Raad voor Cukuur. Datum Inleiding -,

Transcriptie

1 Raad voor Cukuur Aan de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen dr. F. van der Ploeg Postbus LZ Zoetermeer Onderwerp RJ.Schimmelpennincklaan 3 Vervolgadvies Kleinschalig Podiumbeleid Postbus6m AE Den Haag Mijnheer de Staatssecretaris, Telefoon Telefox smailcultowecutraur.nl Datum Inleiding -, De Raad heeft in zijn Cultuurnota-advies aangekondigd in oktober 2000 met een vervolgadvies over kleinschalige muziekpodia te komen. Die belofte wordt hierbij gestand gedaan. Daarbij wordt tevens aangegeven hoe de Raad aankijkt tegen kleinschalige podiumproblematiek op het gebied van de dans en het theater. In zijn Cultuurnota-advies 'Van de Schaarste ende Overvloed' (deel XV Muziek en Muziektheater) heeft de Raad voor Cultuur u geadviseerd om náást de uitvoering van het Actieplan Cultuurbereik een landelijke regie te voeren voor de kleinschalige muziekpodia. Ook pleitte de Raad voor het behoud van activiteiten met betrekking tot de concertprogrammering van Gaudeamus, het Nationaal Popinstituut, het Nederlands Impresariaat, Muziek & Theater netwerk (beide op te gaan in Nieuw Nederlands Net) en RASA. De Raad is van mening dat een vanuit het Rijk aangestuurd beleid noodzakelijk is om de situatie te verbeteren van een aantal podia dat actief is op het terrein van (hedendaagse) kamermuziek, jazz- en improvisatiemuziek, pop- en wereldmuziek. Kortom, de Raad bepleit een betere infrastructuur voor het publiek en voor de zo geroemde veelzijdige muziekcultuur van ons land. Daarmee wordt tevens het evenwicht verbeterd tussen het aanbod- en afnamebeleid van de verschillende overheden. In de Cultuurnota heeft u - in navolging van het onderzoeksrapport Even doorploegen... - aangegeven de landelijke inspanningen op het gebied van programmermg - en marketingondersteuning te willen concentreren, bijvoorbeeld in één landelijk fonds. Dit fonds zou gevuld moeten worden met de subsidiebedragen die de distributie-instellingen nu nog zelf voor ondersteuning van podia inzetten. Deze plannen geven de Raad voor zover het de muzieksector betreft aanleiding tot het maken van kanttekeningen.

2 Road voor Cultuur De Raad verwacht dat dit vervolgadvies een belangrijke rol zal kunnen spelen bij het nog te vormen beleid inzake de kleinschalige podia, te meer daar belangrijke veranderingen in de muzieksector op het punt staan te worden doorgevoerd. De Raad heeft bij dit advies ook twee recent verschenen rapporten betrokken van onderzoeken die u in de sector heeft laten uitvoeren 1 en bouwt tevens voort op het popadvies dat de Raad januari 2000 heeft uitgebracht. De huidige situatie in de rnuzieksector Er is in Nederland een voortreffelijk aanbod aan ensembles en muziekgroepen. Dat is mede te danken aan de steun van verschillende overheden. Maar de mogelijkheden om van die muziek kennis te nemen via goed toegeruste kleine podia zijn flink achtergebleven, qua aantal en kwaliteit. Waar syrnfonieorkesten gelukkig vaak kunneo werken in goed geoutilleerde concertzalen zijn voor menig topensemble of jazzgroep de speelmogelijkheden onvoldoende. Dit nog afgezien van de ontoereikende mogelijkheden voor nieuw talent om zich in relatie tot een publiek te ontwikkelen. Minder toegankelijk repertoire kan al een obstakel zijn voor programmering door een podium. Bovendien laat het benodigde professioneel gehalte van de kleinschalige podia vaak te wensen over. Zo zijn er ontoereikende technische en promotionele mogelijkheden, te weinig koopkracht en onvoldoende organisatievermogen. Een kwalitatief betere accommodatie, meer budget en een professionele staf vormen daarvoor de oplossingen. Pagina 2 ons kenmerk Binnen de honderden kleine muziekpodia die er in Nederland zijn, vallen belangrijke verschillen te onderscheiden. Bijvoorbeeld in de mate waarin sprake is van een gesubsidieerd muziekaanbod: in de popmuziek is dat er niet, in de hedendaagse gecomponeerde muziek is dat er wel. Dat betekent dat marktwerking bij poppodia noodzakelijkerwijs een grotere rol speelt dan bij de hedendaags gecomponeerde muziek. Verder vervult een lokale kunstkring die jaarlijks een serie kamermuziekconcerten organiseert een andere rol en heeft andere noden dan een internationaal vermaard jazzpodium als Het Bimhuis in Amsterdam. Tot slot zal een kleine zaal van een schouwburg of concertzaal vaak op een ander publiek gericht zijn dan een podium waarin een net gevormde groep musici zijn eerste podiumervaring opdoet. De verscheidenheid in kleine muziekpodia is dus groot. Voor de Raad voor Cultuur is dit veelkleurige spectrum van kleinschalige muziekpodia een essentieel deel van onze muziekcultuur, dat voluit erkenning verdient. In het Nederlandse (podium)kunstenbeleid zorg t het Rijk voor het landelijk aanbod en zijn gemeenten verantwoordelijk voor de afnarne/vraagkant, dat wil zeggen vooral voor de accommodaties. De i G. Overdam,Nog even doorpioegen, kansen voorpodiumkunstproducenten,programmeurs en publiek; MinisterievanocenW,1september2000;T.ljdensenaOosterhuis,Speelruimtevoorkleinschaligepodiumkunsten,Verslag van een onderzoeknaar het aandeel van de overheidin de financiering van podia voor kleinschalige podiumkunsten; Erasmus centrum voor Kunst- en cultuurwetenschappen,23 augustus 2000.

3 Raad voor Cultuur provincies dragen bij in de afstemming tussen vraag en aanbod. Dat de wereld van kleinschalige muziek zich niet leent voor rigiditeit in zo'n verantwoordelijkheidsverdeling bewijst het in jaren opgebouwde maatwerk van door het Rijk - en deels door provincies - gesubsidieerde organisaties als Gaudeamus, het Nationaal Popinstituut, het Nederlands Impresariaat, Muziek-& Theater netwerk, Stichting Organisatie Oude Muziek en RASA. Deze instellingen dragen beperkt bij in tekorten van programmeringkosten of vervullen de rol van bemiddelaar. De financiële bijdragen worden in verschillende gevallen gecombineerd met advisering op programmagebied. In totaal faciliteren zij ruim 400 podia voor een Pagina bedrag van minstens f 6 min gulden, waarvan driekwart op het gebied van 3 muziek wordt besteed en een kwart op het gebied van dans en theater. onskenmerk Daarin is begrepen een jaarlijks budget van het Fonds voor de Podiumkunsten om podia in staat te stellen gesubsidieerd kwaliteitsaanbod in de dans, muziek en theater te programrneren, de zogenoernde 'programmeringimpuls. Deze bijdragen vormen cijfermatig een bescheiden aandeel in de totale programmeringsubsidies van de overheden gezamenlijk en slechts een fractie in de totale overheidssubsidies in deze sector die vrijwel geheel voor rekening van gemeenten komen? Welke belangrijke bijdrage de genoemde instellingen leveren, hun verantwoordelijkheid kan per saldo niet anders dan zeer beperkt zijn. Er is dus veel meer nodig om in Nederland een betere infrastructuur van kleinschalige muziekpodia te krijgen. Uitgangspunten voor een nieuw landelijk beleid voor kleinschalige muziekpodia De Raad stelt met instemrning vast dat u zijn pleidooi voor een landelijk beleid voor kleinschalige podia heeft overgenomen. Van een landelijk beleid in combinatie met extra inspanningen op lokaal niveau vallen immers de gewenste verbeteringen te verwachten. De Raad neemt als vertrekpunt voor zo'n beleid de autonomie van de podia. Niet een aanbodgedachte in de vorm van het 'wegzetten' van het podiumkunstaanbod moet voorop staan, maar het stimuleren van de zelfstandige ontwikkeling van de podia.. De Raad geeft twee uitgangspunten aan voor de ontwikkeling naar een betere infrastructuur van kleinschalige muziekpodia. Ten eerste bepleit hij een tweesporenbeleid op landelijk niveau: een nieuw landelijk budget voor een beperkt aantal podia ('kernpodia') én tegelijkertijd handhaving van de ondersteuningstaken bij de distributie-instellingen. Het tweede uitgangspunt betreft het decentrale niveau: in uw Actieplan Cultuurbereik dienen kleinschalige podia (en lokale kunstinstellingen) een hoofdrol te spelen. 2 Gemeenten dragen f 36 min bij aan de programmering een f 300 min aan overige kosten van kleinschalige podia (bron: Speelruimte voor kleinschaligepodiumkunsten).

4 Raad voor Cultuur 1. Het landelijk tweesporenbeleid Om effectief landelijk beleid te kunnen forrnuleren is het noodzakelijk een onderscheid te maken tussen de kleinschalige muziekpodia. De Raad onderscheidt drie categorieën van kleinschalige muziekpodia. Ten eerste is er een zeer kleine groep internationale podia die op alle vlakken professioneel zijn toegerust, bijvoorbeeld Het Bimbuis voor de jazz of De IJsbreker voor hedendaags gecomponeerde muziek. Ten tweede is er een groep muziekpodia die weliswaar de kennis in huis heeft om zelf te programmeren maar over onvoldoende professionele faciliteiten beschikken om zich goed te kunnen ontwikkelen voor gesubsidieerde en ongesubsidieerde muziek. Dit is voor de Raad de categorie van 'kernpodia'. De Raad schat dat het gaat om gemiddeld drie podia per provincie verspreid over heel Nederland. ons kenmerk Tot slot onderscheidt de Raad een grote groep van enkele honderden kleine podia en concertorganisatoren die behoefte hebben aan advies bij programmering en aan financiële en eventuele administratieve ondersteuning. De eerste groep van internationale toppodia kan al een beroep doen op rijksmiddelen via de meerjarige Cultuurnotasystematiek. Dat dient naar het oordeel van de Raad zo te blijven. Voor de tweede en derde groep kleinschalige podia adviseert de Raad een nieuw tweesporenbeleid te gaan voeren. Zo is de Raad van oordeel dat voor de groep kernpodia een nieuw landelijk budget nodig is gericht op (het stimuleren van) hun professionalisering. Deze stimuleringssubsidie zou hen moeten helpen om zich met zowel een nationaal als internationaal programma te profileren. Daarmee ontstaan er meer speelmogelijkheden voor onder andere het meer kwetsbare aanbod binnen de kleinschalige muziek. Daarbij staat de ontwikkeling van een publiek voor deze genres voorop. Als het doel professionalisering van deze podia is, dienen hun behoeften het uitgangspunt te zijn. Die kunnen bijvoorbeeld liggen op het gebied van programmering, promotie, speciale projecten en faciliteiten. In die zin gaat het voorstel van de Raad voor een nieuw landelijk budget verder dan het door u voorgestelde landelijke fonds voor uitsluitend programmering en marketing. Deze stimuleringssubsidie sluit aan bij de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de overheden in het cultuurbeleid. En er valt een verbinding te leggen met het decentrale deel van uw Actieplan Cultuurbereik (waarover hieronder meer). Van een dergelijke subsidieregeling vallen volgens de Raad belangrijke stimulansen te verwachten voor een sterkere inzet van andere overheden bij deze kernpodia. De door u bepleite verschuiving van aandacht van aanbod naar vraag in bet podiumkunstenbeleid zal daarmee een flinke stap verder gebracht worden. De Raad constateert dat u met dit nieuwe landelijk budget al een begin heeft gemaakt door uit de f 40 min extra middelen f 2,5 min beschikbaar te stellen, voor alle podiumkunsten gezamenlijk. De Raad beschouwt dit als een begin: in het Cultuurnota-

5 Road oor Cukuur advies heeft bij namelijk alleen al voor de muzieksector de benodigde middelen op f 6 min becijferd (dus nog exclusief dans en theater). Bij de vormgeving van het nieuwe landelijke budget ligt een rneerjarige, dat wil zeggen een twee-, drie- of vierjarige systematiek voor de hand: eenjarige subsidies hebben vanuit een oogpunt van professionalisering een te kort bereik. Of de Raad in deze meerjarige systematiek een rol zou moeten spelen is denkbaar, maar zal mede af moeten hangen van de uitkomsten van de evaluatie van de Cultuurnotasystematiek. De Raad hecht er in ieder geval aan dat in de organisatie rond dit budget duidelijk Payna wordt dat hij is bedoeld voor podia. Het onderbrengen ervan bij het Fonds 5 voor de Podiumkunsten, dat werkt met sánbodsubsidies, ligt daarom niet onskenme,* voor de hand. Zeker gezien de verschillen tussen podia, dienen er in de systematiek ook stimulansen te zijn voor publiekprivate samenwerking. Als tweede spoor in het landelijk beleid naast een nieuw landelijk budget stelt de Raad voor de huidige ondersteuning van podia door landelijke distributie-instellingen te behouden en deze vooral te richten op de grote groep van niet-kernpodia. Daarmee kan ook deze groep podia een extra stimulans tot verdere ontwikkeling krijgen. De landelijke distributieinstellingen leveren al jaren uitstekend maatwerk binnen de muzieksector. Het is van het grootste belang dat de vele in Nederland werkzame ensembles en groepen en de meer dan vierhonderd podia elkaar ook in de toekomst weten te vinden. Speciale projecten, advisering en eventuele bemiddeling van de distributie-instellingen zullen daar - gezien hun resultaten in het verleden - zonder twijfel toe bij kunnen dragen. Om die reden dient het huidige budget van de betreffende instellingen gehandhaafd te worden. Dat daarbij de verschillende taken van het Nederlands Irnpresariaat (op te gaan in Nieuw Nederlands Net) zuiverder gescheiden worden acht de Raad een goede ontwikkeling. Met belangstelling wacht de Raad dan ook het - in het Cultuurnota-advies bepleite - hernieuwde beleidsplan af. Dat de kern van werkzaamheden van de instellingen, namelijk bemiddeling, advisering en subsidiëring, behouden moeten blijven, en voortaan gericht op de niet-kernpodia is voor de Raad een essentieel element van het landelijk tweesporenbeleid. Bovendien moet niet worden afgebroken wat in vele jaren is opgebouwd. 2. Actieplan Cultuurbereik Een landelijk beleid mist zijn effectiviteit als er geen goede koppeling op provinciaal en gemeentelijk niveau is. De beschrijving van de huidige situatie in de muzieksector laat al zien dat voor gemeenten een hoofdrol is weggelegd om de kleinschalige podiumstructuur in kwantiteit en kwaliteit te verbeteren. Als tweede uitgangspunt voor een betere infrastructuur van kleinschalige muziekpodia heeft de Raad daarom gesteld de noodzaak van activiteiten op decentraal niveau. De Raad was aanvankelijk dan ook verheugd met uw aankondiging van extra inspanningen hiervoor via het Actieplan Cultuurbereik, hetgeen overigens zonder zijn advisering tot stand is gekomen. De Raad bereiken inmiddels vele signalen dat de invulling van het Actieplan op decentraal niveau wel vóór maar niet dóór lokale

6 Raadvoonukuur kunstinstellingen zoals kleinschalige podia plaats vindt. Ook het op uw last uitgevoerde onderzoek Even doorploegen... maakt daar melding van. De Raad is daarom ernstig bezorgd: zowel de relatie met de Cultuurnotabesluiten als die met de kleinschalige podiumproblematiek, zou helder moeten zijn. De Raad stelt u daarom voor hem te betrekken bij deze noodzakelijke verbindingen. De binnenkort te verwachten gemeentelijk plannen bij het Actieplan kunnen daar een goede aanleiding voor vormen. Dans en Theater In de theaterwereld voeren de (kleine) schouwburgzalen, verenigd binnen de Vereniging van Schouwburg- en Concertzaaldirecteuren (VSCD), in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Theatergezelschappen (VNT) en het Directeurenoverleg Dans (DOD) al een aantal jaren succesvolle projecten uit om meer publieksbereik voor gesubsidieerd theateraanbod te creëren. Daarin vormt de nauwe samenwerking tussen theatergezelschappen en schouwburgen, waaronder een gezamenlijke marketinginspanning, een cruciale factor. De Raad ziet in uw voorstel tot een landelijk programmering- en marketingfonds veel terug van dit gedachtegoed en beschouwt het daarom als kansrijk voor bovengenoemde sectoren in de theaterwereld en de specifieke podia. Pa no 6 onskenmerk Naast de zogenoemde VSCD-podia vormen ook de vlakke vloertheaters een belangrijke categorie kleinschalige podia. Deze podia, verenigd in de Vereniging van Vlakke Vloertheaters, kunnen qua positie vergeleken worden met de 'kernpodia' in de muzieksector. Verschillende vlakke vloertheaters met een aanbod van kleinschalig(e) theater en dans behoren daadwerkelijk tevens tot de 'kernpodia' in de muzieksector. Hun positie verschilt vaak van de VSCD-podia doordat zij ontoereikende middelen hebben om goed te kunnen functioneren. Niettemin hebben ook zij, net als de VSCD-podia, behoefte aan financiële ondersteuning voor programmering en marketing. De Raad concludeert dat ook op theater- en dansgebied een landelijk budget nodig is dat de verschillende groepen podia kan ondersteunen, rekening houdend met de specifieke behoeften ervan. Met name wat betreft de kleinschalige dans kan worden geconstateerd dat de mogelijkheden voor distributie en landelijke spreiding op dit deelgebied van het gesubsidieerde dansaanbod een versterkende impuls behoeven. Meer specifiek is het van belang die schouwburgen en vlakke vloertheaters die inspanningen verrichten ten behoeve van een consistente(re) programmering van eigentijdse dans middels landelijk extra te ondersteunen. Bovendien acht de Raad het van belang om naast de twee genoemde categorieën podia specifiek voor kleine niet-professionele podia op landelijk niveau ondersteuningsmogelijkheden te behouden, zowel qua expertise als in financieel opzicht. De vergelijkbare taken die Muziek & Theater Netwerk nu uitvoert, zouden grondig op hun merites moeten

7 Raad voor Cultuur worden beoordeeld. Bovendien dient versnippering op landelijk niveau te worden vermeden. Denkbaar is daarbij dat deze landelijke functies op theater- en dansgebied geconcentreerd worden bij één landelijke instelling, waar ook het hiervoor genoernde landelijk budget zijn plaats krijgt. Dat aspect verdient de komende tijd nader onderzoek. Tot slot Meer inspanningen van gezamenlijke overheden zijn nodig om de Pagina infrastructuur van kleinschalige podia te verbeteren. Naast extra inzet op 7 lokaal niveau acht de Raad voor alle podiumkunsten een landelijk onskenmerk tweesporenbeleid noodzakelijk. Een landelijk budget zou moeten bevorderen dat kleinschalige podia - in de muzieksector een serie kernpodia - zich kan professionaliseren, terwijl een grote groep kleine podia zich voor advisering, bemiddeling en subsidiering desgewenst ondersteund weet door de bestaande landelijke distributie-instellingen. De inzet van het landelijk budget zou in ieder geval in de muzieksector breder moeten kunnen zijn dan alleen voor programmering en marketing, hetgeen u vooralsnog voorstaat. Voor de dans- en theatersector ligt het accent wel op deze twee terreinen. Om het landelijk budget werkelijk effectief te doen zijn, acht de Raad het van groot belang dat de behoeften van podia centraal staan en dat verschillen tussen de podiumkunsten erkend worden. De bestaande landelijke distributie-instellingen vindt de Raad geschikt om de grote groep van kleine podia te ondersteunen. Op het gebied van de dans en het theater lijkt de Raad concentratie bij één instelling gewenst. Uw voornemen om de ondersteuningsbudgetten bij de landelijke distributie-instellingen over te hevelen naar een landelijk fonds acht de Raad gelet op hun toekomstige taak daarom, zeker als het de muzieksector aangaat, geen succesvol idee. Het door de Raad voorgestane landelijk beleid voor kleinschalige podia kan een belangrijke stimulans betekenen voor de versterking van de vraagzijde in het cultuurbeleid. In de ontwikkeling daarvan de komende tijd is de Raad bereid u nader te adviseren, zeker met betrekking tot de synergetische samenhang tussen de verschillende sectoren. Dit advies is voorbereid door de commissie Muziek en Muziektheater onder voorzitterschap van L. Visser en in samenwerking met de commissies a Dans en Theater. Secretaris is drs. R. Berends. Hoogachtend, mr. W. Sorgdrager Voorzitter dr. J.. Brandenbarg Algemeen Secretaris