Van inzicht tot uitzicht?

Transcriptie

1 Van inzicht tot uitzicht? Inspiratiemoment voor vertegenwoordigers in strategische adviesraden 7 mei 2010 / 9-13 uur / De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Programma 9.00 uur Onthaal met croissants en koffie 9.30 uur Inleiding: Inzichten uit het middenveld over advisering 9.50 uur Het nieuwe strategische adviesstelsel in Vlaanderen: een verbeteringsgerichte procesanalyse (SBOV) uur Pauze u u. Keuze uit twee debattafels Tafel 1 / Op naar vroegere betrokkenheid in het proces Tafel 2 / Op naar meer impact van advisering uur Terugkoppeling en slotwoord: Adviseren met uitzicht? uur Broodjeslunch

2 Op naar een vroegere betrokkenheid in het proces Resultaten bespreking Voornaamste knelpunten De meeste adviesraden hebben nauwelijks tijd en ruimte om adviezen op eigen initiatief uit te werken. Advies komt meestal te laat (nl. na formeel akkoord van de Vlaamse regering), waardoor het slechts kan ingaan op details. Allerlei ambtelijke werkgroepen doorkruisen de gedragen participatie en het advieswerk van de geïnstitutionaliseerde adviesorganen, zijnde de strategische adviesraden. Beleidsaanbevelingen Als het beleid écht strategische adviezen wil van de strategische adviesraden, moet ze advies vragen in een vroege fase van het beslissingsproces. Beleid moet betrokkenheid van burger en middenveld breder bekijken dan enkel de strategische adviesraden. Een mapping van de stakeholders moet het risico dat bepaalde spelers dan een overwicht krijgen, helpen voorkomen. o Moeten we betrokkenheid niet in een bredere context bekijken? Aan de hand van conceptnota s, greenpapers, agenda s moet de betrokkenheid doorheen het hele beleidsproces gegarandeerd worden. Belangrijke voorwaarde is dan wel dat er in de administratie voldoende capaciteit is om die betrokkenheid te realiseren. Bij elk (belangrijk) beleidsinitiatief is er nood aan een procesnota (roadmap) die alle volgende stappen van het initiatief in kaart brengt. De rol van alle actoren die daarbij betrokken zijn, moet uitgeklaard worden (bvb. ook voor de ambtelijke werkgroepen die steeds meer samengeroepen worden). Een dergelijke procesnota moet ook vertaald worden naar het lokale niveau, want daar zijn dezelfde problemen vaak nog groter. Goede voorbeelden beelden,, tips en experten De (jonge) SAR Welzijn is bij de start van de werkzaamheden naar de bevoegde minister gestapt om hun eigen werkprogramma naast dat van de minister te leggen. Dan hebben ze ook aangegeven voor welke dossiers vroege betrokkenheid essentieel is, zodat er een pre-advies kan gegeven worden vóór de principiële goedkeuring van de Vlaamse regering. Hetzelfde signaal gaf men ook aan de administratie en het parlement. De SERV werkt gedeeltelijk op dezelfde manier. In hun advies over enkele beleidsnota s werd aangegeven voor welke thema s de witboekmethode noodzakelijk is. Deze manier van werken is wel sterk afhankelijk van de bereidheid van de bevoegde minister. De SARiV tracht vroeger in het proces te wegen op het beleid door een memorandum te schrijven en door een eigen bijdrage te leveren aan de beleidsnota. Men hecht daarom ook veel belang aan adviezen op eigen initiatief. Dit kost veel tijd, maar de betrokkenheid van de leden is ook groter. Minpunt is dat zulke adviezen doorgaans weinig respons van de overheid krijgen, wat dan weer voor frustraties zorgt. De doorwerking is ook minder duidelijk omdat het meestal op lange termijn is.

3 Frustraties, o.a. over te weinig respons van het beleid, kan vermeden worden door: - een voorafgaandelijk overleg met de minister - een goede nazorg: wanneer een dossier opnieuw in de actualiteit komt, kan de adviesraad opnieuw verwijzen naar haar advies - het juiste advies op het juiste moment: soms kan het nuttig zijn om het advies in te houden tot het juiste moment. Onder meer daarom zijn regelgevingsagenda s belangrijk. - De SAR Welzijn heeft een afspraak met het parlement om een vraag te stellen over een pro-actief advies - Het thema op de agenda zetten met een studiedag, zoals dat ook in Nederland veel gebeurt De Vlaamse Jeugdraad heeft goede ervaringen met adviezen op eigen initiatief. Ze worden goed opgepikt door de media en door het parlement. De SAR Welzijn geeft enkel strategisch advies. Enkel op vraag van tenminste één van de leden wordt daarvan afgeweken. Op naar meer impact van advisering Resultaten bespreking Voornaamste knelpunten De impact van onze advisering is niet altijd even goed meetbaar. Dit is niet altijd even goed traceerbaar. Ook de timing tussen advies en wetsvoorstel speelt hier een rol. Normaal gesproken moet het beleid rapporteren over wat er met het advies gebeurd is. Hier loopt het serieus fout. Een beargumenteerde terugkoppeling gebeurt veel te onregelmatig. Op het Vlaamse niveau zijn de noodzakelijke protocols nog niet overal afgesloten; dit zorgt voor onduidelijkheid. Deze beheersovereenkomsten gaan vaak verder dan wat decretaal vastgelegd is. Beleidsaanbevelingen Bij de start van de legislatuur moeten beleidsmakers hun verwachtingen tegenover de strategische adviesraad duidelijk maken. Essentieel is de vraag naar beargumenteerde feedback of motiveringsplicht. Die plicht is decretaal vastgelegd, maar gebeurt in de praktijk niet of nauwelijks. De feedback vanuit de overheid gebeurt liefst schriftelijk en mét argumenten waarom het advies wel of niet gevolgd is. De motiveringsplicht bestaat op het federale niveau. Strategische adviezen moeten bediscussieerd worden in het parlement. Zo wordt het een onderdeel van het parlementair debat. Dit moet zeker op strategische momenten gebeuren, bvb bij de reflectie over de beleidsnota s. Parlementariërs moeten ook beter geïnformeerd worden over de procedure om een hoorzitting te organiseren naar aanleiding van een advies van een strategische adviesraad. Die complexe procedure is momenteel een hinderpaal en kan vereenvoudigd worden. De besluitvormingsprocedures moeten verduidelijkt worden. Dit zal het voor strategische adviesraden makkelijker maken om in te spelen op de écht belangrijke momenten. Overheid moet sneller advies vragen, vanaf de conceptfase. Het gebeurt te vaak dat men op strategische momenten géén advies vraagt en op minder belangrijke momenten wel. Idealiter wordt alles geformaliseerd: het moment waarop een concept-ei wordt gelegd, een formele bevraging waarbij dit ei voorgelegd wordt en de verdere beslissingsprocedure uitgeklaard wordt. De protocols met alle adviesraden moeten afgewerkt worden.

4 Pleidooi voor mentaliteitswijziging: strategische adviesraden en hun adviezen moeten serieus genomen worden. Politici moeten stoppen met al dan niet openlijk te twijfelen aan de representativiteit en/of legitimiteit van strategische adviesraden. De samenstelling is namelijk decretaal bepaald. Politici misbruiken ook soms de (zogenaamde) consensus in een advies wat leidt tot een contraproductieve verdeling van het middenveld. Aanbevelingen aan Sar Plan en reflecteer Maak bij het begin van een legislatuur afspraken met minister(s) over de te bespreken thema s en timing. Als besluitvormingsprocedures rond thema s duidelijk zijn, kan je je er als strategische adviesraad goed op organiseren, zowel voor- als achteraf. Bijvoorbeeld: als je weet wanneer een advies of thema landt, kan je plannen om dan een kabinetsmedewerker ter verantwoording te roepen. Het opzetten van een algemene reflectieoefening is wenselijk. Wat hebben we waarover bereikt? Impact van advies? Functie naar derden? Deze oefening kan idealiter gelinkt worden aan de opmaak van het jaarverslag. Een oplijsting van de adviezen die een positieve opvolging kregen, die wel of niet een antwoord kregen is nuttig en relevant. Ga hierbij ook na wat er gebeurd is met adviezen op eigen initiatief. Denk goed na over je rol als strategische adviesraad. Er zijn verschillende functies: informatie inwinnen en ontsluiten; netwerken; ondersteunen; doorwerking realiseren; Als adviesraad heb je veel ruimte om een eigen invulling te geven aan de decretale opdracht. Maak daar gebruik van. Communiceer met de overheid over je reflectieoefeningen. Nazorg en communicatie Je strategische adviesraad laten uitnodigingen op kabinet(ten) voor een toelichting van bepaalde adviezen kan vruchten afwerpen. Doseer dit goed. Zorg voor nazorg op maat. De weg die je als strategische adviesraad met een advies aflegt, hangt nauw samen met het product waaraan je werkt, met het soort advies dat men verwacht en met het feit of er bijvoorbeeld al dan niet een werkgroep op volgt. Globale communicatie vanuit een strategische adviesraad is moeilijk. Vanuit de eigen vereniging is het makkelijker om naar de media te stappen. Een strategische adviesraad kan wel persberichten sturen, op voorwaarde dat het advies een meerwaarde heeft, duidelijk is en (liefst) in consensus tot stand kwam. Bespeel als strategische adviesraad meer het parlement dan de media. De impact van advisering op het parlementaire werk is belangrijker dan weerklank in de media. Als je intens wil wegen op één of andere adviesvraag, kan het interessant zijn om je te laten uitnodigen op een hoorzitting/toelichting in het Vlaams Parlement. Een advies mediatiseren is moeilijk. Vaak is de correcte uitleg bij een advies cruciaal en je weet nooit hoe journalisten het oppikken/beschrijven. Ga voor impact op de lange termijn Directe impact is ondergeschikt aan impact op lange termijn. Als strategische adviesraad moet je vooral wegen op concepten en op termijnbeslissingen. Daarom zijn adviezen op eigen initiatief heel waardevol. Zet dus mee in op dingen waarvoor je tijd moet nemen/krijgen om degelijk voor te bereiden, namelijk de grotere kaders. Ondersteun al je leden De machtsverhoudingen in de samenstelling van een strategische adviesraad beïnvloeden de consensus en impact. Elke strategische adviesraad zou meer aan capaciteitsopbouw van al haar leden moeten werken.

5 Consensus ondergeschikt aan duidelijkheid Het streven naar consensusadviezen heeft voor- en nadelen. Enerzijds kunnen adviezen sterk afgevlakt worden. Anderzijds kan het leiden tot een meer gerijpt advies. Hou wel voor ogen dat hoe minder consensus er is in de raad, hoe meer ruimte er is voor interpretatie door de overheid. Sommigen wijzen erop dat de sterkte van een SAR (= gedragenheid door de volledige sector) ook de zwakte ervan is (= quasi verplicht om consensus te zoeken). Er is een lichte voorkeur voor consensusadviezen, maar meer cruciaal is een echt duidelijk advies. Aard van adviezen De tegenstelling strategische adviezen versus technische adviezen is deels kunstmatig. Er is bijvoorbeeld niks mis met concrete tekstvoorstellen in functie van een decreetaanpassing. Dit is soms het makkelijkst om te doen én dit kan ook strategisch zijn. Pas sowieso de aard van je adviezen aan in functie van de te bereiken doelstelling. Een conceptueel voorstel of een decreetwijziging vraagt een andere format. Nodig eens de overheid uit Mits goede afspraken is het interessant om kabinetsleden én ambtenaren te laten aanwezig zijn op de vergaderingen van je strategische adviesraad. Het is interessant om het denkkader van een kabinet live te horen. Waak daarbij wel goed over je onafhankelijkheid. Er zijn gemengde gevoelens om ambtenaren waarnemend te laten participeren aan adviesraden. Enerzijds kan hun aanwezigheid doorbraken bevorderen, anderzijds kleurt hun aanwezigheid toch de debatten en is het voor ambtenaren zelf een onveilige situatie. Het is makkelijker om ambtenaren uit te nodigen op werkgroepen rond een specifiek thema/advies. Durf nee zeggen en buiten de lijnen kleuren In bepaalde gevallen kan het sterkste signaal zijn om géén advies te geven. Zorg dan wel voor een goede, duidelijke reden daarvoor. Een strategische adviesraad moet geregeld eens buiten de lijnen durven kleuren. Laat je niet inpakken door de bestaande functionele kaders. Aanbevelingen aan lidorganisaties Durf agenderen Als je vereniging lid is van een strategische adviesraad, kan je zelf punten agenderen op de raad en bijvoorbeeld vragen om daarover de nodige terugkoppeling te voorzien. Zorg als vereniging dat je sowieso in het adviesproces je mening zegt, ook al besef je dat dit om één of andere reden niet in het uiteindelijke advies zal terechtkomen. Nazorg Als lid van een strategische adviesraad kan je zelf ook lobbyen als het afgeleverde advies voor je organisatie niet ver genoeg gaat. Actief lobbyen behoort tot de rol van het middenveld. Dit is uiteraard niet aangewezen bij consensusadviezen. Goede voorbeelden & expertise In een aantal strategische adviesraden en in de federale raad duurzame ontwikkeling worden de goedgekeurde adviezen en de doorwerking ervan in het jaarverslag opgenomen. Dit bevordert de transparantie, ook voor derden. Deze informatie is bijvoorbeeld ook voor onderzoekers en academici relevant. Provincie Antwerpen koppelt systematisch terug over de adviezen van de provinciale sportadviesraad. De adviesraad geeft op eigen initiatief een advies, het antwoord moet gemotiveerd worden binnen een termijn van zes weken. VRWI: toekomstverkenningen kunnen een belangrijke rol spelen. Je advisering stoelen op bijvoorbeeld een swotanalyse versterkt het advies. De Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid en

6 Innovatie (VRWI) baseerde zich bijvoorbeeld op een Swotanalyse van de technologische trends in Europa en haalde er sterktes en zwaktes voor Vlaanderen uit. Dergelijk advies was zeer nuttig en had grote impact. SARiV: een advies over bijvoorbeeld de toekomst van de Vlaamse ontwikkelingssamenwerking, kan meer impact hebben dan een technisch advies. SARiV maakt daartoe een memorandum, opvolgadviezen en een evaluatie van wat ermee gebeurt. Een belangrijke taak van een SAR is een goeie fond leggen voor de komende legislatuur. Een minpunt is dat deze inspanningen weinig concrete feedback opleveren. Als je je als vereniging niet kan vinden in een compromis-advies, steun het dan niet en lobby niet actief. De facto vermindert dit de impact van een advies.