VREDESEILANDEN vzw JAARVERSLAG Boeren verdienen meer

Transcriptie

1 VREDESEILANDEN vzw JAARVERSLAG 2008 Boeren verdienen meer

2

3 VREDESEILANDEN VZW JAARVERSLAG 2008 Boeren verdienen meer 1

4 Inhoud Inleiding Strategische keuzes De Zuidprogramma s Vredeseilanden in Vlaanderen De sociale balans van Vredeseilanden Milieubeleid van Vredeseilanden Vredeseilanden vzw Financieel jaarverslag

5 Inleiding STAPPEN VOORUIT IN DE STRIJD TEGEN DE HONGER EN VOOR GOED VOEDSEL VOOR IEDEREEN Overal mensen, brommers, auto s, lawaai, stof en bedrijvigheid. In een zijstraat moet je door een antieke deur van een enigszins vervallen gebouw en drie steile trappen op om in de drie kantoortjes van Vinastas te geraken. Vinastas is de nationale consumentenorganisatie in Vietnam, zo n twintig jaar geleden opgestart door een paar ambtenaren en inmiddels uitgegroeid tot een federatie met afdelingen in bijna alle steden van het land. We zijn in Hanoi, de broeierige hoofdstad van Vietnam. Giftige groenten Een paar jaar geleden werd de bevolking van miljoenenstad Hanoi opgeschrikt door berichten over honderden mensen die met verontrustende vergiftigingsverschijnselen in ziekenhuizen terecht kwamen. Pas na enkele weken, terwijl nog veel meer mensen ziek werden en sommigen het leven lieten, ontdekte men de bron van de vergiftigingen: verse groenten die besproeid waren met te veel pesticiden. Voor Vinastas was de paniek bij de overheid en de inwoners van Hanoi over de vergiftigde groente een gouden kans om de bescherming van de consumentenbelangen onder de aandacht te brengen. Zij slaagden erin om de overheid ertoe te bewegen standaarden voor veilige groente te ontwikkelen en een begin te maken met een controlesysteem. Maar ze stootten hierbij al snel op problemen: hoe breng je veilige groenten direct van boer tot consument? Hoe kan de consument die veilige groenten van andere groenten onderscheiden? Voor de hand liggende samenwerking Terwijl Vinastas en de Vietnamese overheid hun hoofd braken over deze vragen, zocht het team van Vredeseilanden in Vietnam contact met de consumentenorganisatie. Vredeseilanden steunde al kleinschalige boeren in dorpen in de omgeving van de steden die de facto biologische en dus veilige groenten produceerden. Al snel leidden de gesprekken tot een pilootproject waarbij Vredeseilanden en Vinastas consumenten informeren waar ze in de stad veilige groenten kunnen kopen. Daarnaast adviseren we met Vinastas, de Vietnamese overheid omtrent de uitbouw van een wettelijk kader (bijvoorbeeld via certifiëring) voor veilige groente uit familiale landbouw. Door de samenwerking met de overheid is er een zeer grote kans dat het kleine pilootproject er uiteindelijk toe zal leiden dat nog veel meer, zoniet álle Vietnamezen gegarandeerd veilige groenten van boerenfamilies kunnen kopen. Doen waar we sterk in zijn: samenwerken als basiskeuze Dit pilootproject is een goed voorbeeld van de nieuwe strategie die sinds begin vorig jaar de leidraad van onze werking is. Daarbij streven we niet alleen een duurzame en hoge productie na, maar beogen we vooral dat boerenfamilies loon krijgen naar werken en meer vat krijgen op de verwerking en vermarkting van hun producten. Ons uitgangspunt en onze boodschap is dat boeren en hun gezinnen geen arme mensen zijn, maar ondernemers die door het strategisch gebruik van hun mogelijk - heden een beter leven voor zichzelf en hun omgeving kunnen bereiken. Centraal in onze nieuwe strategie is de zogenaamde ketenbenadering, het bekijken van het vol - ledige traject dat landbouwproducten afleggen van het veld tot bij de consument. Samen met de boeren zoeken we uit waar zich problemen voordoen en hoe ze meer aan hun producten kunnen verdienen. Dat kan bijvoorbeeld door de keten van handelaren, verwerkers en distributie korter te maken, of door boeren zelf een stuk handelaar, verwerker of distributeur te maken. Al na het eerste jaar blijkt deze benadering voor boeren uiterst vruchtbaar. In dit jaarverslag leest u daar meerdere illustraties van. We zijn ervan overtuigd dat we juist zitten in onze keuze om andere spelers in de keten niet in de eerste plaats als concurrenten of opponenten te beschouwen, maar als partners die er ook belang bij hebben dat boeren een fatsoenlijk inkomen hebben. Deze keuze voor dialoog in plaats van confrontatie is ook een uiting van de waarden van pluralisme, respect en inclusiviteit die al tientallen jaren tot de fundamenten van Vredeseilanden horen. 3

6 Zoeken naar hefbomen: van klein naar groot De resultaten van onze inspanningen op het terrein om de positie van boeren in de keten te ver - sterken, brengt Vredeseilanden samen met haar partners naar het politieke niveau, opdat onze innovaties en experimenten in het klein navolging vinden in het groot. Hoe? Bijvoorbeeld door grote organisaties onze aanpak te laten overnemen. Of door overheden te overtuigen de economische en politieke voorwaarden te verbeteren zodat álle boeren in een regio, land of continent beter van hun werk kunnen leven. Voedselcrisis: wat gebeurt er als familiale landbouw wordt verwaarloosd In België was de brede belangstelling voor de voedselcrisis een opportuniteit om de aandacht te vestigen op de centrale rol van familiale landbouw in het garanderen van voldoende voedsel voor iedereen. Daar bestaat een wetenschappelijke consensus over, alleen volgt het beleid nog niet helemaal. Elders in dit verslag leest u hoe wij erin slaagden via de media een groot publiek te informeren over het enorme potentieel van familiale landbouw, hoe wij de voorstellen van de Belgische regering om de voedselcrisis te bestrijden mee bepaalden. Vredeseilanden maakte ook deel uit van de officiële Belgische delegatie naar de Voedseltop in Rome van de FAO in juni Door die andere financieel-economische crisis, daalden de voedselprijzen weer, en met de prijzen ook de aandacht voor de globale voedselzekerheid. Maar de structurele oorzaken van de honger en de armoede van boerengezinnen zijn niet aangepakt. Bovendien is er sprake van nieuwe, zorgwekkende ontwikkelingen die de kansen van kleinschalige boeren ondermijnen. Zo kochten verscheidene regeringen en grote investeerders al reusachtige landbouwarealen op in Afrika om de eigen voedselvoorziening veilig te stellen of voor de productie van biobrandstoffen. De voorwaarden waaronder lokale overheden de grond verkopen, blijken erg dubieus. Dit agrarisch imperialisme knaagt aan het land van kleine Afrikaanse boeren, die daarmee hun droom op een grotere lap vruchtbare grond en een betere toekomst uit handen zien glippen. Met onze partners zullen wij blijven pleiten voor een beleid dat iedereen ter wereld van voldoende en goed voedsel verzekert door lange termijn investeringen in familiale landbouw. Help ons onze stem te laten horen en om zelf concrete steun aan boerenfamilies te geven. Klaar voor de toekomst Om onze eigen werking nog doeltreffender en efficiënter te maken, vond in 2008 een ingrijpende interne reorganisatie plaats. Dit waren daarin de belangrijkste elementen: de organisatiestructuur werd gestroomlijnd, personeel gedecentraliseerd waardoor steeds meer medewerkers wonen en werken in de rurale gebieden van onze belangrijkste partners; wij ontwikkelden een nieuw, wereldwijd systeem om onze werking beter te plannen, meer zicht te krijgen op de resultaten ervan en om sneller te leren van onze ervaringen; er kwam een globaal personeelsbeleid en een verbeterd systeem om onze medewerkers te evalueren; voor onze fondsenwerving werd een aparte afdeling opgestart, met diversifiëring van onze inkomstenbronnen als centraal aandachtspunt. Tenslotte het belangrijkste: de steun en de waardering die we krijgen van vrijwilligers overal in Vlaanderen, de medewerkers in Leuven en in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, de meer dan honderdduizend mensen en de vele organisaties. Alleen door hen kan Vredeseilanden zich blijven inzetten voor haar missie van armoedebestrijding en een menswaardig leven voor familiale boeren in Zuid en Noord. Dank voor jullie engagement, vertrouwen en steun. Fons Vaes Voorzitter van de Raad van Bestuur Luuk Zonneveld Algemeen Directeur 4

7 REKENSCHAP EN DUURZAAMHEID De problemen van armoede, honger en klimaat zijn met elkaar verbonden. Daarom volstaat het niet dat we verontwaardigd zijn over de armoede in de wereld. Het volstaat zelfs niet dat we solidair zijn door mensen elders in de wereld te helpen hun levensstandaard te verbeteren. Want als die mensen zich opwerken tot onze levensstandaard en daarbij evenveel CO 2 uitstoten en evenveel water en grondstoffen consumeren als wij, bedreigen we het voortbestaan van onze eigen soort. Oprechte solidariteit vraagt een wereldwijde transitie naar een duurzame economie. Een economie die de beperkte draagkracht van de planeet als eerste axioma onderschrijft en tegelijk kansen biedt voor iedereen op een menswaardig bestaan. Het verhaal van Vredeseilanden dat van miljoenen boerenfamilies die zich uit de armoede kunnen werken door het bedrijven van duurzame landbouw is slechts een hoofdstuk in dat grote verhaal. Maar wel een cruciaal. Vredeseilanden wil dit duurzaamheidsparadigma naar de voorgrond schuiven als globaal kader. Vandaar ook de keuze voor rapportering volgens het formaat Global Reporing Initiative (GRI) en voor het International Accountability Charter (IANGO) door de Raad van Bestuur op 15/5/2008. GRI Dit jaarverslag is voor het eerst volgens de GRI criteria opgesteld. Het Global Reporting Initiative afgekort GRI is intussen uitgegroeid tot een algemeen aanvaard systeem. Een groeiend aantal grote bedrijven en organisaties van over de hele wereld enga - geerden zich reeds om volgens dit kader te rapporteren. Wat biedt GRI? heeft duurzaamheid als specifieke invalshoek; omvat zowel economische, sociale als ecologische indicatoren; voorziet een concreet raamwerk dat vergelijking met andere organisaties mogelijk maakt; omvat richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving: principes voor het bepalen van de inhoud van het verslag en uitleg over hoe het samen te stellen; in de toekomst worden specifieke richtlijnen voor de non-profit uitgewerkt; is internationaal erkend en wordt gebruikt door (grote) bedrijven en NGO s; verschillende niveaus van rapportering zijn mogelijk (C, B, B+, A, A+): er is een minimum set van indicatoren, maar een organisatie kan stapsgewijs over meer criteria rapporteren. Volgens deze criteria beantwoordt Vredeseilanden op dit moment reeds aan het C niveau van de GRI standaard. Het volledig overzicht van de indicatoren waarover we rapporteren is achteraan dit verslag volgens de GRI logica overzichtelijk opgenomen op blz. 76 en 77. 5

8 6

9 Strategische keuzes BOEREN VERDIENEN MEER Vredeseilanden is een onafhankelijke en pluralistische Belgische niet gouvernementele organisatie voor ontwikkelingssamenwerking. Vredeseilanden werkt aan een leefbaar inkomen voor boerenfamilies en het versterken van hun organisaties, zowel in het Zuiden als in het Noorden. Dat doet Vredeseilanden door de plaats van boeren in de volledige landbouwketen te versterken, van productie tot consumptie. Door via lobbywerk en campagnes te ijveren voor een beter beleid en door consumenten aan te moedigen om meer duurzame producten te kopen. WAAROM VREDESEILANDEN? Een planeet onder druk Stijgende voedselprijzen knagen aan ons inkomen. Brood, aardappelen, vlees,... het kost ons allemaal meer. Vloeken op het kasticket, meer zit er niet op. Maar ook de gevolgen van een opwarmende aarde, dure energie en schaars wordende grond - stoffen bereiken ons dagelijks leven. 963 miljoen mensen leven in extreme armoede Een halve tomaat of een kwart ui in plaats van een hele, dat betekent duurder voedsel voor hen. Mannen, vrouwen en hun kinderen. Elke dag hongerig naar voedsel, proper water, een dak, onderwijs, waardigheid. Een niet te overzien probleem. Meer dan twee derde van hen zijn bovendien boeren en boerinnen Mensen die verondersteld worden voedsel te produceren lijden honger. Hoe onzinnig is dat? Geen probleem maar een oplossing: boeren redden de wereld Vredeseilanden kijkt voorbij het armoede- en hongerprobleem en zoekt mee naar oplossingen. Die arme boeren in het Zuiden zijn immers niet zomaar een probleem of een trieste statistiek. Als we hun talenten mobiliseren, helpen ze niet alleen zichzelf, maar redden ze ook (een beetje) de wereld. Want als deze boeren en boerinnen er wél in slagen een fatsoenlijk inkomen te verdienen uit duurzame landbouw, dan werken ze zich uit de armoede, voeden ze de wereld, en verlichten ze de druk op de aarde. VANDAAR ONZE KERNTAAK: EEN LEEFBAAR INKOMEN VOOR BOERENFAMILIES Daarom zet Vredeseilanden in op boerenfamilies die hun kost verdienen met duurzame landbouw en die een plaats zoeken op de markt. Daarom versterkt Vredeseilanden hun positie in de landbouwketen, zodat ze zelf hun toekomst in handen nemen en de prijs krijgen die hun product waard is. Daarom stapt Vredeseilanden naar overheden en bedrijven, om samen te zoeken hoe ze met hun beleid win-win-situaties kunnen creëren voor boerenfamilies. Daarom moedigt Vredeseilanden consumenten aan om voor duurzame producten te kiezen, omdat iedereen deel van de oplossing is. 1 7

10 Nieuwe allianties Alleen kunnen we als ontwikkelingsorganisatie ons doel onmogelijk bereiken. De overheid lukt het ook niet alleen, de bedrijven evenmin en burgers lijken al even machteloos. Dus smeedt Vredes - eilanden nieuwe allianties met koplopers uit de verschillende sectoren, uit Noord en Zuid. Om experimenten op te zetten en van elkaar te leren. Om antwoorden te ontdekken die nodig zijn voor de wereld van morgen. Een wereld die duurzaam, maar daarom niet minder kwaliteitsvol zal zijn. Een wereld die de verwoesting van honger en armoede voorgoed achter zich moet laten. Dat verhaal begint bij een inkomen uit duurzame landbouw. Bij de 152 partnerorganisaties van Vredeseilanden en de vele duizenden boeren en boerinnen die ze vertegenwoordigen. VAN BOER TOT CONSUMENT... Ervoor zorgen dat boerenfamilies in het Zuiden een goed inkomen hebben. Daar werken de partnerorganisaties van Vredeseilanden aan op tal van manieren. Via 8 regionale kantoren ondersteunt Vredeseilanden ontwikkelingsprogramma s in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. We werken nauw samen met 152 organisaties, voornamelijk organisaties van boeren en boerinnen. BELGIË HONDURAS NICARAGUA COSTA-RICA ECUADOR PERU BOLIVIA SENEGAL GAMBIA BURKINA- FASO TOGO BENIN NIGER CONGO UGANDA TANZANIA LAOS VIETNAM INDONESIË Landbouw is de basis In de meeste landen waarin Vredeseilanden in het Zuiden actief is, is landbouw goed voor 40 tot 70% van de tewerkstelling van de families op het platteland. Het is de belangrijkste economische activiteit van het armste deel van de bevolking en de meeste nationale regeringen in het Zuiden zien landbouw als een belangrijke factor voor het terugdringen van de armoede. Landbouw staat op een belangrijke plaats als motor voor economische groei en is cruciaal voor het realiseren van de Millennium Development Goals (MDG s). Jarenlange ervaring Vredeseilanden biedt al vele jaren op allerlei manieren steun aan boerenfamilies in het Zuiden. In de jaren 1970 spitsten de activiteiten van de organisatie zich toe op het zelf uitvoeren van landbouwontwikkelingsprojecten, om nadien te evolueren tot samenwerkingsverbanden met partner-ngo s waarbij Vredeseilanden de rol van coördinator en moderator kreeg. Ervoor zorgen dat boeren en boerinnen het hele jaar door voldoende en gezond voedsel ter beschikking hebben voor hun familie, dat was/is ons doel. Ook in België gingen we samenwerkingsverbanden aan met boerengroepen. 8

11 Eigentijds De laatste decennia is de landbouwsector sterk geëvolueerd. Over de hele wereld worden markten geliberaliseerd, regeringen vooral in de landen in het Zuiden waar wij actief zijn kregen minder invloed en de meeste diensten die voordien door de overheid werden aangeboden aan de boeren werden afgeschaft. Boerenfamilies staan onder druk om hun producten te verkopen om nieuwe investeringen te kunnen aangaan. De dringende nood aan geld begon ook aan de voedselvoorraden van de gezinnen te knabbelen. Daardoor kwam er een steeds grotere vraag van de boerenfamilies aan Vredeseilanden om iets te doen aan hun positie op de markt. Luuk Zonneveld Directeur Vredeseilanden Gewapend voor de toekomst In 2007 werden de krachtlijnen uitgetekend voor de vernieuwde visie, missie en strategie voor Vredeseilanden, daar kon u uitgebreid over lezen in ons jaarverslag van vorig jaar. Nieuwe strategieën betekenen ook nood aan nieuwe capaciteiten, kennis en middelen. Daarom werden in 2008 zowel de landkantoren als het hoofdkantoor in Leuven volledig doorgelicht. Een intensief proces ( Organisational Capacity Assesment of OCA) waarin precies werd bekeken waar we goed zitten en waar we sterker, beter in moeten worden om de ambities van onze organisatie ook effectief waar te maken. Zowel voor de landkantoren voor het hoofdkantoor werd een aangepaste structuur met bijho - rende functies uitgetekend. In Leuven leidde dat tot een betere integratie van de inhoudelijke en de programma-afdelingen. In het Zuiden werd het regionaliseringproces dat al in 2007 werd ingezet, verder uitgebouwd. Het meest opvallend daarbij is de inrichting van zgn. veld - antennes van telkens 2-3 medewerkers van Vredeseilanden in de rurale gebieden waar onze belangrijkste partnerorganisaties gevestigd zijn. Op die manier kunnen we hen nog directer ondersteunen. Tegelijkertijd worden geleidelijk de landkantoren opgeheven en vervangen door regiokantoren, die meerdere veldantennes in meedere landen aansturen. In Oost-Afrika bijvoorbeeld evolueren wij van drie landkantoren naar één regiokantoor dat 7 veldantennes in Congo, Oeganda en Tanzania aanstuurt. * Organisational Capacity Assesment 9

12 10

13 De Zuid-programma s MAAKT VREDESEILANDEN ECHT HET VERSCHIL? U in detail vertellen over al onze activiteiten is quasi onmogelijk. Daarom kiezen we ervoor om in elk van de regio s waar we werken één voorbeeld te belichten. Op de pagina s die volgen, kan u voor het eerst kennismaken met de organisaties waarop we in de komende jaren zullen inzoomen. U vindt onderaan elk verhaal ook een website link. Daar kan u volgen wat er beweegt in die streek. We voegen regelmatig nieuwe verhalen toe aan deze webpagina s. We vertellen u over families op het platteland, over hun kinderen, over de organisaties waar ze lid van zijn, maar ook over onze Vredeseilandencollega s, over commerçanten en lobbyisten, over bewuste of ongeruste consumenten, over plannen maken, tegenslagen verwerken en successen vieren. Op die manier hopen we u mee te kunnen nemen in wat ontwikkelingssamenwerking voor Vredeseilanden betekent. En dan de cijfers: In totaal werkten we in 2008 vanuit acht regionale kantoren (VECO s) samen met 152 partnerorganisaties. Ongeveer een derde daarvan zijn boerengroeperingen, opgericht door boerenfamilies. Soms hebben ze zich verenigd omdat ze in dezelfde streek wonen; soms omdat ze eenzelfde (export-)gewas verbouwen, zoals koffie of rijst. Daarnaast werken we ook nauw samen met andere organisaties uit de civiele maatschappij, netwerken die lobbyen bij overheden. En meer en meer werken we ook met privébedrijven uit de landbouwketen. Die laatste krijgen weliswaar geen financiële steun van Vredes - eilanden, maar we hebben hen wel nodig als we de positie van boeren en boerinnen in de landbouwketen willen verbeteren. Al deze organisaties werken samen in ruimere verbanden, soms grensoverschrijdend. Vredeseilanden is dankzij haar activiteiten in al deze landen een onmisbare schakel in de ketting. Om u een indicatie te geven van de draagwijdte van ons programma geven, vindt u op de pagina s die volgen een lijst van onze partnerorganisaties per land, en het aantal mensen dat we per programma(onderdeel) direct bereiken. Voor ons totale programma gaat dit over bijna mannen en vrouwen. Maar de impact van een ontwikkelingsprogramma lees je niet alleen af van het aantal mensen dat je direct bereikt. In de regio s waar onze programma s lopen heeft ook een omvangrijke groep onrechtstreeks baat bij onze activiteiten. Deelnemers aan opleidingen verspreiden hun nieuwe inzichten verder. Door politiek werk veranderen wetten ten gunste van een hele groep mensen. Mentaliteitsveranderingen zijn ook niet in cijfers te vatten. Bovendien kiest Vredes - eilanden ervoor om regelmatig een pilootproject op te zetten met een kleine groep mensen en met de resultaten hiervan grotere ngo s, bedrijven of overheden te overtuigen om de positieve aspecten over te nemen. 2 11

14 VECO SENEGAMBIA In 2008 staken we voor het eerst de grens over naar Gambia om er samen te werken met een nieuwe partner. Vandaar dat we dan ook vanaf nu spreken over VECO Senegambia. Onze werking in Senegal en Gambia is op gebouwd rond drie producten: sesam, bananen en fonio (een lokale soort graan die een beetje op couscous lijkt). SENEGAL GAMBIA Dit zijn onze partners: Association des Producteurs de la Vallée du Fleuve Gambie (APROVAG) Fédération des Groupements de producteurs et productrices du Sofaniama Jimara de Kolda (PELLITAL) Fédération des Unions des Groupements Associés du Niombato (UGAN) Réseaux de producteurs et productrices de fonio dans la communauté rurale de Djendé National Farmers Platform, The Gambia (NFPG) Conseil National de Concertation et de Coopération des Ruraux (CNCR) Groupement de Promotion Féminine de Bignona (GPF Bignona). Dit is een nieuwe partner. Na één jaar samenwerken bleek dat de visies van GPF Bigona en Vredeseilanden te ver uit elkaar lagen, en is de samenwerking stopgezet. In 2009 worden drie nieuwe partnerorganisaties aan dit lijstje toegevoegd. Aantal rechtstreeks bereikte mensen 1205 mannen, 2445 vrouwen 12

15 Senegalese bananenproducenten zetten handelaars op de zwarte lijst Het Senegalese dagblad Le Soleil kopte op 24 augustus 2008: De producenten van bananen in Tambacounda hebben dit jaar enorme moeilijkheden gehad om hun bananen verkocht te krijgen. 30 ton bananen is verloren gegaan. Rot geworden omdat de bananen in slechte omstandigheden waren gestockeerd en niet verwerkt konden worden. Nochtans was de productie dit jaar uitzonderlijk hoog. Een ander probleem is dat de producenten nog altijd op 60 miljoen CFA (ongeveer euro!) wachten die de opkopers tot nu toe niet betaald hebben. Die opkopers noem ik geen tussenhandelaars, maar sjoemelaars! Dikwijls zitten ze in de schulden, en hebben ze een strafblad, zegt Ousseynou Konaté. Hij is de directeur van Aprovag, een organisatie van bananenproducenten in Tambacounda. Zoveel verliezen kan de organisatie zich geen tweede keer permitteren. Daarom riep Aprovag enkele maanden geleden alle leden bijeen om een oplossing te zoeken. En die hebben ze gevonden: de goede, betrouwbare handelaars in bananen krijgen vanaf nu een korting van 10 CFA per kg, op voorwaarde dat ze minstens 150 ton bananen per maand kopen. Daarnaast stelden ze een zwarte lijst van handelaars op, waarmee Aprovag weigert te onderhandelen. De namen van de 4 wanbetalers zijn ondertussen verspreid in het hele zone waar Aprovag actief is. Zo zijn alle boeren op de hoogte. Het aantal rotte bananen was eind 2008 opgelopen tot 1000 ton. De bouw van een nieuwe opslagruimte voor de bananen in Nguène kwam dan ook niets te vroeg. Vorig jaar werd er een eerste 126 ton biologische bananen opgeslagen en verpakt. VECO financierde een eerste lading kartonnen dozen. Dat laatste bedrag zal Aprovag terugbetalen door het te herinvesteren in haar activiteiten. Volgend jaar willen ze minstens een dubbele hoeveelheid kunnen opslaan en verpakken. Want in karton zijn de bananen beter bestand tegen het transport, en de prijs die de boeren voor verpakte bananen krijgen ligt ook hoger: 245 CFA ipv 150 à 160 CFA per kilo (250 CFA = 0,38 euro). Daarnaast zijn er in de verschillende dorpen kwaliteitscontroleurs opgeleid. Zo wil Aprovag verder uitgroeien tot een professionele, betrouwbare en kwaliteitsvolle partner in de Senegalese bananenhandel. Vorig jaar werd een eerste lading biologische bananen opgeslagen en verpakt in een nieuwe opslagplaats. 13

16 VECO WEST AFRICA Benin, Togo, Burkina Faso en Niger delen een belangrijke grensmarkt waar veel (landbouw)pro - ducten worden verhandeld. Vredes eilanden wil haar partners sterker maken zodat boeren en boerinnen de vruchten plukken van deze regio nale West- Afrikaanse markt. We werken al lang in Togo en Benin en sinds 2008 ook met één nieuwe partner - organisatie in Burkina Faso. Later zullen daar nog nieuwe partners in Burkina en Niger bij komen. Dit weerspiegelt zich ook in de structuur. Het regionaal kantoor is gevestigd in Cotonou. De projectverantwoordelijken werken vanuit twee antennes in Togo en Benin. Later komt er nog een antenne in Burkina Faso bij. BURKINA- FASO TOGO BENIN NIGER In Benin specialiseren onze partners zich vooral in rijst en maniok. Dit zijn ze: Union Communale des Riziculteurs (in Glazoue, Dassa, Save, Savalou, Banet en Ouesse) Union des Riziculteurs du Centre (UNIRIZ-C) Conseil de Concertation des Riziculteurs du Bénin (CCR-B) Fédération des Unions de Producteurs du Bénin (FUPRO-Benin) Centre d information, de recherche et d action pour la promotion des initiatives paysannes (CIRAPIP) Centre d initiation et de recherche-action pour un développement durable (CEIRAD) Ligue de Défense des Consommateurs du Bénin (LDCB) In Togo werken onze partnerorganisaties vooral in de groenteteelt. Réseau des Centrales d Auto promotion paysanne (RECAP) Fédération des Organisations Paysannes de la Région des Savanes (FOPAS) PROCOPAS Coordination Togolaise des Organisations Paysannes et des Producteurs Agricoles (CTOP) Organisation d Appui à la Démocratie et au Développement Local (OADEL) Onze eerste partner in Burkina Faso is Association Sons-Kouadba (ASK), een boerenorganisatie die zich specialiseert in de populaire bonensoort niébé. Aantal rechtstreeks bereikte mensen mannen, 7937 vrouwen 14

17 Rijst uit Benin, gewikt en gewogen Ik herinner me nog hoe blij ik als kind was als er een feest of ceremonie was. Dan kwam er altijd rijst op tafel. Tijdens de week stond dat nooit op het menu. Te duur. Nu zit ik zelf in de rijsthandel: ik pel de rijst met een machine étuvage heet dat en verkoop ze door. In ons dorp eten we ondertussen ook rijst op doordeweekse dagen. Het is nu echt een populair en betaalbaar product. In de steden eten mensen heel veel rijst, omdat het snel en gemakkelijk klaar te maken is. Maar de meeste rijst komt nog steeds uit Azië en niet van ons eigen platteland. Aan het woord is Elisabeth Monfon, één van de verwerkers uit het rijstprogramma van Vredeseilanden in de centrale provincie van Benin. Het voorbije jaar leerden vrouwen als Elisabeth veel bij over kwaliteitsnormen, de smaakvoorkeuren van hun klanten, étuvage en over de criteria van de Fair Trade Labelling Organisation. Het bezoek van de boerenorganisaties uit Tchètti en Kpataba aan de enige FairTrade organisatie in Benin (een ananascoöperatieve) schudde hen wakker. We waren in slaap gevallen, zegt Martine Adjo van Tchètti. Deze uitwisseling heeft ons veel bijgebracht en nodigt ons uit om onze manier van werken te veranderen. Er is veel werk aan de winkel! Maar als we ons goed kunnen organiseren en hun goeie raad opvolgen dan komen we er wel. We zullen er geen spijt van hebben. Het is nog steeds de ambitie om in 2010 een klein deel van hun totale rijstopbrengst met het Fair Trade label in de Colruyt te krijgen. Daarom moet aan de kwaliteitsnormen van Colruyt voldaan worden. De rijstkwekers uit Benin stuurden vier verschillende soorten rijst naar België. Een smaakpanel heeft die soorten gewikt en gewogen. Het antwoord van de proevers: goedgekeurd! Twee van de vier rijstvariëteiten sprongen eruit: hun vochtgehalte was lager en er waren minder korrels gebroken. Eén van die variëteiten gaan de Beninse boeren in de zomer van 2009 inzaaien. Een klein deel van hun rijst exporteren onder FairTrade voorwaarden blijft het doel, maar zelfs als de rijstboerinnen het niet halen, staan ze met hun kwaliteitsproduct veel sterker op hun eigen markt en de markt van buurland Nigeria. De voedselcrisis van vorig jaar dwong de Beninse regering om meer energie en middelen te steken in rijstproductie. Het ministerie van landbouw investeert al een tiental jaar in onderzoek, het verdeelt zaaigoed en zorgt voor overleg tussen de verschillende spelers in de rijsthandel. In 2009 zal de overheid zelfs machines ter beschikking stellen aan boerengroepen. Vredeseilanden werkt in haar rijstprogramma met 5000 boeren in totaal. Via onze partnerorganisaties zorgen we ervoor dat alle ervaringen tot op het nationale niveau doorstromen zodat de overheid deze punten kan integreren in haar programma. Toch blijft er nog één groot probleem. Al jaren geeft Japan miljoenen tonnen rijst aan Benin, onder de vlag van ontwikkelingshulp. De rijst wordt aan een spotgoedkope prijs op de markt gedumpt. Importrijst was dus altijd goedkoper en van betere kwaliteit zeg maar: witter dan de inlandse rijst. Vredeseilanden en Conseil de Concertation des riziculteurs du Bénin protesteren al jaren tegen deze invoer. De voedselcrisis in 2008 kwam daarom als een geluk bij een ongeluk. Plots viel de invoer uit Japan sterk terug, waardoor de lokale Beninse rijst plots een waardig alternatief bleek. Toch is de regering nog altijd niet geneigd om de invoer uit Japan structureel te verminderen of te stoppen. De Conseil de Concertation des riziculteurs du Bénin organiseerde een aantal persconferenties om het probleem onder de publieke aandacht te brengen. De laatste was in mei Een aantal heel concrete voorstellen kwamen op tafel, maar een reactie van de regering laat op zich wachten. U kan meer lezen over het rijstprogramma van Vredeseilanden in de Benin Reporter, geschreven door VRT-journaliste Greet Pluymers. Te bestellen via info@vredeseilanden.be of tel 016/

18 VECO UGANDA Onze partnerorganisaties in Oeganda zijn het afgelopen jaar sterk gewijzigd. Waar we tot vorig jaar vooral samenwerkten met een 20-tal kleine ngo s, boeren - organisaties en net werken, kozen we ervoor om onze werking volledig te heroriënteren. Het inkomen van boerenfamilies verhogen staat nog steeds centraal. Maar om sterke commerciële activiteiten rond bepaalde landbouwproducten op te zetten bleek het interessanter om samen te werken met de District Farmer Associations. Zij zijn nu onze belangrijkste partners. Veel van de organisaties waarmee we vroeger samenwerkten, zijn ook lid van de District Farmer Associations. In die zin blijven we werken voor dezelfde doelgroep, in dezelfde districten. Maar we werken wel op een andere manier en bereiken meer families. Lira District Farmers Association Kumi District Farmers Association Iganga District Farmers Association Tororo District Farmers Association Bugiri District Farmers Association, Pallisa District Farmers Association Sironko District Farmers Association Sihubira Farmers Organisation, voor het district Busia CONGO UGANDA TANZANIA In 2008 is er vooral ingezet op marktstudies, analyses en activiteiten in de pindaketen. Volgend jaar zullen we samen met onze partners bekijken welk tweede product interessante commerciële mogelijkheden biedt. Voor het politiek werk op nationaal niveau wordt daarnaast samengewerkt met: Uganda National Farmer s Federation (UNFFE) In 2008 gaven we voor de laatste maal ondersteuning aan de Food Rights Alliance. Zij kwamen de afspraken die we samen gemaakt hebben niet na. Aantal rechtstreeks bereikte mensen 4790 mannen, 4963 vrouwen Waar is er een goeie markt voor onze producten? Die opkopers zijn echte bedriegers: ze komen met verkeerd geijkte weegschalen en geven ons nog eens een lage prijs ook! De Oegandese boeren staken hun frustratie niet onder stoelen of banken tijdens een gesprek met Peter van VECO Uganda. Ook Nicholas Oluka en Richard Ariong van de Boeren - vereniging in Kumi district zaten met dezelfde problemen en vragen. Waar kunnen we onze pindanoten aan een eerlijke prijs verkopen?, vroegen ze aan Peter. Als we dat weten, kunnen we met onze boeren een bedrijf oprichten om gezamenlijk onze pindanoten te verkopen. Als we erin slagen om een stabiele en goeie prijs te bekomen, kunnen we onze leden ook meer inkomenszekerheid bieden. VECO organiseerde en modereerde daarop een reeks van ontmoetingen tussen de pindatelers (de boeren en boerinnen zelf dus), verwerkers, opkopers, handelaars, lokale overheden en landbouwvoorlichters. Aangezien Kumi op de grens met Kenia ligt, waren ook de douane-instanties aanwezig. 16

19 Tijdens een van die bijeenkomsten zei Mr Henry Bwire, een douane-beambte, dat de handelaars tijdens het piekseizoen gemiddeld 100 ton pindanoten per week exporteren naar Kenia: twee ladingen tijdens de week (op dinsdag en donderdag) en één tijdens het weekend (op zondag). Een handelaar, Joseph, vertelde dat er soms vrachtwagens uit Kenia komen om in Oeganda pindanoten op te kopen, maar dat ze met lege handen terugkeren omdat er geen of nauwelijks pindanoten beschikbaar zijn. Dat wisten de boeren niet. En Joseph legde hen ook uit hoe de marktprijs schommelt en afhankelijk is van verschillende factoren, zoals de wisselkoers tussen Keniaanse en Oegandese Shilling en het beschikbare aanbod. Met deze nieuwe inzichten gingen Oluka en Richard terug naar de boeren van Mukongoro, Atutur en Ngora. Ze legden uit aan de boeren dat het loont om zich organiseren als groep, zich beter te informeren en als groep te onderhandelen met de opkopers. Want de vraag naar pindanoten op de Keniaanse markt is groot, zo bleek uit de ontmoetingen. Zo is de Kumi Farmers Agricultural Commodity Marketing Cooperative Society (KUFACCOS) ontstaan, de commerciële vleugel van de Boerenvereniging in Kumi. De boeren zelf zijn aandeelhouders van dit bedrijf. In 2008 heeft KUFACCOS meer dan 30 ton pindanoten van het type Serenut 2 verzameld bij de boeren in twee subcounties. Die verkochten ze op hun beurt door aan de grote handelaars. KUFACCOS heeft begrepen dat het belangrijk is om rechtstreekse contacten te leggen met die groothandelaars in Busia om informatie uit eerste hand te krijgen over prijzen en kwaliteitsvoorwaarden. Zo kunnen de handelaars hen adviseren om op bepaalde momenten van het jaar nog even te wachten met te verkopen, omdat er een prijsverhoging zit aan te komen. Dit hielp de boeren al een heel eind om keuzes te maken over de plaats en het tijdstip om te verkopen. Tezelfdertijd vonden ze ook nieuwe afzetmarkten. De Pinksterkerken bijvoorbeeld, een sociale ngo. Zij beslisten om pindanoten aan te kopen aan een goeie prijs. KUFACCOS prospecteert ook andere markten. Maar zullen ze erin slagen om gebruik te maken van al de businessmogelijkheden? En lukt het hen om op lange termijn relaties aan te gaan met nieuwe handelaars aan goeie voorwaarden? Dat zullen hun activiteiten en resultaten het volgend jaar uitwijzen. Boeren leggen voor het eerst zelf contact met groothandelaars om te onderhandelen over prijs en kwaliteitsvoorwaarden van hun pindanoten. 17

20 VECO TANZANIA Vredeseilanden heeft partners in drie zones in Tanzania: 1. Same en Simanjiro district We werken al meer dan 5 jaar in het Same district in het noordoosten van Tanzania. Met de ervaring die we daar opgebouwd hebben rond economische activiteiten, is ons team aan een nieuw vijfjarenprogramma begonnen op de grens tussen Same en het naburige Simanjiro district. Dit zijn onze partners in Same en Simanjiro: CONGO UGANDA TANZANIA Simanjiro District Council Same District Council Mviwata Kilimanjaro Regional Network Inyuat E Moipo Evangelical Lutheran Church of Tanzania (ELCT) The Roman Catholic Diocese of Same Same KAYA SACCOS Same Agricultural Improvement Programme (Saipro) Pamoja Vet Aid Aantal rechtstreeks bereikte mensen 568 mannen, 613 vrouwen 2. Mkuranga district In het district Mkuranga, op een 100tal kilometer ten zuiden van de havenstad Dar es Salaam werken we met groepen (vooral vrouwengroepen) die zich gespecialiseerd hebben in maniok. Onze voornaamste partners zijn er Tanzania Association of women leaders in agriculture and environment (TAWLAE) en Mkuranga District Council (MDC). Aantal rechtstreeks bereikte mensen 482 mannen, 347 vrouwen 18