Discussienotitie nieuw beleid intensieve veehouderij

Transcriptie

1 Discussienotitie nieuw beleid intensieve veehouderij 1. Inleiding 2. Achtergrond en vraagstelling 3. Nadere duiding van het probleem 4. Behoeftepeiling 5. Huidig ruimtelijk beleid 6. Economische omvang 7. Bepaling voorgestane beleid

2 1. Inleiding Deze notitie is opgesteld omdat het huidige beleid voor de intensieve veehouderij onbedoelde effecten heeft voor met name gemengde agrarische gezinsbedrijven die het erf willen uitbreiden voor de tak intensieve veehouderij. Ter voorbereiding van de besluitvorming heeft de provincie Flevoland 1 een discussienotitie opgesteld. De uitkomst van deze discussie kan leiden tot een partiële herziening van het Omgevingsplan. Deze notitie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met LTO Noord en bevat een gezamenlijke analyse van de problematiek en een aantal voorstellen om duidelijkheid te verkrijgen over het voorgestane beleid inzake de intensieve veehouderij. 1 Onder provincie Flevoland wordt in deze notitie het ambtelijke voorstel verstaan. Dus niet een al 2 ingenomen politiek standpunt.

3 2. Achtergrond en vraagstelling In het Omgevingsplan Flevoland dat op 2 november 2006 is vastgesteld, is het volgende opgenomen met betrekking tot de intensieve veehouderij: De intensieve veehouderij in Flevoland is van beperkte betekenis. Op nationaal niveau is de omvang van de intensieve veehouderij in de afgelopen jaren beduidend afgenomen. Schaalvergroting, specialisatie, kostprijsbeheersing en toenemende automatisering zijn voor de intensieve veehouderij de belangrijkste bedrijfsstrategieën. Dat geldt ook voor Flevolandse bedrijven. De provincie verstaat onder intensieve veehouderij het bedrijfsmatig houden van pluimvee (waaronder kippen, kalkoenen, eenden, ganzen, struisvogels), varkens, runderen voor de vleesproductie, pelsdieren en konijnen. De intensieve veehouderij kan zich ontwikkelen binnen de in het bestemmingsplan aangegeven grenzen van het bestaande bouwperceel. Indien een ondernemer kan aantonen dat grotere bedrijfsgebouwen en vergroting van het agrarisch bouwperceel nodig zijn om te kunnen voldoen aan de huisvestingseisen die ingevolge de nationale wet- en regelgeving worden gesteld en bedrijfseconomisch rendabel kunnen blijven ondernemen, kan van voorgaande bepaling worden afgeweken. Het huidige beleid legt onbedoeld beperkingen op aan de ontwikkelingsruimte voor het gemengde agrarische bedrijf. De reden hiervoor ligt in de voorwaarden dat de ondernemer moet kunnen aantonen dat vergroting van het agrarisch bouwperceel nodig is om te kunnen voldoen aan de huisvestingseisen die ingevolge de nationale wet- en regelgeving worden gesteld en bedrijfseconomisch rendabel kunnen blijven ondernemen. Het betreft een Flevolands bedrijfstype dat geworteld is in de akkerbouw met een tak intensieve veehouderij. De tak intensieve veehouderij is voor zo n bedrijf vaak van groot economisch belang. Ontwikkelingen op de wereldmarkt en in wet- en regelgeving (op het gebied van dierenwelzijn en milieuhygiëne) dwingen deze bedrijven om hun intensieve veehouderijtak steeds kosteneffectiever te exploiteren. Daarnaast is het nodig om het bedrijf te ontwikkelen om een positie in de keten te behouden. In veel gevallen is hiervoor een uitbreiding van het huidige bedrijfsoppervlak nodig. De centrale vraag is hoe en tot welke omvang de groei van gemengde en gespecialiseerde bedrijven met een tak intensieve veehouderij wordt gefaciliteerd. Dit in het licht van de wijze waarop men de ontwikkeling van de intensieve veehouderij in brede zin wil sturen. Voor een antwoord op deze vragen is inzicht nodig in de actualiteit en omvang van het probleem. 3

4 3. Nadere duiding van het probleem Provincie en LTO Noord hebben gezamenlijk drie categorieën Flevolandse bedrijven onderscheiden die behoefte hebben aan uitbreiding van de intensieve veehouderijtak: Categorie 1 Categorie 2 Categorie 3 Onderzoeksinstituut De Schothorst aan de Meerkoetenweg. Dit is een bijzondere situatie waarvoor in het Omgevingsplan geen apart beleid is geformuleerd. Onderzoeksinstituten vallen onder het reguliere Omgevingsplanbeleid. Het is de vraag of voor onderzoeksinstituten apart beleid gewenst is. Volledig gespecialiseerde agrarische bedrijven met intensieve veehouderij als enige bedrijfstak. Gemengde agrarische bedrijven met een tak intensieve veehouderij. Provincie Flevoland en LTO Noord hebben zich bij de uitwerking van de opdracht gericht op de tweede en met name derde categorie van bedrijven. Aantal agrarische bedrijven met intensieve veehouderij in Flevoland (CBS, 2008) Aantal bedrijven % Gemengde bedrijven Gespecialiseerde bedrijven Totaal Aantal agrarische bedrijven met intensieve veehouderij per gemeente in Flevoland (Prosu, juli 2009) Aantal bedrijven Noordoostpolder 65 Dronten 49 Lelystad 12 Zeewolde 13 Totaal 139 7% van alle bedrijven met intensieve veehouderij is biologisch, zijnde EKO of Demeter. Daarnaast is er 1 bedrijf met een ander milieumerk. In de Bijlage Aantal intensieve veehouderijbedrijven zijn meer gegevens opgenomen. 4

5 4. Behoeftepeiling In december 2008 heeft LTO Noord onder zijn leden een inventarisatie gehouden naar huidige knelpunten en uitbreidingswensen voor de komende 10 jaar van bedrijven met intensieve veehouderij. In totaal 17 veehouders hebben hiervoor informatie aangeleverd. Het gaat om 13 pluimveebedrijven en 4 varkenshouderijen. Tabel Resultaten inventarisatie LTO Noord (december 2008) Gemeente Soort bedrijf Oppervlakte Noordoostpolder (4 bedrijven) Lelystad (3 bedrijven) Dronten (10 bedrijven) Varkenshouderij - zeugen - vleesvarkens Pluimveehouderij - vleeskuikens - leghennen Pluimveehouderij - leghennen - vleeskuikens Varkenshouderij - vleesvarkens Pluimveehouderij - vleeskuikens m Huidige knelpunten Uitbreiding bouwperceel Uitbreiding bouwperceel Uitbreiding boven m 2 en bouwperceel Uitbreiding bouwperceel Uitbreiding bouwperceel, m 2 Plannen Verdubbeling (7.000 m 2 ) of gesloten maken Verdubbeling tot m 2 (gesp.) Verdubbeling (4.400 m 2 ) Uitbreiding tot m 2 Uitbreiding en verdubbeling tot m 2 - Leghennen+ ouderdierenopfok Uitbreiding bouwperceel Uitbreiding en verdubbeling tot m 2 Uit de inventarisatie is naar voren gekomen dat 17 bedrijven (waarvan 12 gemengde agrarische bedrijven) de behoefte hebben om hun staloppervlak de komende 10 jaar te verdubbelen. De bouwpercelen zouden dan ruimte moeten kunnen bieden aan tot m 2 bedrijfsvloeroppervlak voor een tak intensieve veehouderij. Één gespecialiseerd intensieve veehouderijbedrijf (categorie 2) dat heeft gereageerd gaf aan te willen verdubbelen tot m 2. Uit een provinciale consultatieronde onder Flevolandse gemeenten (mei 2009) is naar voren gekomen dat de meeste bij de gemeenten ingediende aanvragen passen binnen de gemeentelijke bestemmingsplannen landelijk gebied. Slechts sporadisch komen er aanvragen binnen van meer dan m 2 intensieve veehouderij. Niet alle wensen tot uitbreiding leiden tot een daadwerkelijke aanvraag. 5

6 5. Huidig ruimtelijk beleid De provincie Flevoland hanteert in het huidige Omgevingsplanbeleid geen maximale omvang voor een agrarisch bouwperceel. Maar als een uitbreidingsvraag de grens van 2,5 ha overschrijdt, wil de provincie altijd kunnen sturen. Onder de 2,5 ha stuurt de provincie op basis van de beleidsregel kleinschalige ontwikkelingen in het landelijk gebied (2008) en het Omgevingsplan Flevoland 2006 vanwege: Efficiënt ruimtegebruik (alvorens tot erfuitbreiding kan worden overgegaan moeten eerst de bestaande ruimtelijke mogelijkheden zijn benut); Landschappelijke inpassing (aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit waaronder het behoud en het herstel van erfsingels); Verkeerskundige inpassing (voorkomen van problemen met de capaciteit van de weg, het behouden van voldoende manouvreerruimte en parkeerruimte op het bouwerceel); Regulering van de ontwikkeling van de intensieve veehouderij (terughoudend beleid ten aanzien van niet-grondgebonden bedrijven in het landelijk gebied). Van een bouwperceel van 2,5 ha. kan circa 60% worden benut voor bebouwing aangezien 40% onbebouwd dient te blijven ten behoeve van manoeuvreerruimte, de erfsingel en afstanden die gehanteerd worden tot de erfsingel etc. Dit betekent dat in de praktijk 1,5 ha. ( m 2 ) kan worden benut voor bebouwing (bedrijfswoning, bedrijfsopstallen). Volledig gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven In de praktijk biedt een agrarisch bouwperceel van 2,5 ha. voldoende ruimte aan gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven (categorie 2). Elk van deze bedrijven is individueel ingepast in een bestemmingsplan. Mocht de vraag naar bouwruimte toch de grens van 2,5 ha. overschrijden, dan kan de vraag worden gesteld of het betreffende bedrijf nog past in het landelijk gebied of dat het op een agrarisch bedrijventerrein moet worden gevestigd. Het merendeel van de gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven hebben een bouwperceel dat kleiner is dan 2,5 ha. Bestaande intensieve veehouderijbedrijven zijn in de gemeentelijke bestemmingsplannen voor het landelijk gebied specifiek aangeduid op de bestemmingsplankaarten en hebben geen verdere uitbreidingsmogelijkheden. Nieuwe gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven worden op grond van de recentelijk geactualiseerde gemeentelijke bestemmingsplannen landelijk gebied niet toegelaten. De meeste volledig gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven zijn nu niet groter dan het gemiddelde agrarische bouwperceel in Flevoland (1,5 ha). Er is één uitzondering in de gemeente Zeewolde. In Zeewolde kunnen alle bouwpercelen doorgroeien tot 2,5 ha. Gemengde agrarische bedrijven met een tak intensieve veehouderij Gemengde agrarische bedrijven met een tak intensieve veehouderij (categorie 3) hebben momenteel een gemiddeld bouwperceel van 1,5 ha ( m 2 ). In de praktijk kan hiervan circa 60% benut voor bebouwing d.w.z m 2. Deze m 2 kan echter niet volledig worden benut voor bedrijfsgebouwen ten behoeve van intensieve veehouderij omdat er ook ruimte nodig is voor de bedrijfswoning en bedrijfsgebouwen voor de grondgebonden takken. De bestemmingsplannen voor het landelijk gebied beperken de ruimte voor agrarische bedrijven met een tak intensieve veehouderij. In de Noordoostpolder, Zeewolde en Lelystad is een tak intensieve veehouderij toegelaten tot m 2. De gemeente Dronten staat bebouwing voor een tak intensieve veehouderij toe tot m 2 en eventueel m 2 indien wijzigingen in de wet- en regelgeving hiertoe aanleiding geven. De gemeente Lelystad wenst in het concept-bestemmingsplan buitengebied de ruimtelijke mogelijkheden te verhogen tot m 2. 6

7 6. Economische omvang In de volksmond wordt vaak onderscheid gemaakt tussen gezinsbedrijven en megabedrijven. Dit onderscheid heeft met name betrekking op de economische omvang van een bedrijf. De economische omvang van een bedrijf wordt gedefinieerd aan de hand van Nederlandse grootteeenheden (nge s), een maatstaf die gebaseerd is op het verschil tussen genormaliseerde opbrengsten en bijbehorende specifieke kosten. Dit heeft als voordeel dat inzicht wordt verkregen in het aantal arbeidsplaatsen dat aan een economisch rendabele bedrijfstak is verbonden. Via nge s is het bovendien mogelijk om verschillende diercategorieën met elkaar te vergelijken. Dit zou niet mogelijk zijn op basis van dierenaantallen of ruimtelijke maten: bij een pluimveebedrijf is sprake van veel grotere dierenaantallen per m 2 en gegenereerde arbeidsplaats, dan bij een varkenshouderij. De Raad voor het Landelijk Gebied (RLG, ) heeft ten behoeve van een advies aan de regering het megabedrijf gedefinieerd. Daarbij grenst men het megabedrijf af van het gezinsbedrijf, overigens in de wetenschap dat iedere afgrenzing arbitrair is. Als criterium is gekozen voor de economische omvang van bedrijven, uitgedrukt in Nederlandse grootte-eenheden (nge). De RLG legt de ondergrens van het megabedrijf bij 500 nge. Dit kwam in 2004 overeen met bijna zes maal de omvang van een gemiddeld agrarisch bedrijf in Nederland. Deze grens vertaalt zich in de praktijk naar ca 340 ha akkerbouw, 3,5 ha glastuinbouw, 320 melkkoeien in de melkveehouderij, vleesvarkens in de varkenshouderij of legkippen in de legpluimveehouderij. Landelijk is er geen definitie voor gezinsbedrijf. In navolging van Alterra ( ) zou een gezinsbedrijf te onderscheiden zijn van een megabedrijf, met als grens een economische omvang van het bedrijf van 300 nge op één bouwperceel Raad voor het Landelijk Gebied, 2006: Buitenbeentjes en Boegbeelden - advies over megabedrijven in de Nederlandse land- en tuinbouw. Alterra, 2008:

8 7. Het gewenste beleid Om de meningsvorming over het gewenste beleid voor de intensieve veehouderij te faciliteren, hebben Provincie en LTO Noord een aantal uitgangspunten en oplossingsrichtingen geformuleerd: A. Uitgangspunten: 1. Nieuwe Flevolandse definities 2. Sturen op basis van een ruimtelijke maat B. Discussiepunten: 1. Wel of geen onderscheid maken in gespecialiseerde en gemengde intensieve veehouderij bedrijven? Wel of niet nieuwe gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven toestaan? 2. Wel of geen agrarische bouwpercelen toestaan van meer dan 2,5 ha? 3. Wel of niet sturen op de omvang van de intensieve veehouderij binnen een bouwperceel van maximaal 2,5 ha? 8

9 A. Uitgangspunten A1 Nieuwe Flevolandse definities LTO Noord en Provincie stellen voor om voortaan de volgende definities te hanteren: Intensieve veehouderij Een tak van een agrarisch bedrijf dat wordt gebruikt voor veehouderij volgens de Wet Milieubeheer, waarbij de dieren uitsluitend worden gehouden in gebouwde huisvesting en waarbij het niet gaat om melkrundvee 4), schapen, paarden of geiten. Daarnaast willen Provincie en LTO Noord een uitzonderingspositie creëren voor bedrijven met biologisch gehouden dieren 5. Uitgangspunt zou moeten zijn dat biologische bedrijven op individuele basis (=per bedrijf) kunnen worden uitgezonderd van het beleid voor intensieve veehouderij, indien het de ontwikkeling van een bestaand biologisch bedrijf betreft dat minimaal 5 jaar biologisch gecertificeerd is. Toelichting: Biologische veehouderijsystemen wijken sterk af van de gangbare systemen en hebben daarom veel meer ruimte nodig. De omvang van deze sector en van de betreffende bedrijven is klein en zal naar verwachting ook niet heel groot worden. Voor de goede orde: scharrelkippen die geen vrije uitloop hebben behoren hier niet toe; zij vallen onder de intensieve veehouderij. Voorgesteld wordt om aanvragen voor uitbreiding van biologische veehouderijsystemen op individuele basis te beoordelen. Een generiek (=in het algemeen) beleid zou namelijk op een juridisch probleem stuiten: de handhaafbaarheid ervan. Als een bedrijf later zou omschakelen (al dan niet via bedrijfsovername) naar gangbare veehouderij, is niet tegen te gaan dat de geboden ruimte geheel wordt ingenomen door een gangbaar bedrijf. Door op individuele basis (=per bedrijf) te bezien of extra ruimte voor de diervriendelijker systemen wordt toegestaan, kan meer zekerheid worden verkregen over de voorgestane ontwikkeling. (1) Melkrundvee (artikel 1, lid 1 van de Wet ammoniak en veehouderij): Melkvee met bijbehorend vrouwelijk jongvee, dat overwegend wordt gehouden voor de melkproductie, met inbegrip van dieren die in de mestperiode worden gemolken, tijdens de lactatie worden gemest dan wel zijn droog gezet en worden afgemest, en vrouwelijk jongvee, dat op een met melkvee vergelijkbare manier wordt gehouden voor de vleesproductie en het voortbrengen en zogen van kalveren. (2) Schapen, paarden en geiten worden alleen met weidegang gehouden. (3) Biologisch gehouden dieren : dieren die worden gehouden overeenkomstig de regels die in artikel 2 van de Landbouwkwaliteitswet zijn gesteld voor biologische productiemethoden. Flevolands bedrijf Gelet op de situatie in Flevoland stellen de provincie Flevoland en LTO Noord voor om het nieuwe beleid voor de intensieve veehouderij toe te spitsten op het z.g. Flevolands bedrijf: Een bedrijf met een economische omvang van rond de 300 nge en/of een ruimtelijke omvang van maximaal 2,5 ha bouwperceel. Als sprake is van een gemengd Flevolands bedrijf, dan beslaat de intensieve veehouderijtak hier een variabel deel van Melkrundvee (artikel 1, lid 1 van de Wet ammoniak en veehouderij): Melkvee met bijbehorend vrouwelijk jongvee, dat overwegend wordt gehouden voor de melkproductie, met inbegrip van dieren die in de mestperiode worden gemolken, tijdens de lactatie worden gemest dan wel zijn droog gezet en worden afgemest, en vrouwelijk jongvee, dat op een met melkvee vergelijkbare manier wordt gehouden voor de vleesproductie en het voortbrengen en zogen van kalveren. Biologisch gehouden dieren: dieren die worden gehouden overeenkomstig de regels die in artikel 2 van de Landbouwkwaliteitswet zijn gesteld voor biologische productiemethoden.

10 A2 Sturen op basis van een ruimtelijke maat Provincie Flevoland en LTO Noord zijn het erover eens dat voor het sturen op de ontwikkeling van de intensieve veehouderij een ruimtelijke maat is te prefereren boven een economische maat (nge) of de milieuwetgeving. LTO Noord is van mening dat de milieuwetgeving ook sturend kan werken, maar niet voor ruimtelijke ordening. Ook de geconsulteerde gemeenten prefereren een ruimtelijke maat. Het hanteren van een economische maat (nge) heeft als nadeel dat deze zich vertaalt in heel verschillende stalmaten, afhankelijk van de gehouden diersoort en het dierhouderijsysteem. Bovendien is de nge onderhevig aan jaarlijkse fluctuaties, omdat deze mede gedefinieerd wordt door externe economische kengetallen. Ook de milieuwetgeving is onderhevig aan veranderingen, waardoor er geen eenduidige koppeling mogelijk is met ruimtelijke criteria. Hoewel LTO Noord en de Provincie het eens zijn over het hanteren van een ruimtelijke maat, verschillen zij van mening over hoe hieraan invulling te geven. Dit komt aan de orde onder de discussiepunten. 10

11 B Discussiepunten B1 Wel of geen onderscheid maken in gespecialiseerde en gemengde bedrijven? Wel of niet nieuwe gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven toestaan? Op dit punt verschillen provincie en LTO Noord van mening. Huidige situatie In het Omgevingsplan Flevoland 2006 is aangegeven dat de intensieve veehouderij zich kan ontwikkelen binnen de grenzen van het bouwperceel van het geldende bestemmingsplan. Als op een bestaand bouwperceel alles wordt gesloopt, kan het bouwperceel vervolgens geheel worden inricht voor intensieve veehouderij. Het gemiddelde bedrijf in Flevoland heeft een bouwperceel van 1,5 ha dat voor circa m 2 bebouwd kan worden. De bestaande Flevolandse bedrijven hebben hun wortels doorgaans in de akkerbouw. De optie volledige sloop en nieuwbouw is voor een bestaand bedrijf niet aantrekkelijk. Maar het komt echter wel voor bijvoorbeeld een bedrijfsovername). De Provincie Flevoland heeft tot aan het Omgevingsplan 2006 beleid vastgesteld waarin nieuwvestiging van gespecialiseerde bedrijven niet werd voorgestaan. Er werden grenzen gesteld aan de omvang van een tak intensieve veehouderij en aan uitbreiding van het bouwperceel t.b.v. de intensieve veehouderij. Het landelijk gebied in Flevoland kent nu overheersend een grondgebonden gebruik, wat ook aansluit bij de oorspronkelijke opzet van de provincie. Geen onderscheid gespecialiseerd - gemengd Standpunt LTO Noord LTO Noord vindt dat de intensieve veehouderij een agrarische activiteit is die ruimtelijk niet hoeft te worden onderscheiden van andere agrarische sectoren. Gezien de ontwikkelingen binnen de sector: minder maar grotere bedrijven (trend afgelopen jaren ook in Flevoland) en het feit dat dierrechten nodig zijn om het bedrijf uit te breiden of te starten, is LTO Noord van mening dat er geen specifiek beleid opgezet dient te worden om nieuwe intensieve veehouderijen te weren. Elk agrarisch bedrijf zou de mogelijkheid moeten krijgen om door te groeien tot een bouwperceel van 2,5 ha bruto. Omdat op dit bouwperceel ook de erfsingel aan ten minste 3 zijden rondom minimaal 6 meter breed gesitueerd dient te worden, blijft er na aftrek van een zone voor de erfsingel, manoeuvreerruimte e.d. circa m 2 over voor de bedrijfsgebouwen. In Flevoland heeft ongeveer 85% van de bedrijven naast de intensieve veehouderij een andere tak, meest akkerbouw. Dit betekent dat van de 2,5 ha bruto hiervan, na aftrek van de werktuigenloodsen en opslagplaatsen, veelal niet meer dan m 2 over blijft. Hiermee kunnen de Flevolandse bedrijven naar de toekomst toe vooruit zonder dat daarmee megabedrijven intensieve veehouderij ontstaan (d.w.z. groter dan 500 nge). Wel onderscheid gespecialiseerd gemengd Standpunt Provincie De Provincie staat wel een onderscheid in gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven en gemengde bedrijven voor. De Provincie wil het grondgebonden karakter van de Flevolandse agrarische sector behouden. Grootschalige intensieve veehouderijen passen hier niet in. Nieuwvestiging in het landelijk gebied van deze gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven wil men kunnen tegengaan. Gespecialiseerde bedrijven kunnen ontstaan door nieuwvestiging (bij bedrijfsovername) of door omschakeling van een gemengd bedrijf naar een gespecialiseerd intensief veehouderijbedrijf. Om dergelijke doorontwikkeling te voorkomen, zal er een grens aan de tak intensieve veehouderij moeten worden gesteld. De Provincie stelt daarom voor om nieuwvestiging van intensieve veehouderij uitsluitend toe te staan als het gaat om een tak intensieve veehouderij op een gemengd bedrijf. 11

12 B2 Wel of niet agrarische bouwpercelen toestaan van meer dan 2,5 ha? Zowel de Provincie als LTO Noord willen de ontwikkeling van bouwpercelen van gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven begrenzen op 2,5 ha. De discussie over de locatie waar bedrijven met grotere bouwpercelen terecht zouden kunnen, is nu niet uitgekristalliseerd en ligt ook buiten de opdracht. Het faciliteren van bedrijven met een bouwperceel groter dan 2,5 ha op bepaalde plekken, raakt aan de discussie over agrarische kerngebieden en agrarische projectlocaties. Het is de vraag of in Flevoland dergelijke bedrijven zich gaan ontwikkelen en die vraag zich in de praktijk zal gaan voordoen. De vraag waar die hele grote bedrijven terecht zouden kunnen, behoeft nu niet te worden beantwoord. Voor de volledigheid worden hier wel de verschillende standpunten gegeven. Huidige situatie Het bestaande beleid (Omgevingsplan Flevoland en Beleidsregel kleinschalige ontwikkelingen in het landelijk gebied) laat in principe de ontwikkeling van agrarische bouwpercelen tot 2,5 ha toe binnen bestemmingsplannen. Als een bouwperceel groter dan 2,5 ha wordt, wil de provincie meekijken. Echter, bij bouwperceelsvergroting vanwege intensieve veehouderij wil de provincie altijd meekijken, ook als het bouwperceel na vergroting kleiner is dan 2,5 ha. Alternatieve locaties elders in het landelijke gebied Standpunt LTO Noord LTO Noord is van mening dat gespecialiseerde intensieve veehouderij bedrijven groter dan 2,5 ha niet overal gewenst zijn. Grotere bedrijven horen in speciaal daarvoor aangewezen gebieden ontwikkeld te worden. Daarbij is LTO Noord er geen voorstander van om dit op bedrijventerreinen in het stedelijk gebied te doen, omdat dit, gezien de omgeving waar concentraties van mensen werken, gemakkelijk maatschappelijke weerstand kan opwekken. Voor gemengde bedrijven moet eenzelfde afweging gemaakt worden als het geval is bij andere agrarische sectoren. Het zou niet zo moeten zijn dat voor de akkerbouwtak wél meer dan 2,5 ha aangevraagd kan worden maar voor de intensieve veehouderijtak niet. LTO Noord vindt wel dat voorkomen moet worden dat een perceel groter dan 2,5 ha van een gemengd bedrijf alsnog volledig omgezet kan worden naar een intensieve veehouderij. Om dit te bereiken stelt LTO Noord voor om de intensieve veehouderijtak te maximeren op m 2 (eventueel via % van het bouwperceel te benoemen). Niet-grondgebonden bedrijven zijn niet strikt aan het landelijk gebied verbonden en zijn vormen van verstedelijking Standpunt provincie De Provincie staat terughoudend tegenover de ontwikkeling van bouwpercelen voor gespecialiseerde of gemengde intensieve veehouderijbedrijven in het landelijk gebied van meer dan 2,5 ha. Zij stelt voor om zulke bouwpercelen niet toe te laten. Het voordeel hiervan is dat er (t.z.t.) een stimulans van uitgaat om bij bedrijfsovername de bestaande agrarische bebouwing te blijven benutten voor agrarisch gebruik. Grote grondgebonden bedrijven hebben doorgaans de behoefte om hun bedrijfsbebouwing te concentreren op één heel groot bouwperceel. Bij groei worden bestaande bedrijven overgenomen. Daarbij worden de gronden overgenomen en wordt het agrarisch bouwperceel vaak afgestoten. Dat bouwperceel komt dan vrij voor andere functies, waaronder niet-agrarische functies. Mogelijk dat door het stellen van een maximum maat van 2,5 ha zulke ondernemers worden gestimuleerd om de bedrijfsbebouwing niet op één hele grote locatie te concentreren, maar meer te spreiden en dichtbij de te bewerken gronden te houden. Als bedrijven toch een groter bouwperceel dan 2,5 ha willen, wordt aanvullend voorgesteld om dergelijke bedrijven zich te laten vestigen op een (agrarisch) bedrijventerrein in of aansluitend aan het stedelijk gebied (incl. glastuinbouw). Hiervoor is in elke gemeente bestemmingsplantechnisch ruimte. Op dit moment zijn de bedrijventerreinen bij de kleine kernen aan te merken als agrarische bedrijventerreinen. Verder heeft Zeewolde een bedrijventerrein dat zich (meer) richt op agrarisch gelieerde bedrijvigheid. 12

13 B3 Wel/niet sturen op omvang intensieve veehouderij binnen een bouwperceel tot 2,5 ha? Op dit punt verschillen provincie en LTO Noord van mening. Huidige situatie Staat reeds bij B2 omschreven. Niet sturen binnen een bouwperceel tot 2,5 ha Standpunt LTO Noord Om het Flevolandse (gemengde) bedrijf van 300 nge of 2,5 ha bouwperceel de ruimte te bieden en omdat er ruimtelijk geen onderscheid is tussen een loods voor opslag van producten of een stal voor intensieve veehouderij, wil LTO Noord niet nader sturen op de omvang van intensieve veehouderij binnen een bouwperceel van 2,5 ha. In de praktijk zal blijken dat vanwege de beleidsregel voor kleinschalige ontwikkelingen in het landelijke gebied niet mogelijk is om een bouwperceel van 2,5 ha geheel vol te bouwen. Bovendien heeft een intensief veehouderijbedrijf niet automatisch recht op een bouwperceel van 2,5 ha, maar zal middels een goedgekeurd bedrijfseconomisch plan moeten worden aangeven waarom er extra ruimte nodig is. Daarnaast varieert het bebouwde oppervlakte voor de akkerbouwtak sterk. Omdat het om een bestaand bouwperceel gaat, is deze vaak niet meer optimaal in te richten. Ook zijn er steeds vaker bedrijven die vrijwillig op diervriendelijker systemen willen overschakelen, waar meer ruimte voor nodig is zonder dat dit wettelijk verplicht is. Voor het huidige gemiddelde leghennenbedrijf in Flevoland ( dieren) met een diervriendelijke huisvesting is momenteel al m 2 nodig. Al deze argumenten maken dat LTO Noord geen voorstander is van ruimtelijke beperkingen binnen een bouwperceel van 2,5 ha. Uit de inventarisatie onder de LTO Noord leden blijkt dat er vaak plannen zijn om een stal bij te bouwen. Het noemen van een maximaal aantal m 2 gaat dit tegen en zet de bedrijven wat betreft de intensieve veehouderij in feite op slot. Dit terwijl het gaat om gezinsbedrijven die de mogelijkheid benutten om in de intensieve veehouderij uit te breiden, waar de mogelijkheden om uit te breiden in oppervlakte akkerbouw(grond) veelal ontbreken. In Flevoland komen vooral pluimveebedrijven voor naast de akkerbouw. Dit is wat betreft arbeid goed te combineren. Daarnaast is de onderlinge afstand tussen veebedrijven in Flevoland groot wat gunstig is voor het voorkomen van dierziekten. De mest wordt op het eigen bedrijf aangewend, waarmee een zekere grondgebondenheid bestaat. Het milieubeleid zorgt voor voldoende afstanden tussen intensieve veehouderijen en andere functies (natuur en recreatie) in het landelijk gebied. Wel sturen binnen een bouwperceel tot 2,5 ha Standpunt provincie De Provincie is van mening dat de ontwikkeling van de intensieve veehouderij binnen een bouwperceel wel gestuurd moet worden. De argumenten daarvoor zijn: De provincie heeft in het verleden een terughoudend beleid gevoerd ten aanzien van de ontwikkeling van de intensieve veehouderij. Het landelijk gebied kent nu overheersend een grondgebonden gebruik. Ontwikkeling van nieuwe grootschalige intensieve veehouderijen past daar niet binnen. De provincie wil enerzijds ondernemers de ruimte bieden om de inkomensbasis te verbreden, maar anderzijds voorkomen dat de intensieve veehouderij in Flevoland onevenredig groot wordt. Daarom is zij geen voorstander van de ontwikkeling van gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven in het landelijk gebied. Nieuwvestiging van intensieve veehouderij wil de provincie dan ook uitsluitend toestaan als het gaat om een extra tak bij bestaande grondgebonden bedrijven. Als de provincie via het ruimtelijke beleid nieuwe gespecialiseerde bedrijven wil tegengaan, dan moet voorkomen worden dat (buiten de be- en verwerking van biomassa) alle bebouwing van een bedrijf kan worden gebruikt voor intensieve veehouderij. Dat houdt in dat binnen het bouwperceel wordt gestuurd. Verder wordt het landelijk gebied van Flevoland in toenemende mate multifunctioneel gebruikt. Intensieve veehouderij kan op gespannen voet staan met de ontwikkeling van andere functies zoals natuur en recreatie. Om het landelijk gebied multifunctioneel te kunnen blijven gebruiken, is sturing op de omvang van intensieve veehouderij binnen het bouwperceel gewenst. De provincie hecht dan ook aan het behoud van een goed woon- en leefklimaat. 13

14 Bouwplannen worden getoetst aan het bestemmingsplan. Een ruimtelijke maat in vierkante meters is naar mening van de provincie (en geconsulteerde gemeenten) het meest effectief en efficiënt. De gemeenten sturen de ontwikkeling van de intensieve veehouderij binnen bouwpercelen. Op grond van de recent geactualiseerde bestemmingsplannen landelijk gebied wordt de intensieve veehouderij als tak bij een grondgebonden agrarisch bedrijf toegestaan tot maximaal m2 (gemeente Dronten). De gemeente Lelystad heeft een bestemmingsplan in voorbereiding dat uitgaat van een ruimtelijke begrenzing van m2. De provincie verbindt daarom een ruimtelijke grens aan de ontwikkelingsmogelijkheden van een tak intensieve veehouderij binnen een bouwperceel. 14

15 Op grond van bovenstaande argumenten heeft de provincie de mogelijkheden voor een passende ruimtelijke begrenzing (maat) verkend. Hieruit komen de volgende opties naar voren: Optie 1: Op basis van het aantal volwaardige arbeidskrachten (onderzoek uit 1999): m 2 bruto, op grond van 0,75 vak (volwaardige arbeidskracht) Optie 2: Op basis van een combinatie van recente onderzoeken (voorstel provincie maart 2008): m 2 netto, op grond van 0,75 vak. Deze netto-oppervlakte is zonder gangen en andere werkruimten. Om te komen tot een bruto-oppervlakte moet nog een opslagpercentage worden gehanteerd die per diersoort verschilt. Dat opslagpercentage varieert van + 10% tot + 40%. Dat houdt in dat doorgaans toegkomen kan worden met tot m2 bruto. Optie 3: Op basis van een omvang van een tak intensieve veehouderij van ca. 100 nge (RLG 2006): m 2 tot m 2 bruto Hierbij wordt voor biologisch gehouden dieren een uitzonderingspositie gehanteerd (zie A1 Nieuwe Flevolandse definities). 100 nge komt bij benadering overeen met de omvang van het gemiddelde agrarische bedrijf in Nederland (zie 6. Economische omvang). Optie 4: Uitgaande van de praktijk van het vigerende beleid (zie 5. Huidige ruimtelijke beleid): m 2 bruto Dit getal is gebaseerd op een gemiddeld Flevolands bouwperceel van 1,5 ha, waarvan via sloop en nieuwbouw maximaal 60% benut kan worden voor intensieve veehouderij. De opties zijn in de Bijlage Opties uitgewerkt. Optie 1 is gebaseerd op verouderde gegevens en heeft daarom niet de voorkeur. De keuze gaat daarmee tussen de opties 2, 3 en 4. 15

16 Bijlage Opties Optie 1 Een ruimtelijke begrenzing van de intensieve veehouderij binnen een bouwperceel op basis van het aantal volwaardige arbeidskrachten De Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening heeft in 1999 het Informatie- en Kenniscentrum Landbouw (onderdeel van het Ministerie van LNV) gevraagd aan te geven welke bebouwingsoppervlakten nodig zijn voor een tak intensieve veehouderij op een gemengd bedrijf. Uit het onderzoek van het IKC-Landbouw kwam naar voren dat voor vrijwel alle diersoorten een bruto oppervlakte van m 2 op grond van 0,75 vak volstond (zie tabel 5). Dit onderzoek is echter inmiddels al 10 jaar oud. De meeste gemengde bedrijven met een tak intensieve veehouderij overschrijden deze ruimtelijke maat reeds. Het bestemmingsplan Dronten maakt al een ruimere omvang mogelijk ( m 2 ) en het ontwerp-bestemmingsplan Lelystad (4.500 m 2 ). Tabel Onderzoeksresultaten IKC-Landbouw (1999) Diercategorie Aantal dieren/vak Aantal dieren/ 0,75 vak Aantal dieren/ 0,5 vak Netto oppervlakte in m 2 (voor 0,75 en 0,5 vak) Bruto oppervlakte in m 2 (voor 0,75 en 0,5 vak) Varkens Vleesvarkens / /1.500 Zeugen / /495 Pluimvee Leghennen / /1.630 (grond) Opfok legh / /1.850 (grond) Leghennen / /1.080 (voliere) Opfok legh / /760 (voliere) Leghennen (batterij) / / Opfok legh. (batterij) / /890 Ouderdieren leghennen Als leghennen grondhuisvesting Vleeskuikens / /1.470 Ouderdieren vleeskuikens Als leghennen grondhuisvesting 16

17 Optie 2 Een ruimtelijke begrenzing op basis van een combinatie van onderzoeken Alterra (WUR) heeft in 2008 onderzoek verricht naar de dierenaantallen die op grond van de huidige oppervlaktenormen (leefoppervlakten) gehouden kunnen worden. - Vleesvarkens: 0,76/m 2 - Zeugen: 0,44/m 2 - Leghennen: 6/m 2 - Vleeskuikens: 18-24/m 2 Uit onderzoek van het IKC-Landbouw (1999) bleek een maat van m 2 voor vrijwel alle diersoorten ruimschoots voldoende voor de ontwikkeling van een tak intensieve veehouderij op een gemengd bedrijf. Afhankelijk van de bedrijfsopzet en de mechanisatie kan 0,75 volwaardige arbeidskracht de volgende aantallen dieren verzorgen: - Vleesvarkens: Zeugen: Leghennen: Vleeskuikens: Ter vergelijking in een megabedrijf wordt uitgegaan van de volgende dierenaantallen: - Vleesvarkens: Zeugen: Leghennen: Vleeskuikens: Door de dierenaantallen die verzorgd kunnen worden door 0,75 vak te delen door de leefoppervlakten kan het aantal benodigde m 2 s worden berekend voor verschillende diersoorten: Vleesvarkens m 2 Zeugen m 2 Leghennen m 2 Vleeskuikens (60.000/24) (70.000/24) m 2 Hieruit komt naar voren dat een oppervlakte van m 2 (netto) over het algemeen voldoet voor de ontwikkeling van een tak intensieve veehouderij op een gemengd bedrijf in het landelijk gebied. Noot: Gelet op de cijfers kan worden overwogen om voor pluimvee een hogere bovengrens toe te staan. Bij het opstellen van de notitie bleek dat de ruimtebehoefte bij de bedrijven met leghennen groter was dan bij de andere intensieve veehouderijbedrijven (de bedrijven met leghennen zijn in Flevoland relatief groot) (gem dieren) in verhouding tot de vleeskuikens (gem dieren). Overwogen kan worden voor een specifieke tak die duidelijk meer ruimte nodig heeft dan de anderen, een aparte maat te hanteren. Dit moet dan op individuele basis worden bekeken. 17

18 Optie 3 Een ruimtelijke begrenzing op basis van een economische omvang van 100 nge Uit onderzoek werd een megabedrijf op groter dan 500 nge gesteld. Daarbij is opgemerkt dat een 500 nge-bedrijf circa 5 tot 6 maal zo groot is als een gezinsbedrijf. In deze notitie wordt de economische omvang van een Flevolands bedrijf gelegd op 300 nge (zie A1. Nieuwe Flevolandse definities). Er is een schatting gemaakt van de benodigde bedrijfsoppervlakken voor verschillende vormen van een tak intensieve veehouderij met een omvang van 100 nge (laatste kolom van onderstaande tabel). Tabel Bruto m 2 per 100 nge intensieve veehouderij Diersoort Stalsoort m 2 per dier (minimaal) ngenorm per dier Correctie ivm huisvesting Bruto m 2 per 100 nge (minimaal) Vleesvarkens Regulier (1) 1,00 0,04 40% Biologisch = gangbaar , Leghennen Grondhuisvesting 0,06 0,00 15% Aangepaste kooi 0,06 0,00 15% > Alternatieve huisvesting 0,11 0,00 15% > Biologisch 0,17 0,00 15% Vleeskuikens Ouderdieren 0,13 0,00 > maximum(2) 0,04 0, Biologisch 0,10 0, Vleeskalveren groepshuisvesting 1,69 0,13 10% Biologisch 4,00 0, Uitgaande van 100 nge komt naar voren dat er bruto tot m 2 nodig is. Uitgaande dat voor biologisch gehouden dieren een uitzonderingspositie wordt gehanteerd, gaat het om bruto tot m 2. 18

19 Optie 4 Een ruimtelijke begrenzing op basis van huidig beleid In het Omgevingsplan Flevoland 2006 is aangegeven dat de intensieve veehouderij zich kan ontwikkelen binnen de grenzen van het bouwperceel van het geldende bestemmingsplan. Als iemand op een bestaand bouwperceel alles sloopt, kan diegene het bouwperceel geheel inrichten voor intensieve veehouderij. Het gemiddelde bedrijf in Flevoland heeft een bouwperceel van 1,5 ha dat voor circa m 2 bebouwd kan worden. De meeste volledig gespecialiseerde intensieve veehouderijbedrijven zijn nu niet groter dan het gemiddelde agrarische bouwperceel in Flevoland (1,5 ha). Er is één uitzondering in de gemeente Zeewolde. Overigens kunnen alle bouwpercelen in Zeewolde doorgroeien tot 2,5 ha. Gelet op het gemiddelde bedrijf gaat het om m 2 bruto. 19

20 Bijlage Aantal intensieve veehouderijbedrijven De economische omvang van de intensieve veehouderij in Flevoland (uitgedrukt in nge s) was in 2003 ongeveer 1 % van de economische omvang van de totale primaire agrarische productie in Flevoland (Lanbouw Economisch Instituut, 2003). De bijdrage van de intensieve veehouderij aan het BRP in Flevoland is dan ook bescheiden en zal naar schatting minder dan 0,1 % zijn. De Flevolandse primaire landbouw telde in 2003 circa arbeidsplaatsen. Naar schatting werden daarvan 80 tot 100 arbeidsplaatsen gerealiseerd in de intensieve veehouderij. Uit het rapport Regionale landbouwcijfers in beeld, regio West, periode van het Ministerie van LNV (april 2009) is een overzicht samengesteld van de 3 belangrijkste takken intensieve veehouderij in Flevoland. Flevoland telde in 2007 in totaal 2039 agrarische bedrijven. Hiervan zijn 25 gespecialiseerde hokdierbedrijven. Daarnaast zijn er 137 bedrijven met gewas/veeteeltcombinaties, waarvan een deel melkveebedrijven zijn en een aantal vleeskalverhouderijen die bij de graasdieren worden meegeteld. Varkenshouderij Er zijn in 2007 in totaal 44 bedrijven waar varkens worden gehouden. De varkenshouderij is samengesteld uit bedrijven die uitsluitende vleesvarkens houden (31). Zij voeren de biggen aan van fokbedrijven en leveren de varkens aan de slacht af. Een deel van de bedrijven heeft alleen fokzeugen (3) en levert biggen aan de vleesvarkenbedrijven. Een ander deel heeft zowel fokzeugen als vleesvarkens (10) en levert aan de slachterij. Op deze bedrijven worden in totaal varkens gehouden, waarvan biggen, vleesvarkens en fokvarkens. Dit is minder dan 1 % van het totaal aantal varkens binnen Nederland waar in totaal varkens worden gehouden. Het aantal bedrijven met varkens in Flevoland is de laatste 10 jaar met 39 % afgenomen terwijl het aantal dieren met 31 % is toegenomen. De verwachting is dat het aantal bedrijven de komende jaren zal blijven dalen en de schaalvergroting doorgaat. Pluimveehouderij De pluimveehouderij is binnen de intensieve veehouderij in Flevoland het sterkst vertegenwoordigd. Dit heeft te maken met de gunstige omstandigheden zijnde de lage concentratie van bedrijven die gunstig is voor dierziekten. Daarnaast is pluimveehouderij goed te combineren met de akkerbouw. In 2007 waren in Flevoland in totaal 64 bedrijven met pluimvee. De pluimveehouderij is op te delen in de leghennen (28 bedrijven), ouderdieren (13 bedrijven) voor zowel de leghennen- als vleeskuikenhouderij, en de vleeskuikens (23 bedrijven). Deze bedrijven houden samen zo n dieren, waarvan vleeskuikens, ouderdieren en leghennen. Dit is ongeveer 2 % van het totaal aantal kippen dat in Nederland wordt gehouden. Het aantal bedrijven met kippen is ten opzichte van 1997 toegenomen, echter de laatste 5 jaar is er weer een daling te constateren. Het aantal dieren is toegenomen met 150%, wat met name ook zal komen van de schaalvergroting bij de leghennen. Ook bij de ouderdieren, waarbij bedrijven met vaste afnemers werken is het noodzakelijk om mee te gaan in de schaalvergroting om in de markt te blijven. Vleeskalverhouderij In Flevoland zijn 14 bedrijven met meer dan 50 vleeskalveren, waarvan niet bekend is of ze gemengd of gespecialiseerd zijn. Ten opzichte van Nederland waar 1896 bedrijven voorkomen, betekent dit dat minder dan 1% voorkomt in Flevoland. In de vleeskalverhouderij is schaalvergroting gaande wat blijkt uit de relatief sterke afname van het aantal bedrijven tot 300 vleeskalveren. In Flevoland is het aantal vanaf 1997 afgenomen en is geen toename geweest van het aantal bedrijven met meer dan 300 vleeskalveren. 20

21 Bijlage Pelsdierhouderij Aan de Commissie Ruimte is op 20 november 2008 toegezegd dat onderzocht zou worden of de ontwikkeling van nieuwe pelsdierhouderijen in Flevoland kan worden uitgesloten. Hierop wordt in paragraaf 2 ingegaan. Op 30 juni 2009 heeft de Tweede Kamer ingestemd met het voorstel om de pelsdierfokkerij per 2018 te verbieden: Het wetsvoorstel houdende een verbod op de pelsdierhouderij is aangenomen door de Tweede Kamer: Handelingen II 2008/09, , nr De motie Van der Vlies om het wetsvoorstel aan te houden om eerst te onderzoeken of de overgangstermijn van tien jaar reëel is, is afgewezen. Aanleiding voor deze motie was het externe juridische advies dat de Tweede Kamer eerder heeft ingewonnen bij De Brauw Blackstone (DBB) ten aanzien van de vraag of de in het wetsvoorstel opgenomen overgangstermijn van tien jaar te kort is en leidt tot een verplichting tot nadeelcompensatie (Kamerstukken II 2008/09, , nr. 17). Kort gezegd werd dat niet uitgesloten, en werd de Tweede Kamer onder andere in overweging gegeven om te onderzoeken of een subgroep onevenredige schade lijdt als gevolg van het wetsvoorstel (zie voor een uitvoeriger weergave van het advies: Agr.r. 2009, p. 267 (wetgeving en literatuur). Aan die overweging wordt door de Tweede Kamer geen gevolg gegeven. Dat de invoering van het wetsvoorstel in een (onbekend) aantal gevallen kan leiden tot een verplichting tot nadeelcompensatie is voor de Tweede Kamer blijkbaar geen reden om het wetsvoorstel niet aan te nemen. De Eerste Kamer moet nog oordelen over het wetsvoorstel van SP en PvdA. Gelet op de huidige stand van zaken lijkt de pelsdierfokkerij per 2018 verboden te zijn. Dit houdt in dat de provincie vooralsnog geen ruimte voor eigen beleid heeft. Alleen als de EK anders beslist dan nu verwacht, dan doet de vraag over mogelijke sturing door de provincie op pelsdierhouderij als bijzondere tak binnen de intensieve veehouderij zich weer voor. 21