Herstructureringsopgave in de G30-gemeenten. Eindrapport

Transcriptie

1 Uitgevoerd in opdracht van: Het Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Herstructureringsopgave in de G30-gemeenten Eindrapport Uitgevoerd door: ETIN Adviseurs Tilburg, 24 januari 2003

2 Inhoudsopgave Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Inleiding Aanleiding en doel Uitgangspunten Aanpak Leeswijzer Omvang herstructureringsopgave G Inleiding Herstructureringsopgave G Herstructureringsopgave G30 en Nederland: resultaten IBIS-enquête Herstructureringsopgave G30: resultaten pilotstudie Twee onderzoeken, één cijfer Resultaten G30 per provincie Resultaten G30 per stadsgewest Resultaten zeehaventerreinen Benchmarking Inleiding G30 versus Nederland G30 versus provincies G30 versus stadsgewesten Knelpunten en ingrepen Inleiding Indeling naar verouderingsaspecten Knelpunten en oplossingsrichtingen Ruimtegebruik Aanzicht en uitstraling Ontsluiting Milieuhygiëne BIJLAGEN

3 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Aanleiding, doel en aanpak onderzoek In 2002 heeft voor het eerst een landsdekkende inventarisatie van de stand van zaken met betrekking tot veroudering en herstructurering van bedrijventerreinen plaatsgevonden. Dit is gebeurd door toevoeging van een extra vraag aan de landelijke enquête bedrijventerreinen en kantoorlocaties (IBIS -enquête), die jaarlijks onder alle gemeenten in Nederland wordt gehouden. Aan respondenten werd gevraagd voor elk terrein in hun gemeente aan te geven in welke fase van veroudering deze zich bevindt. Op deze manier werd per gemeente een beeld verkregen van het aantal verouderde terreinen dat een herstructureringsopgave kent. Wetende dat veroudering en herstructurering in de praktijk vaak niet betrekking hebben op hele terreinen, maar op delen daarvan, bestond bij de ministeries van Economische Zaken en VROM de behoefte om meer inzicht te krijgen in de daadwerkelijke omvang van de herstructureringsopgave (in hectaren). Daarnaast werd de wens geuit om ook een beter beeld te krijgen van de verschillende typen herstructurering en de zogenaamde kwalitatieve factoren van herstructurering, zoals optredende knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen. Om zicht te krijgen op deze zaken hebben de ministeries ETIN Adviseurs opdracht verleend om een pilotstudie voor de G30-gemeenten uit te voeren met als doelstelling: Het in kaart brengen van fase, type, daadwerkelijke omvang en knelpunten van herstructurering van bedrijventerreinen in de G30-gemeenten. Uitgangspunt voor de pilotstudie waren de IBIS -resultaten van de vraag over herstructurering. Met gemeentelijke contactpersonen van die terreinen waarvoor plannen voor herstructurering bestaan of waar herstructurering momenteel al loopt, zijn telefonische interviews gehouden. Tijdens deze interviews is aan de hand van een checklist gevraagd naar de precieze omvang van een herstructureringsproject (bruto hectare), het type herstructurering, en de knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen. Omvang herstructureringsopgave G30 en Nederland op basis van IBIS-enquête Als uitgegaan wordt van de resultaten van de door de gemeenten ingevulde IBIS -enquête, dan kan worden geconcludeerd dat zowel in de G30 als in Nederland totaal eenderde van het totale bedrijventerreinenareaal is verouderd en/ of momenteel wordt geherstructureerd. In de G30 speelt veroudering op circa 195 terreinen. Voor Nederland bedraagt dit aantal circa terreinen. In oppervlaktetermen bedraagt de herstructureringsopgave voor de G30-gemeenten circa hectare bruto en voor Nederland circa hectare bruto. 1

4 Herstructureringsopgave G30 en Nederland (resultaten IBIS-enquête) Antwoordcategorie B C Beschrijving Ja, terrein is verouderd, herstructureringsplannen bestaan niet Ja, terrein is verouderd, aanvang herstructureringsplannen in 3 jaar Aantal terreinen G30 Bruto omvang terreinen G30 (bruto ha.) Aantal terreinen NL Bruto omvang terreinen NL (bruto ha.) D Ja, terrein wordt momenteel geherstructureerd B+C+D Totale herstructureringsopgave Bron: IBIS 2002; bewerking ETIN Adviseurs Nadrukkelijk moet hier worden opgemerkt dat de IBIS-enquête wordt ingevuld door de gemeenten. Dit is dus slechts één kant van de medaille. Om een zo compleet mogelijk beeld van de daadwerkelijke herstructureringsopgave te verkrijgen, zou een soortgelijke enquête uitgezet moeten worden onder het bedrijfsleven. Op basis van de uitkomsten van beide enquêtes zouden vervolgens aanbevelingen gedaan kunnen worden over aspecten als urgentie en prioritering van herstructureringsprojecten. Omvang en typering herstructureringsopgave G30 op basis van pilotstudie Kwantitatieve herstructureringsopgave G30 Voor de pilotstudie onder de G30-gemeenten zijn de uitkomsten van de IBIS -enquête als vertrekpunt genomen. Aan de hand van telefonische interviews met contactpersonen van op stapel staande of reeds in uitvoering zijnde herstructureringsprojecten heeft een verdere verdieping plaatsgevonden waarbij zicht is verkregen op de daadwerkelijke omvang van herstructurering (aantal hectaren), het type herstructurering en de knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen. De totale herstructureringsopgave voor de G30-gemeenten blijkt circa hectare bruto te omvatten, verdeeld over 170 (delen van) terreinen. Op basis van dit gegeven kan worden gesteld dat circa een kwart van het totale bedrijventerreinenoppervlak in de G30 is verouderd. Fase en type herstructurering De herstructureringsopgave wordt gevormd door die (delen van) bedrijventerreinen die zijn verouderd en waarbij sprake is van herstructurering met behoud van de economische c.q. bedrijfsfunctie. In de IBIS -vraag over herstructurering en veroudering gaat het dan om de antwoordcategorieën B, C en D en de herstructureringstypen revitalisering en herprofilering. 2

5 Van de opgave in de G30 worden op dit moment op circa 35 terreinen hectaren aangepakt. Binnen drie jaar zal herstructurering naar verwachting starten op circa 60 terreinen met een gezamenlijk te herstructureren oppervlak van hectaren. De resterende verouderde hectaren (schatting), verdeeld over 76 terreinen, komen in ieder geval de komende drie jaar niet aan de beurt. Het merendeel van de herstructureringsprojecten betreft revitalisering (herstructurering waarbij dezelfde economische functie behouden blijft). Circa 75 (delen van) terreinen met een gezamenlijke oppervlakte van hectaren worden aan een revitalisering onderworpen. Herprofilering vindt plaats op 30 terreinen of terreindelen en beslaat 665 hectaren. Bij deze vorm van herstructurering verandert de economische functie. De omvang van het areaal bedrijventerrein dat aan de voorraad wordt onttrokken (transformatie) bedraagt 220 hectaren. Hierbij zijn 18 terreinen betrokken. De herstructureringsopgave van de G30, onderscheiden naar type Totaal bedrijventerreinen Noord G30 - Brabant: terreinen ha ha bruto Wel herstructureringsopgave Geen herstructureringsopgave Verouderd Geen plannen ha 64 Antw.cat terreinen b) bbbbbb)64 Revitalisering: ha 78 Antw.cat projecten c/d) cc)81 Herprofilering: ha ha Antw.cat 6 projecten c/d) Transformatie: 61 ha Antw.cat.c/d) 10 projecten Niet verouderd N.v.t.: deel ha Antw.cat 16 projecten c/d) projecten Niet (meer) verouderd: ha Antw.cat 421 terreinen a/e) a/e)21 Herstructureringsopgave G30 Herstructureringsopgave ha Noord - Brabant: Antw.cat b/c/d) ha De pilotstudie heeft geleid tot een verdieping van de uitkomsten van de IBIS-enquête. Waar de IBIS -enquête een beeld schetste van het aantal verouderde terreinen, geeft de pilot inzicht in het aantal verouderde hectaren bedrijventerrein. In termen van aantallen terreinen blijkt een derde van het bedrijventerreinenareaal in de G30 verouderd. In oppervlaktetermen ligt dit aandeel wat lager, namelijk op een kwart. Concreet komt dit neer op een herstructureringsopgave van circa hectare bruto. Wanneer wordt aangenomen dat de verhouding tussen de totale bruto oppervlakte van terreinen waar veroudering speelt en de bruto oppervlakte van de delen van die terreinen die daadwerkelijk zijn verouderd in de G30 representatief is voor heel Nederland, leidt een eenvoudige rekensom tot een landelijke opgave van hectare bruto. Ook hier geldt dat een derde van het aantal terreinen en een kwart van het aantal hectaren is verouderd. 3

6 Geografische verdeling herstructureringsopgave G30 (op basis van IBIS-resultaten G30) De G30-gemeenten in de provincie Noord-Brabant kennen de grootste herstructureringsopgave. Circa 50 terreinen met een gezamenlijk oppervlak van hectaren dienen hier te worden aangepakt. Na Noord-Brabant volgen Zuid-Holland en Noord-Holland. In termen van oppervlakte doen in deze provincies de zeehaventerreinen een aardige duit in het zakje. Op de vierde plaats staat de provincie Overijssel. De provincie Zeeland komt niet in het rijtje voor omdat Zeeland geen G30-gemeente binnen haar grenzen heeft. De noordelijke provincies zijn elk met één G30-gemeente ook beperkt vertegenwoordigd. Herstructureringopgave G30-gemeenten naar provincie Provincie Herstructureringsopgave G30 Herstructureringsopgave G30 Aantallen terreinen Aantallen hectaren Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland 0 0 Noord-Brabant Limburg Totaal G Bron: IBIS 2002; bewerking ETIN Adviseurs Zeehaventerreinen (op basis van IBIS-resultaten G30) Alleen in de G30-gemeenten van de provincies Noord-Holland en Zuid-Holland komen zeehaventerreinen voor. De verhouding bruto netto oppervlak is bij deze natte terreinen nadrukkelijk schever dan bij zogenoemde droge terreinen. Ruim 12% van het totale zeehavenareaal blijkt verouderd. De totale herstructureringsopgave voor zeehaventerreinen bedraagt hectaren. Noord-Holland neemt circa 700 hectaren voor zijn rekening, Zuid- Holland de resterende 480 hectaren. Van de totale opgave zal ruim hectare binnen drie jaar worden aangepakt. Benchmarking (op basis van IBIS-resultaten G30) Ruim 35 procent van de landelijke herstructureringsopgave ligt binnen de G30. De opgave die betrekking heeft op projecten die binnen drie jaar starten of reeds gestart zijn, ligt voor 40 procent binnen de G30. Van de lange termijn opgave is slechts 22 procent binnen de grenzen van de grote gemeenten te vinden. 4

7 Van de provinciale opgave komt ruim 35 procent voor rekening van de G30. Dit percentage geldt zowel voor het oppervlak dat binnen drie jaar moet worden aangepakt als voor het oppervlak dat momenteel aan herstructurering wordt onderworpen. Van de opgave waarvoor nog geen concrete plannen bestaan, ligt ruim driekwart buiten de G30. Tussen stadsgewesten bestaan aanzienlijke verschillen in het aandeel van de herstructureringsopgave van G30-gemeenten in de totale stadsgewestelijke opgave. In een aantal stadsgewesten is het aandeel 100%, hetgeen betekent dat de totale herstructureringsopgave van het stadsgewest binnen de G30-gemeente(n) ligt. Voor een aantal andere stadsgewesten geldt daarentegen dat zich nog een aanzienlijke opgave buiten de grenzen van de G30-gemeenten bevindt. In totaal zijn de G30-gemeenten goed voor ruim 55% van de herstructureringsopgave in de stadsgewesten. Wederom is het aandeel in de korte termijn opgave het grootst. Het heeft er alle schijn van dat herstructureringsprojecten eerst in de grote gemeenten worden opgestart en de overige gemeenten pas later aan de beurt komen. Bovenstaande percentages zouden een reden kunnen vormen om de beschikbare financiële middelen van Rijk en provincies in te zetten op de herstructureringsproblematiek in de G30. Echter, het feit dat herstructureringsprojecten op dit moment relatief sneller gestalte (zullen gaan) krijgen binnen de G30-gemeenten, betekent niet per definitie dat de noodzaak voor herstructurering hier groter is dan in de gemeenten buiten de G30. Het is goed mogelijk dat de wat kleinere gemeenten (vaak met terreinen van een geringere omvang) tegen bepaalde hindernissen aanlopen die in de grote steden (op de grote terreinen) niet zo van invloed zijn. Te denken valt aan financieringsmogelijkheden, organisatiegraad van het bedrijfsleven, eisen om in aanmerking te komen voor subsidieregelingen etc. Knelpunten en oplossingsrichtingen Veroudering van bedrijventerreinen is enerzijds het gevolg van achterstallig onderhoud en anderzijds het resultaat van functionele veroudering. Beide resulteren in knelpunten die ondernemers belemmeren in hun economische ontwikkeling en die voor een gemeente een toenemende druk op andere functies of een verslechtering van het vestigingsklimaat kunnen betekenen. Veroudering uit zich op vier vlakken, namelijk ruimtegebruik, aanzicht/uitstraling, ontsluiting en milieuhygiëne. Aanleiding voor herstructurering vormen vaak knelpunten die te maken hebben met uitstraling en/of ontsluiting. Voor veel revitaliseringprojecten is het aanpakken van de verpaupering van openbare en private ruimte de belangrijkste opgave. Naast wegen en groen en het uiterlijk van panden en kavels hebben parkeervoorzieningen daarbij nadrukkelijk de aandacht. Vaak blijft het echter niet bij deze knelpunten. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de herstructureringsprojecten in Brabant 1, zijn bij relatief veel projecten naast groot onderhoud zeer ingrijpende maatregelen nodig. Zo wordt vaker gewezen op de noodzaak om bepaalde bedrijven (op termijn) te verplaatsen omdat deze vanwege hun activiteiten niet meer passen op de huidige locatie. Ook grootschalige saneringen van verontreinigde terreindelen komen veelvuldig voor. 1 De Brabantse Herstructureringsopgave (2002), ETIN Adviseurs, Tilburg 5

8 Soms gaat de bebouwing op deze delen dan ook eerst geheel tegen de vlakte om vervolgens opnieuw ingericht en uitgegeven te worden. Daarnaast zijn vraagstukken rondom multimodale vervoersmogelijkheden meer aan de orde: relatief veel terreinen hebben de beschikking over water en/ of spoor, maar daar wordt (in de ogen van de gemeente) te weinig gebruik van gemaakt. Tenslotte worden in nogal wat gevallen voor (delen van) terreinen andere typen bedrijvigheid gewenst, hetgeen enerzijds energie vraagt om aan de vestigingseisen van de gewenste bedrijven te voldoen en anderzijds acties verlangt om een nieuw heenkomen voor de zittende bedrijven te zoeken. Bij deze meer ingrijpende maatregelen vormen de beschikbare financiële middelen de bottleneck. Het verplaatsen van bedrijven is een dure en tijdrovende klus, net zoals grootschalige saneringen. Voor bedrijfsverplaatsingen blijkt het zeer lastig om aan extra geld te komen. Voor het aanpakken van bodemverontreiniging bestaan weliswaar subsidieregelingen, maar het juridisch instrumentarium daarvan levert soms nog wel problemen op. Monitoring Zoals bij iedere inventarisatie betreft het ook hier een momentopname. Na verloop van tijd zullen veel herstructureringsprojecten zich in een volgende fase bevinden. Lopende projecten worden afgesloten en nieuwe projecten worden opgestart. Om de cijfers up-to-date te houden moet monitoring plaatsvinden. De jaarlijkse IBIS-enquête kan dienen om te zien of veroudering wordt geconstateerd, of herstructurering van de grond komt en hoe de herstructurering op de verschillende terreinen vordert. De enquête geeft echter geen informatie over het type herstructurering en over de exacte omvang van de herstructurering. IBIS rekent namelijk met oppervlakten van gehele terreinen, terwijl in de praktijk vaak slechts delen van een terrein worden aangepakt. Een aanvullende belronde zal inzicht moeten geven in de laatstgenoemde zaken. Met name de terreinen die in IBIS van antwoordcategorie veranderen, verdienen hierbij aandacht. Dit geldt ook voor het inventariseren van de knelpunten en de oplossingsrichtingen. Om de kwaliteit van het onderzoek te verbeteren, zouden naast gemeentelijke contactpersonen ook ondernemers moeten worden bevraagd. Deze zijn in deze studie niet aan het woord geweest. Veel herstructureringsprojecten worden door gemeente en bedrijfsleven gezamenlijk opgepakt. In deze gevallen zal een gesprek met een vertegenwoordiger van het betrokken bedrijfsleven naar alle waarschijnlijkheid niet leiden tot wezenlijke verschillen in de kwantitatieve opgave. De kans dat opvattingen ten aanzien van knelpunten en te nemen maatregelen wel afwijken, is daarentegen aanwezig. In gevallen waarin de gemeente een project alleen trekt of juist het bedrijfsleven de enige partij is die herstructurering noodzakelijk acht, zou een gesprek met een ambtenaar andere uitkomsten kunnen genereren dan een gesprek met een ondernemer. Niet alleen is de door ETIN Adviseurs uitgevoerde inventarisatie een momentopname, ook betreft het een pilotstudie: alleen de G30-gemeenten zijn aan een analyse onderworpen. Voor een nauwkeurig landelijk beeld zal nader onderzoek moeten worden gedaan onder de overige gemeenten in Nederland. 6

9 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Herstructurering van bedrijventerreinen is op dit moment een belangrijk speerpunt van beleid, zowel bij ministeries als bij provincies en gemeenten, maar zeker ook bij het (georganiseerde) bedrijfsleven. Met name grotere gemeenten kampen met veroudering van hun bedrijventerreinen en starten hiervoor, al dan niet in samenwerking met het (georganiseerde) bedrijfsleven, herstructureringsprojecten op. Deze projecten vergen over het algemeen veel tijd en geld. De ministeries van Economische Zaken en VROM stellen dat het belang van voldoende en kwalitatief goede bedrijfslocaties groot is. Onvoldoende ruimte van goede kwaliteit vormt een bedreiging voor het ondernemingsklimaat. Herstructurering van verouderde bedrijventerreinen is daarbij één van de centrale beleidsopgaven waar Rijk, provincies en steden gezamenlijk voor staan. Deze opgave dient te worden aangepakt, onder andere via het Grotestedenbeleid. Alle GSB-steden hebben in hun Meerjarig Ontwikkelingsprogramma voor de huidige convenantsperiode dan ook aandacht besteed aan de herstructureringsproblematiek, aldus de ministeries. Het feit dat er geen landelijk gegevensbestand met betrekking tot veroudering en herstructurering van bedrijventerreinen bestaat, maakt het volgen van de herstructureringsproblematiek in gemeenten uitermate lastig. Om dit manco aan te pakken, heeft in het afgelopen jaar voor het eerst een landsdekkende inventarisatie van de stand van zaken met betrekking tot veroudering en herstructurering plaatsgevonden. Dit is gebeurd door toevoeging van een extra vraag aan de landelijke enquête bedrijventerreinen en kantoorlocaties (IBIS -enquête), die jaarlijks onder alle gemeenten in Nederland wordt gehouden (zie paragraaf 1.2). De extra vraag leidt tot een beeld van het aantal terreinen dat is verouderd en waar herstructurering noodzakelijk is. Omdat herstructurering zich in de praktijk vaak richt op delen van terreinen en niet op hele terreinen is een aanvulling op de IBIS-uitkomsten gewenst. Naast meer inzicht in de precieze omvang van het te herstructureren bedrijventerreinenareaal is ook meer informatie omtrent de herstructureringstypen en de kwalitatieve kant van herstructurering noodzakelijk voor een goed begrip. Om deze reden heeft het ministerie van Economische Zaken samen met een projectgroep van het ministerie van VROM en de gemeente Leiden (namens de G30-gemeenten) besloten een pilotstudie onder de G30-gemeenten te laten uitvoeren. Voor deze nulmeting moest aansluiting worden gezocht bij de reeds bestaande landelijke enquête bedrijventerreinen en kantoorlocaties 2002, de bron van het Integraal Bedrijventerreinen en Informatie Systeem (IBIS). Gezien het nationale belang van het onderwerp moest deze nulmeting idealiter ook een goede basis vormen voor een landelijke monitoring van veroudering en herstructurering in de toekomst. 7

10 De opdracht voor het uitvoeren van een onderzoek naar de kwantitatieve en kwalitatieve aspecten van veroudering en herstructurering in de G30-gemeenten is aan ETIN Adviseurs verleend. Het onderzoek kent de volgende doelstelling: Het in kaart brengen van fase, type, omvang en knelpunten van herstructurering van bedrijventerreinen in de G30. De doelstelling is in twee fasen uitgewerkt. In fase 1 is door een aanvullende belronde de repons van de IBIS-vraag over veroudering en herstructurering verhoogd. In fase 2 zijn telefonische interviews afgenomen bij contactpersonen van bedrijventerreinen waarvoor concrete plannen voor herstructurering bestaan (voor een meer gedetailleerde beschrijving van de aanpak zie paragraaf 1.3). De contactpersonen zijn voornamelijk gemeenteambtenaren. In een enkel geval is een door een gemeente ingehuurde projectleider aan het woord geweest. Benadrukt moet worden dat het bedrijfsleven dus niet is geïnterviewd. 1.2 Uitgangspunten G30-gemeenten Het grotestedenbeleid heeft in de regeringsperiode van het eerste paarse kabinet gestalte gekregen. Het beleid is er op gericht de problematiek van de grote steden aan te pakken. Met een aantal gemeenten zijn in de loop van de tijd afspraken gemaakt over versterking van de stedelijke economie, de fysieke leefomgeving en de sociale structuur. Het grotestedenbeleid heeft betrekking op in totaal 30 grote gemeenten die zijn geselecteerd op basis van economische potentie en sociale problematiek. Tot de G30 behoren: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht (samen de G4), Groningen, Leeuwarden, Emmen, Almelo, Deventer, Enschede, Hengelo, Zwolle, Lelystad, Amersfoort, Arnhem, Nijmegen, Haarlem, Alkmaar, Zaanstad, Dordrecht, Leiden, Schiedam, Breda, s-hertogenbosch, Eindhoven, Helmond, Tilburg, Heerlen, Maastricht en Venlo. Definities herstructurering en veroudering Onder herstructurering vallen alle eenmalige ingrepen op het bedrijventerrein die tot doel hebben veroudering van het terrein als geheel te bestrijden en die niet tot het reguliere onderhoud gerekend worden. De ingrepen kunnen betrekking hebben op elk van de vier aspecten van veroudering: ruimtegebruik, aanzicht, ontsluiting en milieuhygiëne. (Bron: Veroudering van bedrijventerreinen, een structuur voor herstructurering, BLM / CPB) Veroudering is het proces dat voorafgaat aan herstructurering. Vier processen kunnen worden onderscheiden, namelijk: technische veroudering door een gebrek aan onderhoud, economische veroudering door een wijziging in marktontwikkelingen, maatschappelijke veroudering door bijvoorbeeld gewijzigde regelgeving (milieu, veiligheid, arbeidsomstandigheden, etc.) en ruimtelijke veroudering door ongunstige liggingaspecten of conflicten tussen verschillende 8

11 grondgebruikfuncties. Symptomen van veroudering zijn inefficiënt ruimtegebruik, lelijke uitstraling, slechte ontsluiting en milieubelasting. (Bron: Veroudering van bedrijventerreinen, een structuur voor herstructurering. BLM / CPB) Typen herstructurering In dit onderzoek is herstructurering het koepelbegrip voor maatregelen die genomen worden om de veroudering van bedrijventerreinen tegen te gaan. In het kader van dit onderzoek zijn de volgende drie typen onderscheiden: Revitalisering: Herstructurering waarbij dezelfde economische functie behouden blijft. Herprofilering: Herstructurering waarbij de economische functie een andere wordt. Transformatie: Herstructurering waarbij de economische functie verdwijnt; in dit geval wordt het terrein onttrokken aan de voorraad bedrijventerreinen. Herstructureringsopgave Tot de totale herstructureringsopgave worden alleen die (delen van) bedrijventerreinen gerekend, waarbij sprake is van herstructurering met behoud van de economische c.q. bedrijfsfunctie. Het gaat derhalve alleen om de hierboven genoemde typen revitalisering en herprofilering. Op het type transformatie, waarbij sprake is van het onttrekken van terrein(en) aan het bedrijventerreinenareaal, wordt in dit onderzoek niet nader ingegaan. Wel wordt aangegeven hoeveel hectaren door transformatie aan het totale bedrijventerreinenareaal worden onttrokken. De hierboven onderscheiden typen herstructurering kunnen dus betrekking hebben op het gehele terrein of op delen van een terrein. Bovendien kunnen meerdere typen voorkomen op een bedrijventerrein. Afbakening bedrijventerreinen Jaarlijks wordt onder alle gemeenten in Nederland de enquête bedrijventerreinen en kantoorlocaties (IBIS) gehouden. De IBIS-enquête verschaft kwantitatieve en kwalitatieve informatie over alle bedrijventerreinen groter dan 1 hectare bruto. In het onderhavige onderzoek worden in principe deze terreinen in beschouwing genomen. Naast de zeer kleine bedrijventerreinen vallen ook kantoorlocaties, winkelgebieden en solitaire bedrijfslocaties die niet in IBIS zijn opgenomen, buiten het bestek van dit onderzoek. Oppervlakte bedrijventerreinen Voor het weergeven van de oppervlakte van een bedrijventerrein bestaan twee maten, namelijk bruto en netto oppervlakte. De bruto oppervlakte is de totale oppervlakte van het bedrijventerrein verminderd met de oppervlak te van eventuele gedeelten binnen het terrein die een andere bestemming (wonen, landelijk gebied, e.d.) hebben. De netto oppervlakte is de bruto oppervlakte verminderd met de oppervlakte voor openbare voorzieningen zoals wegen, groenstroken, water en dergelijke. In dit onderzoek wordt uitgegaan van bruto hectaren, tenzij anders vermeld. 9

12 1.3 Aanpak Het IBIS-bestand vormt het vertrekpunt van het onderzoek naar de totale omvang van de herstructureringsopgave in de G30. In de IBIS-enquête is dit jaar voor het eerst een vraag opgenomen over herstructurering en veroudering van bedrijventerreinen. Door beantwoording van deze nieuwe vraag geeft elke gemeente, per bedrijventerrein, de volgende informatie over herstructurering en veroudering per 1 januari 2002: a) het terrein is niet verouderd, dan wel b) het terrein is verouderd maar er bestaan echter nog geen plannen voor herstructurering, of c) het terrein is verouderd, aanvang herstructurering binnen drie jaar, of d) het terrein wordt momenteel geherstructureerd, of e) het terrein is na 1990 reeds geherstructureerd. Nota bene: de categorieën C en D zijn relatief breed gedefinieerd. Zo schrijft categorie C voor dat er concrete plannen voor herstructurering moeten bestaan, maar dit kan zowel een regel in een raadsbesluit zijn als een ver uitgewerkt plan van aanpak. Op dezelfde manier zitten in categorie D zowel terreinen waar net de eerste schop de grond is ingegaan, als terreinen waar de herstructurering bijna voltooid is. Bij de beantwoording van de IBIS-vraag is de interpretatie overgelaten aan de betreffende gemeentelijke contactpersoon. Fase 1: Verhogen respons IBIS-vraag Gezien het feit dat voor de vraag over herstructurering op de uiterste inleverdatum van de IBISenquête een responspercentage van slechts circa 50% 2 gold, is in fase 1 een aantal gemeenten nagebeld om de vraag zo volledig mogelijk ingevuld te krijgen. Daarbij zijn de volgende criteria gehanteerd: De gemeente mag niet tot de G30 behoren, want die worden in een apart onderzoek bevraagd (fase 2). De gemeente moet meer dan één bedrijventerrein hebben met een bruto oppervlakte van minimaal 10 hectaren en met jaar van opvoering vóór Als gevolg van deze belactie is de landelijke respons verhoogd naar circa 80%. In het kader van de pilotstudie voor de G30 zijn daarnaast de IBIS -contactpersonen van de betreffende gemeenten gebeld om de respons van de IBIS -vraag voor deze gemeenten op 100% te brengen. 2 Het responspercentage heeft betrekking op het aantal terreinen. 3 Indien een bedrijventerrein nieuw aangeleverd wordt door de contactpersoon wordt een variabele aangemaakt met het jaar van opvoering. In de beginfase van de IBIS-registratie, halverwege de jaren 70, zijn veel terreinen tegelijkertijd aangeleverd. Het jaar van aanleveren werd het jaar van opvoering/bestaan, dit terwijl het vaak reeds lang bestaande terreinen betrof. Iets dergelijk vond ook plaats begin jaren Besloten werd om alle terreinen met een bruto oppervlakte van meer dan 1 hectare te registreren. Het resultaat was een toename van meer dan terreinen die als jaar van opvoering 1991 hebben. Ook tegenwoordig komt het wel voor dat terreinen aangeleverd worden door contactpersonen die reeds vele jaren bestaan maar die om een of andere reden nooit geregistreerd zijn. Als deze terreinen zonder oppervlaktehistorie voor wat betreft uitgifte aangeleverd worden dan wordt het jaar van opvoering het jaar van aanleveren. 10

13 Fase 2: Inventarisatie herstructureringsopgave G30 In fase 2 is onder de G30-gemeenten nader onderzoek verricht naar de daadwerkelijke omvang, het type en de kwalitatieve aspecten van herstructurering. Hiervoor is een selectie gemaakt van terreinen op basis van de uitkomsten van de IBIS-vraag. Terreinen waar op dit moment herstructurering plaatsvindt of waar deze binnen drie jaar aanvangt (respectievelijk de antwoordcategorieën D en C), zijn beoordeeld op basis van een checklist (zie bijlage 1). Deze checklist is in een telefonisch interview per terrein met een betrokken gemeenteambtenaar of projectleider langsgelopen. De checklist levert, naast informatie over type en omvang van herstructurering, ook informatie over knelpunten en oplossingsrichtingen ten aanzien van ruimte, aanzicht/uitstraling, ontsluiting en milieuhygiëne. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt aangegeven hoe groot de herstructureringsopgave in de G30-gemeenten is. In eerste instantie wordt ingegaan op de IBIS -uitkomsten. De herstructureringsopgave is in dit geval gebaseerd op hele terreinen. De uitkomsten voor de G30-gemeenten worden weergegeven naar fase ( verouderd, maar nog geen plannen, herstructurering binnen 3 jaar en herstructurering loopt nu ) en worden naast de landelijke uitkomsten geplaatst. In tweede instantie komen de resultaten van het empirisch onderzoek (pilotstudie G30) aan bod. De herstructureringsopgave die hier wordt gepresenteerd, is gebaseerd op het daadwerkelijk aantal hectaren verouderd en te herstructureren terrein. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar type herstructurering (revitalisering, herprofilering). Tenslotte wordt stilgestaan bij de geografische verdeling van de G30-herstructureringsopgave over provincies en stadsgewesten. Vervolgens vindt in hoofdstuk 3 benchmarking plaats, waarbij de G30-gemeenten achtereenvolgens worden vergeleken met Nederland, de provincies en de stadsgewesten. Tot slot wordt in hoofdstuk 4 aangegeven welke aspecten van veroudering zichtbaar zijn op de terreinen binnen de G30 en welke knelpunten daarbij horen. Ook wordt gekeken naar de oplossingen en oplossingsrichtingen die op de terreinen voor de diverse problemen zijn bedacht. Een en ander wordt verduidelijkt met voorbeelden uit de telefonische enquêtes. 11

14 2. Omvang herstructureringsopgave G Inleiding In de gemeenten die bekend staan als de G30 liggen op 1 januari 2002 in totaal 567 bedrijventerreinen. Het totaal aan bruto oppervlak van deze terreinen is hectaren. De netto oppervlakte bedraagt hectaren. Hiervan zijn nog hectaren uitgeefbaar. Van de bedrijventerreinen worden in het IBIS-bestand, behalve de oppervlaktegegevens, ook een aantal kwalitatieve kenmerken vastgelegd zoals ontsluitingskenmerken, milieukenmerken en locatietypen. Met name het laatste kenmerk is van belang omdat dit kenmerk de aard van het terrein omschrijft. Bij een term als zeehaventerrein of distributiepark heeft men vaak wel een bepaald beeld voor ogen (zie kader). Zeehaventerreinen: terreinen met een laad-/loskade langs diep vaarwater toegankelijk voor grote zeeschepen. De zeehaventerreinen in met name Amsterdam, Rotterdam, Delfzijl en Terneuzen kennen veel zware industrie maar worden wel tot de categorie zeehaventerreinen gerekend. Gemengde terreinen: terreinen met een hindercategorie 1, 2, 3 of 4, bestemd voor reguliere bedrijvigheid en niet behorend tot de terreinen die zijn getypeerd als hoogwaardig bedrijvenpark of distributiepark. Deze terreinen kennen een gevarieerd aanbod aan bedrijvigheid voornamelijk bestaande uit licht moderne industrie en overige ( modale ) industrie. In een enkele situatie kan men nog (wat) zwaar milieuhinderlijke industrie of een (klein) aantal transport- en distributiebedrijven aantreffen. Kenmerkend voor deze terreinen is de aanwezigheid van bedrijven uit de voedings- en genotmiddelenindustrie, textielindustrie, kledingindustrie, schoen- en lederwarenindustrie, houten meubelindustrie, papier- en papierwarenindustrie, bouwmaterialen-, aardewerk- en glasindustrie, metaalproductenindustrie, machine-industrie, elektrotechnische industrie, transportmiddelenindustrie, instrumenten- en optische industrie, de bouwnijverheid en bouwinstallatiebedrijven. In mindere mate kan ook gedacht worden aan groothandelsbedrijven en luchthavengebonden transport- en distributiebedrijven. Hoogwaardige bedrijvenparken: terreinen die specifiek zijn bestemd voor bedrijven met hoogwaardige (productie- en of R&D-) activiteiten. Kenmerkend voor deze terreinen is de aanwezigheid van bedrijven uit de elektrotechnische industrie, biotechnologie, instrumenten- en optische industrie en overige hoogwaardige industrie zoals muziekmiddelenindustrie en fotolaboratoria. Ook moet gedacht worden aan bedrijven uit de IT-industrie die zich specifiek richten op onderzoek en/of productie van IT-middelen. In enkele situaties kan er ook bedrijvigheid uit de voedingsmiddelenindustrie, kledingindustrie, schoen- en lederwarenindustrie, hout- en meubelindustrie, papier- en papierwarenindustrie, bouwmaterialen-, aardewerk- en glasindustrie, metaalproductenindustrie, machine-industrie, transportmiddelenindustrie, de bouwnijverheid en bouwinstallatiebedrijven aangetroffen worden. Deze industrie mag echter niet beeldbepalend voor het terrein zijn. Distributieparken: terreinen die specifiek zijn bestemd voor transport-, distributie- en groothandelsbedrijven. Denk aan bedrijven die activiteiten ontplooien op het vlak van de spoorwegen, het wegvervoer en de binnenvaart. Hieronder vallen ook veem- en pakhuisbedrijven, expediteurs, cargadoors, bevrachters en andere tussenpersonen en reisbureaus waarbij het hier echter alleen gaat om die delen van de reisbureaus die de administratieve taken vervullen. Het gaat dus niet om de zogenaamde frontoffices van de reisbureaus waar men een reis boekt. Het merendeel van de bedrijventerreinen in Nederland, zowel in aantal als in omvang, is van het type gemengd terrein. Voor de groep van de G30 is de verhouding van de verschillende typen bedrijventerreinen weergegeven in figuur

15 Figuur 2.1: Verdeling van de werklocatietypen in de G30-gemeenten, naar bruto oppervlakte en aantal Bron: IBIS 2002; bewerking ETIN Adviseurs Uit bovenstaande figuur blijkt dat de aantallen bedrijventerreinen en de bruto oppervlakten per werklocatietype niet met elkaar in verhouding zijn. Meer dan 80% van de terreinen is van het type gemengd terrein, terwijl dit maar 50% van het bruto areaal beslaat. De zeehaventerreinen maken daarentegen in aantal een beperkt deel uit van het bedrijventerreinenareaal, maar nemen wel 35% van het oppervlak voor hun rekening. Vanwege de relatief grote omvang van zeehaventerreinen zal hieraan apart aandacht worden besteed in paragraaf Herstructureringsopgave G30 In paragraaf 1.2 is een definitie gegeven van de herstructureringsopgave. In deze paragraaf wordt de opgave voor de G30-gemeenten beschreven. Allereerst komen de resultaten van de landelijke inventarisatie middels de IBIS-enquête aan bod (paragraaf 2.2.1). De totale omvang van het aantal te herstructureren terreinen en het aantal hectaren dat hiermee is gemoeid, uitgesplitst naar fase van veroudering/herstructurering, worden vergeleken met de uitkomsten voor heel Nederland. Vervolgens worden in paragraaf de uitkomsten van de pilotstudie voor de G30 in kaart gebracht. Deze uitkomsten geven inzicht in het aantal daadwerkelijk te herstructureren hectaren. Ook hier wordt aangegeven in welke fase van herstructurering zich de terreinen die behoren tot de herstructureringsopgave, bevinden. Daarnaast wordt onderscheid gemaakt naar type herstructurering. De herstructureringstypen revitalisering en herprofilering behoren tot de opgave. Terreinen die getransformeerd worden, vallen buiten de opgave omdat daar de economische functie verdwijnt. Uiteindelijk resulteren twee cijfers voor de herstructureringsopgave van de G30: het eerste is gebaseerd op de IBIS-uitkomsten, heeft betrekking op hele terreinen en is (dus) niet gecorrigeerd voor transformatieprojecten (hierbij worden delen van bedrijventerreinen onttrokken aan de voorraad). 13

16 Het tweede cijfer is de uitkomst van de pilotstudie en levert een verdere verdieping van de informatie uit de IBIS-enquête. In de pilot is namelijk gevraagd naar de daadwerkelijke omvang van herstructurering en het type herstructurering, zodat niet verouderde delen van terreinen en transformatieprojecten uit de opgave konden worden weggelaten. In paragraaf wordt duidelijk met welk cijfer voor respectievelijk de G30 en Nederland beleidsmakers rekening zullen moeten houden Herstructureringsopgave G30 en Nederland: resultaten IBIS-enquête Aantallen terreinen Uit de IBIS-enquête blijkt dat van de 567 bedrijventerreinen in de G30 bijna tweederde (circa 370 terreinen) niet is verouderd. Het gaat hier om bedrijventerreinen van relatief recente datum en terreinen die recentelijk zijn geherstructureerd. Dit laatste is het geval bij 1 procent (7 terreinen) van het totaal aantal terreinen. Uit bovenstaande volgt dat ruim eenderde (34%) van de terreinen in de G30 is verouderd. Dit komt neer op 195 terreinen. Op circa 40 van deze 195 terreinen (7%) is momenteel herstructurering aan de gang (zie figuur 2.2). Figuur 2.2: Verdeling respons G30 over IBIS-antwoordcategorieën Ja, terrein is verouderd, aanvang herstructurering in 3 jaar 14% (81 terreinen, 5530 ha.) Ja, terrein wordt momenteel geherstructureerd 7% (38 terreinen,3151 ha.) Het terrein is na 1990 geherstructureerd 1% (7 terreinen, 291 ha.) Ja, terrein is verouderd, herstructureringsplan nen bestaan niet 13% (76 terreinen, 1562 ha.) Nee, terrein is niet verouderd 65% (365 terreinen, ha.) Bron: IBIS 2002; bewerking ETIN Adviseurs NB: percentages hebben betrekking op aantallen terreinen In de 486 Nederlandse gemeenten die in de IBIS database opgenomen zijn, liggen bedrijventerreinen. Deze terreinen hebben een gezamenlijk oppervlak van ruim hectaren. 14

17 Net als bij de G30-gemeenten blijkt van het totale bedrijventerreinoppervlak tweederde (64%) niet verouderd te zijn. Voor het resterende derde deel (34%) van het totale nationale areaal geldt dat veroudering merkbaar en herstructurering noodzakelijk is. Dit komt neer op circa terreinen. Voor driekwart van deze verouderde terreinen bestaan reeds concrete plannen voor herstructurering. Hiervan zou, volgens de gemeenten, het merendeel nog in de komende drie jaar moeten aanvangen. Aantallen hectaren Van belang is uiteraard ook het aantal hectaren waarop de herstructurering en de veroudering betrekking hebben. In de IBIS-enquête wordt uitgegaan van hele terreinen. In tabel 2.1 is per fase van veroudering weergegeven om hoeveel hectaren het gaat. Op basis van de IBIS -uitkomsten resulteert voor de G30 een herstructureringsopgave van hectaren. Voor meer dan de helft hiervan, namelijk hectaren, bestaan plannen voor herstructureringsprojecten die naar verwachting binnen een periode van drie jaar zullen aanvangen. Op dit moment is reeds een start gemaakt met herstructurering op hectare bedrijventerrein. De hectaren die weliswaar verouderd zijn, maar waarvoor nog geen herstructureringsplannen bestaan, vormen het resterende en kleinste deel van de opgave. Tabel 2.1: Resultaten IBIS-vraag herstructurering voor G30 en Nederland (bruto hectaren) Antwoordcategorie Beschrijving Oppervlakte terreinen enquête G30 Oppervlakte terreinen enquête NL A Nee, terrein is niet verouderd B Ja, terrein is verouderd, herstructureringsplannen bestaan niet C Ja, terrein is verouderd, aanvang herstructurering in 3 jaar D Ja, terrein wordt momenteel geherstructureerd B+C+D Totale herstructureringsopgave E Nee, het terrein is na 1990 reeds geherstructureerd A-E Totaal *) *) Het totale bruto bedrijventerreinenareaal in Nederland is ha. Kolom 3 telt slechts op tot , omdat voor ha niet bekend is in welke categorie ze vallen. Bron: IBIS 2002; bewerking ETIN Adviseurs 15

18 De Nederlandse herstructureringsopgave omvat in totaal circa hectaren. De aanvang van het merendeel van de herstructureringsprojecten staat gepland in de komende drie jaar. In totaal gaat het om bijna hectaren. Op dit moment worden reeds meer dan hectaren bedrijventerrein aangepakt. De lange termijnopgave (aanvang project na drie jaar) bedraagt op dit moment hectaren. Met name dit cijfer is echter aan verandering onderhevig: elk moment komen er nieuwe terreinen bij waar veroudering wordt onderkend en men bezig is met de voorbereiding van plannen voor herstructurering. Resultaten per gemeente In bijlage 2B is per G30-gemeente aangegeven wat de verhouding is tussen de omvang van het totale bedrijventerreinenareaal van de gemeente en de omvang van het areaal verouderd bedrijventerrein. In de gemeente Haarlem is het percentage van het totale areaal bedrijventerreinen dat een herstructureringsopgave kent het hoogst. In dit geval gaat het om één relatief groot terrein, namelijk Waarderpolder. In de gemeenten Arnhem, Hengelo en s-hertogenbosch die ook meer dan 70% scoren, is sprake van meerdere terreinen die voor herstructurering in aanmerking komen. De lage score voor Rotterdam is onder andere te verklaren uit het feit dat deze gemeente met haar omvangrijke haventerreinen verreweg het grootste bedrijventerreinenoppervlak heeft Herstructureringsopgave G30: resultaten pilotstudie Herstructureringsprojecten kunnen hele terreinen beslaan, maar ook delen van terreinen. De IBISenquête geeft hier geen uitsluitsel over. Evenmin wordt aan de hand van de IBIS -vraag over herstructurering zicht verkregen op het type herstructurering. Beide zaken zijn daarom via telefonische interviews achterhaald. Hierbij is gebruik gemaakt van een checklist (zie bijlage 1). Omdat voor het overgrote deel van de terreinen in categorie B nog geen beeld is gevormd ten aanzien van het precieze aantal te herstructureren hectaren en het type herstructurering, zijn de interviews alleen zijn gehouden voor de terreinen in de C- en D-categorieën. Om die reden is er in vergelijking met de IBIS-resultaten geen nieuwe informatie beschikbaar voor de B-terreinen. Typen herstructurering Allereerst is door middel van de pilotstudie voor de categorie C en D-terreinen zicht verkregen op het type herstructurering dat aan de orde is. In paragraaf 1.2 zijn de drie mogelijke typen herstructurering beschreven. Alleen het terreinoppervlak dat wordt gerevitaliseerd en/ of geherprofileerd behoort tot de herstructureringsopgave, omdat hier de economische functie behouden blijft. Voor het deel van de herstructureringsopgave waar herstructurering binnen drie jaar aanvangt of reeds heeft aangevangen, gaat het bij de meeste projecten om revitalisering. In totaal zullen hectaren op korte termijn worden gerevitaliseerd (zie tabel 2.2). In de meeste gevallen, namelijk bij 57% van de revitaliseringsprojecten, heeft revitalisering betrekking op hele terreinen. Anders is dit bij herprofilering. Deze vorm van herstructurering heeft meestal betrekking op delen van terreinen. Herprofilering is bij 30 projecten aan de orde en heeft betrekking op 665 hectaren. Vaak wordt herprofilering gecombineerd met revitalisering en/ of transformatie. Er zijn vijf pure herprofileringprojecten. 16

19 Transformatie speelt op 18 terreinen. Hiermee zijn 220 hectaren gemoeid. Het betreft vaak kleinere delen van terreinen of kleine binnenstedelijke terreinen die een woonbestemming krijgen. Zoals eerder aangegeven, wordt het te transformeren oppervlak niet tot de herstructureringsopgave gerekend. Tabel 2.2: Herstructurering in de G30 naar type Antwoordcategorie C Beschrijving Ja, terrein is verouderd, aanvang herstructurering in 3 jaar Revitalisering Herprofilering Transformatie Totaal opgave 4 Aantal Bruto Aantal Bruto Aantal Bruto terreinenomvang terreinenomvang terreinenomvang Aantal terreinen Bruto omvang D Ja, terrein wordt momenteel geherstructureerd C+D Herstructurering die in de komende drie jaar wordt aangepakt Bron: ETIN Adviseurs (telefonische interviews) In bijlage 3 staat per herstructureringsproject vermeld hoeveel hectaren worden gerevitaliseerd, geherprofileerd of getransformeerd. Precieze omvang herstructurering Uit de telefonische enquêtes blijkt dat in werkelijkheid vaak delen van terreinen en niet hele terreinen aan herstructurering worden onderworpen. In tabel 2.3 is om die reden in de vijfde kolom het in de interviews naar voren gebrachte, meer precieze, aantal hectaren waarop herstructurering en veroudering van toepassing zijn, weergegeven. 4 De totale opgave is de optelsom van de oppervlakten te revitaliseren en te herprofileren terrein. 17

20 Tabel 2.3: Herstructureringopgave in de G30 naar fase (IBIS-antwoordcategorie) Antwoordcategorie Beschrijving Aantal terreinen enquête Bruto omvang hele terreinen Bruto omvang herstructurering Opp. herstructurering/ opp. bedrijventerrein B Ja, terrein is verouderd, herstructureringsplannen bestaan niet % C Ja, terrein is verouderd, aanvang herstructurering in 3 jaar % D Ja, terrein wordt momenteel geherstructureerd % B+C+D Totale herstructureringsopgave % Bron: ETIN Adviseurs (telefonische interviews) Uit de confrontatie van de cijfers in de vierde kolom (oppervlakte hele terreinen) en de vijfde kolom (oppervlakte te herstructureren terreindelen), blijkt dat herstructurering in de praktijk betrekking heeft op gemiddeld 75% van de totale oppervlakte van de terreinen in de categorieën C en D. Wanneer deze verhouding wordt losgelaten op het areaal verouderd bedrijventerrein waarvoor nog geen plannen bestaan (categorie B), resulteert voor de G30 een gecorrigeerde herstructureringsopgave van hectaren. Van deze opgave wordt op dit moment bijna 30 procent aangepakt. Binnen drie jaar worden nog eens circa hectaren bedrijventerrein (54 procent) aan herstructurering onderworpen. Of de resterende hectaren na een periode van drie jaar daadwerkelijk aan herstructurering worden onderworpen, is op voorhand nog niet zeker. De aantallen terreinen en de omvang van bedrijventerreinen in de kolommen 3 en 4 van tabel 3.1 komen niet overeen met de informatie afkomstig uit de IBIS-enquête. Bij de telefonische interviews is namelijk in een aantal gevallen afwijkende informatie verstrekt: zowel ten aanzien van de omvang van terreinen in bruto hectaren als het aantal terreinen zijn wijzigingen aangebracht voor de terreinen in de geïnterviewde categorieën C en D. Het aantal terreinen blijkt lager uit te vallen (170 in plaats van 195). Dit komt doordat in een aantal gemeenten twee of meer IBIS-(deel)terreinen als één terrein worden beschouwd en deze om die reden zijn samengevoegd. De bruto omvang van de herstructureringsopgave (kolom 5) is gebaseerd op de gecorrigeerde getallen die voor de C en D-terreinen uit de telefonische enquête zijn verkregen Twee onderzoeken, één cijfer De pilotstudie naar de omvang van de herstructureringsopgave binnen de G30-gemeenten leidt tot een verdieping van de uitkomsten van de IBIS -enquête. Uit nader onderzoek naar het daadwerkelijke aantal te herstructureren hectaren en het type herstructurering volgt dat de herstructureringsopgave voor de G30 circa hectare bruto bedraagt. Dit is ongeveer driekwart van de totale oppervlakte van de verouderde terreinen. 18

21 In onderstaande figuur worden de belangrijkste uitkomsten voor de G30-gemeenten nog eens samengevat. Figuur 2.3: Totaaloverzicht herstructureringsopgave in de G30-gemeenten (per ) Totaal bedrijventerreinen Noord G30 - Brabant: terreinen ha ha bruto Wel herstructureringsopgave Geen herstructureringsopgave Verouderd Geen plannen ha 64 Antw.cat terreinen b) bbbbbb)64 Revitalisering: ha 78 Antw.cat projecten c/d) cc)81 Herprofilering: ha ha Antw.cat 6 projecten c/d) Transformatie: 61 ha Antw.cat.c/d) 10 projecten Niet verouderd N.v.t.: deel ha Antw.cat 16 projecten c/d) projecten Niet (meer) verouderd: ha Antw.cat 421 terreinen a/e) a/e)21 Herstructureringsopgave G30 Herstructureringsopgave ha Noord - Brabant: Antw.cat b/c/d) ha Bron: ETIN Adviseurs Wanneer wordt aangenomen dat de uitkomsten van de G30-pilot representatief zijn voor heel Nederland, levert een soortgelijke rekensom voor Nederland een herstructureringsopgave op van hectare in plaats van hectare. Uitgesplitst naar fase van veroudering/ herstructurering leidt dit tot het volgende beeld: Tabel 2.4: Herstructureringopgave Nederland naar fase (IBIS -antwoordcategorie) Antwoordcategorie Beschrijving Bruto omvang hele terreinen Opp. herstructurering/ opp. bedrijventerrein Bruto omvang herstructurering B Ja, terrein is verouderd, herstructureringsplannen bestaan niet % C Ja, terrein is verouderd, aanvang herstructurering in 3 jaar % D Ja, terrein wordt momenteel geherstructureerd % B+C+D Totale herstructureringsopgave % Bron: IBIS 2002, bewerking ETIN Adviseurs 19