Dongeradeel hat enerzjy!

Transcriptie

1 DUURZAAMHEIDSNOTITIE DONGERADEEL

2 Inleiding Dongeradeel doet aan Duurzame Ontwikkeling. Dat gebeurt niet altijd bewust, maar vaak al als een vanzelfsprekendheid. En zo moet het eigenlijk ook. Soms is het goed om je even te realiseren wat nu precies de stand van zaken is en even stil te staan bij het 'waarom' van de acties, om er zo mogelijk nog een schepje bovenop te doen. In het coalitieakkoord Werken aan de toekomst hebben de coalitiepartijen aangegeven dat er een duurzaamheidsnotitie moet worden opgesteld, waarin de kaders rond duurzaamheid worden aangegeven. De raad heeft ook gevraagd op 7 juli 2011 (middels een motie van de CDA, ChristenUnie, FNP en PvdA) om een duurzaamheidsnotitie op te stellen waarbij de mogelijkheden van het cradle tot cradle principe en de gemeente als fair trade gemeente worden meegenomen. Voorliggend document beleidsnotitie Dongeradeel hat enerzjy geeft dit gestalte. Aan de notitie zijn projecten gekoppeld. Voorafgaand aan dit document heeft er een energiescan plaatsgevonden. Mede op basis van de conclusies van de energiescan en de conclusies van de Duurzame Kansenkaart is dit document vormgegeven. 1. Duurzame ontwikkeling/leefomgeving 1.1 Wat is duurzame ontwikkeling/leefomgeving? Volgens Brundtland (VN-commissie1992) is duurzame ontwikkeling een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties hier en elders de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Er is sprake van duurzame ontwikkeling als economische, sociaal-culturele en ecologische belangen op een evenwichtige wijze worden afgewogen. Zo moet economische groei niet ten koste gaan van mensen en het milieu, maar juist zo veel mogelijk ten gunste van mens en milieu. Doelen zijn om de Cradle to cradle gedachte (wieg tot wieg) en de Trias Energetica na te streven. Hierbij wordt het uitgangspunt van Cradle tot cradle gehanteerd dat alle gebruikte materialen en stoffen aan het einde van hun levensloop zonder kwaliteitsverlies hergebruikt moeten kunnen worden in een oneindige kringloop. Bij de Trias Energetica wordt van de volgende stappen uitgegaan: Stap 1: Gebruik zo min mogelijk energie Stap 2: Gebruik duurzame energie; Stap 3: Gebruik energie van bronnen die op kunnen raken zo slim mogelijk Op deze manier kan de gemeente zodanig vorm worden gegeven en worden beheerd dat personen, huishoudens en bedrijven zich kunnen ontplooien, zonder afwenteling op andere mensen, regio s of generaties. 1.2 Duurzame kansenkaart Duurzame kansenkaart In de duurzame kansenkaart is aangegeven dat de basis voor een Duurzaam Dongeradeel ligt in bewustwording. Verduurzaming begint bij bewustwording en uit zich in aanpassing gewoontes. Onderwijs, voorlichting en participatie zijn middelen om burgers, bedrijven en instellingen aan te zetten tot het maken van duurzame keuzes. Duurzaamheid is daarmee ook voor de langere termijn geborgd,doordat duurzaam handelen een vanzelfsprekendheid wordt. Verder is in de kansenkaart aangegeven dat er grote mogelijkheden liggen voor het herstructureren van sociale woningbouw. 2

3 Verder was genoemd de integrale gebiedsontwikkeling van het Lauwersmeer. Ten slotte was als vierde grote kans genoemd de Biogasringleiding & Energiecentrale Betterwird. Voor de bewustwording van de samenleving geldt dat dit als één van de uitgangspunten is genomen bij het maatregelenpakket. De sociale woningbouw wordt meegenomen in de woonvisie. Hierbij geldt natuurlijk ook dat de voornaamste rol hierbij is weggelegd voor Thús Wonen. Voor de integrale gebiedsontwikkeling van het Lauwersmeer geldt dat hierbij meerdere partijen betrokken zijn. In de agenda Netwerk Noordoost (ANNO) is één van de programmalijnen Duurzame gebiedsontwikkeling. De integrale aanpak Lauwersmeergebied is één van de regionale thema s. Voor de Biogasringleiding is het de bedoeling dat eerst 3 vergisters op deze biogasringleiding worden aangesloten. Dit zijn reeds bestaande vergisters. De gemeente is betrokken in het vergunningverleningtraject. Voor een energiecentrale op Betterwird geldt dat hiervoor een continue afname nodig is. Voor Betterwird geldt dat continue afname niet kan worden gegarandeerd. Dat wil zeggen dat er niet voldoende warmtevraag is om dit af te zetten op Betterwird zelf. Dit maakt een energiecentrale niet rendabel en daarom wordt hier niet verder op ingezet. 1.3 Energiescan Om inzichtelijk te krijgen waar we nu staan en waar we naar toe kunnen is er een energiescan uitgevoerd door de Milieuadviesdienst. Uit de energiescan zijn de volgende conclusies te trekken. Uit de energiescan blijkt dat het meest haalbare en na te streven doel voor de gemeente (zowel als organisatie als binnen grondgebied) CO 2 -neutraal is. Wat niet binnen de gemeentegrenzen gerealiseerd kan worden, wordt bijvoorbeeld met groencertificaten of investeringen in klimaatprojecten (elders) gecompenseerd. De gemeentelijke organisatie kan op korte termijn volledig CO 2 -neutraal worden door de resterende CO 2 -emissies van het eigen verkeer te compenseren met certificaten. Aanbevelingen uit de energiescan De sectoren Woningen en Verkeer en Vervoer zijn verantwoordelijk voor de grootste CO 2 -emissies binnen de gemeentegrenzen en verdienen veel aandacht voor CO 2 -reducties. De mogelijkheden voor emissiereducties zijn het goedkoopst door lokale energie-opwekking via wind of biomassa / mest. De mate van inzet van deze middelen zijn afhankelijk van bestuurlijke ambities (maatschappelijk draagvlak) en de bereidheid van (markt- )partijen om hier in te investeren. Als dit lokaal niet lukt, kan dit via duurzame energieprojecten elders plaatsvinden. Partijen binnen de gemeente kunnen hier een bijdrage aan leveren via aankoop van groencertificaten. De gemeente heeft maatschappelijke verantwoordelijkheid voor haar eigen activiteiten en zij kan streven naar een CO 2 -neutrale organisatie. 3

4 2. Ambitie Onze ambitie is zowel als organisatie alsmede voor de gehele gemeente om CO 2 -neutraal te worden. Uit de energiescan is gebleken dat dit mogelijk is. Om deze ambitie gestalte te geven is er een uitvoeringsprogramma opgesteld voor de verschillende aandachtsvelden. Uit de energiescan is gebleken dat mobiliteit en energiebesparing grote potenties hebben qua CO 2 uitstoot. Voor energiebesparing en mobiliteit geldt dat de bewustwording van de mogelijkheden een belangrijke pijler is. Van belang is om in de communicatie de gemeente te profileren als duurzaambewuste organisatie. Hierbij moet worden uitgegaan van het Cradle tot cradle -principe en de Trias Energetica. Zowel in planvorming en in het handelen moet dit vorm worden gegeven. Het is hierbij van groot belang dat de gemeente zelf het goede voorbeeld geeft. 2.1 Samenwerking Dongeradeel heeft daarnaast net als alle andere Noord-Nederlandse gemeenten in 2007 het Energieakkoord Noord-Nederland ondertekend. Het akkoord is gesloten om te bereiken dat er PJ duurzame energie en 4-5 Mton CO 2 -emissiereductie in 2011 is gerealiseerd door in te zetten op vijf thema s. Deze thema s zijn Energiebesparing in de gebouwde omgeving, glastuinbouw en industrie, Duurzame energie, Biotransportbrandstoffen en duurzame mobiliteit, Schoonfossiele energie; het voorbereiden voor en eventuele realisatie van CO2-opslag en Kennis en innovatie Het woningen- en het voertuigenplan zijn uitvoeringsplannen van de Provincie Fryslân om het energieakkoord Noord-Nederland te realiseren. Om uitvoering te geven aan deze plannen werken we samen met de provincie Fryslân en de gemeenten in Noord-Oost Fryslân. In de regio Noordoost, die bestaat uit de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Tytsjerksteradiel wordt via ANNO samengewerkt, ook op gebied van duurzaamheid. Voor de onderwerpen duurzame bedrijventerreinen, duurzame woningbouw, duurzame energie en duurzame mobiliteit zal een gezamenlijk plan worden ontwikkeld om deze onderwerpen ook regionaal invulling te geven. Dezelfde onderwerpen zijn voor een groot deel opgenomen in de ambities en acties van dit plan. Daarnaast is gezamenlijk met de gemeente Dantumadiel de CO 2 footprint uitgevoerd en wordt er met de gemeente Dantumadiel samen gewerkt op het gebied van duurzaamheid. Goed voorbeeld hiervan is het consortium Goed Bezig. Het consortium Goed Bezig is gericht op energiebesparing in de particuliere woningbouw. Naast samenwerking met andere overheden wordt er ook samengewerkt met de woningcorporatie, scholen, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Thema s Het uitvoeringsprogramma is onderverdeeld in een aantal thema s. De thema s zijn achtereenvolgens: Duurzame omgeving Duurzame energie Duurzame mobiliteit Duurzaamheid eigen organisatie 2.3 Financiën Investeren in duurzaamheid kost geld. Hoe hoger de ambitie hoe hoger de uitgaven. Uiteraard levert energiebesparing ook geld op. De kost gaat echter voor de baat uit. De noodzaak tot actie is evident. Om zelf het goede voorbeeld te geven is geld nodig. Hierbij moeten keuzes worden gemaakt. Durven kiezen voor duurzaamheid. De verantwoordelijkheid rust op de overheden om op sommige vlakken als aanjager en stimulator op te treden zonder dat dit direct geld oplevert. Om alle projecten uit te voeren is extra bestuurlijke en ambtelijke inzet noodzakelijk. Door duurzaamheid integraal te benaderen en als integraal onderdeel te beschouwen van het werk kan al een behoorlijke slag worden gemaakt. 4

5 Op dit moment is er 0,45 Fte beschikbaar voor Duurzaamheid en milieu-communicatie. Dit blijkt op grond van de energiescan aan de krappe kant te zijn om uitvoering te geven aan alle plannen. Weliswaar zijn afdelingen verantwoordelijk voor de aanlevering en uitvoering van hun projecten maar met name voor expertise en coördinatie is extra personeel noodzakelijk. Op de perspectiefnota zal daarom worden voorgesteld om deze uit te breiden tot 1 fte. Dit betekent een uitbreiding van 0,55 fte. De kosten hiervan bedragen ,- structureel. De financiele consequenties van extra inspanningen voor het klimaat moeten worden afgewogen en mogelijk gemaakt in de perspectiefnota. Iedere afdeling zal voor de relevante beleidsterreinen hieraan een bijdrage moeten leveren. Hieronder wordt het uitvoeringsprogramma uiteengezet. 5

6 UITVOERINGSPROGRAMMA Dongeradeel hat enerzjy! Thema: Duurzame omgeving In het coalitieakkoord Werken aan de toekomst is onder Dongeradeel werkt aangegeven dat er een plan van aanpak moet komen om de verkrotting en verwaarlozing van gebouwen aan te pakken. Er wordt gewerkt aan de krimpproblematiek. Dit wordt vormgegeven in het beleidsprogramma leefbaarheid en wonen. In de duurzame kansenkaart is aangegeven dat de basis voor een duurzaam Dongeradeel ligt in bewustwording. Foto: Infobijeenkomst Leefbaarheid/Krimp Ook het nieuwe Afvalbeleidsplan geeft invulling aan een duurzame omgeving. Op het gebied van bewustwording speelt het Natuur en Milieu Educatie Centrum De Klyster een grote rol. De Klyster richt zich nu met succes op het basisonderwijs. Daarnaast ontwikkelt en stimuleert de gemeente zelf initiatieven in het kader van het bewustwordingsproces. Daarbij wordt aangehaakt bij initiatieven van scholen, energiebedrijven, banken en woningcorporatie(s) en andere bedrijven of maatschappelijke organisaties. Een goed voorbeeld hiervan is de werkgroep Fairtrade Dongeradeel. Ander voorbeeld is het consortium Goed Bezig. Hierbij werken bedrijven, de gemeente Dantumadiel en Dongeradeel samen aan energiebesparing bij particuliere woningen. Foto: presentaties Dockingacollega project Biogas De projecten aangegeven in groen zijn bestaande projecten. De projecten die in oranje zijn weergegeven geldt dat hiervoor de eerste werkzaamheden zijn gestart. De projecten die in rood zijn aangegeven zijn nieuwe mogelijke projecten. Afdeling Gemeentewurk PROJECT 1 Projecten uit het Afvalbeleidsplan - Hergebruik door kringloopbedrijf De Wissel; - streven naar verwerken groenafval in de regio; - Bronscheiding van kunststoffen; - Aanpak zwerfafval (o.a. Himmeldagen); - Energie uit afval (o.a. hergebruik houtsnippers). -Inwoners Dongeradeel -Scholen -De Wissel 6

7 -Dorpsbelangen -gemeente Dantumadiel -afdeling Gemeentewurk Duurzame verwerking afvalstromen. Toepassen van cradle-to cradle in de afvalketen. Energie uit afval en co 2 -reductie. Wanneer: Uitvoering Kosten: uitvoering en financiering wordt geregeld in het afvalbeleidsplan Wordt geregeld in het afvalbeleidsplan Afdeling Publiekszaken PROJECT 2 Activiteiten Natuur en Milieu Educatie Centrum De Klyster De bewustwording van basisschoolleerlingen van natuur, milieu en duurzaamheid. NME centrum De Klyster is een samenwerking met de gemeenten Dantumadiel en Kollumerland. De Klyster heeft het Uur-Natuur ontwikkeld. Per groep kunnen leerkrachten kiezen uit meerdere NME-activiteiten. Het aanbod is zo geprogrammeerd dat alle basisschoolleerlingen structureel in aanraking komen met natuur- en milieueducatie. Verder organiseert De Klyster algemene activiteiten. Voor 2012: - dag van de duurzaamheid - mondiale speurtocht - energiebesparing Wanneer: - Marjolein Staal medewerker NME-centrum De Klyster We willen 100 % van de basisschoolkinderen bereiken. Hierdoor leren we de kinderen van onze gemeente zorgvuldig met onze natuur en het milieu om te gaan. Jong geleerd betekent oud gedaan. Hierbij streven we ernaar om in % te bereiken en in % van de leerlingen te bereiken. jaarprogrammering Kosten: deze zijn met een verdeelsleutel verdeeld over de drie gemeenten. Voor de gemeente Dongeradeel zijn er de volgende kosten: ,- 7193,- 7409,- Dekking: post natuur- en milieueducatie idem idem idem De medewerker NME-Centrum De Klyster heeft voor de uitvoering 750 uren 7

8 beschikbaar. Daarnaast zijn er 300 uren beschikbaar voor de beleidsmedewerker milieu voor de uitvoering. De uitvoering vindt plaats binnen de beschikbare uren. PROJECT 3 Project Dockinga College Duurzame centrale as Project van het Dockinga college: de inrichting van een duurzame en toekomstbestendige Centrale As. Leerlingen doen onderzoek naar de mogelijkheden van een duurzame centrale as. Ten eerste op het gebied van elektrische en duurzame mobiliteit, maar ook voor wat betreft ruimtelijke herinrichting van het gebied rond de Centrale As. De bevindingen worden in een bijeenkomst gepresenteerd aan Drive for Electric en de gemeente. Wanneer: leerlingen en leraren Dockinga college; - IVN Natuur en Milieueducatie (leren voor duurzaamheid); - Drive for Electric; - portefeuillehouder Duurzaamheid A. van der Ploeg - team bouwen & milieu De bewustwording van leerlingen van de mogelijkheden van duurzame mobiliteit en duurzame ruimtelijke inrichting. Alleen kosten in uren en beschikbaar stellen van de raadszaal + catering. IVN regelt het project. De gemeente faciliteert de presentatie en verleent hieraan medewerking. Voor de begeleiding zijn 5 uren benodigd. Hiervoor is voldoende bestaande. PROJECT 4 Stimulering Fair Trade en maatschappelijk verantwoord ondernemen - Inkoop fairtrade producten (koffie, thee, wijn, suiker en koffiekoekjes) voor het gemeentehuis. - Samen met Fair Trade Dongeradeel een duurzaamheidsmarkt en voorlichtingsbijeenkomsten organiseren. De Fair Trade werkgroep laat in 2012 een onderzoek doen bij ongeveer 100 bedrijven/scholen/kerken. Ze worden doorgelicht op de hoeveelheid Fair Trade producten die ze verkopen. De jaren hierna willen we alle bedrijven ook op duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen gaan doorlichten. - BMO/bodedienst 8

9 - Publiekszaken/ milieu; - de werkgroep Fair Trade Dongeradeel; - bedrijven, scholen en kerken; - omliggende gemeenten. Wanneer: Bijdrage aan eerlijke handel. Als de inwoners, kerken scholen en bedrijven van onze gemeente Fairtrade gaan inkopen is er meer eerlijke handel in de wereld (millenniumdoel 8). Hiermee leveren we een bijdrage om de armoede uit de wereld te bannen (millenniumdoel 1). Vanaf 2011 structureel Kosten: , , , ,- Dekking: fonds duurzaamheid & klimaat algemene middelen algemene middelen algemene middelen Voor de begeleiding zijn 80 uren benodigd. Hiervoor is voldoende bestaande. PROJECT 5 Groenste idee van Dongeradeel De gemeente Dongeradeel organiseert een prijsvraag om creatieve ideeën te verzamelen voor een duurzamere gemeente. Creatieve ideeën die ook uitgevoerd kunnen worden. Er wordt een wedstrijd gehouden voor het groenste idee van de gemeente Dongeradeel. Een vakkundige jury zal de inzendingen beoordelen. - Inwoners Dongeradeel ; - raadsleden (jury) - portefeuillehouder Duurzaamheid A. van der Ploeg - Publiekszaken/ milieu; het op? Wanneer: Creatieve ideeën voor duurzaamheid in Dongeradeel door inwoners van Dongeradeel. Bewustwording van duurzaamheid voor de inwoners van de gemeente Dongeradeel Financieel De kosten bedragen 2500,- voor het beschikbaar stellen van prijzen en publicatiekosten. Dit bedrag wordt gedekt uit de post milieucommunicatie. 9

10 Voor de begeleiding zijn 50 uren benodigd. Hiervoor is voldoende bestaande. PROJECT 6 Energieconsortium Goed Bezig De gemeente Dantumadiel en Dongeradeel hebben de totstandkoming van het energieconsortium Goed Bezig gestimuleerd. Het consortium is een mix van bedrijven van glaszetter tot bouwbedrijf. Het consortium kan een particuliere woningbezitter adviseren op energiegebied en de uitvoering verzorgen van energiebesparende maatregelen. Om dit project structureel vorm te geven willen we het consortium verder faciliteren. Er worden voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd voor bewoners. Structureel is hiervoor in totaal 5.000,- per jaar voor nodig. - consortium Goed Bezig - gemeente Dantumadiel - Publiekszaken/milieu Inwoners gaan energiebesparingsmaatregelen toepassen in hun eigen huis en zorgen voor terugbrenging van de co 2 uitstoot, de schatting is 200 ton per jaar. De bedrijven levert dit werkzaamheden op. Wanneer: Gestart 2011 verdere uitvoering tot Kosten: ,- 5000,- 5000,- 5000,- Dekking: kostenplaats klimaatbeleid algemene middelen algemene middelen algemene middelen Voor dit project zijn jaarlijks 50 uren benodigd uit de post Klimaatbeleid. PROJECT 7 Maatwerkadvies subsidie particuliere woning Stimuleren van het maatwerkadvies bij een particuliere woning. 10

11 - Publiekszaken/milieu; Met een maatwerkadvies komt men erachter welke energiebesparende maatregelen het meest geschikt zijn om toe te passen. Er is maximaal 100,- subsidie. Wanneer: Van 1 juli 2011 tot 31 december Kosten: ,- Dekking: post Klimaatbeleid (eerder verworven SLOK-gelden) Voor de afhandeling van de aanvragen zijn 50 ambtelijke uren benodigd uit de post klimaatbeleid. PROJECT 8 Nacht van de Nacht Nederland is één van de meest verlichte landen van Europa. De belangrijkste veroorzakers zijn assimilatiebelichting in kassen, licht bij sportvelden en openbare straatverlichting. Uit onderzoek in 2008 in opdracht van De Natuur en Milieufederaties en Natuur & Milieu (N&M) blijkt dat driekwart van de Nederlanders een donkerdere nacht wil. Het doel is om inwoners en bedrijven bewuster te worden van de inzet van verlichting in Nederland. Hiervoor organiseren wij één donkere nacht in oktober per jaar. - Publiekszaken/milieu Onze inwoners en bedrijven bewuster maken van de inzet van bijvoorbeeld buitenverlichting en reclameverlichting. Dit levert een bijdrage aan het tegengaan van lichtvervuiling en energiebesparing. Wanneer: Oktober 2012, oktober 2013, oktober 2014, oktober Financieel Kosten: De kosten bedragen 1000,00 Dekking: uit de post milieucommunicatie. Voor de organisatie zijn 25 uren voor benodigd uit de post milieucommunicatie. PROJECT 9 Regentonnenactie 11

12 Minder dan één procent van al het water op aarde is zoet! Het is zinvol om bewust met water om te gaan. Een regenton kan daaraan bijdragen. We bieden de bewoners van onze gemeente de mogelijkheid, voor een gereduceerde prijs, een regenton te bestellen. - Publiekszaken/milieu Het water dat de inwoners van onze gemeente in hun regenton opvangen gebruiken ze om de planten mee water te geven en de auto te wassen. Hierdoor verspillen ze minder drinkwater. De inwoners worden bewust van schoon drinkwater. De actie levert een besparing op van liter per jaar. Wanneer: Bestaand 2013, 2015 Financieel Kosten: De kosten bedragen 1000,- Dekking: De kosten worden betaald van de post milieucommunicatie. Hiervoor zijn 25 uren voor benodigd. Hiervoor is voldoende bestaande. PROJECT 10 Duurzaam Noordoost Fryslân In de regio Noordoost Fryslân, die bestaat uit de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Tytsjerksteradiel wordt op veel vlakken de samenwerking gezocht. Dit is vastgelegd in het ambitieproject ANNO. Één van de thema s is duurzaamheid. Hierbij wordt voor de onderwerpen duurzame bedrijventerreinen, duurzame woningbouw, duurzame energie en duurzame mobiliteit een gezamenlijk plan ontwikkeld op regionaal niveau. - Publiekszaken/milieu; - gemeenten Noordoost Fryslân - provincie Fryslân Afstemming van beleid met gezamenlijke projecten Wanneer: 2012, 2013, 2014, 2015 Financieel Kosten: , , ,- Dekking: algemene middelen algemene middelen algemene middelen 12

13 Voor deze projecten zijn 100 uren per jaar benodigd uit post coördinatie duurzaamheid. Afdeling Ontwikkeling PROJECT 11 Energiebesparing sociale huursector Afspraken met Thûs Wonen over energielabel verbetering (vastleggen in het nieuwe Woonakkoord) Wanneer: Thús Wonen - afdeling Ontwikkeling Alle bestaande sociale huurwoningen maken tenminste één labelstap, met een maximum van energielabel C, waarbij overigens de ambitie bestaat twee stappen te zetten, met een maximum naar energielabel B. Daarnaast zal alle nieuwbouw en herstructurering voldoen aan de wettelijke eisen van energieprestatie en zo mogelijk met een EPC lager dan de wettelijke normen. Financieel Kosten: pm Dekking: pm PROJECT 12 Zonnepanelen op de dorpshuizen Plaatsen van zonnepanelen op de dorpshuizen het op? Wanneer: De individuele dorpshuisbesturen; vanuit het argument, dat de instandhouding van dorpshuizen de primaire verantwoordelijkheid van het dorp zelf is, is het faciliteren van dit deelproject geen gemeentelijke taak meer. Wel kan het gemeentebestuur de dorpshuizen oproepen om de voor- en nadelen van zonnepanelen voor hun eigen dorpshuis te onderzoeken. De onderhoudsplanning biedt vanaf 1 januari 2011 geen financiële mogelijkheden meer om aan de dorpshuisbesturen structurele subsidies in de kosten van technisch onderhoud te verlenen. Afhankelijk van de beslissing tot deelname van het individuele dorpshuisbestuur om voor deze investering te kiezen Afhankelijk van de beslissing tot deelname van het individuele dorpshuisbestuur 13

14 om voor deze investering te kiezen Financieel Kosten p.m. Dekking p.m. 14

15 Thema Duurzame Energie In het coalitieakkoord Werken aan de toekomst is onder het programma Dongeradeel leeft aangegeven dat de coalitie haar maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt door stimulerend en faciliterend op te treden op het gebied van alternatieve energieopwekking. Uit de nulmeting blijkt dat windenergie een behoorlijke impact heeft qua CO 2 -reductie. Door de opstelling van de provincie lijkt het op dit moment minder zinvol om hier meer aandacht aan te besteden. Mestvergisting speelt in onze gemeente een grote rol. Er zijn in onze gemeente drie mestvergisters in werking. Afdeling Publiekszaken PROJECT 1 Geothermie Uitvoeren van geologisch onderzoek en het aanvragen van een opsporingsvergunning voor Geothermie. Er is vooronderzoek gedaan naar mogelijkheden voor geothermie in Dokkum. Hieruit blijkt dat er kansen liggen voor geothermie. Om daadwerkelijk inzicht te krijgen in het potentieel is er geologisch onderzoek noodzakelijk. - Publiekszaken/milieu Met een opsporingsvergunning wordt het alleenrecht om te boren verworven. Dit geeft de mogelijkheid om sturing te geven aan de exploitatie. Zo n positie kan de gemeente ook geld opleveren. Geologisch onderzoek is nodig voor de onderbouwing van de aanvraag voor een opsporingsvergunning. Wanneer: 2014 Kosten: ,- voor geologisch onderzoek + externe ondersteuning aanvraag opsporingsvergunning ,-. Totaal ,- Dekking: uit algemene middelen Voor dit project zijn 50 uren benodigd uit de post klimaatbeleid. PROJECT 2 Mestvergisting/ Mestraffinage Een informatiebijeenkomst organiseren voor agrariers tezamen met de gemeente Dantumadiel. De ontwikkelingen op het gebied van biogas en vergisting/raffinage 15

16 gaan snel. Om de mogelijkheden van deze kansen te verzilveren is het noodzakelijk dat de gemeente als stimulator en aanjager fungeert. - Publiekszaken/milieu - gemeente Dantumadiel - LTO - energiebedrijf - bank Elk agrarisch bedrijf dat overgaat tot mestvergisting/mestraffinage levert een co 2 - reductie op van zo n 2000 ton per jaar. Wanneer: 2014 Kosten: 5000,- Dekking: uit de algemene middelen Voor dit project zijn 50 uren benodigd uit de post klimaatbeleid. PROJECT 3 Sinnegreide/ Oprichting Lokaal Energiefonds Het ontwikkelen van Sinnegreiden in onze gemeente. De gemeente is benaderd door een lokaal installatiebedrijf die namens een groot energiebedrijf de zonnepanelen kan installeren en onderhouden. Dit op grondgebied van de gemeente. De gemeente ontvangt hiervoor een huurprijs. Daarnaast is de gemeente benaderd over een Sinnegreide in het buitengebied. Dit is een particulier verzoek. Met de ontwikkeling van de Sinnegreide wordt zonneenergie gestimuleerd. Hieraan gekoppeld kan een Lokaal Energiefonds worden opgericht. Hierin kunnen de gemeente, burgers en bedrijven gezamenlijk duurzame initiatieven verwezenlijken. De ontvangen huurprijs voor de verhuurde grond voor de zonnepanelen kan worden geïnvesteerd in een Lokaal Energiefonds. Hiermee worden nieuwe projecten geïnitieerd. De verdiensten van deze projecten worden weer geïnvesteerd in nieuwe projecten. - Publiekszaken/milieu - afdeling Ontwikkeling - energiebedrijf - lokaal installatiebedrijf Een Sinnegreide van 10 hectare levert een Co 2 besparing van zo n ton per jaar op. Voorbeeldfunctie voor andere gemeenten. Er wordt een huurprijs ontvangen voor de verhuur van de grond. Dit wordt geïnvesteerd in een Lokaal Energiefonds en in nieuwe projecten. Wanneer: 2012, 2013, 2014, 2015 Kosten: 16

17 , Dekking: Fonds duurzaamheid en klimaat Voor het project Sinnegreide zijn voor 2012, 2013 en uren benodigd uit de post klimaatbeleid. Voor de oprichting van een Lokaal Energiefonds geldt dat hiervoor geen ambtelijke beschikbaar is. Afdeling Ontwikkeling PROJECT 4 Duurzame ontwikkeling Haven Lauwersoog Streven om de meest duurzame haven van Nederland te worden: Duurzame visserij, duurzame kustverdediging, duurzame energieopwekking. - Haven Lauwersoog BV - Provincie Fryslân - Provincie Groningen - Wetterskip - Waterschap Noorderzijlvest het op? Wanneer: Energiebesparing en co 2 -reductie v.a e.v. (onder voorbehoud) Financieel Kosten p.m. Dekking p.m. n.v.t. 17

18 Thema Duurzame mobiliteit Energiegebruik en emissies worden in Nederland voor een groot deel veroorzaakt door mobiliteit. In de gemeente Dongeradeel blijkt volgens gegevens in de Klimaatmonitor de CO 2 -emissie ton te zijn. Dit is 42% van de totale emissie in de gemeente. In de gemeente zijn een groengas-tankstation en elektrische oplaadpunten aanwezig. De gemeente heeft bij de totstandkoming een actieve rol vervuld. Om dit potentieel te benutten dient de gemeente als aanjager en stimulator op te treden. In het programma Dongeradeel leeft onder verkeer en vervoer is aangegeven dat er voor een goed niveau van infrastructuur voor wonen, werken verkeer en telecommunicatie moet worden gezorgd. Duurzaamheid is een integraal onderdeel van het gemeentelijk vervoersplan. PROJECT 1 Gemeentelijk Verkeer- en VervoerPlan (GVVP) Het GVVP kent een aantal (hoofd)aspecten wat veel raakvlakken heeft met een duurzame samenleving Goed fietsnetwerk en voldoende fietsparkeervoorzieningen (als milieuvriendelijk alternatief voor de auto. Daarnaast is fietsen gezond) Verdere verbetering kwaliteitsniveau openbaar vervoer. (Het OV is onder andere een milieuvriendelijk alternatief voor de auto.) het op? Inzetten op het concentreren van het (auto)verkeer op het 'hoofdwegennet', zodat in de woonstraten zoveel mogelijk de problemen voorkomen worden, m.b.t. luchtkwaliteit en geluidhinder. Ontwikkeling Een duurzamere samenleving op het gebied van mobiliteit Wanneer: Uitvoering Kosten: uitvoering en financiering van het Maatregelenplan ligt nog niet geheel vast en voor sommige maatregelen is nog geen financiele dekking Op projectbasis en in structurele uren, afhankelijk van de zaak Afdeling Publiekszaken PROJECT 2 Aanleg elektrische oplaadpunten auto s Aanleg van elektrische oplaadpunten - Publiekszaken/milieu 18

19 Stimulering van het gebruik elektrische auto s. Het gebruik van elektrische auto s zorgt voor terugbrenging van de Co 2 -emissie. Wanneer: 2012 Kosten: 1500,- Dekking: fonds duurzaamheid en klimaat Milieuadviesdienst Er zijn 10 uren benodigd uit de post klimaatbeleid. PROJECT 3 Elektrische oplaadpunten voor boten (onderdeel Masterplan Waterfront Dokkum) De provincie Fryslân wil proeftuin zijn voor elektrisch varen. Daartoe is in 2011 een uitgebreid stimuleringsprogramma gestart. Elektrisch varen is stil en schoon. Het levert een bijdrage aan een duurzame omgeving en biedt nieuwe werkgelegenheidskansen in de watersport en het toerisme. In aansluiting op dit stimuleringsprogramma is in het Masterplan Waterfont Dokkum als één van de uit te voeren projecten het plaatsen van oplaadpunten voor elektrisch varen opgenomen. Het aantal oplaadpunten en de locaties voor plaatsing moeten nog worden bepaald. - Team Welzijn Een schoner en stiller milieu. Wanneer: Realisatie van het masterplan zal naar verwachting in de jaren plaatsvinden. Financieel Kosten: naar schatting Kosten worden uitgewerkt in Masterplan Waterfont Dokkum Dekking: t.l.v Reserve Recreatie en Toerisme en subsidie provincie Fryslân p.m. 19

20 Thema Duurzaamheid eigen organisatie Als gemeentelijk bedrijf heeft de gemeente de zorg voor diverse taakonderdelen zoals het beheer van het wagenpark. Gemeentewurk heeft al enkele voertuigen die op groengas rijden en heeft ook elektrische solexen voor de korte afstanden. Op gebied van Openbare Verlichting wordt al op verschillende plaatsen LED-Verlichting toegepast. Aan duurzaam/fairtrade inkopen wordt gewerkt. Een goed voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen is de schoonmaak van het gemeentekantoor door NEF Leerbedrijf Trion/Oostergo. Ook op deze punten oefent de gemeente een voorbeeldfunctie uit. Uit de energiescan is gebleken dat energiebesparing en mobiliteit grote mogelijkheden met zich mee brengen. Afdeling Gemeentewurk PROJECT 1 Duurzame aardgasauto s Gemeentewurk schaft aardgasauto s ter vervanging van vervuilende dieselauto s. De komende periode worden nog een aantal auto s die moeten worden vervangen worden zo veel mogelijk vervangen door aardgasauto s. Gemeentewurk Minder uitstoot co 2 en rijden op groengas. Rijden op groengas biedt een alternatief voor het rijden op fossiele brandstoffen. Wanneer: 2012 Kosten: 5000,- per auto (meerkosten t.o.v. gewone auto ). Dekking: post vervangingskrediet. Verdient zichzelf terug in gebruik n.v.t. PROJECT 2 Wanneer: Elektrische auto voor legen afvalbakken De afvalbakken in de binnenstad van Dokkum worden nu geleegd met een kleine dieselauto. Het toepassingsgebied bestaat voor een groot deel uit voetganger en winkelgebied. Een uitstootloze auto past hier goed tussen. Gemeentewurk Minder uitstoot en positieve bijdrage aan comfort van bewoners en bezoekers van de binnenstad Kosten: Circa ,- Dekking: post vervangingskrediet indien hierop budget overblijft. Op basis van vervanging. n.v.t. 20

21 PROJECT 3 Pilot aardgas/biogas inspuiting (duofuel) bij zijladers De zijladers rijden op diesel. Het verbruik is fors met 1 liter op 1,5 km. Een nieuwe technologie van aard/biogasmengsel. Er wordt als pilot project 1 zijlader uitgerust met deze technologie. Gemeentewurk Minder uitstoot en lager brandstof verbruik Wanneer: 2012 Kosten: ,- Dekking: bestaand n.v.t. PROJECT 4 Cursus Duurzaam Rijden Gemeentelijke vrachtwagen chauffeurs krijgen een cursus Duurzaam Rijden. Gemeentelijke chauffeurs Structurele brandstofbesparing en minder uitstoot Wanneer: 2012 Kosten: 9.625,- (35 personen a 275,-) Dekking: post cursus/scholing personeel. Wordt meegenomen in de verplichte bijscholingscursus. Door het lagere brandstofverbruik verdient de cursus zichzelf terug. n.v.t. 21

22 Afdeling BMO Project 5 Strategisch inkoop- en aanbestedingsbeleid/duurzaam inkopen De VNG heeft in het Klimaatakkoord met het rijk aangegeven te streven naar 100% duurzaam inkopen in 2015 voor alle gemeenten. In de nota strategisch inkoop- en aanbestedingsbeleid zal duurzaamheid in de inkoop- en aanbestedingscriteria worden verwerkt. - BMO - gehele organisatie Door duurzaam in te kopen wordt cradle-to cradle gestimuleerd en vindt er minder co 2 uitstoot plaats. Wanneer: 2012, 2013, 2014, 2015 Kosten: uitvoering en financiering wordt geregeld in het strategisch inkoop- en aanbestedingsbeleid wordt geregeld in het strategisch inkoop- en aanbestedingsbeleid PROJECT 6 Thuiswerken/flexwerken het op? Wanneer: Thuiswerken/flexwerken Facilitaire zaken, ICT Vermindering van woon-werkverkeer. Hierdoor is er een vermindering van de co 2 uitstoot. Besparing op bedrijfsvloeroppervlak en in relatie daarmee inrichtings- en exploitatiekosten. structureel Kosten: Dekking: o.a. vervangingsinvestering kantoormeubilair en vervangingsinvestering ict - 22

23 PROJECT 7 het op? De Deelstoel De gemeente stelt een (gratis) werkplek of vergaderzaal beschikbaar voor andere overheidsorganisaties in het land. Via kan elke ambtenaar dit doen. Facilitaire dienst (inrichten kantoor), ICT (wifi, laptopaansluiting), bodes of receptie (uitgeven druppel), projectleider HNW (Coördindatie) De kosten van het aantal geboekte vergaderzalen extern dalen en overheidsgebouwen worden collectief effectiever gebruikt waardoor je kosten bespaart op het aantal vierkante meters. Bovendien hoef je als ambtenaar gedurende het jaar minder ver te reizen, vermindert de CO2-uitstoot en is het mogelijk om je leefritme te optimaliseren. Ook worden losse (tussen) uren benut omdat je door de deelstoel door kunt werken in het gebouw waar je toch al bent. Wanneer: 2012 Kosten: Dekking: Kan binnen de bestaande uren worden gedaan. Afdeling Publiekszaken PROJECT 8 Bodembeheer Nota bodembeheer - Publiekszaken/milieu; - Gemeenten Achtkarspelen, Ameland, Boarnsterhim, Dantumadiel, Ferwerderadiel, Frankeradeel, Harlingen, het Bildt, Kollumerland c.a., Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menameradiel, Schiermonnikoog, Terschelling, Tytsjerksteradiel, Smallingerland en Vlieland. Wanneer: Verbetering en behoud van de kwaliteit van de bodem. Daarnaast kan grond gemakkelijker worden toegepast binnen de deelnemende gemeenten. Ook biedt de nota eenduidigheid voor externe partijen. Kosten: voor ,- Dekking: post milieubeheer Hiervoor zijn 20 uren benodigd uit de post milieubeheer algemeen. 23

24 PROJECT 9 Monitoring Het monitoren van de co 2 -reductie van de projecten uit de duurzaamheidsnotitie. Hiervoor wordt de DWA-monitor gebruikt. - Publiekszaken/milieu Inzicht wat de inspanningen opleveren aan co 2 -reductie. Op basis hiervan kan waar nodig het beleid worden gewijzigd. Wanneer: Start 2012 hierna structureel Kosten: DWA-monitor is door de provincie Fryslân gratis beschikbaar gesteld. Dekking: - Het monitoren kost 36 uren uit de post klimaatbeleid. Afdeling Ontwikkeling PROJECT 10 Verhuur gemeentelijke daken voor zonnepanelen Wanneer: Plaatsen van zonnestroomsystemen op daken gemeentelijke gebouwen. Na inventarisatie, en gelet op de takendiscussie, kunnen circa acht gebouwen in aanmerking komen voor het plaatsen van PV panelen. Totaal gaat het hierbij om circa 3500 m³ bruto dakoppervlak. Afdeling Ontwikkeling, team Openbare Werken, bijv. in combinatie met project ASN Installaties. Duurzame energie. Extra onderhoudskosten en financiële risico s voor de langere termijn. Afhankelijk van nadere voorbereidingen en overleg tussen ASN en gemeente. Insteek ASN is een huuropbrengst voor de gemeente voor de PV panelen op de daken. Kosten constructieberekening bestaande daken (ivm extra belasting) is voor? Extra kosten voor onderhoud aan de daken voorafgaand aan plaatsen systemen en tijdens beheers-/onderhoudsfase. Inschatting voor maximaal 8 geschikte daken totaal aan voorbereiding en overleg en toezicht uitvoering is 128 uren. 24

25 PROJECT 11 Openbare Verlichting Onderzoek naar bezuiningsmogelijkheden en aanpassing verlichtingsbeleid projectgroep Energiebesparende maatregelen met terugdringing CO2 Wanneer: Kaderstellende voorstellen 1 e helft 2012, aanpassing beleidsplan 2 e helft 2012 Kosten: adviesbureau ca ,= Dekking: ,- fonds duurzaamheid en klimaat en ,- post klimaatbeleid Afd.ontwikkeling 180 uur PROJECT 12 Energiebesparing eigen gebouwen Wanneer: Afhankelijk van correctief onderhoud. Enkele voorbeelden: Bij vervangen CV ketels wordt gekozen voor HR ketels en energiezuinige CV pompen. Waar mogelijk wordt bij mechanische ventilatie warmteterugwinning toegepast. Waar mogelijk wordt bij vervangen dakbedekking extra dakisolatie aangebracht. Bij vervangen kozijnen wordt HR++ isolatieglas aangebracht. Afdeling Ontwikkeling, team Openbare Werken. Energiebesparing is afhankelijk van maatregel. Tijdens correctief onderhoud Kosten: afhankelijk van maatregel Dekking: Onderhoudsbudget gemeentelijke gebouwen Maatregelen worden in voorbereidingen onderhoud meegenomen. 25

26 PROJECT 13 Inkoop Groene energie Wanneer: Verduurzamen inkoop energie (gas en elektrisch). Ons elektriciteitsverbruik over 2012 wordt groen gemaakt door aankoop van Garanties van Oorsprong afkomstig van Waterkracht. De CO 2 uitstoot van ons gasverbruik over 2012 wordt geneutraliseerd met een compensatie van 647 ton CO 2 uitstoot. Via Stichting Openbare Verlichting Fryslân wordt collectief onze energie ingekocht Dat onze energie middels een Europese aanbesteding collectief voor alle deelnemende partijen (circa 35) wordt ingekocht tegen een lagere energieprijs. Afhankelijk van inkoopperiode. Kosten: 1.500,- per inkoopperiode (3-4 jaar). Dekking: uit bestaande begrotingspost voor energie. 16 uren PROJECT 14 Integraal waterbeheer (gemeentelijk rioleringsplan) Wanneer: Afkoppelen van schoon regenwater van de rioolsystemen om de afvoer naar de zuivering en de lozing van vervuild water via de overstorten te beperken Team Openbare Werken Afkoppelen van regenwater vormt een grote bijdrage om vervuiling van het oppervlaktewater vanuit de riolering terug te dringen omdat schoon water zonder dat het gemengd wordt met vuil water rechtstreeks teruggebracht wordt naar het oppervlaktewater. Alle rioleringsprojecten Kosten: opgenomen in het gemeentelijk rioleringsplan Dekking: Uit het Gemeentelijk RioleringsPlan De jaarlijkse inzet bedraagt ca 0,1 fte per jaar en is onderdeel van het roleringsprogramma PROJECT 15 Aandringen op Groenbankieren BNG Een brief naar de Bank Nederlandse Gemeente schrijven waarin we aandringen op groenbankieren. 26

27 Afdeling Financiën,team Milieu Wanneer: Stimulering van verduurzaming van de financiële sector. Wordt uit bestaande gedaan. Financieel overzicht totale kosten: Project Duurzame aardgasauto s Thuiswerken/Flexwerken Pilot aardgas/biogas inspuiting zijladers 25000, ,- Activiteiten De Klyster 6779,- 6983,- 7193,- 7409,- Project Dockinga College Duurzame centrale as Energieconsortium Goed Bezig ,- 5000,- (niet in begroting opgenomen) 5000,- (niet in begroting opgenomen) 5000,- (niet in begroting opgenomen) Maatwerksubsidie 20000,- particuliere woningen Nacht van de Nacht 1000,- 1000,- 1000,- 1000,- Regentonnenactie 1000,- 1000,- Bodembeheer 500, Elektrische 1500, oplaadpunten Cursus Duurzaam rijden 9625,- Afvalstoffenbeleidsplan Openbaar Verlichting 20000,- Integraal waterbeheer (rioleringsplan) Gemeentelijk Vervoersplan Inkoop groene energie 1500,- Energiebesparing eigen gebouwen 27

28 Stimulering Fair Trade/MVO Duurzaam Noordoost Fryslân Sinnegreide/Oprichting Lokaal Energiefonds 2500, ,- (niet in begroting opgenomen) 12500,- (niet in begroting opgenomen) 12500,- (niet in begroting opgenomen) (niet in 15000,- (niet in 15000,- (niet in begroting begroting begroting opgenomen) opgenomen) opgenomen) 55000,- p.m. p.m. p.m. Strategisch inkoop- en aanbestedingsbeleid/ Duurzaam Inkopen Monitoring Verhuur gemeentelijke daken voor zonnepanelen Mestvergisting Elektrische auto voor het legen van afvalbakken Duurzame ontwikkeling Haven Lauwersoog Geothermie Uitbreiding functie duurzaamheid naar 1 Fte 40000,- (niet in begroting opgenomen) 5000,- (niet in begroting opgenomen) ,- (niet in begroting opgenomen) 40000,- (niet in begroting opgenomen) 40000,- (niet in begroting opgenomen) Groenste idee van 2500,- Dongeradeel Aandringen op groenbankieren Totaal , Totaal niet in begroting opgenomen 28

29 Bronnen Nulmeting/energiescan Gemeente Dongeradeel Duurzame kansenkaart Gemeente Dongeradeel Kaderplan gemeentelijk milieubeleid VNG Kansen voor duurzaamheid VNG Op weg naar aangenaam duurzaam VNG nota duurzaamheid Apeldoorn Nationaal milieubeleidsplan 4 Klimaatsbeleidsplan Weststellingwerf 29