Activiteiten verslag 2009 project " Naar een aangepast maaibeheer voor taluds en oevers"

Transcriptie

1 Activiteiten verslag 2009 project " Naar een aangepast maaibeheer voor taluds en oevers" Organisatie: Samenwerking voor agrarisch landschap vzw 'SVAL' Moerstraat Sint-Laureins Projectkader: Provincie Oost-Vlaanderen, Dienst Landbouw en Platteland "Reglement betreffende de toekenning van subsidies aan verenigingen in het kader van landschapsonderhoud door boeren en/of tuinders" 1

2 Inhoud: I. Projectbeschrijving II. Activiteiten overzicht - Doorstart en uitbouw vereniging - Communicatie, bekendmaking en publicatie - Coördinatie terreinuitvoering III. Beleidsaanbevelingen IV. Bijlages: - Uitnodiging en presentatie infoavond - persberichten I. Projectbeschrijving - Titel van het project : 'Naar een aangepast maaibeheer voor taluds en oevers' - Initiatiefnemers: SVAL "Samenwerking Voor Agrarisch Landschap" is een jonge vereniging opgericht in 2007 door hoofdzakelijk landbouwers die een actieve en positieve bijdrage willen leveren aan het onderhoud van het agrarisch landschap. - Doelstelling en projectcontext: Algemene doelstelling is het streven naar inpassing en waardering voor landschapsonderhoud (in het bijzonder oeverbeheer) geleverd door landbouwers en andere plattelandsbewoners met als doel een kwaliteitsvol agrarisch landschap. Specifiek wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe methodiek, en de uitvoering bij wijze van proef en demonstratie van maaibeheer op taluds en oevers. Dit wordt uitgevoerd op de agrarische percelen en op het publiek domein door boeren en/of tuinders in de gemeente Sint-Laureins, en bij uitbreiding in andere gemeenten in de regio. Er wordt gestreefd om een breder draagvlak voor de methodiek te creëren en de werking te continueren. De leden hebben een heel specifiek oever- en taludmaaier ontwikkeld. Door de inzet van de oever- en taludmaaier zijn oevers, taluds en randen van akkers en weiden tijdens het groeiseizoen gemakkelijk te maaien en in één bewerking wordt ook meteen het maaisel verwijderd. 2

3 Dit aangepast beheer is economischer en ecologischer met verschillende meerwaarden voor landbouw en landschap: - stevigere oevers - betere waterhuishouding - verbeteren van de waterkwalitet - verlaagde N & P- emissie - verlaagde onkruiddruk - op termijn minder maaisel - kansen voor natuurlijke plaagbestrijders - koolstofverrijking van de akker - rijkere flora en fauna De maaier kan ook ingezet worden voor het maaien van oevers langs bermen van openbare wegen en dit volgens het wegbermdecreet. Door de inspanningen van de vereniging om die werkzaamheden te coördineren en met behulp van de inzet van de maaier kan bermbeheer door landbouwers uitgevoerd en opgewaardeerd worden. Het opzet heeft een imago versterkend karakter en past geheel binnen de milieubeschermende en duurzaamheids principes van het provinciaal beleid. De eerste werking heeft reeds zichtbare resultaten op het terrein en heeft ook draagvlakcreërend gewerkt. Een consequente aanpak en verderzetting gaan dit bestendigen en vooral versterken wat de kansen voor een latere instandhouding en terugwinning vergroot. Zie verder de projectaanvraag. 3

4 II. Activiteiten overzicht Met een hart voor landbouw en landschap - Doorstart en uitbouw vereniging In 2008 werd met succes het eerste proefmaaien georganiseerd en door de samenwerkende landbouwers op zoek gegaan hoe de ondertussen opgestarte feitelijke vereniging SVAL zich zou kunnen ontwikkelen. De leden van de vereniging hadden geen voorafgaande ervaring voor het samenwerken binnen een vereniging. Verschillende overlegmomenten en vele onderlinge contacten hebben uiteindelijk richting gegeven aan het project. Het belang en meerwaarde voor de landbouw is steeds de bekommernis geweest en niet steeds even duidelijk in de landbouwconjunctuur van de afgelopen anderhalf jaar. Vanaf 2009 is op regelmatiger basis overleg gepleegd, niet steeds door middel van een gezamenlijke vergadering, maar ook door frequente onderlinge contacten. Bestuursvergaderingen vonden plaats op: 21/01; 08/04;18/05;26/08;5/11 Bij het begin van de jaar, samen met de goedkeuring van het project werd in overweging genomen om de feitelijke vereniging om te vormen tot een vzw, wat uiteindelijk geleid heeft tot de voorbereidingen en de beslissing hierover. Omvorming tot vzw De vereniging 'Samenwerking voor agrarisch landschap' heeft niet zomaar een vzw vorm aangenomen. De voor- en nadelen zijn grondig overwogen. Hiertoe is ook advies ingewonnen bij erkende instanties. Uiteindelijk was iedereen ervan overtuigd dat dit meer kansen en voordelen zal geven om de vereniging uit te bouwen en vooral om de doelstellingen voor landbouw en landschap na te streven. Uiteraard zal dit gepaard gaan met een meer gestructureerde werking, welke ook meer energie vergt. Het is belangrijk dat de ervaring gedeeld wordt vanuit een zogoed mogelijk gestructureerde organisatie. Een belangrijke uitdaging was om passende statuten op te maken, die als leidraad voor de werking van de vereniging konden staan. Deze statuten werden op 5 juni ondertekend door de stichtende leden en neergelegd bij de rechtbank, waardoor de oprichting van de vzw een feit was. De vzw bestaat uit effectieve leden die de wind door de vereniging bepalen. Anderzijds kan ieder met een hart voor landbouw en/of landschap toetreden, vriend worden, sympathisant of donateur zijn. Een kern van de effectieve leden, aangeduid door de algemene vergadering vormen het bestuur, welke zichzelf organiseert. Draagvlak en Werkingsmiddelen Om meer bekendheid te geven en beperkte beschikbare middelen te bekomen is door de vereniging 'een oog voor landschap' ontwikkeld. 'Een oog voor landschap' is voor 5 te 4

5 bekomen. De druk in 2009 is beschikbaar met 5 verschillenden afdrukken. Ze zijn heel eenvoudig te bekomen door storting op rekening of bij de leden. De bijdrage wordt integraal gebruikt voor de inzet aan landschapsbeheer door landbouwers en plattelandsbewoners. - Communicatie, bekendmaking en publicatie Na het eerste werkingjaar is bij diverse instanties interesse naar het opzet ontstaan. Dit heeft aanleiding gegeven tot pers en verdere bekendmaking. Deze is aangegrepen om aan andere partijen het project en werking voor te stellen en in overleg te gaan. Pers: - In landgenoten: In het winternummer 2008/16 verscheen in het middenblad onder de rubriek burenbabbel onder de titel ' Rijkere akkerranden, hogere opbrengst'. Zie bijlage - Landbouwleven Onder de rubriek groenvoorziening in Landbouwleven is het hele verhaal de constructie van de maaier, de oprichting van de vereniging en haar doelstelling mooi verteld. Zie bijlage - Klaroen mei In voorbereiding van de infoavond op 25 mei "Vruchtbaar landschap" wordt het project toegelicht in de gemeentelijk infoblad. Zie bijlage - Filmreportage door AVS voor de uitzendingen van Boer en Buiten In het thema van randenbeheer wordt de meerwaarde van het verwijderen van het maaisel belicht. De taludmaaier en het opzet van SVAL illustreren dit zie garagetv.be Voornaamste overleg met (mogelijke toekomstige) partners: - ECO² : (18/02/09 te Sint Laureins) Het project ECO² vormt mede de start voor de oprichting van de agrobeheersgroepen in de schoot van de Boerenbond. Het was vooral een verkennend en ervaringsuitwisselend gesprek. - Gemeente Kaprijke In eerste instantie werd ervaring en evaluatie van de gemeente Sint-Laureins afgewacht. Na correspondentie, overleg en prijsopgave voor de uitvoering van mogelijke werken wordt met het college uitgekeken naar het volgende werkingsjaar 5

6 - Stad Eeklo Is de gedachte wel genegen, maar gezien de lopende gunning voor de uitvoering van het wegbermbeheer zijn er momenteel geen mogelijkheden. Toch zijn enkele berekeningen gemaakt. - Polderbestuur Slependamme Na het eerste jaar zijn de dijkgraaf en de griffier meer overtuigd van het nut van een aanvullend alternatief maaibeheer van oever. De praktische organisatie bij de werking van de polder blijkt moeilijk te zijn. Er wordt overwogen hoe en waar aan SVAL een opdracht kan gegeven worden voor aanvullend alternatief maaibeheer. - Zwarte Sluispolder Staat open voor demonstratie in het volgende seizoen. In toepassing van oeverbeheer met zware rietkragen in de polder ziet men niet direct een uitwerking. De mogelijkheden voor de directe verwerking van het maaisel wordt als zeer positief beschouwd. Vooral in functie van dijkbeheer wenst men werken in het vooruitzicht te stellen. - Diverse in kader van mogelijkheden voor Leader project Tweede infoavond: Infoavond SVAL " Vruchtbaar Landschap" 25 mei u Plattelandscentrum te Sint-Laureins Voor het tweede jaar op rij richtte de vereniging een infoavond in. Onder de titel "Vruchtbaar landschap" wordt op de infoavond zowel de bekommernis omtrent de vruchtbaarheid van de akkers onder de loep genomen evenals het belang voor de zorg aan het landschap door landbouwers onderstreept. Bodemvruchtbaarheid en een rijk landschap hebben meer raakpunten dan op het eerste zicht zou worden aangenomen. Een 20-tal landbouwers en geïnteresseerden werden verwelkomd. Als gastspreker heeft de heer Kurt Cornelissen, verbonden aan het PCG, uitgebreid ingegaan op verschillende aspecten van bodemvruchtbaarheid en hoe daar vanuit de bedrijfsvoering kan aan bijgedragen worden. Vanuit SVAL werd er met een fotoreportage even terug gekeken op de werking van het vorig jaar maar vooral ook wat het nieuwe werkingsjaar te bieden heeft. De oever- en taludmaaier wordt opnieuw ingezet. Het project "Naar aangepast oeverbeheer" gesteund door de provincie Oost-Vlaanderen in kader van de samenwerking door boeren en tuinders die aan landschapsonderhoud doen, krijgt verder vorm. Hierbij wordt ingespeeld op de voordelen die het biedt; dit betreft niet enkel ecologisch voordeel maar ook verschillende meerwaarden voor de landbouw: goede oeverstructuur en bijgevolg betere waterhuishouding. geen ophoging op de randen van het maaisel maar organische aanrijking van de akker zelf. verlaagde N & P- emissie en verhoogde waterkwaliteit 6

7 op termijn minder maaisel en verlaagde onkruiddruk en bloeiende kruiden bevordering van de overwintering van nuttige insecten met kansen voor natuurlijke plaagbestrijding Tevens wordt het engagement om samen te werken met de gemeente voor het beheer van bepaalde wegbermen toegelicht. Verder wordt er van gedachten gewisseld over nieuwe kansen en inspiratie voor agrarisch landschapsbeheer. Om af te sluiten werden de landbouwers en geïnteresseerden een drankje en een hapje aangeboden. Sectordemonstratie Er werd deelgenomen aan de openlandbouwdag Stad Eeklo op zondag 6 september 2009 op de schoolhoeve Sint Leo. Deze jaarlijkse manifestatie heeft heel wat te bieden en trekt veel landbouwers aan uit de streek. Naast de diverse standhouders was er prijskamp voor vee, schapentenstoonstelling, gymkana, demonstraties G-rijbewijs, kinderanimatie,. Een ideale gelegenheid om het initiatief kenbaar te maken naar de sector. De machines waren dan ook een aantrekkingspunt. Aan de hand van posters, brochures en persoonlijke aanspreking werd meer informatie ter beschikking gesteld. SVAL en de werking werden mee opgenomen in de publicatie.. Foto bij opstelling, met een talrijke opkomst en ruime belangstelling en met het mooie weer was het zeker genieten. Persoonlijke contacten en affiche Door de leden werden landbouwers persoonlijk aangesproken en werden op drie handelsplaatsen waar landbouwers uit de omgeving regelmatig komen, een affiche opgehangen en folders gelegd. In het bijzonder werden de landbouwers van de omgeving Goochelaarstraat opnieuw aangesproken. Hierbij werd het opzet van de maaier en het maaien uiteengezet. Verder werd overwogen bij welke randen en bermen er maaiwerken zouden kunnen uitgevoerd worden. 7

8 Op deze manier is er zicht gekregen op de percelen die in aanmerking kwamen. Opvallend is dat een groot aandeel van de percelen in gebruik zijn door landbouwers uit de niet onmiddellijke omgeving. Tevens is vastgesteld dat de meeste wel het idee genegen zijn maar dat er nog meer tijd en overtuiging nodig zal zijn vooraleer de landbouwers zelf vragende partij zullen zijn. Landbouwers zijn niet direct geneigd te gaan betalen voor het laten uitvoeren van maaiwerk Website In 2008 is de website opgezet en haalde reeds respectievelijke bezoekers aantallen. De bezoekers aantallen zijn verder gestegen tot bijna het dubbel van vorig jaar. Er werden 5378 visits en hits genoteerd. Dit jaar is de website omgezet in een ander programma en verder aangevuld. Er werd hieraan veel energie besteed. Deze is niet vergoed noch in rekening gebracht in het project. Alles gebeurt volledig vanuit vrijwillig initiatief. Tot nu toe zijn nog geen professionelen aangesproken. Ondertussen beslaat de website een 40-tal webpagina's over verschillende thema's en met ook vooral heel wat informatie over de biodiversiteit van het agrarische landschap. De website een belangrijke meerwaarde in de sensibilisatie en kennisverstrekking. History Average/day Totals Month Hits Files Pages Visits KBytes Hits Files Pages Visits KBytes Dec Nov Oct Sep Aug Jul Jun May Apr Mar Feb Jan Coördinatie en terreinuitvoering De maaiwerken zijn opgestart met de bestaande combinatie, met de bedoeling proef en demonstratie uit te voeren, in het bijzonder om oevers en randen opnieuw te maaien die ook het vorige jaar gemaaid werden. Op deze wijze kan verder gewerkt worden om het 8

9 lange termijn effect op te volgen. Verder wordt uitgekeken om in opdracht van landbouwers uit te breiden naar andere randen en oevers. Nagenoeg alle randen die in 2008 gemaaid werden zijn opnieuw gemaaid in 2009, dit aangevuld met randen bij nieuwe percelen en belangrijke verruiming op het openbaar domein. Vorig jaar is ruim 10 km taluds gemaaid. In 2009 is in het totaal meer dan 16 km gemaaid. De maaiwerken zijn uitgevoerd op grondgebied van Kaprijke, alle deelgemeenten van Sint Laureins en Eeklo. Randomstandigheden In het eerste werkingsjaar was nog heel wat tijd geïnvesteerd in het optimaliseren van de maaier. Er werd verder geëxperimenteerd om nog verbeteringen aan te brengen. Niet alle wenselijke aanpassingen zijn ook kunnen doorgevoerd worden. Een nieuwe maaieenheid met inbouw van een vijzel en een nieuwe, iets krachtiger, windturbine zijn niet kunnen opgebouwd worden. Zeker is dat het een grotere werk efficiëntie zou meebrengen. Er is hier evenwel een investeringskost van aan verbonden. Bijgevolg blijft zware en natte vegetatie voor de maaier een moeilijk gegeven. De maaiwerken zijn een paar keren opgehouden door breuk of defect aan de maaier, wat mee enkele verdere verbeteringen noodzakelijk maakten. Dit heeft evenwel vertraging en kosten met zich meegebracht. De maaier werd bij wijze van proef ook bestuurd door andere leden van de vereniging dan het vaste lid die normaal met de maaier werkt. Om de taludmaaier met hydraulische arm in gebruik te geven naar derden is zoals verwacht niet voor de hand liggend. Het vraagt zeker enige gebruikskennis. Een ander gegeven is dat buiten het proef- en demonstratie maaien, dat beperkt gratis wordt aangeboden vanuit het project, landbouwers terughoudend zijn om tegen betaling te laten maaien. De huidige economische crisis en de extra probleemstelling in de landbouwsector komen hier zeker niet aan ten goede. Dit heeft aanleiding gegeven tot het zoeken naar een combinatie die door elke landbouwer zou kunnen gebruikt worden. Hiertoe werd een klepelmaaier in driepunt aangepast en zijn ook al eerste testen uitgevoerd. Deze maaier kan in de toekomst gemakkelijker verhuurd worden, streeft zelfde doelstelling na maar is beperkter in gebruiksbreedte. De coördinatie van het bedoelde maaiwerk heeft niet alleen af te rekenen met hierboven gestelde gegevens maar is het hele seizoen ook sterk beproefd door grote plaatselijke wegomleggingen vanwege werken aan de N434 Dit heeft ook gevolgen voor de algemene organisatie van de vereniging. Waar leden in vogelvlucht slecht één of een paar km van elkaar gevestigd zijn, wordt nu soms 10 a 12 km omgereden, wat spontaan en soepel contact en overleg ondermijnd 9

10 Anderzijds zijn er zeer goede weersomstandigheden geweest om zomermaaiwerk uit te voeren, waar dan ook dankbaar gebruikt van gemaakt is en de kans geboden heeft bijkomend maaiwerk aan te pakken. Voor het beheer van dijken, zijn testen en maaiwerken uitgevoerd, en dit met goede resultaten. Ook hier kan het maaisel in veel gevallen rechtstreeks op de aanpalende akker gebracht worden. Uitvoering van werken Zoals aangegeven is er gekozen voor een cluster van de demo's in de omgeving van Brouwersweg - Goochelaarstraat zodat dit gemakkelijk in het landschap herkenbaar zou worden en een groter demonstratieve waarde zou hebben. De coördinatie en de uitvoering van de werken kunnen naar 3 omstandigheden ingedeeld worden. - maaiwerk in weiland en grasland (juni sept) - maaien van bermen ( tweede helft juni) - maaiwerk na de oogst ( aug. - oktober) 1. Maaiwerk in weiland en grasland. Het maaien in weiland en grasland biedt het voordeel dat niet dient gewacht te worden tot na de oogst. Het maaisel wordt mooi verspreid op de weide of over het gemaaide raaigras en droogt daar op. Het heeft geen enkel gevolg voor de verdere teelt. Op weiland waar reeds herhaalde malen het maaisel van de aanpalende oever werd verspreid is geen bijkomende onkruidgroei te bemerken. Onder de goede groeiomstandigheden van het weiland op dat moment maken onkruiden geen kans. Het maaien en wegbrengen van maaisel in de periode voor de zomer heeft een sterk verschralend effect. In het 10

11 tweede jaar was dit reeds duidelijk merkbaar is, hierdoor waren geen herbiciden meer nodig. Een praktisch voordeel is dat de taludmaaier toelaat om over de afsluiting te maaien. Hierbij aansluitend is het maaien van oevers langs randen natuur met beheersovereenkomst van de VLM. Het voorkomt dat de oevers in groot contrast met de rand staan. 2. Maaien van bermen Het betreft onderhoud van bermen, en is dus het aandeel van het project dat op openbare domein is uitgevoerd. De bermen werden gemaaid vanaf 15 juni. Met de gemeente Sint Laureins is er een overeenkomst voor het beheer volgens het decreet van de Brouwersweg en de Krielstraat. Maaien en verwijderen van maaisel is tweemaal uitgevoerd. Grote delen zijn met cirkelmaaier gemaaid, waardoor het gemakkelijker gehooid kon worden. Het hooi wordt gebruik door hobbylandbouwers die meehelpen aan de werkzaamheden. Ook een groot gedeelte van de Goochelaarstraat is het maaisel nadat het door de gemeente gemaaid werd verwijderd. Bij een tweede maaibeurt werd eveneens het maaisel verwijderd + extra maaiwerk uitgevoerd aan de aansluitende taluds. Bij een vergelijkende vraagstelling door landschap en Natuur Meetjesland betreffende wegbermbeheer bij de verschillende gemeenten van het Meetjesland is het initiatief ism de Gemeente Sint-Laureins positief bevonden. 3. Maaiwerk na de (graan)oogst Maaiwerk na de graanoogst ligt voor de hand. Maaien na de maïsoogst daarentegen is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden. Er zijn goede afspraken nodig dat het snel na de oogst kan uitgevoerd worden. Een pijnpunt blijft dat het maaiwerk niet geheel gratis voor de landbouwer kan uitgevoerd worden. De landbouwer grijpt dan eerder naar zijn eigen maaimogelijkheden, maar waardoor het maaisel niet verwijderd wordt en een negatieve spiraal ontstaat 11

12 voor de vegetatie op die randen. Langs polderwaterlopen worden oevers verder op het seizoen door de polderruimingswerken ontdaan van vegetatie. Dit levert geen gelijkaardig resultaat voor de conditie van de oevers en zorgt dikwijls voor overlast van het maaisel voor de landbouwers. Zomermaaiwerk met type taludmaaier is in beginfase eerder aanvullend dan vervangend voor het maaikorfruimen. De voordelen komen ook ten goede komen aan het beheer door de polderbesturen. Reeds een duidelijk betere vegetatie merbaar na vorig jaar 2 x gemaaid te worden met rechtstreeks afvoer van maaisel. Deze rand werd opnieuw gemaaid na de oogst. Er is een zichtbare stevige oever aanwezig. 12

13 4. Uitbreiding Verder werden zoals reeds aangegeven testen en maaiwerk uitgevoerd met de klepelmaaier met zijdelingse uitwerp. De maaier is via schenking ter beschikking gesteld aan de vereniging. De coördinatie voor herstelling en opnieuw in werking stellen is meegenomen in het project. De maaier werd reeds door verschillende landbouwers gebruikt. Het is de bedoeling een verhuur zonder winstoogmerk op te zetten voor de klepelmaaier met zijdelingse uitwerp. Dit is ondermeer de uitdaging voor

14 III. Beleidsaanbevelingen Inzake de methodiek van het maaien. Een aangepast oeverbeheer omvat het maaien van oever in het groeiseizoen, hierbij wordt steeds het maaisel verwijderen tot buiten de oever. Economisch gezien kan dat best in één bewerking.de methodiek biedt heel wat voordelen voor landbouw en landschap. - stevigere oevers - betere waterhuishouding - verlaagde N & P- emissie & betere waterkwaliteit - verlaagde onkruiddruk - op termijn minder maaisel - kansen voor natuurlijke plaagbestrijders - koolstofverrijking van de akker - rijkere flora en fauna Om elk van deze voordelen op zich, is het toepassen van een aangepast maaibeheer reeds verantwoord. Alle kansen dienen aangegrepen te worden om het maaien met inbegrip van het verwijderen van het maaisel zoals bedoeld te stimuleren. Ontwikkelen van aangepaste machines voor bepaalde omstandigheden en uitvoeren van demonstraties zijn hierbij belangrijk. Aandacht voor de inpassing in het werkschema en teeltplan lijkt op het eerste zicht moeilijk, maar oplosbaar en een kwestie van tijd om in dit patroon te denken. Het ter beschikking zijn van meerdere gelijkaardige machines en personen die er mee gaan werken zal aanzetten tot een verdere inburgering. Integratie van methodiek door andere beheersinstanties Wanneer een dergelijke beheerstechniek ook toegepast wordt door andere instanties zal dit ook gemakkelijk ingang vinden bij de landbouwers. Vanuit de waterlopen beherende instanties zou ook aan de landbouw een dienst bewezen worden wanneer geen ophopingen van maaisel gemengd met slib op de rand van de akker komen. De methodiek zal de ecologische waarde van de taluds bij de waterlopen versterken. Niet steeds kan het maaisel rechtstreeks op de akker geblazen worden. Hier is de toelating tot een kleinschalige compostering op akker of bedrijfsschaal een noodzaak. Meewerking aan het project heeft een belangrijke meerwaarde voor beheersinstanties. 14

15 Participatie van landbouwers bij het beheer van landschap De landbouwers kunnen sterk bijdragen tot het beheer van het landschap. Vanuit verschillende beleidsdomeinen is een andere ingesteldheid wenselijk. Landschaps- en natuurbeheer door landbouwer verdienen een grotere waardering en stimulering en mag niet afgedwongen moeten worden als randvoorwaarde. Dit geeft aanleiding tot een negatieve ingesteldheid van de landbouwers. Agrarisch landschapsbeheer dient veeleer beschouwd te worden als een maatschappelijke bijdrage door de landbouwers, waarvoor ze hun onkosten kunnen in rekenschap brengen. Er dient naar gestreefd te worden dat de landbouwers in de eerste plaats de kans krijgen mee te werken en inkomsten te generen vanuit hun directe omgeving. Waarom mag een werk in aanneming veel kosten en waarom zou wat de landbouwers doen gratis moeten zijn? Zijn hier geen belonende vergoedingen mogelijk? Is de maatschappij die belonende vergoeding niet verschuldigd aan de landbouw. Een stap verder is landbouwers laten instaan voor het onderhoud aan de berm langs landelijke wegen. Dit kan een invulling zijn van landbouwverbreding naar landschapsbeheer. Met de vereniging wordt uitgekeken om hierop een antwoord te bieden. Organiseren van vrijwillig landschapsbeheer en ter beschikking stellen van de specifieke (hulp)machines. Er kan niet verwacht worden dat landbouwers investeren in machines die zij voor landschapsbeheer kunnen gebruiken maar geen opbrengst teweeg brengt voor hun bedrijf. Basismachines zoals trekkers en kipwagens zijn wel ter beschikking, maar specifieke machines niet. Voor een aantal omstandigheden zijn de machines niet of niet goed ontwikkeld, juist omdat er geen economisch doel aangekoppeld is. Specifieke landschapsmachines (ruimer dan de taludmaaier) kunnen gedeeld gebruikt worden. Deze kunnen zinvol ingezet worden vanuit een groep of samenwerking. Er wordt meteen geduid op het verschil met de klassieke machine-ring in functie van productiemachines. Het herkennen en organiseren van het (vrijwilligers)werk in functie van landschapsbeheer door landbouwers is een belangrijk knooppunt. Voor de maatschappij en de landbouw heeft dit een win-win situatie. De landbouwer gaat tegen vergoeding van onkosten meewerken, de maatschappij helpt bij de organisatie. Dit is een ander uitgangspunt dan (rand)voorwaarden die afgedwongen worden zonder te weten of de economische activiteit van het landbouwbedrijf dit kan dragen. Het opzetten en voldoende ondersteunen van samenwerkingen voor agrarisch landschap is de sleutel tot sensibilisering en concrete uitvoering van landschapsbeheer met betrokkenheid van de lokale bevolking. Hier liggen kansen om tot een breed verspreid en gebiedsdekkend, duurzaam landschapsbeheer te komen. 15

16 Draagvlak voor positief omgaan met landschap Het project en voorbeeldprojecten in het algemeen betreffende agrarisch landschapsbeheer leveren een belangrijke bijdrage in het creëren van een draagvlak om positief om te gaan met landschap en de waarden ervan te onderstrepen De landbouw hoeft niet langer de natuurlijke elementen in zijn bedrijf als vijand te beschouwen. De hedendaagse gemechaniseerde landbouw is in staat elke bedreiging van de natuur naar de landbouw in de kortste keren ongedaan te maken. Voor de vorige generatie landbouwers was dit nog anders. In de huidige generatie landbouw dient men te beseffen dat de natuur de bedrijfsvoering een handje kan toesteken: denken aan bestuiving, natuurlijke plaagbestrijding, afwatering, en daarom moet er ook met respect mee omgegaan worden. De uitvoering van praktijkvoorbeelden wekt de nieuwsgierigheid, maakt overleg mogelijk en geeft aanleiding tot sensibilisering.. Tot slot Op het terrein zijn de eerste resultaten van aangepast maaibeheer voor taluds en oevers reeds duidelijk zichtbaar. De positieve ervaringen worden met anderen gedeeld met een toenemende belangstelling tot gevolg. Het project heeft dit mogelijk gemaakt. Een brede toepassing en de praktische organisatie is niet zo voor de hand liggend. Dit heeft te maken met een economisch gegeven maar ook met een noodzakelijke visiewijziging die dient doorgevoerd te worden. Met de vereniging is een basis gelegd om hier verder aan te bouwen. We zijn ervan overtuigd dat heel wat te ondernemen is voor een kwaliteitsvol agrarisch landschap. Een waardering voor de inspanningen die door landbouwers geleverd wordt voor landschapsbeheer is dan ook meer dan op zijn plaats. Er wordt uitgezien naar verdere samenwerking en overleg met de Provincie en tal van andere partners, zoals bijvoorbeeld de polderbesturen en gemeentebesturen om enerzijds het projectmatig werken verdere kansen te geven en anderzijds een duurzame werking na te streven. 16