Steeds weer die bewoners! Meerjarenverslag LSA,

Transcriptie

1 Steeds weer die bewoners! Meerjarenverslag LSA,

2 Colofon Tekst & redactie Henk Cornelissen Ontwerp Wow! Creative Tekstbijdragen Elvira Jansen Thijs van Mierlo Pleuni Koopman Eindredactie Pleuni Koopman Foto s Lex Casteelen Hans Haubrich Diana van Oort Eric Kampherbeek Pleuni Koopman Reinier van der Vliet Druk Stimio DD Secretariaat LSA Oudkerkhof 13B 3512 GH Utrecht Tel Fax Mail lsa@lsabewoners.nl Dit is een uitgave van het LSA 2009 Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken, Utrecht

3 Inhoud 5. Communicatie 5.1 LSA Bewonersberichten Internet Nieuwsbrief 30 Voorwoord Publicaties 31 Platformleden Organisatie 1. Historie 6.1 Bestuur LCO en LSA Bewonersplatform LSA en ABCD Secretariaat LSA sinds 2005 Kamerleden met een adoptiewijk Nieuwe start in Utrecht Toekomst LSA 2.1 Van probleemwijk naar Krachtwijk Doorgaan met wat we doen Programmaminister Een stap verder met bewonersparticipatie 37 Een wijk van bewoners? Invloed bewonersorganisaties 38 Participatie, wat is dat? Stimuleren bewonersinitiatieven Bijeenkomsten Klimmen op eigen Kracht Projecten LSA als luis in de pels Kan wél! Steeds weer die bewoners; resumé Tweede Kamerleden adopteren een wijk Kwaliteitskaart Bewonersparticipatie 27 Bijlages: 4.4 Haal eens een coach in huis 28 Bijlage 1: Overzicht Bijeenkomsten Vouchers voor bewoners 28 Bijlage 2: Overzicht gehonoreerde coachingsaanvragen 43

4 Voorwoord

5 Sociaal kapitaal Steeds weer die bewoners! Politici en beleidsmakers denken dat stiekem weleens. Bewoners vormen de ruggengraat van het LSA. Iedereen in de grote steden die iets onderneemt om zijn of haar buurt te verbeteren, is welkom om aan de activiteiten en projecten deel te nemen. De mensen die invloed willen hebben op wat het LSA doet, worden lid van het Bewonersplatform, de kern van de vereniging. Ze moeten daar wel de instemming voor hebben van hun eigen organisatie of achterban. Vier keer per jaar komt deze club bij elkaar, worden ervaringen uitgewisseld, activiteiten geëvalueerd en nieuwe projecten en ideeën besproken. In het totaal gaat het om een groep van ruim 70 mensen uit 31 steden. Samen vormen zij het zogeheten sociaal kapitaal van de vereniging LSA. Meestal bedoelt men met sociaal kapitaal het totaal aan contacten en relaties van individuele personen. Mensen met een groot netwerk van contacten en relaties zijn over het algemeen weerbaarder dan mensen die dat niet hebben. Ook voor een organisatie die drijft op vrijwillige medewerking en samenwerking is dit sociaal kapitaal van levensbelang. Elk individueel lid van het bewonersplatform is op zijn of haar beurt weer lid van een vrijwilligersorganisatie in de eigen wijk of buurt en ook die groepen hebben weer een groot netwerk aan contacten en relaties. Het netwerk is het LSA en laat dat duidelijk zijn, zonder dit netwerk geen LSA. Ik heb al jaren het genoegen om als professional met deze mensen samen te mogen werken en ik ben steeds opnieuw verrast over de spontaniteit, het enthousiasme en de veerkracht van deze bewoners. De inzet die ze hebben om hun wijk te verbeteren is indrukwekkend. Het geeft mij altijd veel inspiratie om samen met hen naar nieuwe wegen te zoeken om, vaak langlopende, problemen op te lossen. Daarom in dit voorwoord over vier jaar LSA-activiteiten allereerst grote hulde voor die taaie rakkers die met grenzeloos optimisme doorgaan met wat vaak een ongelijke strijd is. Helaas gaat een groot deel van hun energie zitten in de problemen die voortkomen uit een overheid die onvoldoende beseft dat dit sociaal kapitaal het vermogen in zich heeft om maatschappelijke problemen te verminderen. Dit fundamentele gebrek aan vertrouwen in de burger ondergraaft de effectiviteit van de vele beleidsvormen die de laatste twintig jaar op vaak dezelfde stadswijken zijn losgelaten. Uit hoofde van mijn werk woon ik vele conferenties en bijeenkomsten over stedelijke vernieuwing bij. Steevast komen daar vanuit de professionals die hun brood in deze sector verdienen vragen naar voren als: wat doen we met bewoners? Hoe betrekken we ze bij de plannen? Kortom: men zoekt naar een rol voor bewoners die past in de professionele interventies die bedacht zijn om die bewoners te helpen. Dat die bewoners er vaak anders tegenaan kijken, andere oplossingen verwachten en veel meer zelf zouden kunnen doen, wordt soms duidelijk na een conflict of een impasse. Dan ontstaat er ruimte voor een andere aanpak. Meestal gebeurt dat niet en vallen ook de resultaten van de hulp aan de bewoners tegen. We kunnen er daarom niet omheen dat de strijd voor erkenning als een rode draad door dit vierjarenverslag loopt. Het tekent deze bewoners dat het niet bij deze strijd blijft, maar dat samen een optimistische visie is ontwikkeld om bewonersparticipatie de komende jaren een stap verder te brengen. Dit sociaal kapitaal van de samenleving mag niet onbenut blijven. Henk Cornelissen Directeur LSA 05 - Voorwoord

6 Ik ben samen met iemand anders uit onze wijkraad lid geworden van het LSA. Door gesprekken met wijkcoördinatoren wisten wij dat het LSA ons ondersteuning en raad kon geven. Doordat we lid zijn, komen we in contact met de andere wijken. We zien hun problemen en welke oplossingen zij hiervoor hebben. We leren van de expertise die in andere wijken aanwezig is, en we kijken goed waar zij hun deskundigheid vandaan halen. Arie van Diepen Alkmaar, Oud Overdie Ik heb geen moment spijt gehad dat ik lid ben geworden van het LSA. Ik heb veel informatie gekregen en veel geleerd. Ik heb ook zicht gekregen op hoe het gaat in andere aandachtswijken in Nederland. Dat vind ik een verrijking. Je gaat anders te veel alleen naar je eigen wijk kijken. Marion van Beurden Eindhoven, de Bennekel Platformleden

7 Ik heb altijd veel aan mijn LSA-lidmaatschap gehad. Elke keer als ik bij een vergadering van het LSA vandaan kwam had ik nieuwe ideeën en nieuwe energie. Dan kon ik er weer een tijd tegenaan. Daarbij zat er altijd nóg een positief element aan zo n vergadering. Als ik alle platformleden hun ervaringen hoorde vertellen dacht ik: oh, met Deventer valt het nog wel mee. De drugsproblematiek en de criminaliteit in andere steden is veel groter. Joop van der Meer Deventer, Keizerslanden Als LSA-platformlid zie je veel, en hoor je veel. Bij het LSA hoop ik meer te leren, zodat ik meer mensen kan ondersteunen. Ik vind het namelijk belangrijk om ervaringen uit te wisselen en meer en nieuwe dingen te horen. Wat gaat goed, wat niet en hoe worden problemen opgelost. Violeta Meta Zaandam, Poelenburg 07 - Platformleden

8 1.1 LCO en LSA istorie In Nederland kennen we al meer dan twintig jaar verschillende vormen van door het Rijk gecoördineerd achterstandsbeleid. Op de korte periode van sociale vernieuwing na, was het beleid steeds gericht op de wijken in de grote steden waar concentraties van mensen wonen die met deze sociaal economische achterstanden te maken hebben. De komst van goedkope buitenlandse arbeidskrachten, die mede door de goedkope huisvesting veelal in deze wijken terechtkwamen, loopt als een rode draad door deze beleidsvormen heen. De eerste van de gebiedsgerichte benaderingen, het Probleem Cumulatiegebieden Beleid, kwam dan ook voort uit het minderhedenbeleid. Het LSA is eind tachtiger jaren tijdens de uitvoering van dit beleid opgericht als project van het Landelijk Centrum Opbouwwerk (LCO), een instelling die behoorde tot de landelijke infrastructuur zorg en welzijn. De initiatiefnemers waren professionals die in deze wijken werkten. Het voornaamste doel was uitwisseling van kennis en ervaring over de aanpak van problemen in deze wijken. De participatie van bewoners was van het begin af aan een belangrijk onderwerp. Omdat de mogelijkheden voor professionals om kennis en ervaring uit te wisselen snel toenamen door de vele conferenties en de opkomst van kenniscentra, is het LSA omgevormd tot een samenwerkingsverband van bewoners uit achterstandswijken, nog steeds als project van het LCO. Oorspronkelijk waren bewoners uit vijf steden aangesloten, later is dat uitgebreid naar de 31 steden die betrokken zijn bij het Grotestedenbeleid (GSB) dat in 1995 van start ging. De kern van de organisatie werd gevormd door het Bewonersplatform. Dit platform bestond uit mensen die vier keer per jaar bij elkaar kwamen om activiteiten voor te bereiden en kennis en ervaring uit te wisselen. 1.2 LSA en ABCD In 2002 besloot het Bewonersplatform van het LSA een vereniging op te richten en te streven naar onafhankelijkheid. Dit sloot aan bij de ontwikkeling die toen gaande was, een ontwikkeling die gebaseerd was op de Amerikaanse ABCDaanpak. ABCD staat voor Asset Based Community Development.

9 De ABCD-methode is ontwikkeld in Chicago met John Mcknight als grondlegger. Het LSA heeft deze strategie naar Nederland gehaald, onder meer door het uitbrengen van een vertaling van het handboek van ABCD (Building Communities from the Inside Out) en door het organiseren van bijeenkomsten en lezingen in samenwerking met het ABCD institute en professor McKnight. Wijkontwikkeling op eigen kracht, zoals de Amerikaanse ABCD-methode door het LSA werd vertaald, is een strategie die ontwikkeld is op basis van onderzoek. Het zet zich af tegen de gebruikelijke aanpak waarbij problemen, tekortkomingen en achterstanden van een wijk geanalyseerd worden om tot een verbeterplan te komen en waarbij externe hulp wordt ingezet om het tij te keren. Deze enge focus op wat er mis is met een wijk en de mensen, werkt stigmatiserend en heeft als effect dat bewoners gaan geloven dat ze weinig kunnen en afhankelijk worden van professionele hulp die door de overheid wordt gefinancierd. Er zijn maar weinig voorbeelden bekend van wijken die er dankzij een dergelijke probleemaanpak bovenop gekomen zijn. Integendeel, vaak neemt de vraag naar meer hulp en dus meer geld alleen maar toe. ABCD is gebaseerd op onderzoek in grote Amerikaanse steden naar de succesfactoren In de periode tussen 2000 en 2003 is met steun van het LSA in een zestal wijken de principes van ABCD toegepast. Bewoners namen initiatieven in hun eigen wijk. Sommige van deze initiatieven waren kleinschalig. In andere wijken, zoals de Slachthuisbuurt in Haarlem, is gepoogd het hele wijkenbeleid te veranderen, wat uitmondde in een overeenkomst tussen bewoners en een aantal externe partijen zoals gemeente, politie, scholen en welzijnswerk. De belangrijkste conclusie die het LSA uit deze experimenten trok, is dat deze aanpak door bewoners niet is vol te houden als de belangrijkste andere partij, de lokale overheid, het traditionele probleemoplossend beleid voert. Daar zit ook het grote verschil met de Amerikaanse situatie: daar bemoeit de overheid zich in verhouding veel minder met achterstandswijken en de financiering van verbeteringen. Vaak zijn daar de grote landelijke fondsen (die door bedrijven worden gevoed wegens fiscale voordelen) die sociale projecten financieren, waardoor bewoners en wijkorganisaties automatisch zelf de leiding hebben over deze projecten. De grote overheidsbemoeienis in Nederland en andere Europese landen met probleemwijken is enerzijds natuurlijk geweldig; men laat mensen Een enge focus op wat er mis is met een wijk en de mensen, werkt stigmatiserend van wijken die er wel bovenop gekomen zijn. Daaruit bleek dat de bereidheid van bewoners om zichzelf en hun capaciteiten in te zetten de meest cruciale factor voor het succes was. Bij deze aanpak zijn de capaciteiten van bewoners en alle andere hulpmiddelen die in de wijk zouden kunnen worden ingezet, zoals verenigingen, bedrijven, winkels en scholen, het vertrekpunt voor de wijkaanpak. Het mobiliseren van deze partijen en de relatieopbouw tussen mensen is de belangrijkste stap in deze wijkgerichte aanpak. Ook bij deze benadering is externe hulp en financiering noodzakelijk, maar dit wordt effectiever ingezet omdat de bewoners zelf actief participeren en zelf kunnen bepalen waaraan deze extra hulp besteed moet worden. aan de onderkant van de maatschappij niet aan hun lot over. De keerzijde is echter dat mensen niet optimaal worden aangezet om zelf hun weg omhoog te vinden. Ze krijgen veelal slechts de ruimte om datgene te doen wat professionals van ze verwachten. Er is in Nederland erg veel onderzoek gedaan naar landelijk achterstandsbeleid gericht op wijken. Steevast wordt geconcludeerd dat de participatie van bewoners bij het beleid onvoldoende is. Het LSA heeft experimenten met de ABCD-aanpak in andere Europese landen bestudeerd. De manier waarop dat in Engeland was vormgegeven door de Scarmantrust, een landelijke non-profitinstelling, sprak ons aan Historie

10 Hier werden van onderop initiatieven van bewoners ondersteund met geld en coaching in het project CanDo. Deze manier van werken zou voor het LSA in 2005 de volgende stap worden in de richting van een ABCD-strategie die in de Nederlandse situatie wél toepasbaar is. Eind 2002 werd de voorgenomen verzelfstandiging van het LSA urgenter omdat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gedwongen fusies en bezuinigingen aangekondigde. De verzelfstandiging ondervond veel tegenstand van vrijwel alle betrokken partijen, met name van het LCO zelf, maar werd uiteindelijk afgedwongen door CDA en PvdA die in de Tweede Kamer de meerderheid hadden. Voor het LSA werd een aparte subsidieregeling opgesteld waardoor het LSA binnen de eigen doelstelling vrij was om activiteiten te organiseren om bewonersparticipatie te stimuleren. Het hele traject naar verzelfstandiging heeft daarmee drie jaar geduurd. De subsidieregeling werd op 1 januari 2005 van kracht met een looptijd van vijf jaar tot en met Het LSA verhuisde in januari 2005 naar Utrecht. In alle opzichten was er sprake was van een nieuwe start. Dit verslag gaat dus over de eerste vier jaar als zelfstandige organisatie van bewoners van aandachtswijken. LSA sinds Nieuwe start in Utrecht In 2005 is een begin gemaakt met een verbreding van de doelgroep. Vanaf dat moment richtten we ons niet alleen op leden van bewonersorganisaties, maar ook op actieve bewoners die geen lid zijn van zo n organisatie. De leden van het LSA zijn allen wel lid van een bewonersorganisatie uit een aandachtswijk. In het Bewonersplatform werd gezegd dat het voor veel bewonersorganisaties moeilijk was een goede relatie met de achterban op te bouwen. Dat betrof niet alleen de overal lastig te bereiken groepen zoals jongeren en allochtonen, maar bewoners in het algemeen. Onderzoekers beweerden dat dit zou komen doordat de diversiteit van aandachtswijken enorm gegroeid was, en de wijkgerichtheid was afgenomen. Hierdoor zou een kleine groep oudere witte mensen (soms smalend gestaalde kaders genoemd) de hele wijk onmogelijk kunnen vertegenwoordigen (zie Een wijk van bewoners?, pagina 14). Toen zich in 2005 via BIMB* (Breed Initiatief Maatschappelijke Binding) een kans aandiende om met nieuwe partners een andere aanpak te ontwikkelen, is het LSA zich ook gaan toeleggen op activering van individuele bewoners, vooral doeners, om zelf activiteiten op te zetten die de leefbaarheid en sociale cohesie van de wijk verbeteren. Kan wél! heette de pilot naar het Engels voorbeeld CanDo. Dit was een nieuwe stap voor de vereniging. Naast de beperkte groep professionals (2,5fte) die op het landelijke secretariaat werkten, werd nu ook personeel ingezet in de wijken.

11 Na het eerste pilotproject in acht wijken kwam een tweede project op gang in 22 wijken, waardoor het aantal personeelsleden ( in de buitendienst ) al snel verdrievoudigde. Na een derde Kan wél! project van in nog meer wijken, is Kan wél! vanaf 2009 een vast onderdeel geworden van het activiteitenpakket van het LSA. Inmiddels wordt bij de meeste aangesloten organisaties onderkend dat, naast het hebben van een sterke bewonersorganisatie, een goede relatie tussen doeners en denkers cruciaal is om te kunnen beschikken over een netwerk van bewoners dat gemobiliseerd en geraadpleegd kan worden als dat nodig is. * BIMB was een initiatief van het toenmalig kabinet Balkenende II, dat zich na de moord op filmmaker en provocateur Theo van Gogh zorgen maakte over radicalisering van minderheden in aandachtswijken. 2.2 Van Probleemwijk naar Krachtwijk Een andere belangrijke ontwikkeling die zich sinds 2005 voordeed, was het voornemen van het huidige kabinet om in veertig probleemwijken een intensieve aanpak ruim tien jaar vol te houden. Dit voornemen en de intentie om positieverbetering van de bewoners van deze wijken uitdrukkelijk doel van beleid te maken, was nieuw. Hoewel de wijkkeuze arbitrair genoemd kan worden, en door velen vraagtekens gezet zijn bij het inzetten van zoveel geld en menskracht voor een relatief kleine groep mensen, is het krachtwijkenproject door het LSA Bewonersplatform met enthousiasme ontvangen, met name omdat bewonersparticipatie een hoge prioriteit heeft in dit project. Om die prioriteit voor het bevorderen van bewonersparticipatie om te zetten in concrete maatregelen heeft het LSA, samen met de Woonbond, in 2007 een petitie aangeboden aan de commissie voor Wonen, Wijken en Integratie en de Tweede Kamer. Een goede relatie tussen doeners en denkers in de wijk is cruciaal Petitie aan de Tweede Kamer, commissie voor Wonen, Wijken en Integratie, 3 juli 2007 Vertegenwoordigers van bewoners van de wijken die door het Kabinet zijn aangewezen voor het Actieplan krachtwijken, van Aandachtswijk naar Krachtwijk, aangesloten bij het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA) roepen u samen met de Nederlandse Woonbond op om bij de minister voor Wonen, Wijken en Integratie, drs. E. Vogelaar aan te dringen op het volgende: 1 Ten aanzien van de doelstelling van het project van Probleemwijken naar Prachtwijken, vast te leggen dat een positieverbetering van de kansarme groepen die in deze wijken wonen, in sociaal en economisch opzicht, het primaire doel is van dit project. 2 Dat de minister haar invloed zal aanwenden om de 18 betrokken gemeenten te motiveren om zowel woningcorporaties die bezit in deze wijken hebben, als een vertegenwoordiging van de bewoners uit deze wijken, uit te nodigen om gezamenlijk en op basis van gelijkwaardigheid ten aanzien van beslissingen, de regie over de uitvoering van dit project te voeren. 3 Dat de minister aan de 18 betrokken gemeenten de verplichting oplegt om bij de indiening van actieplannen voor dit project waarvoor een financiële bijdrage van het Rijk wordt verwacht, aan te tonen dat de inwoners van de wijken in meerderheid instemmen met de hoofdlijnen van het plan en de prioriteiten die daarin gesteld worden. 4 Dat de minister een deel van de bijdrage die naar de 18 gemeenten gaat oormerkt als bewonersbudget, waarmee bewonersgroepen activiteiten kunnen uitvoeren die gericht zijn op de verbetering van de sociale cohesie en leefbaarheid. Dit budget kan tevens worden aangewend om tijdelijk onafhankelijke professionele ondersteuning in te huren. Tot slot We hebben begrepen dat de minister in alle publicaties over dit beleid de term probleemwijken niet meer zal hanteren omdat dit stigmatiserend werkt en daardoor nadelige gevolgen heeft voor de inwoners van deze wijken. Wij juichen dit toe. Wij zouden graag zien dat de minister de nadruk legt op de kansen die het beleid zal genereren voor de inwoners van deze wijken om hun positie in economisch en sociaal opzicht te verbeteren. (zie onder 1) 11 - LSA sinds 2005

12 De inhoud daarvan was gebaseerd op de ervaringen met voorgaande beleidsvormen en op de lessen die wij geleerd hadden uit de experimenten met ABCD en later met ons project Kan wél! Op grond van deze ervaringen bleek dat de rol van bewoners marginaal zal blijven zolang bewoners geen formele bevoegdheden krijgen. Men blijft dan namelijk afhankelijk van de bereidheid van andere partijen om macht en invloed te delen. In feite draait het steeds om de vraag: wie past zich aan wie aan? Professionele dienstverleners organiseren hun dienstverlening langs professionele lijnen en beleidsprocessen, burgers opereren vanuit hun belevingswereld. Effectieve samenwerking met burgers komt tot stand als professionals zich aan weten te passen, andersom werkt niet omdat burgers zich langs informele lijnen en vrijwillig organiseren. Daarom zijn succesvolle projecten waarbij professionals de hoofdrol hebben altijd terug te voeren op gedrevenheid en het vermogen regels en voorschriften te omzeilen of aan te passen aan de belevingswereld en omstandigheden van de burgers die geholpen of betrokken moeten worden. Alleen daar waar burgers gedwongen kunnen worden omdat anders een vitale behoefte niet vervuld kan worden (denk aan uitkeringen, scholing en zorg) zal men zich, vaak onder protest, aanpassen. Als het gaat om een vrijwillige deelname of instemming, zoals inburgering en wijkvernieuwing, slagen alleen professionals die zich in hoge mate kunnen aanpassen aan de belevingswereld van burgers. Een inspraakavond of voorlichtingsbijeenkomst trekt meestal weinig deelnemers, tenzij een vitaal belang op het spel staat zoals voorgenomen sloop of het vestigen van een gebruikerspand in de wijk. Voorlopig is wijkontwikkeling op eigen kracht, waarbij de capaciteiten van bewoners het vertrekpunt zijn voor wijkverbetering, in Nederland verre van gemeengoed. De politieke aandacht voor maatschappelijke problemen, waarbij de achterblijvende integratie van sommige groepen en alles wat daarmee samenhangt een belangrijke rol speelt, heeft in aandachtswijken een grote overheidsbemoeienis tot gevolg. Omdat de oplossingen van de vraagstukken in deze wijken nog steeds gezocht worden in een aanbod dat is ontwikkeld door professionele organisaties waar bewoners in mogen participeren langs vooraf bepaalde lijnen, blijft werkelijke betrokkenheid van grote groepen wijkbewoners uit. Het gevolg is dat, hoewel iedereen de mond vol heeft van bewonersparticipatie, de werkelijke invloed van bewoners uiterst beperkt is. Bewoners worden als het ware gedwongen om zich aan te passen aan de professionals, aan hun agenda, hun tempo en hun besluitvormingsprocessen. Het LSA wil dit veranderen. We blijven vechten voor een betere positie van bewoners in de organisatie van de intensieve wijkenaanpak. Wij zijn ervan overtuigd dat dit noodzakelijk is omdat het uiteindelijke doel is dat deze wijken leefbaar zijn zonder dat er een dure intensieve aanpak nodig is, maar omdat bewoners daar zelf de verantwoordelijkheid voor dragen. De eerste stap om daar te komen is de mogelijkheid te scheppen dat burgers het beleid zodanig beïnvloeden dat het aansluit bij hun beleving en verwachting. Die positieverbetering komt in hoofdlijnen neer op het volgende: bewoners voeren samen met de gemeente en de (betalende) woningcorporaties de regie over de wijkaanpak. Zij bepalen wat er moet gebeuren, in welke volgorde dat moet gebeuren en ze bewaken de voortgang. De expertise van professionele dienstverleners komt pas in beeld bij de vraag hoe dit moet gebeuren. Aan bewonersorganisaties die deze rol op willen pakken, worden eisen gesteld met betrekking tot hun representativiteit en hun relatie met de achterban. De voorwaarde om deze eisen te kunnen stellen, is dat bewonersorganisaties gefaciliteerd worden in de vorm van een eigen budget en de mogelijkheid krijgen om onafhankelijke ondersteuning in te huren.

13 Iedereen heeft de mond vol van bewonersparticipatie, maar de werkelijke invloed van bewoners is uiterst beperkt 2.3 Programmaminister Het kabinet Balkenende IV heeft in 2007 een programmaminister voor Wonen, Wijken en Integratie aangesteld. Sinds de start van het project Krachtwijken is door de toenmalig programmaminister Ella Vogelaar onmiskenbaar een meer bewonersgerichte benadering in gang gezet. De vele wijkbezoeken en rechtstreekse informele contacten tussen bewoners en de minister leidden tot nieuw enthousiasme bij bewoners. Ook was er een goede samenwerking tussen het LSA en de programmaminister, wat tot uiting kwam in een aantal extra activiteiten die door haar gefinancierd werden. Twee daarvan sluiten aan bij streven van het LSA naar een werkelijk centrale rol voor bewoners: de Kwaliteitskaart Bewonersparticipatie (zie pagina 27) en het vouchersysteem voor bewonersinitiatieven (zie pagina 28) LSA sinds 2005

14 Een wijk van de bewoners?

15 Het is niet vreemd dat wijken veelal vertegenwoordigd worden door ouderen met vrije tijd en verantwoordelijkheidsgevoel. Dat heeft alles te maken met de organisatievorm die aangepast is aan het functioneren van de professionele organisaties in de wijk. Wat moet er gebeuren om de wijk echt van alle bewoners te maken? Ouderen met vrije tijd De wijk wordt vertegenwoordigd door een groepje oudere witte mannen die vooral graag zichzelf horen spreken, en de voorzitter is oppermachtig. Dat is een verzuchting die je weleens hoort van professionals die met bewoners te maken krijgen. Wat daarbij vaak vergeten wordt is dat we hier te maken hebben met een organisatievorm van een groep burgers die is aangepast aan het functioneren van professionele organisaties die wijkgericht werken. Gemeenten en corporaties willen een vast aanspreekpunt waar afspraken mee gemaakt worden die voor meerdere jaren vastliggen. Deze mensen moeten bereid zijn veelvuldig, en vaak overdag, aan vergaderingen met professionals over de meest uiteenlopende onderwerpen deel te nemen. De agenda, het tempo en de voorbereiding is volledig afgestemd op professionals. Daardoor zijn ouderen met genoeg vrije tijd en een groot verantwoordelijkheidsgevoel in bewonersorganisaties vaak in de meerderheid. Het gevolg hiervan is dat sommige organisaties die wel met bewoners moéten communiceren, zoals gemeenten en woningcorporaties, gingen nadenken over nieuwe vormen van participatie. Menigeen kreeg daarbij het romantisch beeld voor ogen van een zaal vol mensen: jong, oud, allochtoon, die vol enthousiasme discussieerden over het voorgenomen beleid. Met enige manipulatietechnieken lukt dat ook weleens. Dan mag iedereen een kaartje plakken op vooraf bedachte thema s, waarmee ze hun prioriteiten voor hun wijk aangeven. Daarna gaan de mensen naar huis met de illusie dat de gemeente of de corporatie alles in orde gaat maken. De ervaring leert dat dit niet lukt omdat de belangen van bewoners en instanties en ook van bewoners onderling te vaak uiteenlopen, waardoor de verwachtingen die bij dergelijke bijeenkomsten worden gewekt nooit worden nagekomen. Het wantrouwen dat daardoor ontstaat heeft meestal langdurig negatieve invloed op de verhoudingen met instanties. Overleg en goed naar elkaar luisteren is in polderend Nederland vaak de enige effectieve manier om vooruit te komen. Voor burgers is het democratisch recht om zich te organiseren, naast het stemrecht, het belangrijkste instrument om samen met anderen een doel te bereiken dat men alleen nooit voor elkaar krijgt. Zolang dat recht bestaat zullen bewonersorganisaties ook blijven bestaan. Dat betekent niet dat alle bewonersorganisaties per definitie het beste met de buurt voorhebben, nooit beperkte groepsbelangen nastreven of soms een gezelligheidsclubje worden voor wie het gesubsidieerd borrelen na de vergadering het belangrijkste is. Ook kunnen meningsverschillen tussen individuele leden van bewonersorganisaties tot ware vetes uitgroeien waar geen rijdende rechter iets mee kan. Dat zijn echter verschijnselen die zich bij alle vormen van samenwerking tussen mensen voordoen. Wie vertegenwoordigen jullie eigenlijk? Professionals of bestuurders kunnen leden van een bewonersorganisatie niet kwader krijgen dan bij een meningsverschil te vragen: wie vertegenwoordigen jullie eigenlijk? Men vindt dit bijzonder onrechtvaardig omdat die vraag nooit gesteld wordt op het moment dat er geen meningsverschillen zijn, of als er een bestuurder of minister moet worden geprezen. Bewoners vinden het ook onrechtvaardig om mensen die een groot deel van hun vrije tijd, met de beste bedoelingen, besteden aan werken voor de buurt, verantwoordelijk te stellen voor bijvoorbeeld de gebrekkige participatie van allochtonen of jongeren. Vaak hebben bewonersorganisaties ook op allerlei manieren geprobeerd deze groepen te betrekken zonder resultaat. Bewonersorganisaties trekken zich de kritiek aan dat ze een beperkte relatie met de achterban hebben. Uit de praktijk blijkt dat de bewonersorganisaties die goed contact hebben met de achterban, die organisaties zijn die naast het voeren van overleg met professionals ook andere activiteiten uitvoeren Een wijk van de bewoners?

16 Dit zijn ook de bewonersorganisaties die er het best in slagen een eigen agenda te voeren. Die activiteiten variëren van open dagen en buurtbarbecues tot speeltuinbeheer en schoonmaakacties. Vaak zijn het activiteiten die meer gericht zijn op doen dan op vergaderen. Dat veel bewonersorganisaties in aandachtswijken daar nauwelijks aan toe komen is begrijpelijk. Samen met professionals participeren in beleid is een tijdrovende vorm van vrijwilligerswerk. Bewonersorganisaties moeten minimaal de mogelijkheden hebben om de doeners te faciliteren. Als doeners betrokken zijn bij bewonersorganisaties ontstaat er een netwerk van bewoners. De overheid of de corporatie kan een aantal dingen doen om bewonersorganisaties te helpen een betere positie op te bouwen. De meest effectieve is: invloed geven. Als de rest van de wijk merkt dat een bewonersgroep echt iets voor elkaar kan krijgen, neemt de belangstelling voor deze organisatie toe. Daarbij zouden ze moeten zorgen voor voldoende geld. Daarmee kunnen bewoners huisvesting, een aanspreekpunt in de wijk en mogelijkheden om met de achterban te communiceren via een website of buurtkrant faciliteren. Verder is de mogelijkheid om onafhankelijke ondersteuning in te huren belangrijk. Veel bewonersorganisaties moeten ieder jaar vechten om heel basale dingen voor elkaar te krijgen Het netwerk kan als het nodig is in actie komen, waardoor bewonersorganisaties bij de andere partners aan gezag en invloed winnen. Sterke buurten ontstaan langs deze lijn. Ambtelijke ondersteuning De ondersteuning van bewonersorganisaties door lokale welzijnsinstellingen is de laatste jaren kwalitatief sterk afgenomen en verambtelijkt. De oorzaken zijn te vinden in veelvuldige bezuinigingen, de afrekencultuur op contacturen en beleidssturing. De opbouwwerker wordt aangesproken op het onder bewoners organiseren van draagvlak voor het gemeentelijk beleid of treedt op als woordvoerder van de bewoners. Voor activering en ondersteuning van bewoners is geen tijd beschikbaar. Daarbij wisselen opbouwwerkers voortdurend waardoor een samenwerkingsrelatie steeds opnieuw moet worden opgebouwd. Als gevolg hiervan hebben bewonersorganisaties nu weinig vertrouwen in opbouwwerkers. Dat kan gaan om heel praktische dingen zoals het maken van een buurtkrant, tot hulp bij het werven van nieuwe leden. Er wordt vaak onderschat hoe belangrijk onafhankelijke ondersteuning is. Vaak krijgen bewonersorganisaties een aantal uren een welzijnswerker van een lokale welzijnsorganisatie toegewezen. Er wordt niet afgesproken welke specifieke vaardigheden de welzijnswerker zou moeten hebben. Veel bewonersorganisaties moeten ieder jaar vechten om heel basale dingen voor elkaar te krijgen. Geen wonder dat er dan weinig animo is om mee te doen. Omdat de gemeente voorwaarden stelt bij de financiering van de welzijnsinstelling, moet de instelling zich houden aan de uitvoering van het gemeentelijk beleid. De werker moet onder bewoners zorgen voor draagvlak voor het beleid. Op het moment dat de belangen van de gemeente of de corporatie en bewoners uiteenlopen, en dat moment komt onherroepelijk, zit de ondersteuner met een loyaliteitsprobleem en zal hij veelal een bemiddelingsrol aannemen. Dat gaat goed als er een aanvaardbare oplossing mogelijk is, maar vaak gaat het fout. Dan heeft de bemiddelaar afgedaan.

17 Het LSA constateert dat over de hele linie de kwaliteit en deskundigheid van het welzijnswerk is afgenomen. Dat komt mede door de lage beloning en door bovengeschetste problemen. Verbetering is nog niet in zicht, zeker niet op het punt van onafhankelijkheid. Veel gemeenten ontdoen zich van de bestaande welzijnsinstelling wegens disfunctioneren en besteden de klus aan. Hierdoor krijgt de gemeente nog meer te vertellen over wat de uitvoerder gaat doen en kan ze het contract ook binnen redelijke termijn beëindigen wanneer dat zo uitkomt. Bij deze commercialisering van het welzijnswerk heeft de bewonersorganisatie meestal weinig in te brengen en komt men dus van de regen in de drup. Het is voor zover wij weten nog niet voorgekomen dat een bewonersorganisatie welzijnswerk mocht aanbesteden. Een wijk van de bewoners De gemeente of corporatie kan wat ons betreft best eisen verbinden aan het ter beschikking stellen van faciliteiten, maar dan geldt voor ons de vuistregel: meer verantwoordelijkheid is ook meer invloed. Deze vuistregel is uitgewerkt in ons Participatiecharter. De belangrijkste voorwaarden waaraan de bewonersorganisaties moeten voldoen zijn: een open democratische structuur met een minimum aantal openbare vergaderingen, een goede communicatielijn met de wijk (buurtkrant en website) en een heldere financiële verantwoording. Daarnaast is het belangrijk dat men streeft naar een breed netwerk in de wijk door activiteiten die gericht zijn op sociale cohesie en leefbaarheid rechtstreeks door bewonersorganisaties te laten financieren. Veel mensen zijn bereid iets voor de wijk te doen, met de nadruk op doen. Voor het organiseren van een buurtmarkt, het opknappen van een groenstrook en het organiseren van kinder- en jongerenactiviteiten zijn veelal mensen te vinden. Als ze maar niet uren hoeven te vergaderen of zich meteen voor een jaar vast moeten leggen op een bepaalde dag. Als het lukt deze samenwerking van denkers en doeners op te bouwen, en dat gaat niet van de één op de andere dag, dan is er sprake van een buurt of wijk die echt van de bewoners is zoals politici het zo graag formuleren. Het betekent wel een houding van professionals die gericht is op respect en empowerment, en politici die begrijpen dat leading by stepping back een kunst is die veel van de leider vraagt Een wijk van de bewoners

18 Participatie, wat is dat? Participatie is een kernbegrip waaronder meerdere onderling verbonden begrippen schuilgaan. Deze begrippen zorgen nogal eens voor verwarring. Begrippen als bewonersparticipatie, civil society, sociaal kapitaal en burgerinitiatieven worden vaak door elkaar gebruikt. Daarom volgt hieronder een korte uitleg wat LSA onder deze begrippen verstaat. Bewonersparticipatie Met bewonersparticipatie bedoelen we dat de overheid of een andere instantie iets wil van of met burgers. Men wil bijvoorbeeld dat bewoners meedenken, en soms meebeslissen. De verwachting is dan dat de uitvoering van voorgenomen plannen soepeler gaat, of dat de uitvoering beter aansluit bij wat bewoners verwachten. Bij het Krachtwijkenproject en het Grotestedenbeleid gaat het om specifiek rijksbeleid gericht op stedelijke vernieuwing. Deze beleidsvormen zijn voornamelijk bedoeld om mensen maatschappelijke achterstanden in te laten lopen. Wanneer er mensen in een bepaald gebied met deze maatschappelijke achterstanden te maken hebben dan spreken wij als LSA van aandachtswijken. De overheid gaat doorgaans als volgt te werk: ze analyseert de problemen en stelt vervolgens een plan van aanpak op. Vaak gaat het in aandachtswijken om meerdere problemen tegelijkertijd, zijn er verschillende oorzaken voor de problemen en hebben mensen er op verschillende manieren last van. Dit maakt het maken van een sluitend plan van aanpak gecompliceerd. Tegenwoordig beseffen de overheid en andere probleemoplossers dat bij het zoeken naar de oplossing en bij de uitvoering van het daaruit voortkomende plan van aanpak de mensen die baat moeten hebben bij de oplossing betrokken moeten worden. Daarom worden bewoners gevraagd te participeren bij het maken en het uitvoeren van de plannen. Civil society, sociaal kapitaal en empowerment Meestal wordt met het begrip civil society gedoeld op het actief deelnemen aan de maatschappij in algemene zin, ook wel burgerschapszin genoemd. Lid zijn van een vereniging, meedoen aan buurtactiviteiten, vriendschappelijke contacten onderhouden, informatiebijeenkomsten bijwonen of gaan stemmen bij verkiezingen. Kortom: meedoen in de maatschappij. Door in de maatschappij mee te doen ontstaan contacten die nuttig, plezierig of noodzakelijk zijn. Alle contacten tezamen noemt men wel het sociaal kapitaal waarover een persoon beschikt. Het hebben van sociaal kapitaal is belangrijk om te kunnen functioneren in de maatschappij. Hoe meer sociaal kapitaal iemand heeft, hoe beter hij zich kan redden in de maatschappij. Wanneer je bijvoorbeeld ziek wordt, informele kinderopvang nodig hebt of een luisterend oor zoekt voor je problemen, moet je op je netwerk van relaties kunnen terugvallen. Empowerment is een begrip dat hieraan gerelateerd is. Empowerment is een proces waarbij mensen of groepen meer invloed krijgen op gebeurtenissen en situaties die voor hen belangrijk zijn (definitie van Rappaport). Veel empowerment-strategieën zijn gericht op het stimuleren van mensen om hun sociaal kapitaal te vergroten en aan te wenden. Bewonersinitiatieven Bewonersinitiatieven worden in het huidige beleid steeds vaker ingezet om bewoners meer invloed te geven in de wijkaanpak, om participatie en goed burgerschap te stimuleren. Bij bewonersinitiatieven wordt bedoeld dat een of meer bewoners een idee hebben, dat ze in de openbaarheid willen uitvoeren. Naast de overheid zijn er allerlei maatschappelijke organisaties die het nemen van een initiatief stimuleren door geld ter beschikking te stellen (onder voorwaarden) en professionele ondersteuning te bieden bij het realiseren van het initiatief.

19 Populariteit van bewonersinitiatieven De laatste tijd zijn er vele maatschappelijke organisaties bijgekomen die bewonersinitiatieven stimuleren, ondersteunen en financieren. Bekende professionele organisaties die bewonersinitiatieven stimuleren, ondersteunen en financieren zijn landelijke fondsen, lokale overheden met fondsen voor burgerinitiatieven en sinds kort ook de commissie voor Wonen, Wijken en Integratie, met de inzet van miljoenen voor bewonersinitiatieven in de 31 GSB steden. Het Kan wél! project van het LSA is ook een van de stimuleringsprojecten voor bewonersinitiatieven. Waarom bewonersinitiatieven op dit moment zo populair zijn, is moeilijk in te schatten. Als het gaat om de aandachtswijken weten we dat bewonersinitiatieven een gunstig effect hebben op de sociale cohesie. Ook heeft het voor de mensen die een succesvol en gewaardeerd project uitvoeren een positief effect op hun gevoel voor eigenwaarde en zelfredzaamheid. Onderzoek wijst uit dat het ook empowerend werkt.* Wij denken dat er nu zoveel sympathie voor projecten op het gebied van bewonersinitiatieven is, omdat deze projecten vaak regels en bureaucratie doorbreken of omzeilen. De brede sympathie toont volgens ons aan dat er een algemeen ongenoegen heerst tegen overregulering en overheidsbemoeienis. Vooral bij de gelden die via de lokale overheden door het Rijk beschikbaar zijn gesteld voor bewonersinitiatieven blijkt dat de neiging tot overregulering nog sterk is. Van de 31 gemeenten die geld ontvangen voor bewonersinitiatieven is slechts een kleine minderheid bereid de zeggenschap over de besteding van dit geld aan bewoners over te laten via het vouchersysteem voor bewoners. Dit vouchersysteem is het tegoedbonnensysteem dat het LSA heeft bedacht om bewoners zeggenschap te geven over de verdelingen van de budgetten. Gelukkig is door de discussie over de inzet van het budget voor bewonersinitiatieven en het vouchersysteem ook de discussie over de rol van bewoners en het vertrouwen van de overheid in bewoners toegenomen. De eigen agenda van bewoners De lange geschiedenis van landelijk achterstandsbeleid laat zien dat, na ruim twintig jaar beleid en inzet van veel middelen, de meeste wijken van toen nog steeds aandachtswijk zijn. Wijken blijken alleen van de lijstjes te verdwijnen wanneer er wordt ingegrepen in het woningbestand door duurdere huisvesting te realiseren voor nieuwe doelgroepen. De geschiedenis bewijst dus dat het in de afgelopen twintig jaar nog nooit gelukt is om het ideaalbeeld van aandachtswijk naar krachtwijk waar te maken zonder een deel van de sociale problematiek te exporteren naar andere wijken. De tienjarenaanpak die nu voor de veertig wijken is afgesproken kan met recht ambitieus genoemd worden omdat de aanpak van sociale problematiek prioriteit heeft en bewonersbetrokkenheid voorop staat. Uitgangspunt is dat de mensen die in aandachtswijken wonen er op vooruit moeten gaan. Daarmee is wel weer de deur geopend naar een ongekende inzet van professionals van buiten de wijk die worden ingezet om de geconstateerde problemen en tekortkomingen aan te pakken. In veel gevallen heeft dat tot effect dat bewoners(organisaties) die daarin participeren nauwelijks in staat zijn te volgen wat er in de wijk gebeurt, laat staan dat ze er invloed op uit kunnen oefenen. In feite wordt hun rol teruggebracht tot de rol van toeschouwers die mogen meepraten. Van participatie is dan zeer beperkt sprake, de voortgang ligt geheel in professionele handen. Dit gevaar is levensgroot aanwezig en kan tot gevolg hebben dat over een jaar of twee opnieuw evaluaties verschijnen waaruit blijkt dat niet is aan te tonen dat successen en veranderingen aan het Krachtwijkenbeleid zijn toe te schrijven. Aanpassingen zijn nu nog mogelijk. Er zijn voldoende overdraagbare voorbeelden van wijken waar dit verschijnsel veel minder dreigt doordat bewoners daar wel invloed hebben. Hierdoor kan het beleidsdoel van normaal leefbare wijken die niet meer bovenof ondergemiddeld scoren op allerlei lijstjes, gerealiseerd worden. * Zie: Wat Kan wél! kan, Tilburgse School van Politiek en Bestuur, Participatie, wat is dat?

20 ijeenkomsten...

21 Voor professionals op het gebied van stedelijke vernieuwing en achterstandsbeleid zijn er tal van conferenties en andersoortige bijeenkomsten. Voor actieve bewoners zijn die er nauwelijks. Het LSA is zelfs de enige landelijke organisatie die bijeenkomsten organiseert die toegespitst zijn op de rol van bewoners in de wijkaanpak, bijeenkomsten die aansluiten bij de behoeftes en wensen van actieve en geïnteresseerde wijkbewoners. Door het organiseren van deze bijeenkomsten werkt het LSA aan het inlopen van de kennisachterstand van geïnteresseerde en actieve bewoners. Tot 2007 zijn de bewonersbijeenkomsten die wij organiseren onder te verdelen in grootschalige Landelijke Bewonersdagen en op de actualiteit inspelende Landelijke Praktijkdagen. In 2008 werden bewoners uitdrukkelijk gevraagd te participeren in beleidsontwikkeling en de uitvoering van het veertigwijkenbeleid. Daar is kennis voor nodig. Daarom organiseren we sindsdien ook laagdrempelige regionale praktijkdagen met onderwerpen op maat, zoals wijkveiligheid, samenwerking, herstructurering en het vouchersysteem. In de afgelopen vier jaar hebben we in totaal 28 bijeenkomsten georganiseerd waar ruim bezoekers op afgekomen zijn. voor bewoners Bijeenkomsten

22 Projecten Het LSA voert verschillende projecten uit met als doel de betrokkenheid van bewoners bij de leefbaarheid in hun wijk te vergroten en hun positie als samenwerkingspartners en initiatiefnemers te versterken. 4.1 Kan wél! Kan wél! is een project waarin wijkbewoners worden uitgedaagd met ideeën te komen om het leefklimaat in de wijk te vergroten. In het hoofdstuk LSA vanaf 2005 (pagina 10) is het ontstaan van Kan wél! beschreven evenals de relatie van Kan wél! met de ABCD-aanpak. Bij de ontwikkeling van het pilotproject naar de activeringsmethode waar Kan wél! nu voor staat zijn de woningcorporaties van het eerste uur van groot belang geweest, evenals projectpartner Aedes. Zonder deze enthousiaste supporters was de ontwikkeling niet zo snel gegaan. In amper drie jaar tijd is het project Kan wél! in twintig steden in 55 wijken en buurten uitgevoerd. In totaal zijn 21 bevlogen buurtcoaches in de afgelopen jaren op zoek gegaan naar mensen die iets wilden betekenen voor hun wijk. Eind 2008 stond de teller op bijna 500 projecten, uitgevoerd door initiatiefnemers door het hele land. In totaal werd dertig procent hiervan uitgevoerd door mensen met een niet-nederlandse achtergrond en ongeveer twintig procent door jongeren.

23 Drie jaar Kan wél! 2006 In oktober 2006 is het Kan wél! Symposium In Vogelvlucht georganiseerd in samenwerking met Aedes, met 300 deelnemers uit de veertien projectgebieden. In tien maanden gingen honderd projecten van start. Op een projectenmarkt hebben de initiatiefnemers uit het hele land hun project kunnen presenteren. Door het succes van Kan wél! is besloten om door te gaan met een tweede Kan wél project, ditmaal in 22 wijken In 2007 werd bij het slotsymposium de resultaatmeting van het onderzoek Wat Kan wél! kan van de Tilburgse School van Politiek en Bestuur gepresenteerd. De centrale vraagstelling luidde in hoeverre de Kan wél!-manier van werken in de beleving van bewoners kan bijdragen aan leefbaarheid en sociale cohesie. De resultaatmeting is gefinancierd en (mede)begeleid door de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV) die in de eerste pilot projectpartner was. De algemene conclusie was dat de Kan wél!-aanpak bij bewoners aanslaat vanwege de persoonlijke benadering en de snelle onbureaucratische werkwijze. Daarnaast bleek dat met deze werkwijze ook veel mensen van allochtone afkomst bereikt worden evenals jongeren. Mede daarom is in dit jaar het experiment Kan wél! Jong gestart om te kijken of jongeren zich door deze werkwijze voelen aangesproken. Dit experiment kon starten dankzij een extra bijdrage van het ministerie van Binnenlandse Zaken In het najaar van 2008 werd Kan wél! Jong afgesloten en geëvalueerd. De vooronderstelling dat jongeren met deze manier van werken echt uit de voeten kunnen bleek te kloppen. Wel is de benaderingswijze en begeleiding van jongeren vaak intensiever dan bij het reguliere Kan wél! en zijn ideeën en projecten meer gericht op ontmoeting en muziek. Het tweede Kan wél! project werd in augustus afgesloten. Vanaf augustus 2008 is Kan wél! overal en op elk tijdstip inzetbaar en richt het LSA zich voor de financiering van projecten ook op gemeenten en bewonersorganisaties als opdrachtgevers. Dankzij een bijdrage van het Aedes-fonds Werken aan Wonen kon een aantal veranderingen, zoals de ontwikkeling van een nieuwe website, worden doorgevoerd. Tot slot werd in 2008, in samenwerking met Raster en Joop Hofman Allianties, een nieuw experiment ontwikkeld onder de titel Klimmen op eigen Kracht (KoeK). Dit project is gebaseerd op de ervaringen in de Deventer Rivierenwijk met het project Sterrenvinder. Uitgangspunt van dit project is dat bewoners de kans krijgen echt een stapje hoger op de maatschappelijke ladder te komen. Ook bij deze aanpak gaat het om coaching van individuele personen die de regie voeren over een traject van vele kleine stappen in de richting van een betere positie en groter sociaal netwerk Projecten

24 Kan wél! Jong Tijdens de uitvoering van Kan wél! werd duidelijk dat jongeren zich bijzonder aangesproken voelen door de Kan wél! manier van werken. Daarom ontstond het idee een pilotproject Kan wél! Jong te starten. Vier steden zijn hiermee van start gegaan in juni 2007: Emmen, Arnhem, Enschede en Almere. Het doel van Kan wél! Jong is om op dezelfde manier als Kan wél! regulier, gebaseerd op de talenten van jongeren, positieve activiteiten te initiëren die de leefbaarheid van hun wijk verbeteren. Het pilotproject is inmiddels afgerond en er is een evaluatierapport over verschenen. Hieruit blijkt wat het project Kan wél! Jong heeft opgeleverd voor de jongeren, de wijk en de opdrachtgever. De resultaten voor jongeren De jongeren die aan de slag zijn gegaan met Kan wél! zijn tevreden over het resultaat. Hun ervaring is dat Kan wél! waarmaakt wat de buurtcoach zegt dat mogelijk is. Door de zorgvuldige begeleiding van de buurtcoach kan de jongere in zijn eigen tempo een project tot een succes maken en wordt het project helemaal van de jongere. De jongeren hebben met hun projecten zelfvertrouwen opgebouwd om aan de slag te gaan met hun eigen idee. Net als bij Kan wél! regulier willen (jonge) initiatiefnemers die eenmaal geactiveerd zijn, nieuwe projecten starten omdat ze enthousiast zijn geworden door hun eigen succes. De resultaten voor de wijk In de uitvoering van de projecten is samenwerking tussen de jongeren en de bewonersorganisaties ontstaan waardoor meer begrip tussen jongeren en volwassenen is ontstaan. En de projecten van de jongeren hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de leefbaarheid in de wijk. De resultaten voor de opdrachtgever De corporaties die meedoen, hebben inzicht gekregen in de talenten van de jongeren. De corporaties hebben een netwerk aangeboord van jongeren die

25 als toekomstige huurders belangstelling hebben om zich in te zetten voor de leefbaarheid in de wijk. De corporaties hebben door dat er een andere benaderingswijze nodig is om jongeren te bereiken. Een corporatiemedewerker zegt: Kan wél! Jong heeft de opdrachtgever geleerd dat voor het benaderen van jongeren een andere manier van werken nodig is dan organisaties, professionals en volwassenen doen. Het vraagt om veel geduld, nieuwe contact-methoden en begrip voor een ander werkritme. De inzet van Kan wél! Jong heeft gezorgd voor imagoverbetering van de woningcorporatie doordat de corporatie meer draagkracht krijgt om op maatschappelijk vlak positieve acties te ondernemen. De corporaties hebben meer inzicht gekregen in de thema s die bij jongeren leven. Daardoor kunnen de corporaties beter aansluiten bij de behoefte van de jongeren. De projecten van de jongeren hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de leefbaarheid in de wijk. Toekomst Kan wél! Vanaf 2009 beschikt het LSA over een duidelijke methodiekbeschrijving en een training voor buurtcoaches waarmee het product Kan wél! als nieuwe werkwijze voor activering compleet is. Het LSA gaat verder op de lijn die in 2006 is ingezet. De aanpak voor het werven van nieuwe opdrachtgevers is echter veranderd. Het project Kan wél! en Kan wél! Jong worden nu zelfstandig aangeboden aan opdrachtgevers. De bewoners en de bewonersorganisaties zijn aan zet. Zij die hun eigen wijk de kans willen geven om met Kan wél! aan de slag te gaan, zonder bureaucratische regels en met begeleiding van een coach, kunnen Kan wél! inzetten. Dit kan door middel van vouchers of andere leefbaarheidsbudgetten. Daarnaast zal Kan wél! trainingen gaan aanbieden zodat onze manier van werken breder verspreid kan worden. In 2009 zullen enkele proeftrainingen plaatsvinden. Het project Klimmen op eigen Kracht zal in 2009 in Emmen van start gaan, ook in enkele andere steden is hiervoor reeds belangstelling getoond. Hoe Kan wél! empowert Drie jaar geleden durfde Bets Timmer geen project op te zetten. Nu runt ze een eigen vereniging en helpt ze honderden mensen in haar wijk. Hoe Kan wél! voor empowerment van bewoners zorgt. In 2006 draaide de zestienjarige Christina Timmer met Kan wél! in de wijk Tuinzigt in Breda een geslaagd project: Interculturele Ontmoetingen. Ze organiseerde bijeenkomsten en feesten, omdat ze wilde dat de mensen in de wijk aardiger deden tegen elkaar. Ze was blij met het slagen van het project en met de positieve reacties uit de wijk. Dit enthousiasme bracht ze over op haar moeder: Bets Timmers. Zij had zichzelf in eerste instantie niet bij Kan wél! gemeld, omdat ze niet dacht dat ze zelf een project zou kunnen opzetten. Maar toen ze zag dat het haar dochter erg goed lukte, durfde zij ook. Bets bleek vol te zitten met plannen om haar wijk en de mensen in haar wijk te helpen. Het eerste project wat ze deed was Kostbaar Leven, een project om bewoners uit de wijk ondersteuning te bieden bij geldproblemen. Dit project slaagde en Bets en de woningcorporatie waren laaiend enthousiast. Vervolgens ging Bets Timmers door. Ze deed nog veel meer projecten, zoals het organiseren van kerstpakketten voor mensen die niet veel geld hadden, het stimuleren van mensen om met mensen van andere culturen om te gaan, een Halloweenbuurtfeest, ondersteuning van een Hindoestaanse vrouw bij het organiseren van Internationale Vrouwendag en het organiseren van een Zeskamp. Bets bleek haar roeping gevonden te hebben; ze was goed in het oprichten van projecten en het stimuleren van mensen. Toen ze hoorde dat Kan wél! zou stoppen in haar wijk trok ze de stoute schoenen aan en stapte ze met twee andere bewoners naar de woningcorporaties. Daar legden ze hun idee voor, ze wilden een eigen vereniging om op de Kan wél! manier andere bewoners met projecten te helpen. De woningcorporaties hebben dit initiatief met euro gesteund. Vereniging VLOT was geboren. Vereniging VLOT kreeg de beschikking over het geld via de huismeester en de bewoners hoefden alleen mondeling een aanvraag te doen om aan het geld te komen. Sindsdien is er veel gebeurd met Bets en de mensen om haar heen. Er is een kantoortje met internet gekomen, een laptop en een printer. De gemeente heeft via Vereniging VLOT mensen uit de wijk benaderd om gratis naar Ierland te gaan. De huismeester van woningcorporatie WonenBreburg is vrijwilliger bij de uitvoering van projecten en heeft een website voor de vereniging gebouwd. Ze zijn aangemerkt als goed doel door de gemeente waardoor ze de kerstpakketten een jaar later weer konden sponsoren. De vereniging werkt samen met het St Annahuis in Breda, een opvang voor daklozen en verslaafden, om de kerstpakketten uit te delen. Sinds 2008 ontvangt de vereniging subsidie van het SKA fonds en van de gemeente. De mensen die de vereniging hebben opgericht zijn trots, en terecht. Ze zijn in staat om zelf, met de hulp van andere bewoners en van professionals die naar hen luisteren, vanuit hun eigen organisatie te werken. Een krachtig staaltje empowerment Projecten