Raadsinformatiebrief

Transcriptie

1 Raadsinformatiebrief Van: N. Lemlijn Aan: de leden van de Gemeenteraad Onderwerp: Boeren met buren NR 010 Steller: E. Paree Datum: 1 maart 2013 Nr.: RIB-NL-1305 Het compendium voor de leefomgeving i heeft een inventarisatie gemaakt van het aantal mega bedrijven in de landbouw tussen De inventarisatie treft u als bijlage aan. Uit het rapport blijkt dat het aantal megabedrijven sinds 1999 ruimschoots verdubbeld is. In 2011 telde Nederland 1941 megabedrijven, waarvan bijna 1400 in de tuinbouwsector. Tuinbouw en blijvende teelten hebben de grootste schaal. Er zijn nauwelijks megabedrijven in de akkerbouw en bij graasdierbedrijven. Er is wel een flinke groei van megabedrijven in de intensieve veehouderij en een afname bij de gemengde bedrijven. Bij de hokdierbedrijven (varkens- en pluimveehouderij of intensieve veehouderij) is de toename als volgt: 1999: 78 bedrijven : 95 bedrijven : 160 bedrijven. In 2011 vindt 17% van de productie plaats op megabedrijven. Daaruit mag niet de conclusie getrokken worden dat stallen steeds groter worden. Het is denkbaar dat de ontwikkeling van bedrijfsactiviteiten heeft plaatsgevonden op meer locaties. De afname van het aantal gemengde bedrijven met meer dan 500 nge ii is een bevestiging van de trend naar meer gespecialiseerde bedrijven. Een exact aantal is uit de afbeeldingen niet af te leiden maar Deurne telt tussen de 1-5 megabedrijven in de intensieve veehouderij. ii Het Compendium voor de Leefomgeving is een website met feiten en cijfers over milieu, natuur en ruimte in Nederland. Het is een uitgave het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en Wageningen Universiteit en Researchcentrum (Wageningen UR). ii Megabedrijven zijn gedefinieerd als landbouwbedrijven met een economische omvang van meer dan 500 Nederlandse grootte-eenheden (nge). Deze grens is min of meer arbitrair. Het betreft landbouwbedrijven die duidelijk groter zijn dan een gezinsbedrijf. Een omvang van 500 nge levert onder normale omstandigheden voldoende werk en inkomen op voor zes tot tien volwaardige arbeidskrachten.

2 Megabedrijven in de landbouw, Conclusie Het aantal megabedrijven in de landbouw in Nederland is sinds 1999 ruimschoots verdubbeld. In 2011 telde Nederland 1941 megabedrijven (> 500 Nederlandse grootte-eenheid), waarvan bijna 1400 in de tuinbouwsector. Hoofdfiguur Figuur 1. Megabedrijven Toelichting Aantal megabedrijven neemt gestaag toe In de afgelopen twaalf jaar is het totaal aantal megabedrijven in Nederland met 986 bedrijven toegenomen van 955 naar 1941: ruimschoots een verdubbeling in deze periode. Gemiddeld komen er per jaar ruim 80 megabedrijven bij. Ook in de periode van 2009 tot 2011 kennen alle gespecialiseerde bedrijfstypen nog steeds een groei van het aantal megabedrijven. Vooral de toename bij de hokdierbedrijven (65 bedrijven) in deze periode valt op: deze is veel sterker dan in de tien jaar die daaraan voorafging. In de tuinbouw zijn er sinds bedrijven bijgekomen. In dezelfde periode is de toename in de akkerbouw (7 bedrijven), de blijvende teelt (29) en de graasdierhouderij (11) beperkt gebleven. Het aantal gemengde megabedrijven neemt af. Totaal aantal agrarische bedrijven daalt nog steeds Omdat het totaal aantal agrarische bedrijven nog altijd daalt, neemt het relatieve aandeel van de megabedrijven des te meer toe. Bedrijven groter dan 500 Pagina 1 van 11

3 Nederlandse grootte-eenheid (nge) worden gezien als megabedrijven. De nge-berekening is vanaf Landbouwtelling 2010 vervangen door een standaard opbrengstberekening. Voor de vergelijkbaarheid met voorgaande jaren zijn de inmiddels verouderde nge-factoren nog eenmaal toegepast op de Landbouwtelling Tuinbouw en blijvende teelten hebben de grootste schaal In Nederland kan 2,5% van de landbouwbedrijven als megabedrijf worden getypeerd; het voorkomen ervan is in sterke mate sectorgebonden. In 2011 waren er in de tuinbouw bijna 1400 megabedrijven. In de blijvende teelten zijn dit 220 bedrijven, terwijl het in de akkerbouw en de rundveehouderij slechts om een tiental bedrijven gaat. Bij tuinbouw en blijvende teelten zijn in de afgelopen jaren grote schaalsprongen gemaakt. Van de totale tuinbouwproductie vindt inmiddels bijna 70% plaats op megabedrijven; bij de blijvende teelten is dat nu 40%. Daarbij valt ook op dat de gemiddelde omvang van de bedrijven boven de 500 nge in de tuinbouw en blijvende teelten met respectievelijk 1406 en 1126 nge een stuk groter is dan bij de andere bedrijfstypen. Hierbij is de gemiddelde omvang tussen de 700 en 825 nge. Flinke groei megabedrijven in intensieve veehouderij, afname bij gemengde bedrijven Bij de hokdierbedrijven (varkens- en pluimveehouderij, ook wel intensieve veehouderij genoemd) is de toename tot 2009 beperkt gebleven: van 78 in 1999 naar 95 bedrijven in 2009.In de periode zijn er echter 65 bedrijven van meer dan 500 nge bijgekomen. In 2011 vindt in deze sector 17% van de productie plaats op megabedrijven. Daaruit mag niet de conclusie getrokken worden dat stallen steeds groter worden. Het is goed denkbaar dat bij deze bedrijven de ontwikkeling van bedrijfsactiviteiten heeft plaatsgevonden op meer locaties. De afname van het aantal gemengde bedrijven met meer dan 500 nge is een bevestiging van de trend naar steeds meer gespecialiseerde bedrijven. Nauwelijks megabedrijven in akkerbouw en bij graasdierbedrijven Bij de akkerbouw en graasdierbedrijven blijft het aantal megabedrijven beperkt tot minder dan 1% procent. Hoewel het aantal megabedrijven iets is toegenomen, is de productieomvang op de megabedrijven min of meer gelijk gebleven. In de akkerbouw gaat het om 4,5% van de productie, bij de graasdierenbedrijven is dat bijna 2%. Akkerbouwbedrijven De grote akkerbouwbedrijven bevinden zich vooral in de echte akkerbouwgebieden zoals de provincies Zeeland, Groningen, Flevopolders en oostelijk Drenthe. Tuinbouwbedrijven Het kaartje met de verspreiding van alle bedrijven wordt gedomineerd door de tuinbouwgebieden. Deze bevinden zich traditioneel in het Westland, bij Aalsmeer, in de kop van Noord-Holland en rond Venlo. Maar er zijn ook nieuwe gebieden zoals Emmen, Noordoostpolder, Oost-Brabant en de Betuwe. Blijvende teeltbedrijven Megabedrijven voor blijvende teelten bevinden zich vooral in de provincie Noord-Brabant en Noord-Limburg; dit zijn fruitkwekerijen of boomteeltbedrijven. Ook in andere provincies komen ze voor zoals in het gebied rond Boskoop in Zuid-Holland. Pagina 2 van 11

4 Graasdierbedrijven Megagraasdierbedrijven liggen vooral in het noorden van het land; verder ligt er verspreid over de andere provincies hier en daar een enkel megabedrijf, behalve in Zeeland en Zuid-Holland. Hokdierbedrijven Megabedrijven met intensieve veehouderij liggen vooral in oostelijk Noord-Brabant, Noord-Limburg en de Gelderse vallei. De toename van megabedrijven heeft ook in deze provincies plaatsgevonden, waarbij de meeste gemeenten met een toename in Noord-Brabant liggen. Gemengde bedrijven Gemengde megabedrijven bestaan uit een combinatie van twee of meer agrarische bedrijfstakken; het kan daarbij gaan om gewascombinaties, veeteeltcombinaties of veeteelt-gewas combinaties (de grootste groep). Ze komen vooral voor in Oost-Brabant en Noord-Limburg. Overige figuren Figuur 2. Megabedrijven landbouw 2011 Pagina 3 van 11

5 Figuur 3. Megabedrijven akkerbouw 2011 Pagina 4 van 11

6 Figuur 4. Megabedrijven tuinbouw 2011 Pagina 5 van 11

7 Figuur 5. Megabedrijven blijvende teelt 2011 Pagina 6 van 11

8 Figuur 6. Megabedrijven graasdieren 2011 Pagina 7 van 11

9 Figuur 7. Megabedrijven hokdieren 2011 Pagina 8 van 11

10 Figuur 8. Megabedrijven gemengd 2011 Referenties Gies, Edo, Jaap van Os, Tia Hermans & Rik Olde Loohuis (2007). Megastallen in beeld. Wageningen, Alterra-rapport Raad voor het Landelijk Gebied (2006). Buitenbeentjes en Boegbeelden. Advies over megabedrijven in de Nederlandse land- en tuinbouw. RLG advies 06/01, Utrecht. Bedrijfsgrootte en economische omvang landbouwbedrijven ( ) Zeijts H. van,m. van Eerdt, J.M.J. Farjon (2008) Milieukundige en landschappelijke aspecten van megabedrijven in de intensieve veehouderij Technische toelichting Naam van het gegeven Megabedrijven in de landbouw, Omschrijving Verspreiding en ontwikkeling van megabedrijven in de landbouw Verantwoordelijk instituut Pagina 9 van 11

11 Jaap van Os en Han Naeff - Alterra Wageningen UR Berekeningswijze Megabedrijven zijn gedefinieerd als landbouwbedrijven met een economische omvang van meer dan 500 Nederlandse grootte-eenheden (nge). Deze grens is min of meer arbitrair. Het betreft landbouwbedrijven die duidelijk groter zijn dan een gezinsbedrijf. Een omvang van 500 nge levert onder normale omstandigheden voldoende werk en inkomen op voor zes tot tien volwaardige arbeidskrachten. De economische omvang wordt uitgerekend op basis van productievariabelen uit de landbouwtelling, die aangeven in welke omvang verschillende gewassen en diercategorieën aanwezig zijn. Deze worden vermenigvuldigd met nge-factoren per gewaseenheid of per dier. Het is mogelijk dat een bedrijf over meerdere vestigingen beschikt. Basistabel Het aantal megabedrijven per hoofdbedrijfstype per gemeente. Het hoofdbedrijfstype wordt eveneens bepaald op basis van de nge's. Zo wordt een bedrijf getypeerd als akkerbouwbedrijf als minimaal 2/3 van de nge van het bedrijf door de akkerbouwgewassen wordt geleverd. Geografisch verdeling Gemeentelijke indeling in 2011 (van Bridgis). Andere variabelen Dezelfde berekening is ook gemaakt voor 1999 en 2009 zodat de ontwikkeling van de laatste twaalf jaar in beeld is gekomen. Verschijningsfrequentie De landbouwtelling wordt jaarlijks herhaald; op basis daarvan kan de ontwikkeling van het aantal megabedrijven ook jaarlijks bepaald worden. Vanaf 2010 wordt de nge-berekening niet meer geactualiseerd. Dit betekent dat deze indicator vanaf 2012 niet meer op de huidige manier kan worden geactualiseerd (zie ook onder Opmerking). Achtergrondliteratuur Gies, Edo, Jaap van Os, Tia Hermans en Rik Olde Loohuis (2007) Megastallen in beeld. Wageningen, Alterra-rapport Raad voor het Landelijk Gebied (2006) Buitenbeentjes en Boegbeelden. Een advies over megabedrijven in de Nederlandse land- en tuinbouw. RLG advies 06/01, Utrecht. Opmerking De Nederlandse grootte-eenheden (nge)-factoren per diergroep en per gewastype worden vanaf de Landbouwtelling 2010 niet meer geactualiseerd. De huidige factoren zijn gebaseerd op de economische situatie van voor Ze geven een beeld van toegevoegde waarde die per diergroep of gewastype onder normale omstandigheden in de jaren haalbaar was. Vanaf 2010 werkt LEI Wageningen UR, in aansluiting op Europese statistieken niet meer met nge, maar met standaardopbrengsten (SO). Dit betekent dat vanaf 2010 er geen standaardberekening is van de toegevoegde waarde, maar van de opbrengst van een bedrijf. Doordat de verhouding tussen opbrengst en toegevoegde waarde in Pagina 10 van 11

12 verschillende sectoren sterk verschillend is, kan de 500 nge-grens niet zonder meer omgerekend worden naar een SO-grens. Voor deze versie van de indicator is nog eenmaal de nge-berekening toegepast op de landbouwtelling Betrouwbaarheidscodering A. Integrale enquête Referentie van deze pagina CBS, PBL, Wageningen UR (2013). Megabedrijven in de landbouw, (indicator 2074, versie 02, 30 januari 2013). CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen. Pagina 11 van 11