Bloeiende bermen voor bijen en vlinders

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bloeiende bermen voor bijen en vlinders"

Transcriptie

1 Bloeiende bermen voor bijen en vlinders in samenwerking met landbouwers & plattelandsbewoners s en bloeiende planten

2 Inleiding Vzw Samenwerking voor Agrarisch Landschap (SVAL) doet al een aantal jaren aan hooibeheer van bermen langs landelijke wegen in de dorpen Sint-Laureins en Kaprijke. Hooien van bermen is een oud gebruik dat door de aangelanden van de percelen gebeurde. De gemeenten hoefden zich eigenlijk niet veel zorgen te maken over het maaien van bermen; iedereen hooide of liet de berm voor zijn percelen begrazen. Getuigenissen duiden op de grote rijkdom van bloeiende planten langs deze bermen. Bermen waren zo rijk aan diverse vegetatie dat ze een belangrijke bron waren voor de plaatselijke kruidengenezers en voor de landbouw. Sommige kruiden konden de dieren immers vrijwaren van ziektes en plagen. Het boerenwormkruid, dat de natuurlijke eigenschap bezit vee te ontwormen, is daar een mooi voorbeeld van. De laatste vijftig jaar is er enorm veel veranderd en tal van oude gebruiken zijn niet meer. Ondanks het feit dat bermen op veel plaatsen hebben moeten inboeten, zijn ze gelukkig niet volledig verdwenen en vormen ze nog steeds sierlijke groene linten langs onze landelijke wegen. Niet voor niets zijn juist deze wegen heel populair bij recreatieve fietsers. Voor gemeenten met vele kilometers bermen heeft het onderhoud wel een budgettaire consequentie. Vandaag de dag leveren onze bermen een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de leefomgeving op het platteland. Daarbij is Mooi gemaaid niet de enige kwaliteitsnorm die van belang is. Ook de rijkdom aan planten en dieren die je terugvindt in goed onderhouden bermen is een belangrijke factor, die de belevingswaarde van ons platteland verhoogt. Hoe we met onze bermen omgaan is van groot belang: de wegbeheerder is verantwoordelijk voor het onderhoud of beheer, maar ook als aanpalende burger of landbouwer kunnen we betrokken zijn en bijdragen. Daarom geven we graag tien tips, met illustraties van bloeiende planten. Want zeg nu zelf: weten welke soorten er voorkomen in de bermen in je buurt, is gewoon heel leuk. Met deze tips wil SVAL een groter bewustzijn creëren rond bermbeheer en de mensen opnieuw aanzetten om zelf bij te dragen aan de kwaliteit van de eigen leefomgeving. Deze brochure kwam tot stand met een subsidiëringsproject van de Provincie Oost-Vlaanderen en kadert in een samenwerkingsverband van landbouwers die de handen in elkaar slaan voor een beter landschapsbeheer. SVAL bedankt de verschillende partners voor hun enthousiaste medewerking.

3 1. Spuiten (onkruid- of insectenverdelging) doen we al lang niet meer. 2. Behandel de berm niet als gazon. 3. Enkel op de akker bemesten we, niet op de berm. 4. Maaien kan na vastgestelde datum en mits toestemming van de gemeente. 5. Verwijderen van maaisel verschraalt de bodem en stimuleert bloeiende planten. 6. Maai bij voorkeur met een cirkelmaaier. 7. Benut het maaisel als hooi of strooisel. 8. Afval hoort nooit thuis in de berm. 9. Tolereer natuurlijk hout of struweelopslag. 10. Zorg voor het behoud van het natuurlijke aspect. 10 s Het belang van bloeiende planten in de bermen langs landelijke wegen. De gemeenten in het Meetjesland tellen honderden kilometers landelijke bermen. In de gemeenten Sint- Laureins en Kaprijke bevindt zich naar schatting meer dan 200 hectare aan berm. Het belang van bermen mag er dus niet onderschat worden. Vele bermen en aansluitende grachten zijn vrij breed en vormen een leefgebied en voedselbron voor talrijke organismen. Het aantal soorten dat er onder goede omstandigheden kan voorkomen, is niet in een-twee-drie op te sommen. Aan de basis ligt dikwijls een rijke kruidachtige vegetatie. Tot 62 % van de totale flora kan in bermen groeien. In bermen komen naast planten ook allerhande insecten, diersoorten en andere levende organismen voor. Veel bloemen wijzen op een kwaliteitsvolle berm. De bijdrage van bermen aan de leefomgeving gaat veel verder dan een mooi uitzicht en is van groot belang voor de biodiversiteit. Bermen zijn het leefgebied van vele vlinders, een streling voor het oog als we deze kunnen spotten. We zien ze meestal bij bloeiende planten die een bron zijn van stuifmeel en nectar. Naast vlinders zijn er ook tientallen soorten kevers, mieren, nachtvlinders, vliegen, spinnen, wantsen en bodeminsecten voor wie bermen de perfecte habitat vormen. Het is ook bekend dat sommige soorten een belangrijke bijdrage leveren aan de natuurlijke plaagonderdrukking op de akker. Wie heeft nog niet gehoord van FAB (= functionele agrobiodiversiteit)? Gaasvliegen, lieveheersbeestjes,

4 oorwormen, roofgalmuggen en noem maar op. Al deze soorten dragen bij tot de vermindering van plagen. Ze perken onder meer de bladluizenplaag in, wat toelaat om teelten minder te besproeien. Andere soorten staan dan weer in voor de bestuiving: denken we maar aan wilde bijen, hommels en honingbijen, die in de bermen zowel stuifmeel als nectar vinden. Uit onderzoek blijkt dat de levenscyclus van vele soorten een complex verhaal is met heel veel interacties tussen soorten onderling. Met hun grote verscheidenheid aan planten, bloemen en zaden zijn bermen een prachtige biotoop. Ook de strooisellaag op de bodem en de aanwezigheid van licht en vocht zorgen ervoor dat organismen er heel goed kunnen overleven. á oranje zandoogje op watermunt â witje op knoopkruid á icarusblauwtje âoranje zandoogje De berm is bovendien de leefomgeving en verbinding van leefgebied voor tientallen andere dieren die leven van zaden en insecten. Verschillende kleine knaagdieren, zoogdieren en vogelsoorten vinden er een geschikte habitat en/of komen zich er voeden. Op hun beurt zijn deze soorten dan weer de voedselbron voor grotere jagers, zoals onze roofvogels.

5 Enig stukje natuur Hoe we met onze bermen omgaan, bepaalt het uitzicht ervan. Iedereen in het landelijke gebied kan zijn steentje bijdragen aan het bermbeheer. Wanneer het goed gaat met een berm, staan er veel bloeiende planten in, deze zijn een indicator van een goede bermbiodiversiteit. Een degelijk onderhouden berm is een uniek stukje natuur met een enorme rijkdom aan organismen, insecten en bijzondere dieren. Dit enig stukje natuurpracht vol leven kan voor je deur liggen In het Vlaamse wegbermbesluit worden belangrijke richtlijnen vastgelegd die tot doel hebben de biodiversiteit in bermen te verbeteren. Het besluit bepaalt onder meer dat er niet gespoten mag worden, dat maaisel niet mag blijven liggen en wanneer er ten vroegste gemaaid mag worden. De gemeenten besteden het onderhoud van bermen meestal uit aan derden. Ze blijven wel verantwoordelijk voor de wijze waarop het bermonderhoud langs hun wegen uitgevoerd wordt. Daarom is het van groot belang dat als je als aangelande of landbouwer maait, dit in samenwerking met de gemeente gebeurt. Initiatieven om een of andere berm te maaien kunnen dus beter altijd worden gemeld en afgestemd met de gemeente. Op die manier kan het wegbermonderhoud goed gecoördineerd worden en kan de gemeente het overzicht behouden. De richtlijnen van het bermbesluit zijn uiteraard ook van toepassing als je vrijwillig meehelpt bij het bermonderhoud. Hoe je binnen dit kader omgaat met de berm is van groot belang voor de biodiversiteit in je omgeving. We geven dan ook graag wat meer duiding bij de opgesomde tips. Spuiten* doen we al lang niet meer (*onkruid- of insectenverdelging) Al sinds 1985 is het verboden pesticiden te gebruiken in wegbermen. Zowel tegen bepaalde onkruiden, als tegen insecten is het niet verantwoord te spuiten. Het spuiten heeft nefaste gevolgen. En dit voor veel meer soorten dan enkel de soort waartegen de verdelging bedoeld is, ook voor de mens. Bovendien geldt vanaf 1 januari 2015 een totaal verbod op het gebruik van pesticiden op het openbaar domein. Ook op een verharde oprit of parking langs een wegberm mag vanaf nu dus niet meer gespoten worden. Behandel de berm niet als gazon Het frequent maaien van een berm om een bepaald type gazon te bekomen, is niet toegestaan. Er mag maximum twee keer per jaar gemaaid worden. Het ecologische leven van een gazon is immers heel beperkt. Bovendien is een stukje ruig gras met enkele veldbloemen zoveel rijker dan een strak geschoren berm. Kijk eens dieper en je vindt het beslist ook mooier. Streven naar een natuurgericht onderhoud met ecologische meerwaarde is dan ook het doel. Enkel op de akker bemesten we, niet op de berm. Bloemrijke bermen bekom je vooral door de bodem te verschralen, dit is het tegenstelde van bemesten.

6 Het bemesten van bermen is daarom verboden. In dit opzicht is het ook belangrijk te letten dat bij bemesting van de akkers of weiden geen mest in de berm komt. Maaien kan na 15 juni en mits toestemming van de gemeente Maaien mag, maar niet te vroeg in het seizoen. De planten moeten tijd krijgen om in bloei te komen en zaden te vormen. Zo kunnen insecten en heel het spectrum van biodiversiteit zich ontwikkelen. In het kader van een beheersplan of de verkeersveiligheid kunnen er op deze regel uitzonderingen van toepassing zijn. In de meeste gevallen is het beter nog later in de zomer te maaien. Dikwijls verdwijnt plots het leefgebied van vlinders of hebben planten nog geen zaden gevormd. Het gefaseerd maaien kan ook een oplossing zijn om de biodiversiteit meer kans te geven. Een strook langs de gracht blijft dan bijvoorbeeld staan en wordt pas een maand later gemaaid. Pas na 15 september kan voor een tweede keer gemaaid worden. Toch is het beter maar één keer te maaien. Dat gebeurt het best tijdens de zomer, wanneer heel wat bermen al erg verschraald zijn. Onderzoek heeft immers uitgewezen dat bermen die weinig gemaaid worden veel rijker zijn aan nuttige insecten. á boerenwormkruid â grote kattenstaart á engelwortel âsint-janskruid

7 Maaisel verwijderen Wanneer er gemaaid wordt, dient het maaisel verwijderd te worden. Dit kan op verschillende manieren, een daarvan is hooien. Volgens het wegbermdecreet moet dit gebeuren binnen de tien dagen. Het achterlaten van het maaisel, zeg maar het laten rotten, brengt te veel voedsel in de bodem. Dit stimuleert vooral de groei van grassen en bepaalde kruidachtige vegetatie, zoals netels. Wie streeft naar een bloemrijke berm, moet zorgen voor een verarmde en verschraalde bodem. Door maaisel te verwijderen gaat de bodem beetje bij beetje verschralen. Zichtbare effecten kunnen soms jaren op zich laten wachten, het verwijderen van het maaisel moet dus wel volgehouden worden. Maai bij voorkeur met een cirkelmaaier Maaien met een cirkelmaaier of zeis (met één snede) is veel beter voor de biodiversiteit, dan maaien met een klepelmaaier. Maaien met een cirkelmaaier of zeis zorgt ervoor dat bepaalde kruiden gemakkelijker hergroeien en de concurrentie met de grassen aankunnen. Om dezelfde reden mag er niet korter dan 10 centimeter gemaaid worden. In het geval van aannemingswerken is het vaak enkel haalbaar om de werken met een klepelmaaier uit te voeren. Hoe fijner het maaisel echter verpulverd wordt, hoe minder overlevingskansen voor organismen als insecten. Het fijn verpulverde maaisel kan achteraf ook niet verwijderd worden door hooien. Heel krachtige machines met afzuigturbine hebben wel de mogelijkheid om alles meteen af te zuigen. Die laatste manier van werken is echter heel duur en een te grote hap uit het gemeentelijke budget. Maaien met cirkelmaaier en hooien door plaatselijke landbouwers en plattelandsbewoners kan dus op verschillende vlakken een meerwaarde hebben.

8 Maaisel benutten als hooi of strooisel Maaisel kan best benut worden. Vandaag de dag is men volop bezig met het zoeken naar grootschalige toepassingen zoals vergistingsinstallaties voor bermmaaisel. Toch brengen deze nog heel wat logistieke problemen en kosten met zich mee. Landelijke bermen die gemaaid worden met een cirkelmaaier kunnen bij goed weer ook gehooid worden. Hooi van bermen is rijk aan structuur en bevat meer mineralen. Het is geschikt voor hobbydieren, zoals schapen, geiten, pony s en ezels. Hooien heeft het voordeel dat de zaden opnieuw op de berm komen. Ook insecten vinden er op die manier hun stek. De professionele veeteelt kan maar weining met dit hooi. Als voordroog is het ook niet aan te raden omdat de dieren bij voordroog de verschillende kruiden niet meer selectief kunnen herkennen. Naast hooi of strooisel zijn nog meer lokale toepassingen mogelijk. Zo kan bermmaaisel gebruikt worden als bodemafdekkingslaag in de moestuin, tussen kleinfruit of om kleinschalig te composteren. Hooi dat onder minder gunstige omstandigheden verwijderd werd, kan hierbij nog altijd gebruikt worden. Afval hoort nooit thuis in de berm. Het storten van afval in bermen is volledig uit den boze. Ook maaisel en snoeisel (organisch materiaal is voedselaanrijking) horen er absoluut niet thuis! á wilde peen â gewone ereprijs á brunel â grote wederik

9 á echte koekoeksbloem / scherpe boterbloem â vogelwikke á moerasrolklaver âmoerasspiraea Natuurlijke hout- of struikopslag tolereren Hout- of struweelopslag hoeft geen doorn in het oog te zijn. Het kan in de winterperiode gedeeltelijk afgezet worden in een vorm van hakhoutbeheer. Zo wordt het geen belemmering. De verkeersveiligheid mag natuurlijk niet in gedrang komen. De aanwezigheid van inheems struweel met bloeiende en vruchtdragende plantensoorten is een echte verrijking en de habitat bij uitstek voor bijen en zangvogels. Aangeplante inheemse bomen kunnen ook best een meerwaarde zijn. Maar als ze te dicht bij elkaar staan, komen er door een gebrek aan licht minder bloeiende planten in de berm voor. Maaien wordt dan ook moeilijker en duurder. Zorg voor het behoud van het natuurlijke aspect Door zorg te dragen voor het natuurlijke aspect van de berm zal hij een grotere meerwaarde ontwikkelen voor de omgevingskwaliteit en het landschap als ecosysteem. Het nodeloos stuk rijden van de berm of er verharding in aanbrengen komt neer op het vernielen van de eigen omgeving. Bij het uitwijken in de berm kan respect aan de dag gelegd worden. Minder in de berm rijden en trager rijden bij het kruisen of wachten bij uitwijkzones zorgt ervoor dat de berm minder beschadigd zal worden en helpt om zijn natuurlijke kwaliteit in stand te houden.

10 Tot slot Als landbouwer of plattelandsbewoner staan we vaak te weinig stil bij al het mooie dat bermen ons te bieden hebben. Bewust en op een goede wijze omgaan met de bermen is cruciaal om deze prachtige stukjes natuur helemaal tot hun recht te laten komen. Gezamenlijke inspanningen zullen resulteren in mooie resultaten. Veel planten- en diersoorten kunnen in onze bermen leven of overleven, iets waar iedereen wel bij vaart. De volgende generaties mogen hier toch ook van genieten? Ook jij kan actief meewerken aan een kwaliteitsvol onderhoud van de bermen. Het maaien met cirkelmaaier en hooien door landbouwers of plattelandsbewoners heeft immers een dubbel positief effect. Aangelanden die zelf aan hooibeheer willen doen, moeten dit vooraf laten weten aan de gemeente. Mits het maken van goede afspraken, kan er een mooie samenwerking tot stand komen. In samenwerking met lokale landbouwers voert de vzw Samenwerking voor Agrarisch Landschap (SVAL) elk jaar het maaiwerk uit langs kilometers bermen op het grondgebied van Sint-Laureins en Kaprijke. Hiervoor stelt SVAL traditionele, kleinere landbouwwerktuigen ter beschikking. Interesse? Neem een kijkje op of neem contact op met een van de bestuursleden. Sval brengt voor jou de gemeente op de hoogte en helpt waar nodig. Met zijn allen kunnen we samenwerken aan een mooi stukje natuur.

11 bedankt! Colofon: Verantwoordelijke uitgever: vzw Samenwerking voor Agrarisch Landschap (SVAL) Redactie: M-text Coördinatie: Luc Vande Ryse, vzw Samenwerking voor Agrarisch Landschap (SVAL) Grafisch Ontwerp: Foto s: Iñaki Bogaert, Luc Vande Ryse Samenwerking voor Agrarisch Landschap (SVAL) Moerstraat 28, 9982 Sint-Laureins Contactpersonen: Luc Vande Ryse, Steven Van Hyfte, Patrick Buysse, Marc Huyghe & Bart Willems

Landschapsbeheer met landbouwers

Landschapsbeheer met landbouwers Landschapsbeheer met landbouwers Inspiratiedag Beheerlijke bermen, RLM Eeklo, 15 juni 2016 Vande Ryse Luc Provincie Oost-Vlaanderen, dienst Landbouw en Platteland Stimuli voor landschapsbeheer dienst Landbouw

Nadere informatie

BOEREN BOUWEN AAN HET LANDSCHAP Streven naar kwaliteitsvol agrarisch landschap

BOEREN BOUWEN AAN HET LANDSCHAP Streven naar kwaliteitsvol agrarisch landschap Samenwerking Voor Agrarisch Landschap context beheer van oeverzones constructie van de maaier SVAL en doelstellingen Project naar aangepast oeverbeheer ideeën en participatie Vande Ryse Luc Samenwerken

Nadere informatie

Provincie Zeeland. Zeeuwse bermen steeds bonter

Provincie Zeeland. Zeeuwse bermen steeds bonter Provincie Zeeland Zeeuwse bermen steeds bonter Een ecologisch beheerde berm ziet er aantrekkelijk uit. Vooral wandelaars en fietsers genieten daarvan. Het is u vast wel eens opgevallen in het voorjaar

Nadere informatie

Inheems zaaizaad. Gehakkelde aurelia op Knoopkruid

Inheems zaaizaad. Gehakkelde aurelia op Knoopkruid Inheems zaaizaad Inleiding Gebruik van zaaizaad om een bloemrijke flora te verkrijgen en om insecten als vlinders en bijen te bevoordelen is populair en wint steeds meer terrein. Daarbij wordt de ingeschatte

Nadere informatie

Bijen en Landschapsbeheer

Bijen en Landschapsbeheer Bijen en Landschapsbeheer Hoe maken we het landschap bijenvriendelijk Wat betekent dat voor de biodiversiteit en de kwaliteit van het landschap Een selectie van de mogelijkheden Arie Koster -- www.bijenhelpdesk.nl

Nadere informatie

Bermenplan Assen. Definitief

Bermenplan Assen. Definitief Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595

Nadere informatie

Zorg voor de rand. Leaderproject Meetjesland In de ban van de rand. Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc

Zorg voor de rand. Leaderproject Meetjesland In de ban van de rand. Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc Studieavond voedergewassen en veehouderij 5 februari 2019 Zorg voor de rand Leaderproject Meetjesland 2017 2019 In de ban van de rand Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc Inhoud

Nadere informatie

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.

Nadere informatie

Bij-vriendelijk Beheer

Bij-vriendelijk Beheer Bij-vriendelijk Beheer Sabine van Rooij en Anjo de Jong, Wageningen Environmental Research 13 november 2018, Klantendag Benchmark Gemeentelijk Groen Waarom? Voor welke soorten? Bijen o 358 soorten in Nederland:

Nadere informatie

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.

Nadere informatie

Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen. Iñaki Colpaert

Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen. Iñaki Colpaert Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen Iñaki Colpaert inaki.colpaert@oost-vlaanderen.be 09-10-2018 Milieucontract Samenwerking tussen Provincie & Oost-Vlaamse gemeenten Ondersteuning en advies op maat

Nadere informatie

BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP

BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP INTRODUCTIE Biodiversiteit: Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom of een gehele planeet.

Nadere informatie

De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen.

De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen. De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen. Tekeningen Ciel Broeckx, juni 2010. 1 De Europese Unie heeft in 2002 afgesproken om het verlies aan biodiversiteit

Nadere informatie

Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen

Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen 1. Inleiding In het dichtbebouwde Vlaanderen zijn bermen overal te vinden. Meestal vervullen ze een vrij belangrijke ecologische rol,

Nadere informatie

Bloemrijke bermen in Leiderdorp. behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan

Bloemrijke bermen in Leiderdorp. behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan Bloemrijke bermen in Leiderdorp behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan Opgesteld door: I. van der Wiel Afdeling: Beleid Datum: 25 augustus 2011 Inleiding

Nadere informatie

Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer. Context: steeds minder insecten. -76% insectenbiomassa Anthonie Stip

Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer. Context: steeds minder insecten. -76% insectenbiomassa Anthonie Stip Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer Context: steeds minder insecten Anthonie Stip 1 juni 2018 anthonie.stip@vlinderstichting.nl @birdingstip -76% insectenbiomassa 1 Insectenverlies vooral na mei Biodiversiteit

Nadere informatie

Een enthousiaste bedrijfsvoering

Een enthousiaste bedrijfsvoering Maatwerk voor akkervogels EEN INTEGRAAL VERHAAL Vandaag zijn er veel minder akkervogels dan vroeger. Daarom gaan we samen aan de slag. Iedereen draagt zijn steentje bij: landbouwers, jagers, de Vlaamse

Nadere informatie

De verschillen tussen de onderhoudsniveaus basis en accent zijn aangegeven in de tekst door middel van een onderstreping.

De verschillen tussen de onderhoudsniveaus basis en accent zijn aangegeven in de tekst door middel van een onderstreping. BIJLAGE A. BEELDBOEK GROEN KERNEN In de wijken krijgt de openbare ruimte een gemiddelde kwaliteit. Dit onderhoudsniveau noemen we basis. In de wijken dragen inwoners vervolgens zelf bij aan het beheer

Nadere informatie

Fauna-akkers in Rivierenland

Fauna-akkers in Rivierenland fauna-akkers 1 Fauna-akkers in Rivierenland REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel v z w 2 Regionaal Landschap Rivierenland Wat is een fauna-akker? Fauna-akkers zijn akkers en

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.

Nadere informatie

Voorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied

Voorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied Voorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied Inleiding In de 21 ste eeuw wordt onze samenleving voor een grote uitdaging geplaatst nl. het aanpassen van onze levensstijl: het leren leven met de onze

Nadere informatie

Bijen zijn geen bijzaak. Tips en weetjes voor een bijenvriendelijke omgeving

Bijen zijn geen bijzaak. Tips en weetjes voor een bijenvriendelijke omgeving Bijen zijn geen bijzaak Tips en weetjes voor een bijenvriendelijke omgeving De bijen hebben het vandaag bijzonder moeilijk. In Vlaanderen verdween de voorbije jaren haast 40 procent van de bijenkolonies.

Nadere informatie

Groenbeheer Westeinde. Presentatie: Nico Kelderhuis 12 november 2015

Groenbeheer Westeinde. Presentatie: Nico Kelderhuis 12 november 2015 Groenbeheer Westeinde Presentatie: Nico Kelderhuis 12 november 2015 Programma De waarde van Groen Nieuwe groenbeleidsplan Ontwikkelingen Leeuwarden Beheer Leeuwarden Het groen in Westeinde Tips voor de

Nadere informatie

Meer dan gras. Terreinstudie in de Bourgoyen

Meer dan gras. Terreinstudie in de Bourgoyen Meer dan gras Terreinstudie in de Bourgoyen Stad Gent - Educatieve Diensten - Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen - 2018 Driepikkelstraat 32, 9030 Mariakerke - ( 09 226 15 01-7 bourgoyen.educatie@stad.gent

Nadere informatie

Aanleg & beheer van bloemenweides. Warme Winteravonden in 't Dijleland

Aanleg & beheer van bloemenweides. Warme Winteravonden in 't Dijleland Aanleg & beheer van bloemenweides Warme Winteravonden in 't Dijleland Wat en waarom een bloemenweide? Soorten bloemenweides Aanleg en beheer van een bloemenweide WWW.ECOFLORA.BE Wat is een bloemenweide?

Nadere informatie

Bermbeheer. een zeer complex verhaal dat loont voor mens, milieu en natuur. Luc Janssens dienst NTMB (Vlaamse overheid)

Bermbeheer. een zeer complex verhaal dat loont voor mens, milieu en natuur. Luc Janssens dienst NTMB (Vlaamse overheid) Bermbeheer een zeer complex verhaal dat loont voor mens, milieu en natuur Luc Janssens dienst NTMB (Vlaamse overheid) Overzicht presentatie Rode draad van aandachtspunten Inleiding Historiek voor 1984

Nadere informatie

BEHEERPLAN BATENDIJK (ONG.) TE BORCULO

BEHEERPLAN BATENDIJK (ONG.) TE BORCULO BEHEERPLAN BATENDIJK (ONG.) TE BORCULO Rapportage beheerplan Batendijk (ong.) te Borculo Opdrachtgever Bosch & van Rijn Groenmarktstraat 56 3521 AV Utrecht Rapportnummer 8015.004 Versienummer Status D1

Nadere informatie

Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit. Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree

Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit. Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree Inhoudsopgave: - Waarom bloemrijke akkerranden? - Verschillende randen voor verschillende doelen. - Natuurlijke

Nadere informatie

Velt presenteert: de ecotuin

Velt presenteert: de ecotuin Velt presenteert: de ecotuin Behoefte aan duidelijkheid over ecotuin Begrip ecotuin niet altijd voor iedereen duidelijk verwarring over begrip ecotuin onduidelijkheid onder collega s begrip wordt niet

Nadere informatie

Dit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen

Dit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen Dit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen 15 februari 2019 16:53 Laatste update: 12 uur geleden De komende decennia neemt het aantal insecten met 40 procent af, meldde het wetenschappelijke

Nadere informatie

Wilde bijen in natuur- en groenbeheer. Ivo Raemakers Menno Reemer

Wilde bijen in natuur- en groenbeheer. Ivo Raemakers Menno Reemer Wilde bijen in natuur- en groenbeheer Ivo Raemakers Menno Reemer 1 Waarom bijen? Rode Lijst: veel soorten bedreigd Functie in ecosysteem: belangrijke bestuivers Indicator voor natuurbeheer en natuurkwaliteit

Nadere informatie

PVM AKKERRANDENMENGSELS MATERIALEN. Telefoon 0316-248099 Telefax 0316-248083

PVM AKKERRANDENMENGSELS MATERIALEN. Telefoon 0316-248099 Telefax 0316-248083 PVM EENJARIG MENGSEL KRUIDENRIJKE ZOOM/BLOEMRIJK GRASLAND NR. 1 Doelsoort : Planten die van nature in Nederland op kleigronden voorkomen (=inheemse flora). Mengsel : Meerjarig mengsel met plantensoorten

Nadere informatie

Waarom ecologisch beheer? Hoe krijgen fauna en flora een kans? Een berm als ecosysteem 1/6

Waarom ecologisch beheer? Hoe krijgen fauna en flora een kans? Een berm als ecosysteem 1/6 Waarom ecologisch beheer? 1 Vlaanderen heeft zoveel wegen dat de totale oppervlakte van alle wegbermen samen bijna zo groot is als de totale oppervlakte erkend natuurreservaat. Ecologisch bermbeheer kan

Nadere informatie

Oevers 2x maaien Oever 2

Oevers 2x maaien Oever 2 Oevers 2x maaien Oever 2 De vegetatie is rijk aan diverse soorten kruiden, zoals kattenstaart, grote waterweegbree en zwanebloem en behoort tot het Watertorkruidverbond (Oenanthion aquaticae). De vegetatie

Nadere informatie

module 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES

module 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: Wat is ecologie? Wat is biodiversiteit? Wat is natuurbeheer? Boerennatuur op en rond het erf Wat is ecologie? Wat is ecologie? Wat is ecologie?

Nadere informatie

Samen maken we het groen!

Samen maken we het groen! Samen maken we het groen! 10 tips voor meer natuur in je omgeving Een groene omgeving is leuk om naar te kijken, maar ook gezonder om in te leven en wonen en beter voor het klimaat. Planten en bomen houden

Nadere informatie

Regionaal Landschap Groene Corridor vzw

Regionaal Landschap Groene Corridor vzw Regionaal Landschap Groene Corridor vzw Geen drempels voor Agrarisch natuurbeheer Wat is RLGC? Gït Geïntegreerde projecten Doelstellingen cursus Waarom dit initiatief? Wat willen we bereiken? Uitgangssituatie

Nadere informatie

Wat hebben bijen nodig?

Wat hebben bijen nodig? Wat hebben bijen nodig? Plek om te nestelen en te schuilen Genoeg voedsel Bijen zijn volledig afhankelijk van bloemen: stuifmeel (bouwstof) en nectar (brandstof). Hoe meer floristische diversiteit, hoe

Nadere informatie

Verslag Solabio Dijkendag Assenede (B) 24 juni 2011

Verslag Solabio Dijkendag Assenede (B) 24 juni 2011 Verslag Solabio Dijkendag Assenede (B) 24 juni 2011 Deze dijkendag werd georganiseerd door de Provinciale Landbouwkamer Oost Vlaanderen en Stichting Landschapsbeheer Zeeland in het kader van het project

Nadere informatie

Ecologische bij-structuur: het beheer

Ecologische bij-structuur: het beheer Ecologische bij-structuur: het beheer Bijvriendelijk beheer = ecologisch beheer Verschralingsbeheer Aanleg Beheer gras en kruidachtige vegetatie Beheer ruigtekruiden Beheer houtachtige vegetatie Beheer

Nadere informatie

Insectenvriendelijk graslandbeheer. in Midden-Friesland

Insectenvriendelijk graslandbeheer. in Midden-Friesland Insectenvriendelijk graslandbeheer in Midden-Friesland 1 Waarom deze brochure Er zijn steeds minder insecten. Dat is zorgwekkend, want insecten zijn belangrijk voor de bestuiving van onze voedselgewassen

Nadere informatie

Den Haag Bij voorbeeld. Initiatiefvoorstel voor bijvriendelijk handelen

Den Haag Bij voorbeeld. Initiatiefvoorstel voor bijvriendelijk handelen Den Haag Bij voorbeeld Initiatiefvoorstel voor bijvriendelijk handelen Inleiding Bijensterfte neemt wereldwijd en in Nederland alarmerend toe. Door het grootschalige gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen

Nadere informatie

De landbouwer als landschapsbouwer. 4. De landbouwer als landschapsbouwer ICT-opdracht ehorizon

De landbouwer als landschapsbouwer. 4. De landbouwer als landschapsbouwer ICT-opdracht ehorizon 4. De landbouwer als ICT-opdracht ehorizon Bedrijf: Steven Vanhecke - Oude Burkelslag 10-9990 Maldegem 4.1 Richtlijnen voor de begeleidende leerkracht Een belangrijk doel in de derde graad van het secundair

Nadere informatie

Zorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten

Zorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten Zorgen om insecten Anthonie Stip anthonie.stip@vlinderstichting.nl Sinusbeheer meanderend Heeze maaien voor 31 insecten augustus Heeze

Nadere informatie

Bermen en akkerranden. Voor natuurlijke plaagbeheersing. Ir. Bert Van Gils. 02/10/2012, Oedelem

Bermen en akkerranden. Voor natuurlijke plaagbeheersing. Ir. Bert Van Gils. 02/10/2012, Oedelem Bermen en akkerranden Voor natuurlijke plaagbeheersing Ir. Bert Van Gils 2/1/212, Oedelem Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij

Nadere informatie

De Patrijs, klant van berm en akkerrand.

De Patrijs, klant van berm en akkerrand. De Patrijs, klant van berm en akkerrand. Lesbrief met kleurwedstrijd voor de groepen 5, 6 en/of 7 van de basisscholen van de gemeente Heeze-Leende. Je vult de antwoorden op de vragen in op de achterzijde

Nadere informatie

Ecologisch bermbeheer

Ecologisch bermbeheer Ecologisch bermbeheer Bermbeheer -Onderhoud bomen en struiken snoeien, scheren, afzetten -Onderhoud grassen en kruidachtig gewas maaien, grazen -Onderhoud bodem plaggen, herstel na werkzaamheden ondergronds

Nadere informatie

Flevolands Agrarisch Collectief. Akkerranden

Flevolands Agrarisch Collectief. Akkerranden Flevolands Agrarisch Collectief Akkerranden Past een akkerrand bij mij(n bedrijf)? Intrinsieke motivatie Leuk of omdat het moet? Wat/wie wil je er mee bereiken? Natuurlijke plaagbeheersing, voedsel bijen/hommels,

Nadere informatie

1.1 Akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing (en méér) Workshopspreker: Frans van Alebeek

1.1 Akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing (en méér) Workshopspreker: Frans van Alebeek 1.1 Akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing (en méér) Workshopspreker: Frans van Alebeek Heeft u ervaring met akkerranden? 1 Met intensivering zijn we RANDvoorwaarden uit het oog verloren Bloemen

Nadere informatie

Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context

Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context Onder biodiversiteit verstaan we de verscheidenheid van levende organismen en ecologische processen. In de landbouw

Nadere informatie

Activiteiten verslag 2009 project " Naar een aangepast maaibeheer voor taluds en oevers"

Activiteiten verslag 2009 project  Naar een aangepast maaibeheer voor taluds en oevers Activiteiten verslag 2009 project " Naar een aangepast maaibeheer voor taluds en oevers" Organisatie: Samenwerking voor agrarisch landschap vzw 'SVAL' Moerstraat 28 9982 Sint-Laureins 0479 25 76 70 Info@sval.be

Nadere informatie

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 BOOMKIKKER De Achterhoek is voor de boomkikker momenteel het belangrijkste gebied in Nederland. In de jaren 80 van de

Nadere informatie

Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen. Beheer en inrichting en kosten

Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen. Beheer en inrichting en kosten Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen Beheer en inrichting en kosten Tiel, 29 juni 2018 Joop Spijker Joop Spijker Wageningen Environmental Research (Alterra) Senior-onderzoeker beheer bos, natuur

Nadere informatie

1. Heeft u bloemen in uw tuin of op uw balkon waar de bijen, hommels en vlinders nectar en stuifmeel kunnen halen?

1. Heeft u bloemen in uw tuin of op uw balkon waar de bijen, hommels en vlinders nectar en stuifmeel kunnen halen? Bloemen in Rooi Bijen hommels bloemen en vlinders zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. 90% 80% 70% 50% 40% 30% 20% 0% 1. Heeft u bloemen in uw tuin of op uw balkon waar de bijen, hommels en vlinders

Nadere informatie

draaiboek Communiceren over ecologisch bermbeheer

draaiboek Communiceren over ecologisch bermbeheer draaiboek Communiceren over ecologisch bermbeheer 1 Inhoudstafel Voorwoord Voorwoord 3 1. Meer dan een stukje gras 4 2. Duidelijke communicatie 6 3. Omgaan met klachten 10 4. Betrek de inwoners 12 Meer

Nadere informatie

Samen houden we het landschap in de gemeente Dalfsen mooi!

Samen houden we het landschap in de gemeente Dalfsen mooi! De Stichting Groene en lauwe Diensten Overijssel De stichting Groene en lauwe Diensten Overijssel is opgericht door Landschap Overijssel en Natuurlijk Platteland Oost (de koepelorganisatie van Agrarische

Nadere informatie

FAB2 Onderdeel Bovengronds

FAB2 Onderdeel Bovengronds FAB2 Onderdeel Bovengronds Universiteit van Amsterdam (IBED): Paul van Rijn (voorheen NIOO) Wageningen UR: Marian Vlaswinkel, Frans van Alebeek (PPO) Janneke Elderson, Eefje den Belder (PRI) Centrum Landbouw

Nadere informatie

Bermbeheer: ook voor plant en dier van knautia en knautiabij tot bruin dikkopje. Hasselt - 2 februari 2012 Kars Veling, De Vlinderstichting

Bermbeheer: ook voor plant en dier van knautia en knautiabij tot bruin dikkopje. Hasselt - 2 februari 2012 Kars Veling, De Vlinderstichting Bermbeheer: ook voor plant en dier van knautia en knautiabij tot bruin dikkopje Kartering 650 kilometer bermen en holle wegen Zuid-Limburg en bepaling kwaliteit Belang van de bermen voor aandachtssoorten:

Nadere informatie

Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing

Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing Marian Vlaswinkel Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Sector Akkerbouw, Groene Ruimte en Vollegrondsgroenten (PPO-AGV) 22 oktober 2010

Nadere informatie

Beheerpakketten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Water

Beheerpakketten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Water Beheerpakketten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Water 2019 13 Botanisch waardevol grasland Categorie Water Tot in de vijftiger jaren waren veel graslanden rijk aan (bloeiende) kruiden en grassen.

Nadere informatie

Bij-scholing voor de groenprofessional. Titel presentatie. subtitel

Bij-scholing voor de groenprofessional. Titel presentatie. subtitel Bij-scholing voor de groenprofessional Titel presentatie subtitel Structureel vergroten van het voedselaanbod en de nestgelegenheid voor wilde bijen in Nederland. Initiatiefnemers Project- & campagnepartners

Nadere informatie

Waarom Ecologisch Bermbeheer?

Waarom Ecologisch Bermbeheer? Bijeenkomst 1 21 maart 2019 Waarom Ecologisch Bermbeheer? Stichting Landschapsbeheer Gelderland Bijzondere bermbewoners in Gelderland. Onlangs verschenen rapportage van provincie Gelderland: Introductie

Nadere informatie

Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk. Jan Stronks

Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk. Jan Stronks Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk Jan Stronks Stand van zaken huidig landschap Bos en natuur in de plus! Agrarisch cultuurlandschap sterk in de min: Natuurwaarde holt achteruit

Nadere informatie

Promouvoir la biodiversité sur le site de Solvay Campus Bevordering van de biodiversiteit op de site van Solvay Campus

Promouvoir la biodiversité sur le site de Solvay Campus Bevordering van de biodiversiteit op de site van Solvay Campus Promouvoir la biodiversité sur le site de Solvay Campus Bevordering van de biodiversiteit op de site van Solvay Campus DEPRET Pierre SIPP Solvay Campus DUQUENNE Etienne Ferme Nos Pilifs asbl 07/06/2013

Nadere informatie

Gele bloemen in het grasland

Gele bloemen in het grasland Gele bloemen in het grasland Iedereen heeft wel gehoord van het gevaar van Jacobskruiskruid voor vee. Maar hoe onderscheidt je nu Jacobskruiskruid van al die andere gele bloemen? In de weide wordt dit

Nadere informatie

Beleid Natuurvriendelijk maaien gestart in 2015.

Beleid Natuurvriendelijk maaien gestart in 2015. Beleid Natuurvriendelijk maaien gestart in 2015. Natuurvriendelijk maaien is in 2015 opgestart en heeft zich steeds verder ontwikkeld. Het heeft geresulteerd in het onderstaande maaiplan dat in het voorjaar

Nadere informatie

Speluitleg: Gebruik bij de speluitleg het bestand Hoe wordt het spel gespeeld op www.groenewiel.nl/biodiversiteit.

Speluitleg: Gebruik bij de speluitleg het bestand Hoe wordt het spel gespeeld op www.groenewiel.nl/biodiversiteit. 1 IN HET KORT Doel van de les: De kinderen worden zich bewust van de verbanden tussen soorten. Dit gebeurt doordat ze beseffen dat de roofvogel niet alleen een boom en een merel of lijster nodig heeft,

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 14 mei 2014) Nummer 2935

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 14 mei 2014) Nummer 2935 van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 14 mei 2014) Nummer 2935 Onderwerp Provinciaal maaibeleid en bermbeheer: bescherming broedvogels en andere dieren Aan de leden van Provinciale

Nadere informatie

Veldbezoeken Het gebied is op 16 juli 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Hendrik Baas (gemeente Zoetermeer).

Veldbezoeken Het gebied is op 16 juli 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Hendrik Baas (gemeente Zoetermeer). Bijenvraagbaak casus 1: Zoetermeer Westerpark Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) & Robbert Snep (Alterra) 6 oktober 2014 Vraagsteller: Hendrik Baas (Gemeente Zoetermeer) Gebied: Zoetermeer, Westerpark,

Nadere informatie

Doel: Na deze opdracht weet je wat een voedselkringloop is en hoe het leven van planten en dieren met elkaar samenhangt.

Doel: Na deze opdracht weet je wat een voedselkringloop is en hoe het leven van planten en dieren met elkaar samenhangt. Thema: Bestaat vrede? Vak: Ruimte, aarde en milieu De ecologische kringloop De voedselkringloop Moeilijkheid: *** Tijdsduur: ** Juf Nelly De kringloop in de natuur Doel: Na deze opdracht weet je wat een

Nadere informatie

Achtergrondinformatie

Achtergrondinformatie 1 Achtergrondinformatie Planten groeien niet willekeurig door elkaar. Afhankelijk van verschillende milieufactoren (grondsoort, waterstand, zon, schaduw, betreding, bemesting, enz.) kunnen we verschillende

Nadere informatie

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE Een krop sla zonder gif Biologische aardappelen, granen en groenten

Nadere informatie

Slotbijeenkomst. Leader-project Energiek gebruik van resthout uit landschapsonderhoud

Slotbijeenkomst. Leader-project Energiek gebruik van resthout uit landschapsonderhoud Slotbijeenkomst 15 september 2014 Huysmanhoeve, Eeklo Leader-project Energiek gebruik van resthout uit landschapsonderhoud Samenwerking Voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) www.energieklandschapshout.be

Nadere informatie

3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR)

3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR) 3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR) Bestuivende insecten Ca. 88% wilde bloemplanten door insecten bestoven Ca. 84% gewassen in Europa door insecten bestoven Relevantie insectenbestuiving

Nadere informatie

Je kunt nu de heesters snoeien die al zijn uitgebloeid. Ook buxushaagjes kun je alvast knippen. Geef ze daarna extra mest voor goede hergroei.

Je kunt nu de heesters snoeien die al zijn uitgebloeid. Ook buxushaagjes kun je alvast knippen. Geef ze daarna extra mest voor goede hergroei. Lentetips April Vroegbloeiende struiken kan u na de bloei snoeien. Vanaf april ziet onkruid vaak zijn kans. Onbeplante oppervlaktes zijn snel bedekt met ongewenst groen. Schoffelen is dus de boodschap!

Nadere informatie

Wandeling n 12 : Al basse Hé : Durbuy Bewegwijzering :

Wandeling n 12 : Al basse Hé : Durbuy Bewegwijzering : Wandeling n 12 : Al basse Hé : Durbuy Bewegwijzering : Deze wandeling te midden van het oude dorpsgedeelte van Heyd neemt je mee langs een netwerk van hagen. Deze hagen, waarvan we het nut vergeten zijn,

Nadere informatie

Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven. Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden

Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven. Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven: Maaibeheer stedelijk gebied en wegbermen Maaibeheer natuurterreinen Bosbeheer/

Nadere informatie

NATTE ECO ZONE SCHUYTGRAAF BEELDENBOEK

NATTE ECO ZONE SCHUYTGRAAF BEELDENBOEK NATTE ECO ZONE SCHUYTGRAAF BEELDENBOEK NATTE ECOZONE SCHUYTGRAAF Inleiding 3 Ontwerp 5 Water 7 Randen en oevers 9 Eilanden 13 Verbindingen 17 Gebruik 21 Beplanting 25 I n h o u d NATTE ECOZONE SCHUYTGRAAF

Nadere informatie

verwerking : wat is een bos?

verwerking : wat is een bos? verwerking : wat is een bos? Leven vestigt zich op plaatsen waar het goed is om te leven. Er zijn verschillende factoren die de leefomgeving vorm geven : levende factoren, niet-levende factoren en menselijke

Nadere informatie

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be

Nadere informatie

Tobi en. de wilde bijen

Tobi en. de wilde bijen Tobi en de wilde bijen Het is eindelijk paasvakantie en Tobi komt aan op de boerderij van zijn oom. Zijn nichtje Hanna wacht al op hem. Ze knuffelt Tobi en lacht: Kom, we gaan spelen! Lachend en pratend

Nadere informatie

inspiratiedag beheerlijke bermen

inspiratiedag beheerlijke bermen 25.05.2015 inspiratiedag beheerlijke bermen Arnout Zwaenepoel expert natuur en landschap 15-06-2016 WVI www.wvi.be BARON RUZETTELAAN 35 8310 BRUGGE T +32 50 36 71 71 E wvi@wvi.be inspiratiedag beheerlijke

Nadere informatie

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Variatie in bermen grazige berm op klei berm met heide berm met bomen Schrale berm

Nadere informatie

BIJENLANDSCHAP OP DE KAART. Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center

BIJENLANDSCHAP OP DE KAART. Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center BIJENLANDSCHAP OP DE KAART Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center Koos.biesmeijer@naturalis.nl BIJENLANDSCHAP OP DE KAART Bijen op de kaart figuurlijk letterlijk Bijenlandschap op de kaart BIJEN

Nadere informatie

Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing

Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing Marian Vlaswinkel Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Sector Akkerbouw, Groene Ruimte en Vollegrondsgroenten (PPO-AGV) 22 oktober 2010

Nadere informatie

Pakketten Waterbeheer

Pakketten Waterbeheer Pakketten Waterbeheer 2016-2021 Duurzaam slootbeheer, iets voor u? Als agrariër heeft u belang bij een goed onderhouden sloot. Nu is de waterkwaliteit de afgelopen jaren al flink verbeterd, maar het kan

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1064559, Datum: Behandeld door: 9 September 2013 P. Bakker Afdeling/Team: Stadsbeheer/ Staf Stadsbeheer Onderwerp: Bevordering bijenstand Purmerend

Nadere informatie

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 KAMSALAMANDER De Achterhoek is één van de gebieden met de ruimste verspreiding van de kamsalamander in Nederland.

Nadere informatie

Kunnen bloemrijke bermen helpen om EPR te voorkomen?

Kunnen bloemrijke bermen helpen om EPR te voorkomen? Kunnen bloemrijke bermen helpen om EPR te voorkomen? Frans van Alebeek (PPO-AGV, Lelystad) Expert Meeting EPR, 20 maart 2013 Inhoud Akkerranden en natuurlijke plaagbeheersing in de akkerbouw (FAB) Succes-

Nadere informatie

Bijen en volkstuinen

Bijen en volkstuinen Bijen en volkstuinen Hoe maken we volkstuinen bijenvriendelijk Een selectie van de mogelijkheden Arie Koster Voor meer informatie Voor planten voor bijen, vlinders en andere bloembezoekers www.drachtplanten.nl

Nadere informatie

Bermbeheer. Notitie bermbeheer. dewolden.nl. actief en betrokken

Bermbeheer. Notitie bermbeheer. dewolden.nl. actief en betrokken Bermbeheer Notitie bermbeheer actief en betrokken dewolden.nl I n h o u d s o p g a v e 0 SAMENVATTING... 2 1 INLEIDING... 3 2 ECOLOGISCH BERMBEHEER... 4 Wegbermen vroeger en nu... 4 Essentie van ecologisch

Nadere informatie

Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de grauwe kiekendief

Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de grauwe kiekendief Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de grauwe kiekendief Lange staart en lange, smalle vleugels. Elke vleugelpunt heeft een soort vingers : de grauwe kiekendief heeft er vier per vleugel (de blauwe

Nadere informatie

Ecologische vegetatiebeheer van bermen, taluds van watergangen en greppels. in Drenthe buiten de natuurgebieden

Ecologische vegetatiebeheer van bermen, taluds van watergangen en greppels. in Drenthe buiten de natuurgebieden Ecologische vegetatiebeheer van bermen, taluds van watergangen en greppels in Drenthe buiten de natuurgebieden Voor meer informatie over ecologisch groenbeheer www.bijenhelpdesk.nl www.bijenbeheer.nl Arie

Nadere informatie

foto inzet: Staf de Roover

foto inzet: Staf de Roover foto inzet: Staf de Roover 1 2 3 4 Het woord grasland doet veronderstellen dat grassen het grootste aandeel van de vegetatie moeten vormen. Veelal is dit zo, maar er zijn graslanden waarin andere dan grassen

Nadere informatie

Landbouwers werken aan een fleurig landschap!

Landbouwers werken aan een fleurig landschap! Landbouwers werken aan een fleurig landschap! Biodiversiteit op het platteland Landbouw is onlosmakelijk verbonden met de natuur. Toch lijkt deze band de laatste decennia sterk verwaterd. Gelukkig doen

Nadere informatie

LEVE(ND) ZUID-HOLLAND

LEVE(ND) ZUID-HOLLAND LEVE(ND) ZUID-HOLLAND Een aantrekkelijke provincie met 15 natuurtoppers* Initiatiefnemers: Geen prachtige landschappen zonder soortenrijkdom Zuid-Holland is een prachtige provincie met een grote diversiteit

Nadere informatie

Charter: Aansluiting bij het netwerk van schuilplaatsen voor bestuivers

Charter: Aansluiting bij het netwerk van schuilplaatsen voor bestuivers Charter: Aansluiting bij het netwerk van schuilplaatsen voor bestuivers * Charter geïnspireerd vanuit het «Réseau Nature» van Natagora Waarom een schuilplaats voor bestuivers worden? Bestuivende insecten

Nadere informatie

Food4bees en Oirschot

Food4bees en Oirschot Food4bees en Oirschot 2012 food4bees alle rechten voorbehouden Van monument in het groen naar monument in de BLOEM BeePort Brabant Burgerinitiatief ontstaan Juli 2012: als burgerinitiatief gestart Kempische

Nadere informatie

Kruidenrijk Grasland in de melkveehouderij

Kruidenrijk Grasland in de melkveehouderij Kruidenrijk Grasland in de melkveehouderij Dr. Ir. Wiepk Voskamp-Harkema Lector Duurzame melkveehouderij Leeuwarden, 11 juni 2018 Met dank aan Goaitske Iepema Hoe denk je over kruidenrijk grasland? Hoe

Nadere informatie