Werkstuk CKV Jazz 6,1. Werkstuk door een scholier 2698 woorden 20 april keer beoordeeld

Transcriptie

1 Werkstuk CKV Jazz Werkstuk door een scholier 2698 woorden 20 april ,1 71 keer beoordeeld Vak CKV Jazz kan men eigenlijk het beste zien als een muzieksoort tussen pop(ulair) en klassiek. Al sinds het ontstaan van de jazz, verwerkt men bekende populaire songs in de jazz. Een recent voorbeeld is de opname door Miles Davis van een nummer van Cindy Lauper een aantal jaren geleden. Maar ook ritmes en thema's worden overgenomen en bewerkt. Omgekeerd ondervond de pop-muziek veel invloed van de jazz. Zeker in de begin-periode van rythm-and-blues en rock-and-roll was de invloed van de jazz-ritmes en improvisaties enorm. Maar ook in de soul worden vaak 'jazzy' improvisaties gespeeld. Wat jazz-muziek het meeste karakteriseert, is misschien nog wel het improviserend karakter. Wie ooit de bladmuziek van een jazz-nummer heeft gezien, zal zijn opgevallen, dat dit meestal maar één blaadje is. Daarop staat het thema, waarop de muzikanten soms wel een kwartier improviseren. Tijdens de improvisaties werd en wordt ook veel geëxperimenteerd met nieuwe ritmes, nieuwe melodieën, nieuwe klanken. Vooral bij live-opnames is dit goed te horen. De mate van experimenteren is natuurlijk verschillend. Niet alles is even toegankelijk. Maar ook hier geldt (net als bij klassiek), dat naarmate men meer luistert, men bepaalde experimenten meer kan begrijpen en daarmee waarderen. In de meest extreme vorm van experimentele jazz, ook wel free-jazz geheten, zijn melodie en ritme soms ver te zoeken. Het geheel is een kakofonie van geluiden, snerpen, piepen, knarsen. Door versnellingen, vertragingen en plotselinge wendingen maakt men 'muziek', al zullen velen het misschien niet zo noemen. Onder invloed van vooral Ierse predicanten werden de Afrikaanse en Christelijke godsdiensten gemengd. De negro-spiritual was geboren. Terwijl de dominee voorlas uit de bijbel, reageerde de kerkgangers zingend en met ritmisch handgeklap. Hieruit ontstond rond 1900 de 'Gospel'. De Jazz is hierin diep geworteld. De Blues ontstond ook o.a. hieruit, dat is geen toeval, want de Blues is een van de pijlers van de Jazz. Er is geen duidelijke grens tussen de Blues en de Jazz. Andere invloeden op de vtoege jazz, waren; Europese dansen, de stomp, the wholler, de ragtime en de fanfaremuziek. De Jazz is niet alleen een zwart fenomeen, ook blanke, Europese immigranten hebben grote invloed gehad op het ontstaan van de Jazz, en op de 'volwassen Jazz'. De Jazz vind, net als de Blues, zijn oorsprong bij de 'worksongs' van de zwarte slaven. Maar ook de 'shoutings', de traditionele Afrikaanse rondedansen, liggen aan de basis van de Jazz. Tijdens de 'camp meetings' zagen uit elkaar gerukte families elkaar terug. Tijdens de feesten die dan gevierd werden, beleden de zwarten ook hun traditionele godsdienst. Slavenhoofden waren bang dat deze Pagina 1 van 5

2 feesten zouden uitlopen op opstanden en rellen en vonden dat er blanke, controlerende invloed moest zijn. In New Orleans werd gedurende de jaren tachtig en negentig van de negentiende eeuw de vroege jazz geboren. Deze muziek werdoornamelijk door Afro-Amerikanen gespeeld daarbij hun blues, spirituals en worksongs inbrengend en combinerend met Europese muziek en instrumenten (vooral de koperinstrumenten). De improvisatie, het spontaan toepassen van ritmen en melodieën, vormt een onderdeel van de Afrikaanse muziek en werd van meet af aan een wezenlijk bestanddeel van de jazz. Storyville, het beruchte district waar prostitutie wettelijk was toegestaan. Het nachtleven van Storyville bestond uit tientallen cafés, pianobars en huizen van plezier, inclusief muzikaal amusement dat verzorgd werd door de vroege jazzmuzikanten. De vroege jazz was groepsmuziek die collectief werd geïmproviseerd. Lang voor deze muziek en haar varianten zich ontwikkelde tot de swing van de jaren twintig en dertig, was jazz in de eerste plaats amusementsmuziek van de zwarte arbeidersklasse (samen met de ragtime, de cakewalks en andere populaire muziek). De vroege jazz was vooral dansmuziek en zou dat nog jaren blijven. Deze muziek stond nog niet bekend als jazz en het zou nog vele jaren duren voor die term algemeen ingang vond. Omdat deze muziek vooral aan het gevoel ontsprong en niet werd gespeeld van bestaande bladmuziek, had het een vrij en spontaan karakter dat paste bij New Orleans en dat bepalend zou worden voor de jazz. Gedurende de opleving van de vroege jazz in de jaren veertig en vijftig, kwam de jazz van het New Orleans van de jaren twintig bekend te staan als dixieland. Jazz is een driehonderd jaar oude mengvorm van twee grote muziektradities: de Europese en de West- Afrikaanse. Kenmerkende bestanddelen ervan zijn: Europese harmonie samenklanken/akkoorden) Euro- Afrikaanse melodiebouw Afrikaanse ritmiek. New Orleans jazz (bloeitijd ) Deze muziek is polyfoon. De collectieve improvisatie overheerst. Dit wil zeggen dat alle melodieinstrumenten tegelijk improviseerden. De werkverdeling is als volgt: Melodiesectie: Ritmesectie: Trompet: speelt thema Banjo: speelt akkoorden Klarinet : speelt eigen tegenstem Piano: speelt akkoorden Trombone: speelt eigen tegenstem Tuba: speelt de baslijn Chicago-jazz (bloeitijd ) Toen Storyville in 1917 gesloten werd en gesloopt, verplaatste het centrum van de jazz zich van New Orleans naar Chicago. De werkverdeling van de instrumenten bleef. Verschillen met de New Orleans jazz zijn: - Er werd vooral solistisch geimproviseerd, dus meer vertikale homofonie. Dit wil zeggen dat de solostem de belangrijkste stem is en dat de anderen deze stem begeleiden. - Banjo vaker vervangen door gitaar. Tuba vaker vervangen door de contrabas NU Er is in deze tijd veel blijven hangen vanuit de jaren negentig; zo doen Fusion, Funk, en Latin het nog erg goed bij het publiek. De Latinstijl komt veel terug in de popmuziek van deze tijd. Ook is men de laatste tijd veel bezig de verschillende stijlen van jazz op verzamel-cd's te zetten. De stijl van dit decennium is de Pagina 2 van 5

3 zogenaamde Crossover Jazz; dit is een verzamelnaam van de vanuit de jazz ontstaande stijlen zoals de moderne instrumentale muziek, Jazz-Rock Fusion en de moderne Funk. Deze stijlen maken veel minder gebruik van improvisatie. Vanuit hier zijn de laatste jaren de populaire stijlen Trip-hop en Hip-Hop ontstaan. Deze twee stijlen hebben zeer veel verwantschap met de Free Jazz uit de jaren zestig en zeventig. Ze worden en werden allebei beïnvloed door sociaal-maatschappelijke en politieke factoren. De jazzfestivals worden de laatste jaren steeds meer bezocht; het jazzpubliek begint steeds groter en gevarieerder te worden. Acid jazz - Jazz met elementen uit funk, dance en hiphop. Acid jazz ontstond eind jaren tachtig in Groot- Brittannië en kende haar hoogtepunt begin en midden jaren negentig. Bekende acid jazz artiesten zijn Incognito, Jamiroquai, Galliano, Guru en Ronny Jordan. Bebop (bop) Ook bekend als re-bop, later afgekort tot bop. Bop is ontstaan rond 1941/42, tijdens jamsessions in New York. Thelonious Monk, Dizzy Gillespie, Charlie Parker en Bud Powell waren onder meer de pioniers in dit genre. Kenmerken van bop zijn bijvoorbeeld het voortdurend klinkend bekken, virtuoze melodiepartijen, accoorden als basis voor solo's (niet melodieën) en het gebruik van hoogste en laagste registers van de instrumenten. Het tempo ligt meestal erg hoog. In de jaren veertig werd bop gezien als een innovatieve stijl en niet door iedereen gewaardeerd. Tegenwoordig is het een traditioneel jazzgenre. Bossa nova - Een combinatie van (cool) jazz en Zuidamerikaanse ritmiek als de baiáo, maar voornamelijk de samba. De bekendste bossa nova is The Girl From Ipanema, dat door enorm veel artiesten is vertolkt. De bekendste uitvoering dateert uit 1963 en is van Stan Getz/Jao Gilberto, waarop bij toeval Astrud Gilberto het nummer inzong. Cool jazz - Naam voor een stijl die vanuit de bop ontstond en aspecten van swing in zich heeft. Kenmerkend zijn de zachte tonen, het ontbreken van dissonanten en ruwheid. Omdat de voorlopers van de cool jazz in Los Angeles woonden, werd het ook wel West Coast jazz genoemd. Niet iedereen vindt die term overigens correct, omdat niet alle West Coast jazz cool jazz is. Enkele muzikanten in dit genre zijn Art Pepper, Chet Baker, Dave Brubeck, Russ Freeman en Stan Getz. Crossover jazz - De flauwe uitleg van crossover jazz is dat het een jazzvorm is voor musici die eigenlijk geen jazz kunnen spelen. Het jazzgehalte (improvisatie) kan minimaal zijn, omdat het accent veel meer ligt op een vaste melodielijn. Dit draagt er meteen toe bij dat crossover jazz vaak plezierig klinkt. Crossover (=dwarslijn) tussen jazz en rock/pop ontstond in de jaren '70 en later zie je ook crossovers met soul en wereldmuziek. De grote verdienste van crossover jazz is dat het de zieltogende belangstelling voor jazz behoorlijk heeft opgekrikt. Bekende artiesten in dit genre zijn Al Jarreau, Spyro Gyra en George Benson. Dixieland - Algemene term voor de vroege jazz van combo's uit New Orleans en Chicago, die ook wel als synoniem wordt gebruikt voor alle jazz in het pre-swingtijdperk, tot aan circa De stijl overlapt met New Orleans jazz en klassieke jazz. Typerend voor deze vroege stijlen is de collectieve improvisatie van alle muzikanten op hetzelfde moment. Louis Armstrong was - halverwege de jaren '20 - een van de eerste combomuzikanten die solo improviseerde. Dixieland kreeg rond 1970 een opleving en werd erg populair onder amateurmusici. Deze groep zorgde er tevens voor dat de beoefenaars van dixieland min of meer tot een cliché werden van grappige mannetjes met hoedjes en bretels. Free jazz - Free jazz is ontstaan in de jaren zestig en vormde een breuk met de toen heersende beboptraditie. Het is voor veel doorsnee muziekliefhebbers niet te pruimen. De muziek is niet altijd Pagina 3 van 5

4 melodieus en muzikanten weten allerlei merkwaardige piepende, krassende of borrelende dingen uit hun instrument persen. 'Piep-knor' wordt het soms ook wel denigrerend genoemd. Het 'free' is overigens maar relatief: er zit wel degelijk lijn in. Tempo, toonsoort en onderscheid tussen solo's en begeleiding zijn er altijd. Ook heeft een behoorlijk deel van de muziek een vooraf bepaalde melodie of andere structuur. Ornette Coleman geldt met Cecil Taylor als de grondlegger. Andere grootheden zijn Albert Ayler, Charles Mingus en John Coltrane. Fusion - De letterlijke betekenis is 'samensmelten'. Bij fusion combineren twee muziekstromingen het beste van elkaar tot iets nieuws. Aanvankelijk ging het om het samensmelten van jazz en rock, die tot de jaren zestig compleet gescheiden van elkaar waren. In de jaren zeventig was fusion op zijn top, met bands als Chick Corea's Return to Forever, Yellowjackets en Weather Report. Later werd de term fusion op alles geplakt wat maar een poging tot verenigen van jazz en iets anders was, zoals met pop of soul. Maar vaak is dan geen sprake van fusion, maar van crossover jazz. Hard bop - Term die rond 1950 ontstond voor de stijlen die hun wortels in de bop hadden, maar anders klonken dan de vroege bebop en daarnaast niets te maken hadden met cool jazz. Karakteristiek voor de hard bop is dat het meer funky en soulful klinkt dan bebop en dat de melodieën wat simpeler zijn. Omdat het vooral gespeeld werd aan de oostkust van de VS (Philadelphia en Detroit) wordt het ook wel East Coast jazz genoemd. In de jaren zestig kwam hard bop onder invloed van de avant garde en evolueerde zo langzamerhand naar post-bop. Muzikanten die hard bop speelden waren onder meer Miles Davis, Sonny Rollins, John Coltrane, Clifford Brown, Cannonball Adderley en Art Blakey. Latin jazz - Brede term voor alles wat een vermenging is van jazz en Latijns-Amerikaanse ritmes. Ofwel: één conga maakt al latin jazz is. Heel vaak wordt daarom ook van alles onder latin jazz geveegd, onder andere ook salsa. Maar toch is hier sprake van twee verschillende, aanverwante stijlen. Beter is het om iets latin jazz te noemen als er sprake is van een gelijkwaardige vermenging van jazz met een complete Latijns- Amerikaanse ritmesectie. Bekende namen uit de latin jazz zijn Dizzy Gillespie, Tito Puente, Arturo Sandoval en Eddie Palmieri. Nu jazz - Term die is bedacht voor alle vernieuwende muziek waarbij elektronische stromingen als drum & bass, techno, deephouse en Brazilian beats een alliantie aangaan met jazz, blues, soul, funk, hiphop en dergelijke. Voor deze stijl worden ook wel termen als phusion, nu-phusion, future jazz en jazzy rare grooves gebruikt. Er wordt in principe veel gesampeld van oude platen en weinig gebruik gemaakt van echte instrumenten. De laatste tijd zie je echter dat de nu jazzers steeds vaker (akoestische) instrumenten verwerken in hun tracks. Enkele muzikanten: St. Germain, Jazzanova, Trüby Trio, Thievery Corporation en Atjazz. Post-bop - Moderne jazz is soms moeilijk te categoriseren, omdat de muzikanten steeds meer uit verschillende vaatjes zijn gaan putten. Ze nemen elementen uit de avant garde, free jazz, bebop en hard bop verwerken dat tot een eigen muzikale stijl. Meestal wordt voor een dergelijke eclectische stijl de aanduiding de term post-bop gebruikt. Post-boppers zijn onder meer de saxofonisten Branford Marsalis en Steve Coleman de toetsenisten Brad Mehldau en Keith Jarrett en de bassist Gary Peacock. Scatten - Door te scatten kunnen vocalisten met hun stem improviseren als een instrument. Letterlijk vertaald betekent 'to scat': het zingen van betekenisloze woorden. De vocalisten gebruiken vaak eenlettergrepige klanken als 'dwee', 'da' 'ool', 'bop', 'bam'. Wie de bedenker van scat is, is niet duidelijk. Wel is bekend dat Louis Armstrong degene is die het onder de aandacht van het publiek bracht. Het verhaal gaat dat hij bij opnamen van Heebie Jeebies (1926) zijn tekstvel liet vallen en toen gedwongen Pagina 4 van 5

5 werd te improviseren. Of het echt zo gegaan is, wordt vaak betwijfeld. Een van de beste scatters in de jazzgeschiedenis was Ella Fitzgerald. Scatten wordt tegenwoordig nog steeds als techniek toegepast. Bekende eigentijdse scatters zijn Al Jarreau, George Benson en Bobby McFerrin. Smooth jazz - Gladde, gepolijste jazz. Smooth jazz is - vanuit de jazz bekeken- gewoon nog een graadje erger dan crossover jazz. Het is melodieus, gelikt en heeft een hoog popgehalte. Smooth jazz instrumentalisten die uitstijgen boven het winkelcentrumniveau zijn onder andere Earl Klugh, Kenny G. en Peter White. Soul-jazz - Soul-jazz komt voort uit bebop. Het is een vorm van jazz waarbij het accent ligt op ritme en een groovy bas en niet op het voor bebop kenmerkende basloopje. Soul-jazz kent invloeden uit de gospel en de blues en is ontstaan in de jaren vijftig. Veel pianisten, zoals Horace Silver, Les McCann, Groove Holmes en Ramsey Lewis speelden soul-jazz, maar ook had je orgelcombo's die razend populair waren. Bekende nummers in het genre zijn 'The In Crowd' van Ramsey Lewis (in Nederland in 1996 opnieuw op single uitgebracht) en 'Compared To What' van Les McCann en Eddie Harris. Standards - Standards zijn liedjes die als een permanent deel van het jazz- of poprepertoire worden gezien. Het merendeel is geschreven tussen 1915 en 1960, meestal voor shows en musicals. Kenmerkend is vooral hun flexibiteit, reden waarom ze steeds weer opnieuw, in een ander jasje, uitgevoerd worden. Bekende componisten van jazzstandards zijn onder anderen Irving Berlin ('Cheek to Cheek'), George Gershwin ('Fascinatin' Rhythm'), Hoagy Carmichael ('The Nearness of You'), Rodgers & Hart ('My Funny Valentine') en Cole Porter ('Love for Sale'). StrideTypische stijl van pianospelen binnen de jazz waarbij de linker hand continu percussief een basnoot speelt op de eerste en derde tel en een accoord op de tweede en vierde tel. Met de rechterhand improviseert de pianist ondertussen melodieën en harmonieën. Stride was op z'n hoogtepunt in de jaren twintig, dertig en veertig en wordt nu nog maar af en toe toegepast. Pianisten die de stride-stijl hanteerden waren onder meer James P. Johnson, Duke Ellington en Count Basie. Swing - Deze stijl ontstaat rond 1930 en is de meest populaire jazzstijl tot aan de jaren vijftig. In deze tijd gaan muzikanten meer achtste noten gebruiken en losser, meer ritmisch, spelen. Hierdoor gaat de jazz meer swingen. Kenmerkend is ook dat muzikanten meer gebruik maken van geschreven arrangementen en individuele solo's, in tegenstelling tot de klassieke jazz (zie dixieland). Swing is dé dansmuziek van deze tijd. Veel swing wordt gespeeld door bands van 10 of meer muzikanten, reden waarom het ook wel synoniem wordt gezien met big band muziek. Bekende big bands waren die van Duke Ellington, Louis Armstrong, Jack Teagarden, Fletcher Henderson, Count Basie en Nat King Cole. Swing is naast een stijl ook een kenmerk van de jazz Syncope of syncopation - Syncope (=ineenslaan) wil zeggen dat het accent in de muziek verschuift en het natuurlijke ritme verandert. Zo kan een muzikant een accent gaan leggen op de vierde tel, in plaats van op de eerste, op een halve tel, of ergens een stilte laten vallen. Jazzmuzikanten maken veel gebruik van syncope. Syncopation komt in vrijwel alle muziekstijlen voor (ook in klassieke werken, zoals bijvoorbeeld van Schuman), maar wordt het meeste gebruikt in de jazz. Zie voor meer over syncopische ritmes Pagina 5 van 5