe aantal jeugdigen zijn de uitkomsten minder betrouwbaar.

18 18 4. Bepalingen jeugdhulp 4.1 INLEIDING Per 1 januari 2018 is in Friesland een ander bekostigingssysteem ingegaan voor jeugdhulp. Hierbij wordt een indeling gehanteerd van tien profielen, met de bedoeling dat deze passen bij de ondersteuningsbehoefte van de jeugdige/het gezin. Regiecentrum geeft een bepaling jeugdhulp af met een specifiek profiel. De zorgaanbieder zet binnen dit profiel een bepaalde intensiteit in voor de begeleiding/behandeling. Een zorgaanbieder levert in een traject alle gewenste begeleiding/behandeling. Als dat nodig is, schakelt de zorgaanbieder in onder-aanneming samenwerkingspartners in om op onderdelen bij te dragen aan het gewenste maatwerk. De nieuwe bekostiging geldt voor het grootste deel van de specialistische jeugdhulp: de eerdere jeugd-ggz, jeugd-awbz, en jeugd- en opvoedhulp. Pleegzorg en het hoog-specialistische profiel vallen buiten de genoemde profielen. 4.2 AFGEGEVEN BEPALINGEN ondersteuningsprofiel 1 ondersteuningsprofiel 3 ondersteuningsprofiel 2 ondersteuningsprofiel 4 ondersteuningsprofiel 5 ondersteuningsprofiel 6 ondersteuningsprofiel 7 ondersteuningsprofiel 9 ondersteuningsprofiel 8 ondersteuningsprofiel 10 pleegzorg hoog-specialistisch aantal Figuur 13: Aantal afgegeven ondersteuningsprofielen inclusief pleegzorg en hoog-specialistische zorg. In figuur 13 is te zien welke bepalingen door Jeugd- en Gezinsbescherming zijn afgegeven. In figuur 14 komen de aantallen terug met een korte toelichting op de ondersteuningsprofielen. De profielen zijn niet geënt op een classificatiesysteem gerubriceerd op inhoudelijke clusters, maar geclusterd vanuit de bekostiging. Dat geeft beperkt ruimte aan inhoudelijke conclusies.

19 BEPALING JEUGDHULP 2018 Afgerond en verzonden door Jeugd- en Gezinsbescherming Ondersteuningsprofiel 1 Behoefte aan het verbeteren van psychosociaal functioneren jeugdige en verbeteren van gezinscommunicatie. Aantal Ondersteuningsprofiel 2 Behoefte aan het vergroten van specifieke opvoedingsvaardigheden ouders plus hulp vanwege kind- eigen problematiek. 26 Ondersteuningsprofiel 3 Behoefte aan vergroten van specifieke opvoedingsvaardigheden van ouders met een beperking. 9 Ondersteuningsprofiel 4 Behoefte aan het vergroten van specifieke opvoedingsvaardigheden voor ouders met eigen problematiek plus hulp voor de jeugdige bij zijn ontwikkeling. 120 Ondersteuningsprofiel 5 Behoefte aan het verminderen van problematiek en verbeteren van het functioneren jeugdige door middel van zorg en behandeling. 281 Ondersteuningsprofiel 6 Behoefte aan het leren van vaardigheden en verbeteren van functioneren voor jeugdige, rekening houdend met verminderen van eigen problematiek ouders en waarborgen veiligheid jeugdige. 187 Ondersteuningsprofiel 7 Behoefte aan begeleiding en behandeling is samenhang met een verstandelijke beperking. 16 Ondersteuningsprofiel 8 Behoefte aan begeleiding en behandeling in samenhang met een verstandelijke beperking en gedragsproblematiek. 90 Ondersteuningsprofiel 9 Behoefte aan begeleiding vanwege een lichamelijke beperking. 5 Ondersteuningsprofiel 10 Behoefte aan leren van vaardigheden en verbeteren functioneren voor 0-6 jarige binnen het gezin, rekening houdend met verminderen van eigen problematiek ouders en waarborgen veiligheid van het jonge kind. 53 Pleegzorg 127 Hoog-specialistisch 90 Totaal 1021 Figuur 14: Afgeronde en verzonden bepalingen jeugdhulp 2018 door Jeugd- en Gezinsbescherming per ondersteuningsprofiel. Voor de eerste drie profielen geldt een intensiteit op drie niveaus en voor de profielen 4 t/m 10 geldt een intensiteit op 6 niveaus. Per profiel wordt op basis van de ernst door de zorgaanbieder bepaald wat de daaraan gekoppelde intensiteit moet zijn.

20 20 Voor de doelgroep Jeugd- en Gezinsbescherming wordt vooral gebruik maken van ondersteuningsprofiel 4, 5 en 6. Daarnaast is pleegzorg en hoog-specialistische zorg vaak van toepassing. PLEEGZORG (127) HOOG-SPECIALISTISCH (90) ZWAARDERE ONDERSTEUNINGSPROFIELEN (4,5,6) (588) Figuur 15: Figuur 15: Aandeel van de bepalingen die het meest zijn afgegeven door de Jeugd- en Gezinsbescherming (2018, aantallen). Pleegzorg en hoog-specialistische betreft verblijf, de ondersteuningsprofielen 4,5 en 6 betreffen zwaardere ambulante behandeling (kan in combinatie met verblijf) AMBULANT (310) DEELTIJD (29) RESIDENTIEEL (267) MENGVORM (239) 2016 AMBULANT (273) DEELTIJD (44) RESIDENTIEEL (349) MENGVORM (172) Figuren 16 en 17: Verwijzingen naar de verschillende vormen van jeugd- en opvoedhulp 2016 en 2017 (aantallen). Door de veranderingen in verwijzingen/bepalingen, kunnen geen vergelijkingen met voorgaande jaren gedaan worden. In figuur 16 en 17 is terug te zien welke verwijzingen (op de wijze waarop dat toen werd georganiseerd) zijn afgegeven door de Jeugd- en gezinsbescherming in 2016 en 2017.

21 21

22 22 5. Aanbevelingen AANBEVELINGEN VOOR DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (professionals in het wijk- of gebiedsteam en zorgaanbieders) > Stel de veiligheid (van de jeugdige) altijd voorop en grijp op tijd in (figuur 2 en 4): - Neem stelling voor situaties waarin de jeugdige, in wat voor vorm dan ook, onveilig is en zich onveilig voelt. Werk met duidelijke, concrete afspraken en plannen in de keten. - Schat zo feitelijk mogelijk in wat de jeugdige en het gezin/netwerk nodig hebben op basis van datgene wat de veiligheid bedreigd of verandering tegenwerkt. Laat inhoud leidend zijn. Kijk daarbij vooral (ook) naar de lange termijn (effecten). Borg duurzame veiligheid. - Wees alert op alle vormen van onveiligheid (figuur 4). Wees bewust van welke schade dit kan veroorzaken op de ontwikkeling van de hersenen. - Ga vakkundig om met jeugdigen die vertellen misbruikt te zijn of geweld te hebben meegemaakt. Dit moment is een belangrijk punt in het leven van de jeugdige om uit de situatie te komen. Denk ook aan de inzet van (trauma)behandeling. - Onderhoud kennis en vaardigheden door regelmatig en terugkerend te investeren in reflectie en scholing. Het Expertisecentrum biedt een uitgebreid programma cursussen en trainingen, ook op maat. - Durf stelling te nemen voor de jeugdige bij ernstige echtscheidingsstrijd en kies bewust voor aanvaardbare termijnen (hoe lang kan de jeugdige worden blootgesteld aan de strijd en wat betekent dit voor het handelen van de professional)? - Samenwerken aan veiligheid is een transparant en gezamenlijk proces. Praat met in plaats van over de cliënt, bij voorkeur in een gezamenlijk gesprek. > Borg de rol van de jeugdige in het hulp- en veranderingsproces. Geef de jeugdige een expliciete stem in de planvorming en betrek de jeugdige op terugkerende basis. > Wees kritisch en alert op de overplaatsingen die jeugdigen meemaken. Elke overplaatsing kan schade geven aan de ontwikkeling van de jeugdige. > Betrek het netwerk snel, pro-actief vanuit de visie dat zij langdurig beschikbaar blijven en de jeugdige/het gezin blijvend kunnen ondersteunen. Denk groot: betrek familie, school, buren, sportclub etc. > Investeer intensief in de aanloop en overgang 18-/18+. De groep net 18+ is wat ontwikkeling en vaardigheden betreft nog niet volwassen (bijvoorbeeld figuur 9). Help een duurzaam vangnet te creëren. Hiermee borg je voorgaande resultaten en veranderingen > Stel een duidelijke grens bij ontoelaatbaar gedrag (b.v. het doen van aangifte). Combineer aanspreken met het bieden van de mogelijkheid tot gedragsverandering. > Kijk altijd naar de jeugdige en naar het gezin als geheel: hoe zijn de onderlinge interacties? Wat zijn in stand houdende patronen en welke positieve uitzonderingen zijn daarop? > Zorg dat je up to date kennis hebt wat betreft signalen van alle vormen van kindermishandeling. Vraag eerder vroeg dan laat om hulp en advies om de betekenis van een situatie adequaat te duiden (bijvoorbeeld bij Veilig Thuis Friesland). > Houd altijd rekening met het feit dat je het mis kunt hebben. Organiseer kritische reflectie als het gaat om wegen en besluiten. > Onderscheid feiten en meningen, noem de bron en rapporteer concreet en navolgbaar. Het plan is met en voor cliënten.

23 AANBEVELINGEN VOOR BELEID (beleidsmakers van gemeenten en zorgaanbieders) 23 > Voorkom lange wachtlijsten in de keten. Wanneer de jeugdige moet wachten op hulp, dan gaat de onveiligheid/kindermishandeling door. > Creëer voldoende verblijf/behandel situaties en borg deze voor de lange termijn voor jeugdigen met ernstige en complexe problematiek (zie o.a. figuur 3) die niet meer in een gezinscontext kunnen opgroeien en langdurig een vervangende opvoedingssituatie nodig hebben. > Werk proactief aan trajectzorg; analyseer zo snel mogelijk na plaatsing in de pleegzorg of residentiële zorg of en hoe de jeugdige weer thuis kan wonen en als dat niet kan, welke vervolghulp nodig is (bijvoorbeeld beschermd- of zelfstandig wonen). > Maak langdurige opvoedingsondersteuning/opvoedingscompensatie mogelijk door duurzame inzet van hulp thuis. Dat zorgt ervoor dat kinderen in veiligheid thuis kunnen blijven wonen. > Versterk gezamenlijke planvorming in de keten om herhaling van inzet (en dus geldverspilling) tegen te gaan. > Werk samen in de keten op basis van een gezamenlijke visie. Bijvoorbeeld over de rol van de cliënt, gezamenlijke besluitvormingsprocessen en casuïstiek met complexe scheiding. > Faciliteer gezamenlijke gesprekken in de keten van de jeugdzorg; ze verhogen eigen kracht, transparantie en efficiëntie en verminderen privacy problemen. > Faciliteer doorlopend leren, een reflectief klimaat en een context van multidisciplinaire besluitvorming in de gebiedsteams. > Maak zorg op maat mogelijk en laat daarbij zorgbehoefte prevaleren boven budget. Heb daarbij expliciet aandacht voor de doelgroep 18-/18+. > Versterk zorgaanbieders met open verblijfsgroepen om handelingsverlegenheid te voorkomen bij ernstig externaliserend probleemgedrag, om gesloten jeugdzorg (dat een grote impact heeft) te voorkomen. MELDCODE Vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling? Gebruik de meldcode! Stap 1 > Breng de signalen in kaart. Stap 2 > Overleg met een collega en raadpleeg eventueel Veilig Thuis. Stap 3 > Ga in gesprek met betrokkenen. Stap 4 > Weeg de aard en ernst van het geweld. Gebruik het afwegingskader. Stap 5 > Neem twee beslissingen: 1. Is melden noodzakelijk? 2. Is hulp verlenen of organiseren (ook) mogelijk? Figuur 18: Stappen verbeterde Meldcode > Borg dat gebiedsteams en zorgaanbieders verantwoordelijkheid nemen ten aanzien van veiligheid. Dus onveiligheid altijd melden (bij Veilig Thuis Friesland - zie verbeterde meldcode - figuur 18). > Vergroot de meldingsbereidheid bij scholen, ook al is dat ingewikkeld als het gaat om de binding vanuit de school met de jeugdige en ouders. Scholen zien jeugdigen dagelijks en hebben daardoor goed zicht op de ontwikkeling en veiligheid. Hoe eerder onveiligheid wordt gesignaleerd, hoe eerder interventie kan volgen en (verdere) schade voorkomen kan worden.

24 24 Bezoekadres Tesselschadestraat 2, Leeuwarden Postadres Postbus 312, 8901 BC Leeuwarden Een overzicht van alle cliëntaantallen van Regiecentrum Bescherming en Veiligheid vindt u in ons jaarbericht 2018 zie: Telefoon (058) info@regiecentrumbv.nl