hoge ontwikkeling en productie kost met zich meebrengen, een lage productie efficiëntie hebben en

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "hoge ontwikkeling en productie kost met zich meebrengen, een lage productie efficiëntie hebben en"

Transcriptie

1 Samenvatting Traditioneel werden farmaceutische vaste orale doseervormen geproduceerd via batch processen die een hoge ontwikkeling en productie kost met zich meebrengen, een lage productie efficiëntie hebben en slecht opschaalbaar zijn. Onder regulatoire en socio-economische druk kwam continue productie naar voren als een aanttrekelijke alternatieve technologie om geneesmiddelen van hoge kwaliteit op tijd en betaalbar aan te maken. De significante investeringen in onderzoek naar continue productie, de aanname van het quality-by-design concept en de vooruitgang van process analytische technology voor het ontwerpen, opvolgen en controleren van een process hebben de wetenschappelijke en regulatoire gereedheid voor continue productie sterk verbeterd. Dit resulteerde in de recente goedkeuring van verschillende geneesmiddelen die aangemaakt worden via continue processen: Orkambi Tm, Prezista Tm, Verzenio Tm, Symdeko Tm en Severin Tm. Hoofdstuk één gaf een overzicht van de objectieven. Het ConsiGma TM platform voor continue directe compressie werd onderzocht om a) de kennis en het begrip van het process te verbeteren en b) strategiën te ontwikkelen die het verbruik van het actieve bestanddeel tijdens ontwikkeling van het product en het process verminderen. Hoofdstuk twee presenteerde een introductie waarin de huidige kennis van continue farmaceutische productie werd beschreven. Verschillende drijfveren werden toegelicht zoals operationele (minimalisatie van toestel stilstand, arbeid en oppervlakte), bevoorrading (flexibiliteit) en kwaliteits voordelen (door quality-by-design, process analytische technologie en segregatie van niet conform materiaal). Geidentificeerde barrières voor de aanname van continue productie omvatten de risicowerende houding van de farmaceutische industrie, globale regulatoire onzekerheden, slecht gedefinieerde vereisten voor controle strategieën, een overschot aan productie capaciteit en een gebrek aan kennis. Daarenboven werden aspecten die uniek zijn voor continue productie besproken zoals batch definitie, controle strategie

2 vereisten, process validatie aanpakken en aanname van het quality-by-design concept. Een controle strategie concept werd uitgewerkt voor een continue direct compressie process. Uiteindelijk werd het ConsiGma TM voor continue directe compressie platform beschreven aangezien het onderzoek werd uitgevoerd op deze technologie. Hoofdstuk drie presenteerde een kader voor process en product ontwikkeling op het continu directe compressie platform. Een uitdagende vertraagde vrijgave formulatie werd geselecteerd met hoge belading van een actief bestanddeel dat slecht vloeit en een lage densiteit heeft. Twee HPMC soorten werden geevalueerd als martix vormer: standaard Methocel Tm CR en directe compressie Methocel Tm DC2. Het poedertoevoer gedrag van elke component in de formulatie werd onderzocht door hun feed factor profielen te bepalen. De maximum feed factor was sterk afhankelijk van de densiteit en werd gebruikt om de motor belasting in te schatten bij de gewenste poedertoevoer snelheid. Het hervullingschema van de hopper werd aangepast aan de waargenomen feed factor profielen. Een in-line NIRs probe werd gebruikt om de verblijftijdsdistributie in de menger te bepalen en de uniformiteit van het gehalte in het mengsel op te volgen. De spreiding op het gehalte actief bestanddeel in de tablet en op het gewicht werden bepaald als bijkomende metingen van menging performantie. Voor Methocel TM CR was het cruciaal om de axiale menging te balanceren met de tablet eigenschappen. Herformuleren met de direct compressie Methocel TM DC2 als matrix vormer verbeterde de tablet kwaliteit opmerkelijk. Op het niveau van compactie vertoonden blends met Methocel CR een betere tableteerbaarheid. Dit was gedreven door hun hogere compressibiliteit als gevolg van de kleinere particles en bijhorend hogere bindings oppervlak. Desalniettemin konden tabletten van vergelijkbare sterkte aangemaakt worden met Methocel Tm DC2 door te streven naar een gelijke porositeit. De compactie druk had een impact op de tablet eigenschappen en dissolutie. Het controleren van dikte is daarom belangrijk om een reproduceerbare vertraage vrijgave te verzekeren van tabletten doorheen de continue productie campagne.

3 In hoofstuk vier werd een continue direct compressie process ontwikkeld voor een laag gedoseerd geneesmiddel. Dit onderzoek had als doelstelling zowel de macroscopisch als microscopische uniformiteit uitdagingen te overwinnen die inherent geassocieerd zijn met directe compressie van cohesieve en geagglomereerde actieve bestandelen die geformuleerd zijn in lage dosissen. Elke eenheids operatie van het continue directe compressie platform werd diepgaand onderzocht. Densiteit, compressibilieit en vloeigedrag werden geïdentificeerd als doorslaggevende materiaal eigenschappen tijdens het voeden. De schroef snelheid gekoppeld met de poeder vloei regelden de poedertoevoer performantie in gravimetrische mode. De impact van process en design variabelen werd onderzocht op het niveau van de blender. Het aantal radiale meng schoepen op de impeller en hun patroon regelde net als de mengsnelheid de verblijftijds distributie. Een impeller configurate met verspreide radiale meng schoepen kon de variabiliteit tijdens het voeden dempen maar oefende beperkte schuifkrachten uit op het mengsel. Hierdoor konden micro-agglomeraten doorheen het blending process overleven en sporadisch super potente tabletten opleveren. Daarom werd een nieuwe configuratie geëvalueerd met meer radiale mengbladen in het midden van de impeller. Deze configuratie resulteerde in een langere mengtijd gecombineered met een hoge snelheid aan het uiteinde van de schoep, wat in maximale afschuifkrachten resulteerde. Daardoor werd een uitstekende uniformiteit van de blend en tabletten bekomen op macroen microscopisch niveau. Daarnaast verbeterde deze geoptimaliseerde impeller ook de robuustheid ten aanzien van poedertoevoer verstoringen, wijzigingen in process parameters en variatie in eigenschappen van het mengsel. Daarenboven werd het aangetoond dat de lubricatie stap kritische aandacht vereist tijdens het ontwerp van het toestel, formulatie en process. Deze studie verstrekte duidelijk evidentie dat een geoptimialiseerd continue directe compressie process in staat is om uitdagende laag gedoseerde orale doseervormen te produceren. In hoofdstuk vijf werd een materiaal karakterisatie aanpak voorgesteld. Een uitgebreide materiaal eigenschap database werd opgezet die een brede waaier aan actieve bestandelen en excipiënten bevat

4 met verschillende functionaliteiten. In totaal werden 55 verschillende materialen gekarakteriseerd en beschreven door meer dan 100 ruwe materiaal eigenschappen die gerelateerd zijn aan de deeltjes grootte en vorm, specifiek oppervlak, de bulk, schud en ware densiteit, compressibiliteit, electrostatische aanlading, vocht gehalte, hygroscopiciteit, permeabiliteit, vloeiegenschappen en wrijvingsfrictie. Principiële component analyse werd toegepast om gelijkenissen en verschillen tussen materialen te ontrafelen en de overkoepelende eigenschappen te identificeren. Multivariate data-analyse van deze grote dataset bewees uitdagend te zijn gezien de prevalentie van missende data en grote hoeveelheden gecorreleerde eigenschappen. Als mitigatie werd een beslissingsboom opgesteld om de predictive capaciteit van het model te verbeteren. De variabiliteit binnen de ruwe materiaal eigenschap dataset kan verklaard worden via een model met 4 principïele componenten in welke cohesie, compressibiliteit, vloei, fluidisatie, partikel eigenschappen, permeabiliteit, porositeit, rheologie, schuifspanning, wrijvingsfrictie, specifiek opppervlak, ware densiteit en water opname werden geïdentificeerd als belangrijke materiaal eigenschappen. De principiële component analyse liet toe om het aantal technieken tijdens routine karakterisatie te beperken en om surrogaten voor actieve bestanddelen te identificeren die gebruikt kunnen worden tijdens vroege fasen van geneesmiddelen ontwikkeling, waar slechts beperkte hoeveelheden van het actief bestanddel beschikbaar zijn. Daarenboven was de ontwikkelde database een bouwsteen om predictieve modellen te bouwen voor de poedertoevoer eenheidsoperatie (beschreven in hoofdstuk zes en zeven). In die zin heeft de ruwe materiaal eigenschap database bijgedragen aan het mogelijk maken van in-silico processen en formulatie ontwikkeling. Hoofdstuk 6 beschreef de poedertoevoer eenheidsoperatie modellen die een kwantitatieve relatie tot stand brachten tussen de materiaal eigenschappen, de poedertoevoer snelheid en het poeder niveau in de hopper als input voor het model en descriptoren van de verblijftijds distributie als output van het model. Het karakteriseren en modeleren van de verblijftijds distributie in de poedertoevoer eenheidsoperatie is van onmiskenbaar belang om de traceerbaarheid van de ruwe materialen te begrijpen

5 vanuit hun container tot de tablet, dit laat toe om niet conform material te segregeren tijdens productie. De voorgestelde methodologie kwam tegemoet aan dit gebrek aan kennis door materialen te karakteriseren, de verblijftijds distributie te bepalen volgens een experimenteel design, verblijftijds distributie modellen toe te passen en een overkoepelend multivariate partiële kleinste kwadraten regressie model op te stellen tussen de hierboven vermelde inputs en outputs. Resultaten tonen aan dat de verblijftijds distributie van beide poedertoevoer eenheidsoperaties adequaat beschreven werd door middel van een propstroom reactor in serie met een continue geroerde tank reactor. Drie variabelen werden geidentificeerd die de verblijftijdsdistributie in de poedertoevoer eenheidsoperatie beïnvloeden: de poedertoevoer snelheid, het niveau in de hopper en de densiteit van het materiaal. Wanneer de verblijftijdsdistibutie bepaald werd op een hoger niveau in de hopper, dan verlengde de propstroomtijd en bijgevolg de propstroom fractie van de hopper. Deze fractie werd niet beinvloed door variatie in poedertoevoer snelheid of materiaal eigenschappen. Een verhoging in poedertoevoer snelheid reduceerde de propstroom en mengstroomtijd namelijk in dezelfde relatieve verhouding. Hoofdstuk zeven beschreef modellen voor de poedertoevoer eenheidsoperatie die het gedrag beschrijven als functie van de ruwe materiaal eigenschappen. Daarenboven presenteerde dit werk een framework voor de analyse van gravimetrische data. Nieuwe formulaties dienen gescreened te worden voor hun processeerbaarheid op het continue productie platform. Hierbij is het tijdens de vroege fase van geneesmiddelen ontwikkeling essentieel dat deze screening kan verlopen met een zo laag mogelijke consumptie van actieve grondstof. Het doseren van droge poeders in een continue menger is algemeen aanvaard als de primaire bron van process variabiliteit tijdens continu productie. Eerst werden negentwintig materialen met diverse eigenschappen geselecteerd uit de ruwe materiaal eigenschappen database (hoofdstuk vijf). Vervolgens werd een experimentele design met volumetrische en gravimetrische poedertoevoer testen uitgevoerd. Elk feed factor profiel werd quantitatief geanalyseerd om de poedertoevoer capaciteit en variabiliteit te bepalen. Daarenboven werd de afname van de feed

6 factor tijdens het leegdraaien van de hopper beschreven en het minimale materiaal residu gedocumenteerd. De partiële kleinste kwadraten regressie modellen verbinden de bovengenoemde inputs and outputs. Deze modellen toonden aan dat zowel materiaal eigenschappen als schroefsnelheid het poeder toever gedrag significant beïnvloeden. De poedertoevoer capaciteit kon accuraat voorspeld worden voor beide eenheidsoperaties op bases van de densiteit van het materiaal. De poedertoever variabiliteit reduceerde als een functie van de schroefsnelheid en densiteit maar werd hoger voor materialen met adhesieve en compressieve eigenschappen. Hoge poedertoever variabiliteit komt in het bijzonder voor wanneer de schroeven aanladen of wanner het materiaal op inconsistente wijze in de schroeven vloeit. De feed factor afname tijdens het leegdraaien was meer uitgesproken voor materialen met een hoge cohesivitiet en comrpessibiliteit terwijl de snelheid van afname in feed factor hoger was voor materialen met een lagere densiteit. Het materiaal residue in de hopper na het leegdraaien was afhankelijk van de balans tussen adhesie, cohesie en densiteit. Cross-validatie toonde aan dat voorspelde en actuele waarden in goede overeenstemming waren voor de responses die gerelateerd waren aan de capaciteit. De poedertoevoer variabiliteit, feed factor afname en materiaal residue gerelateerde responsen kon men enkel voorspellen worden met lagere accuraatheid en precisie. Desalnietemin kon de impact van materiaal eigenschappen goed begrepen worden en de model voorspellingen gebruikt worden als een waarschuwing systeem voor de identificatie van uitdagend poedertoever gedrag. De poedertoever eenheidsoperatie modellen maken het mogelijk om de poedertoevoer capaciteit te voorspellen en de haalbaarheid van continue productie te evalueren voor formulaties. Data gedreven modellen, zoals de partiële kleinste kawdraten methode, kunnen materiaal vereisten verminderen door de consumerende poedertoevoer testen te vervangen door karakterisatie testen in het lab. In combinatie met een verblijftijdsdistributie model, dat het gehalte aan actief bestanddeel in een tablet kan voorspellen; kan men de onderliggende eenheidsoperaties optimaliseren in functie van de waargenomen of voorspelde variabilitiet tijdens het doseren met poedertoevoer eenheidsoperatie.

7 Hoofdstuk acht heeft als doel een kwantitatief verband te leggen tussen de eigenschappen van het mengsel, de snelheid van de schoepen en snelheid van de draaitafel als inputs en process en product responsen die gerelateerd zijn aan het afvullen van de matrijzen als output. Op basis van de karakterisatie van een brede waaier aan excipiënten en actieve benstanddelen werden dertig verschillende mengesel samengesteld die vervolgens gecomprimeerd werden op een rotatieve tablet pers. Voor elke formulatie werd de snelheid van de schoepen en draaitafel gevarieerd volgens een volledig factorieel experimenteel design. Tijdens elk experiment werd de tablet gewicht variabiliteit bepaald van twintig stalen waar elk staal bestond uit 20 tabletten die op hetzelfde moment gestaald werden. Daarenboven werd de bijhorende machinedate zoals ejectie kracht, pre-compressie verplaatsing, hoofd compressie kracht en fysisch relevante informatie zoals residentie tijd, de vullingsgraad van matrijs en vulschoen bepaald voor elk experiment als decriptoren van het matrijs vulling process. Partiële kleinste kwadraten regressie methode werd toegepast om het verband tussen inputs en outputs vast te leggen. Hoge ejectiekrachten werden waargenomen voor mengsels met metoprolol tartraat als actief bestanddeel, wat gecorreleerd kon worden aan de hoge frictie van metoprolol met het oppervlak van het materiaal. Daarnaast droegen de snelheid van de draaitafel en schoepen wielen, porositeit, frictie met de wand, vloeieigenschappen, densiteit, compressibiliteit en permeabiliteit bij tot de performantie van het multivariate model. De tablet gewicht variabiliteit was sterk gecorreleerd met de pre-compressie verplaatsing en hoofd compressie kracht wat de frequent toegepaste controle mechanismen justifieerd tijdens routine productie van tabletten. De hoeveelheid materiaal in de matrijs was sterk gerelateerd aan de densiteit, al was de vulling ook meer compleet onder omstandigheden die een consistente vulling weerspiegelen. Daarenboven resulteerde tableteren met een hoge vullingsgraad in de vulschoen in een relatief lange residentie tijd. Het kalibreren van een model met afdoende predictieve performantie voor tablet gewicht variabiliteit was meer uitdagend. Hier werd het bereik voor de process variable turret speed ingekort om een betere predictieve capaciteit te bekomen. Bij lage turret speed werd een meer reproduceerbare vulling van de

8 matrijzen waargenomen aangezien er meer tijd was om deze te vullen. Een hogere snelheid van de draaitafel resulteerde in een hogere tablet gewicht variabiliteit: goede eigenschappen van het mengsel waren noodzakelijk om een consistente vulling van de matrijzen te bekomen wanneer deze zich sneller doorheen de vulschoen verplaatsen. Bijgevolg is het bij hoge draaitafel snelheden makkelijker om tablet gewicht variabiliteit gerelateerde responses te voorspellen op basis van de eigenschappen van het mengsel. Tot slot, de belangrijkste matrijs vulling gerelateerde responses konden voorspeld worden via een partiële kleinste kwadraten model gebaseerd op eigenschappen van het mengsel. De aanpak kan middelen sparen en tijdslijnen inkorten tijdens vroege fase van geneesmiddelen ontwikkeling. Hoofdstuk negen gaf een schets van de bredere internationale context waarin dit onderzoek zich situeert met specifieke aandacht voor de economische en/of sociale relevantie, verwachte ontwikkelingen in het onderzoeks gebied, en de potentiele bijdrage van de thesis tot deze ontwikkelingen.

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 SAMENVATTING Farmaceutische formulaties worden conventioneel batchgewijs geproduceerd, gecombineerd met een tijdrovende off-line kwaliteitscontrole, uitgevoerd op willekeurig verzamelde stalen. Ondanks

Nadere informatie

Het finale hoofdstuk 7 beschrijft in detail hoe het onderzoek van deze thesis kadert in de huidige sociale en economische context.

Het finale hoofdstuk 7 beschrijft in detail hoe het onderzoek van deze thesis kadert in de huidige sociale en economische context. Samenvatting Technologische verbeteringen in moleculaire screening-methodieken hebben geleid tot een generatie aan actieve farmaceutische ingrediënten met sterk gewijzigde eigenschappen dewelke uitdagend

Nadere informatie

High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen

High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen Johan Paul FLAMAC, a division of SIM 1 Overzicht Inleiding Activiteiten van FLAMAC High-throughput formulatie onderzoek

Nadere informatie

SAMENVATTING SAMENVATTING

SAMENVATTING SAMENVATTING SAMENVATTING Ondanks meer dan een halve eeuw ervaring in de plastic- en voedingsindustrie, is hotmelt co-extrusie een relatief nieuwe technologie in de farmaceutische industrie. Co-extrusie werd recentelijk

Nadere informatie

SAMENVATTING EN ALGEMEEN BESLUIT

SAMENVATTING EN ALGEMEEN BESLUIT SAMENVATTING EN ALGEMEEN BESLUIT De procescontrole bij hot-melt extrusie wordt traditioneel uitgevoerd met behulp van standaard technieken die univariate data opleveren, zoals probes die de temperatuur

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Het tablet is om vele redenen een populaire toedieningsvorm van geneesmiddelen. Het gebruikersgemak en het gemak waarmee ze grootschalig kunnen worden geproduceerd zijn slechts twee van de

Nadere informatie

11. Multipele Regressie en Correlatie

11. Multipele Regressie en Correlatie 11. Multipele Regressie en Correlatie Meervoudig regressie model Nu gaan we kijken naar een relatie tussen een responsvariabele en meerdere verklarende variabelen. Een bivariate regressielijn ziet er in

Nadere informatie

Hoe moeilijk kan het zijn! Daan Goris Hosokawa Micron B.V.

Hoe moeilijk kan het zijn! Daan Goris Hosokawa Micron B.V. Hosokawa Menger Selectie Hoe moeilijk kan het zijn! Daan Goris Hosokawa Micron B.V. HOSOKAWA MICRON Corporation Opgericht in 1916 Productie faciliteiten in 5 landen 10 R&D and test centra Omzet 400 M.

Nadere informatie

Samenvatting. Exploratieve bewegingen in haptische waarneming. Deel I: de precisie van haptische waarneming

Samenvatting. Exploratieve bewegingen in haptische waarneming. Deel I: de precisie van haptische waarneming Exploratieve bewegingen in haptische waarneming Haptische waarneming is de vorm van actieve tastwaarneming waarbij de waarnemer de eigenschappen van een object waarneemt door het object met zijn of haar

Nadere informatie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting 7.1 Introductie Dit proefschrift behandeld de globale patronen van de koolstof en water balans van het land oppervlak bepaald met eddy co-variantie data. Observaties

Nadere informatie

SAMENVATTING. Het onderzoek binnen deze thesis bespreekt twee onderwerpen. Het eerste onderwerp, dat

SAMENVATTING. Het onderzoek binnen deze thesis bespreekt twee onderwerpen. Het eerste onderwerp, dat SAMENVATTING Het onderzoek binnen deze thesis bespreekt twee onderwerpen. Het eerste onderwerp, dat beschreven wordt in de hoofdstukken 2 tot en met 6, heeft betrekking op de prestaties van leerlingen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Het doel van dit proefschrift was om te onderzoeken of klinische verschijnselen (fysieke beperkingen en cognitieve stoornissen) bij MS verklaard konden worden door verstoring van functionele hersenennetwerken

Nadere informatie

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen 4 Context van de organisatie 4 Milieumanagementsysteemeisen 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context 4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden 4.3 Het toepassingsgebied

Nadere informatie

Duurzaam herstellen en produceren van hoogwaardige producten met lasertechnologie

Duurzaam herstellen en produceren van hoogwaardige producten met lasertechnologie 26/01/2012 Duurzaam herstellen en produceren van hoogwaardige producten met lasertechnologie Marleen Rombouts Lasercentrum Vlaanderen, Vito, Mol (België) Marleen.Rombouts@vito.be Benelux Laserevent 2012,

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands

Samenvatting Nederlands Samenvatting Nederlands 178 Samenvatting Mis het niet! Incomplete data kan waardevolle informatie bevatten In epidemiologisch onderzoek wordt veel gebruik gemaakt van vragenlijsten om data te verzamelen.

Nadere informatie

DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING

DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 205 Het is niet zonder reden dat autoriteiten wereldwijd aandacht besteden aan programma s en interventies om mensen meer te laten bewegen. Sportactiviteiten van gemiddelde tot

Nadere informatie

Gegevensverwerving en verwerking

Gegevensverwerving en verwerking Gegevensverwerving en verwerking Staalname - aantal stalen/replicaten - grootte staal - apparatuur Experimentele setup Bibliotheek Statistiek - beschrijvend - variantie-analyse - correlatie - regressie

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38868 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Heemskerk, A.A.M. Title: Exploring the proteome by CE-ESI-MS Issue Date: 2016-04-28

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Analyse van chromosomale afwijkingen in gastrointestinale tumoren In het ontstaan van kanker spelen vele moleculaire processen een rol. Deze processen worden in gang gezet door

Nadere informatie

Het meten van loopkarakteristieken

Het meten van loopkarakteristieken SAMENVATTING Ongeveer 45% van alle mensen na een beroerte valt tenminste één keer per jaar. Een val kan leiden tot tijdelijk letsel zoals een gebroken heup. Ook leidt vallen bij mensen met een beroerte

Nadere informatie

EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring I.M. Zwetsloot

EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring I.M. Zwetsloot EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring I.M. Zwetsloot EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring Inez M. Zwetsloot Samenvatting EWMA Regelkaarten in Statistische Procesmonitoring

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Ecstasy is een van de meest gebruikte party drugs geworden. Gecombineerd met de potentiële schadelijkheid en de ineffectiviteit van juridische maatregelen (getuige de hoge gebruikscijfers)

Nadere informatie

Appendix. 8.2 Samenvatting

Appendix. 8.2 Samenvatting Appendix 8.2 Samenvatting Thermoplastisch polyurethaan is een veelgebruikt polymeer dat onder andere wordt toegepast in schoenzolen, sportuitrustingen, aandrijfriemen, oormerken voor vee en auto-onderdelen.

Nadere informatie

Naar de kern Data als grondstof Technologie als nutriënt Take home points. Adam Grossmann & Nick Risinger

Naar de kern Data als grondstof Technologie als nutriënt Take home points. Adam Grossmann & Nick Risinger Adam Grossmann & Nick Risinger ,! Naar De Kern van de mengvoer technologie. Menno Thomas, Zetadec, Agro Business Park 44, Wageningen. www.zetadec.com Naar De Kern, Molenaarsdag 2012 , 1 Naar de kern Uitdagingen

Nadere informatie

Continuous Learning in Computer Vision S.L. Pintea

Continuous Learning in Computer Vision S.L. Pintea Continuous Learning in Computer Vision S.L. Pintea Continuous Learning in Computer Vision Natura non facit saltus. Gottfried Leibniz Silvia-Laura Pintea Intelligent Sensory Information Systems University

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting 121 Samenvatting Antioxidanten spelen een belangrijke rol in tal van biochemische processen, variërend van het ontstaan van ziekten tot het verouderen van voedingsmiddelen. Om deze rol accuraat te kunnen

Nadere informatie

MOBISPEC SPECTRALE SENSOREN VOOR DE WERKVLOER

MOBISPEC SPECTRALE SENSOREN VOOR DE WERKVLOER MOBISPEC SPECTRALE SENSOREN VOOR DE WERKVLOER Problemen Vis/NIR-spectroscopie in de voedingsindustrie Goed gekend voor snelle analyse samenstelling (vocht, eiwit, vet) Multifunctionaliteit vaak niet optimaal

Nadere informatie

Ondanks meer dan een eeuw van ervaring in de plastics en rubber industrie en het feit

Ondanks meer dan een eeuw van ervaring in de plastics en rubber industrie en het feit SAMENVATTING Ondanks meer dan een eeuw van ervaring in de plastics en rubber industrie en het feit dat het sinds 1930 gebruikt wordt in de voedingsindustrie, is hot-melt extrusie (HME) een relatief nieuwe

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde havo

Examenprogramma scheikunde havo Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kennis

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting De hoofddoelstelling van deze thesis was de realisatie en evaluatie van een continu en gecontroleerd vriesdroogproces voor de productie van eenheidsdosissen. Het huidige, state

Nadere informatie

Optimale loopvaardigheid met een prothese Balanceren tussen capaciteit en belasting. Samenvatting

Optimale loopvaardigheid met een prothese Balanceren tussen capaciteit en belasting. Samenvatting Optimale loopvaardigheid met een prothese Balanceren tussen capaciteit en belasting amenvatting ummary Introductie Het ondergaan van een beenamputatie is een drastische chirurgische ingreep, die grote

Nadere informatie

Cover Page. Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued smoking and smoking cessation Date:

Cover Page. Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued smoking and smoking cessation Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/57383 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued

Nadere informatie

Functionaliteitseconomie: Hefboom voor duurzame ontwikkeling in België? Samenvatting. Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling

Functionaliteitseconomie: Hefboom voor duurzame ontwikkeling in België? Samenvatting. Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling Functionaliteitseconomie: Hefboom voor duurzame ontwikkeling in België? Samenvatting Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling 1 P a g i n a F u n c t i o n a l i t e i t s e c o n o m i e : h e f b o o

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Het voornaamste doel van dit proefschrift is nieuwe methoden te ontwikkelen en te valideren om de effectiviteit van customization te kunnen bepalen en hoe dataverzameling kan worden verbeterd. Om deze

Nadere informatie

Voorstel aanpak variaties zonder wijziging light AMM

Voorstel aanpak variaties zonder wijziging light AMM Voorstel aanpak variaties zonder wijziging light AMM Strategie 26/03/2009 1 I. Inleiding In het kader van het backlogproject is het de bedoeling alle variaties zonder wijziging aan de light AMM, SPC, PIL

Nadere informatie

Het implementeren van een value-model als kader voor innovatie in de gezondheidszorg: Productontwikkeling van testapparaten in de medische sector.

Het implementeren van een value-model als kader voor innovatie in de gezondheidszorg: Productontwikkeling van testapparaten in de medische sector. Het implementeren van een value-model als kader voor innovatie in de gezondheidszorg: Productontwikkeling van testapparaten in de medische sector. De ontwikkeling van een Value Creation Strategy. DOVIDEQ

Nadere informatie

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij

Nadere informatie

Wereld in transitie. Drivers en trends

Wereld in transitie. Drivers en trends Wereld in transitie Drivers en trends Batterij vereisten Uitdagingen Veiligheid GRID EV ELECTRONICA Lange levensduur Hoge energiecapaciteit Snel laden Goedkoop Duurzaam 3 @VITO/EnergyVille Missie Doel:

Nadere informatie

Code voor Informatiekwaliteit

Code voor Informatiekwaliteit NIIQ Code voor Informatiekwaliteit ICTU Café, Den Haag, 11 maart 2014 Peter van Nederpelt (CBS, Auditor/Kwaliteitsmedewerker) 2 Agenda 1. Doel en gebruik 2. Totstandkoming 3. Uitgangspunten 4. Commentaar

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting In dit proefschrift getiteld Relatieve bijnierschorsinsufficiëntie in ernstig zieke patiënten De rol van de ACTH-test hebben wij het concept relatieve bijnierschorsinsufficiëntie

Nadere informatie

Samenvatting. Ontwerp en synthese van kleine liganden voor de door humaan cytomegalovirus gecodeerde receptor US28

Samenvatting. Ontwerp en synthese van kleine liganden voor de door humaan cytomegalovirus gecodeerde receptor US28 Ontwerp en synthese van kleine liganden voor de door humaan cytomegalovirus gecodeerde receptor US28 Verschillende DA virussen, zoals herpesvirussen en pokkenvirussen, hebben chemokine receptoren van hun

Nadere informatie

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE 1 DOEL VAN REGRESSIE ANALYSE De relatie te bestuderen tussen een response variabele en een verzameling verklarende variabelen 1. LINEAIRE REGRESSIE Veronderstel dat gegevens

Nadere informatie

We make your Data work smarter

We make your Data work smarter We make your Data work smarter Groei: het belang van stuurinformatie Kennismaking Waarom zou ik inzetten op stuurinformatie voor groei? Hoe doe ik dat zo slim mogelijk? Wie wij zijn Wij laten uw data slimmer

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35907 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yang Liu Title: Quantifying the toxicity of mixtures of metals and metal-based

Nadere informatie

LABORATORIUM TESTS IDENTIFICEERT HET SCALEWATCHER EFFECT OP BIO FILMS

LABORATORIUM TESTS IDENTIFICEERT HET SCALEWATCHER EFFECT OP BIO FILMS LABORATORIUM TESTS IDENTIFICEERT HET SCALEWATCHER EFFECT OP BIO FILMS De Scalewatcher Elektronische Water Conditioner heeft bewezen een duidelijk effect te hebben op de ontwikkeling en het bestaan van

Nadere informatie

Met de Glazen Bol naar. Doelgerichter BWT Toezicht

Met de Glazen Bol naar. Doelgerichter BWT Toezicht Met de Glazen Bol naar Doelgerichter BWT Toezicht Missie SuperGraph realiseert de toepassing van Voorspellende Modellen in het hart van uw organisatie dusdanig dat onzekerheden zoveel mogelijk worden weggenomen

Nadere informatie

vragenlijsten. Er werd geen verschil gevonden tussen de twee groepen wat betreft het verloop in de tijd van de interveniërende variabelen

vragenlijsten. Er werd geen verschil gevonden tussen de twee groepen wat betreft het verloop in de tijd van de interveniërende variabelen Samenvatting Samenvatting De toenemende vraag naar totale heuparthroplastieken (THA) en totale kniearthroplastieken (TKA) leidt tot groeiende wachtlijsten. Om dit probleem het hoofd te bieden hebben veel

Nadere informatie

GENERAL INTRODUCTION 185 SAMENVATTING SUMMARY IN DUTCH

GENERAL INTRODUCTION 185 SAMENVATTING SUMMARY IN DUTCH 184 CHAPTER 1 GENERAL INTRODUCTION 185 1 SAMENVATTING SUMMARY IN DUTCH 186 SAMENVATTING Het eerste hoofdstuk omvat de algemene introductie van dit proefschrift. In dit hoofdstuk wordt een beschrijving

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

Samenvatting. Het gebruik van ultrafiltratie (UF) membranen als oppervlakte water zuiveringstechnologie

Samenvatting. Het gebruik van ultrafiltratie (UF) membranen als oppervlakte water zuiveringstechnologie Samenvatting Het gebruik van ultrafiltratie (UF) membranen als oppervlakte water zuiveringstechnologie is in de laatste vijftien jaar enorm toe genomen. Ultrafiltratie membranen zijn gemakkelijk op te

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/26833 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Guo, Dong Title: Drug-target residence time : a case for the adenosine A1 and

Nadere informatie

Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige

Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige Klantgerichtheid Selecteren van een klant Wanneer u hoog scoort op 'selecteren

Nadere informatie

SPSS Introductiecursus. Sanne Hoeks Mattie Lenzen

SPSS Introductiecursus. Sanne Hoeks Mattie Lenzen SPSS Introductiecursus Sanne Hoeks Mattie Lenzen Statistiek, waarom? Doel van het onderzoek om nieuwe feiten van de werkelijkheid vast te stellen door middel van systematisch onderzoek en empirische verzamelen

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Katalyse is een methode om op een snelle en selectieve manier chemicaliën te kunnen produceren. De introductie van katalyse binnen het vakgebied van de chemie was een mijlpaal voor de industriële productie

Nadere informatie

SAMENVATTING Dijkstra, Coosje.indd :45

SAMENVATTING Dijkstra, Coosje.indd :45 SAMENVATTING Samenvatting INTRODUCTIE Grote sociaal economische gezondheidsverschillen zijn een groeiend probleem in bijna alle Westerse landen. In Nederland leven mensen met een lagere opleiding gemiddeld

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als

Nadere informatie

VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION

VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Datum laatste aanpassing / Date du dernière adaption Microscopische

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Materie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Materie Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Materie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 42: De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen

Nadere informatie

Software Test Plan. Yannick Verschueren

Software Test Plan. Yannick Verschueren Software Test Plan Yannick Verschueren November 2014 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 1 Inhoudstafel 1 Introductie 3 1.1

Nadere informatie

INTELLECTUAL OUTPUT 6

INTELLECTUAL OUTPUT 6 EuroDuaLE INTELLECTUAL OUTPUT 6 Evaluatieverslagen Samenvatting Medegefinancierd door het Erasmus+-programma van de Europese Unie - 2015-1-IT02-KA203-015386 EuroDuaLE INTELLECTUAL OUTPUT 6 Evaluatieverslagen

Nadere informatie

Classification - Prediction

Classification - Prediction Classification - Prediction Tot hiertoe: vooral classification Naive Bayes k-nearest Neighbours... Op basis van predictor variabelen X 1, X 2,..., X p klasse Y (= discreet) proberen te bepalen. Training

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Samenvatting In de diagnose en prognose van hartfalen hebben B-type Natriuretisch Peptide (BNP) en N-terminaal probnp (NT-proBNP) in de afgelopen jaren hun waarde bewezen. Tegenwoordig

Nadere informatie

9. Lineaire Regressie en Correlatie

9. Lineaire Regressie en Correlatie 9. Lineaire Regressie en Correlatie Lineaire verbanden In dit hoofdstuk worden methoden gepresenteerd waarmee je kwantitatieve respons variabelen (afhankelijk) en verklarende variabelen (onafhankelijk)

Nadere informatie

BEREKENING SCHEURKANSEN VOOR VERHARDENDE BETONNEN ELEMENTEN

BEREKENING SCHEURKANSEN VOOR VERHARDENDE BETONNEN ELEMENTEN BEREKENING SCHEURKANSEN VOOR VERHARDENDE BETONNEN ELEMENTEN MSc. H.W.M. van der Ham Dr. E.A.B. Koenders Prof. Dr. K. van Breugel DIANA Ontwikkelings Verening Technische lezingen 31 oktober 26 Presenting

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37040 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Ercan, Ayşe Ece Title: Diffusion-weighted MRS and MRI : methods and neuro applications

Nadere informatie

212

212 212 Type 2 diabetes is een chronische aandoening, gekarakteriseerd door verhoogde glucosewaarden (hyperglycemie), die wereldwijd steeds vaker voorkomt (stijgende prevalentie) en geassocieerd is met vele

Nadere informatie

voorbeeld Zonnewagen Aantekeningen voor de leerkracht

voorbeeld Zonnewagen Aantekeningen voor de leerkracht Wetenschap Energie omzetting Energie overbrenging Krachten en beweging Wetenschappelijk onderzoek Design en technologie Verbeteringen door technisch design Onderdelen aan elkaar monteren Evalueren Mechanismen

Nadere informatie

Samenvatting. (Dutch Summary)

Samenvatting. (Dutch Summary) Samenvatting (Dutch Summary) In hoofdstuk 1 wordt een korte inleiding gegeven eindigend in het doel van dit proefschrift. Het doel van dit proefschrift was om met behulp van nauwkeurige en objectieve meetmethoden

Nadere informatie

Gewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID. (inwerkingtreding: 1 januari 2015)

Gewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID. (inwerkingtreding: 1 januari 2015) Gewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID (inwerkingtreding: 1 januari 2015) 2 1. Doelstellingen, proces- & risicomanagement Subthema kwaliteitsbeleid

Nadere informatie

Samenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld

Samenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld Samenvatting Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld om hen heen. Zo hebben vele mensen een natuurlijke neiging om zichzelf als bijzonder positief te beschouwen (bijv,

Nadere informatie

Houdingsreproduceerbaarheid in staande positie Kwaliteitsverbetering van 3D-ultrageluids-scanning van de wervelkolom hoofdstuk 2

Houdingsreproduceerbaarheid in staande positie Kwaliteitsverbetering van 3D-ultrageluids-scanning van de wervelkolom hoofdstuk 2 Scoliose is een drie-dimensionale vervorming van de wervelkolom, gekarakteriseerd door een zijwaartse vervorming en axiale rotatie van de wervels. Het is één van de meest gecompliceerde problemen in de

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32003 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yuanyuan Zhao Title: Modelling the dynamics of the innovation process : a data-driven

Nadere informatie

Dutch summary. Nederlandse samenvatting

Dutch summary. Nederlandse samenvatting Dutch summary Nederlandse samenvatting 127 Kinderen die te vroeg geboren worden, dat wil zeggen bij een zwangerschapsduur korter dan 37 weken, worden prematuren genoemd. Na de bevalling worden ernstig

Nadere informatie

VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE. van

VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE. van EUROPESE COMMISSIE Brussel, 3.12.2018 C(2018) 7942 final VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE van 3.12.2018 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake

Nadere informatie

Wijzigingen in de Samenvatting van de Productkenmerken en Bijsluiter, voorgesteld door het Europees Geneesmiddelenbureau

Wijzigingen in de Samenvatting van de Productkenmerken en Bijsluiter, voorgesteld door het Europees Geneesmiddelenbureau BIJLAGE II Wijzigingen in de Samenvatting van de Productkenmerken en Bijsluiter, voorgesteld door het Europees Geneesmiddelenbureau Deze Samenvatting van de Productkenmerken en Bijsluiter zijn het resultaat

Nadere informatie

Samenvatting. Synchronisatie met fractal ritmes: Complexiteit matching bij statistische structuur

Samenvatting. Synchronisatie met fractal ritmes: Complexiteit matching bij statistische structuur Samenvatting Synchronisatie met fractal ritmes: Complexiteit matching bij statistische structuur De uitvoering van dagelijkse fysieke activiteiten is sterk variabel. Deze variabiliteit kan worden beschreven

Nadere informatie

Inhoud. Neuronen. Synapsen. McCulloch-Pitts neuron. Sigmoids. De bouwstenen van het zenuwstelsel: neuronen en synapsen

Inhoud. Neuronen. Synapsen. McCulloch-Pitts neuron. Sigmoids. De bouwstenen van het zenuwstelsel: neuronen en synapsen Tom Heskes IRIS, NIII Inhoud De bouwstenen van het zenuwstelsel: neuronen en synapsen Complex gedrag uit eenvoudige elementen McCulloch-Pitts neuronen Hopfield netwerken Computational neuroscience Lerende

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43419 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schaap, M.M. Title: The use of transcriptomics data in detecting non-genotoxic

Nadere informatie

De inleiding Hoofdstuk 1

De inleiding Hoofdstuk 1 Spuitgieten vindt zijn oorsprong in de kunststofindustrie, waar het alomtegenwoordig gebruikt wordt als vormgevingstechniek, maar bij de farmaceutische industrie is deze techniek relatief onbekend. Dit

Nadere informatie

SECTIE : Anorganische chemie VALIDATIERAPPORT

SECTIE : Anorganische chemie VALIDATIERAPPORT VALIDATIERAPPORT Analysemethode Techniek Water Kwantitatieve bepaling van anionen in drinkwater met ionchromatografie (FLVVG-I-MET-217) Ionchromatograaf Matrix / matrixgroep Voor menselijke consumptie

Nadere informatie

Gezondheidsenquête, België Inleiding. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.

Gezondheidsenquête, België Inleiding. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. Inleiding Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. Inleiding 1. Context De vergrijzing van de bevolking in onze samenleving is een heuse uitdaging op het gebied van

Nadere informatie

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens

Nadere informatie

VALIDATIE VAN ONDERZOEKSMETHODEN

VALIDATIE VAN ONDERZOEKSMETHODEN VALIDATIE VAN ONDERZOEKSMETHODEN Van toepassing op de laboratoria voor Pathologische Anatomie Hannelien Verbeke Dienst Kwaliteit van laboratoria 17 november 2018 Documentaire audit Procedure validatie

Nadere informatie

Wat is de toekomst van het bereiden?

Wat is de toekomst van het bereiden? Wat is de toekomst van het bereiden? Erik Frijlink Afdeling Farmaceutische Technologie en Biofarmacie Rijksuniversiteit Groningen (h.w.frijlink@rug.nl) De toekomst van de bereiding: de balans tussen therapeutische

Nadere informatie

Analyse, nowcasting, forecasting & control

Analyse, nowcasting, forecasting & control Analyse, nowcasting, forecasting & control Een (toekomst)visie op het gebruik van metingen en modellen in het (stedelijk) waterbeheer Fons Nelen Nelen & Schuurmans Inhoud Gebruik van modellen en metingen

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Schaafsma, S. H. (2000). Down-scaling of a fluidised bed agglomeration process. Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Schaafsma, S. H. (2000). Down-scaling of a fluidised bed agglomeration process. Groningen: s.n. University of Groningen Down-scaling of a fluidised bed agglomeration process Schaafsma, Stefan Hendrikus IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish

Nadere informatie

Implementations of Tests on the Exogeneity of Selected Variables and Their Performance in Practice M. Pleus

Implementations of Tests on the Exogeneity of Selected Variables and Their Performance in Practice M. Pleus Implementations of Tests on the Exogeneity of Selected Variables and Their Performance in Practice M. Pleus Dat economie in essentie geen experimentele wetenschap is maakt de econometrie tot een onmisbaar

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Lupatini, Manoeli Title: Microbial communities in Pampa soils : impact of land-use

Nadere informatie

Proceslijnen voor vloeibare ingrediënten Produceer sneller, betrouwbaarder en aan een lagere kost

Proceslijnen voor vloeibare ingrediënten Produceer sneller, betrouwbaarder en aan een lagere kost FOR YOUR PEACE OF MIND Proceslijnen voor vloeibare ingrediënten Produceer sneller, betrouwbaarder en aan een lagere kost Uw productie, klaar voor morgen Proceslijnen voor vloeibare ingrediënten Produceer

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35896 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Viana de Carvalho, Rafael Title: Computational modeling of mycobacterium infection

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Energie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Energie Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Energie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren bij producten uit hun eigen

Nadere informatie

Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling

Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Zwevende stof vormt een complex mengsel van allerlei verschillende deeltjes, en speelt een belangrijke rol

Nadere informatie

PINCH STUDIE : PRAKTIJK CASE. Philip de Smedt CEFIC, Manager LVOC and aromatics Gastprofessor UGent

PINCH STUDIE : PRAKTIJK CASE. Philip de Smedt CEFIC, Manager LVOC and aromatics Gastprofessor UGent PINCH STUDIE : PRAKTIJK CASE Philip de Smedt CEFIC, Manager LVOC and aromatics Gastprofessor UGent INLEIDING Case : Pygas hydrogenatie fabriek + aromaten extractie fabriek. Vraag fabriek : verbeteren van

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28508 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Peironcely Miguel, Julio Eduardo Title: Automated de novo metabolite identification

Nadere informatie

Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau

Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau dr. H. Knipprath ing. J. De Meester STEM Science Engineering Technology Mathematics 2

Nadere informatie

Risk Assessment bij datamanagement systemen. Historische data. Uw waardevolste bezit. Dick van der Geest

Risk Assessment bij datamanagement systemen. Historische data. Uw waardevolste bezit. Dick van der Geest Risk Assessment bij datamanagement systemen Historische data Uw waardevolste bezit Dick van der Geest Agenda Introductie Eurotherm Waarom data opslaan? Welke parameters Traditioneel data monitoring systeem

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Verbanden

Hoofdstuk 2: Verbanden Hoofdstuk 2: Verbanden Inleiding In het gebruik van statistiek komen we vaak relaties tussen variabelen tegen. De focus van dit hoofdstuk ligt op het leren hoe deze relaties op grafische en numerieke wijze

Nadere informatie

XIII. Samenvatting. Samenvatting

XIII. Samenvatting. Samenvatting XIII In dit werk wordt de invloed van dimethyldisulfide (DMDS) en van zeven potentiële additieven op het stoomkraken van n-hexaan onderzocht aan de hand van experimenten in een continu volkomen gemengde

Nadere informatie