TOOLBOX KENNISLAB VOOR URBANISME

Transcriptie

1 TOOLBOX KENNISLAB VOOR URBANISME

2

3 COLOFON TOOLBOX Naam : Kennislab voor Urbanisme Adres : Paulus Borstraat TA Amersfoort +31 (0) kennislab@elbamedia.nl Lab-periode : 1 februari juli 2012 auteurs Celebi, Ismail Ebben, Paul Gringhuis, Jesper Groenhof, Hank Koning, Sven de Schuurman, Stefan P. Stapel, Michiel in opdracht van Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Europees Fonds Regionale Ontwikkeling vormgeving Celebi, Ismail, Kennislab voor Urbanisme, Amersfoort TOOLBOX 3

4 Inleiding Aangezien steden in de toekomst levenslustig willen blijven, zullen ze zich op andere aspecten moeten richten dan de fysieke groei. In het Kennislab voor Urbanisme zullen antwoorden gezocht worden op het gezond en vitaal houden van de steden. Het Kennislab voor Urbanisme gaat de vragen van morgen vertalen in toepasbare kennis van vandaag. Deze tekst op de website van het Kennislab legt in grote lijnen uit wat er in het Kennislab voor Urbanisme wordt gedaan. De wens van de partners van het Kennislab is om de toepasbare kennis in de vorm van tools te ontwikkelen. Na vijf maanden van onderzoek is het resultaat Peter Verbeter, een commerciële wijkmanager, welke in de legacy van het Kennislab is beschreven. Voor Peter Verbeter zijn verder nog een aantal tools ontwikkeld, waarmee de vitaliteit van wijken kan uitbreiden. Deze bevinden zich in deze toolbox. De tools zijn in deze toolbox kort en bondig beschreven, om een inzicht te geven welke oplossingen Peter Verbeter kan gebruiken om de vitaliteit van een wijk te verbeteren. De tools zijn echter ook onafhankelijk van Peter Verbeter toepasbaar. KENNISLAB VOOR URBANISME

5 Inhoudsopgave TOOLBOX Inleiding 4 TOOLS 7 Stresstest 8 Effectenarena 10 Maatschappelijke Kosten-Batenanalyse 12 Burenovereenkomst 14 Wijkvaluta 16 Ontwerpwedstrijd 18 Wijkcoöperatie 20 Collectieve Inkoop 24 ESCo 26 Commercieel Wijkcentrum 28 Crowdfunding 32 Landtransfer 36 TOOLBOX 5

6

7 TOOLS TOOLBOX 7

8 Stresstest wat is de stresstest? Een test die snel laat zien wat de kansen en bedreigingen zijn van een wijk. De stresstest is een model om aan externe actoren (zoals de gemeente of een zorgverzekeraar) te laten zien dat er grote veranderingen aan komen in een wijk, zodat daarop geanticipeerd kan worden. probleem Er is in Nederland nog geen instrument om via parameters aan te kunnen geven of de vitaliteit van een wijk in de toekomst vermindert. doel Het tijdig aangeven van teruglopende vitaliteit aan externe actoren via een eenvoudig instrument. verdienmodel De stresstest kan door een gemeente gekocht worden, zodat zij deze kunnen gebruiken in wijken waarvan zij vermoeden dat de vitaliteit achteruit gaat. SWOT sterkte Uniek in Nederland zwakte Afhankelijk van externe gegevens kansen Het vooraf kunnen aangeven van teruglopende vitaliteit bedreigingen Geen geïnteresseerden

9 stappenplan 1. Benaderen gemeente De gemeente is in dit model een belangrijke partij, omdat zij belang heeft bij het tijdig aangeven van teruglopende vitaliteit. Nog belangrijker is het feit dat de gemeente de benodigde gegevens voor de stresstest heeft. 2. In kaart brengen aantal 70+ ers De gemeente maakt een kaart van de wijk met daarop rode stippen waar huishoudens zijn met bewoners boven de 70 jaar. Er is voor deze leeftijd gekozen omdat de meeste bewoners boven die leeftijd binnen tien jaar verhuizen of overlijden. 3. In kaart brengen jarigen Er wordt wederom een kaart gemaakt, maar nu van de jarigen in de wijk. Dit geeft een beeld van de vergrijzing in de wijk en dus een te verwachten zorgbehoefte voor de komende jaren. Daarnaast is dit een groep die langzamerhand meer tijd heeft omdat ze aan het eind van hun carrière zitten en geen kinderen meer hoeven op te voeden. Deze groep is daardoor beschikbaar om zich in te zetten voor de wijk. 4. In kaart brengen nieuwkomers De derde groep die wordt geïnventariseerd, zijn de nieuwkomers van de afgelopen twee jaar. Wederom heeft dit twee doelen. Allereerst moet er worden gekeken hoe deze groep zich sociaaleconomisch verhoudt tot de huidige bewoners, om zo te zien wat voor publiek de wijk trekt. Hier spelen opleidingsniveau en inkomen een rol, waarbij bij inkomen rekening gehouden moet worden dat starters veelal een lager inkomen hebben dan mensen die al langer aan het werk zijn. De tweede reden om deze groep te inventariseren is omdat deze groep over het algemeen gemakkelijker te activeren is om zich in te zetten voor de wijk, omdat deze mensen vaak nog invloed uit willen oefenen op hun nieuwe omgeving waar ze nog jaren willen verblijven. 5. Conclusies uit bovenstaande Op basis van de verzamelde gegevens kan worden bepaald of een wijk leeg zal lopen en of de nieuwe bewoners van een lagere, hogere of zelfde sociale klasse zijn. Deze kaart met de onderliggende gegevens blijkt een uiterst duidelijk communicatiemiddel. TOOLBOX 9

10 Effectenarena wat is een effectenarena? De effectenarena is een instrument dat helpt om de relatie tussen investeringen, maatregelen en effecten in beeld te krijgen. De effectenarena helpt u daarbij. Een simpel en goedkoop instrument om samen met anderen te ontdekken welke effecten u kunt verwachten. Uit de effectenarena kan ook opgemaakt worden wie allemaal profiteert van de investering, zodoende kan de niet-investerende incasseerder duidelijk gemaakt worden dat het een gezamenlijk belang is en kan deze overgehaald worden om te investeren. probleem De ideeën om een wijk te verbeteren zijn vaak wel beschikbaar, maar zijn dat goede ideeën? En vooral: passen ze in de aanpak die we voor ogen hebben? Uw project, uw investering maakt verschil. Maar kunt u dat helder benoemen? Kunt u uitleggen hoe de maatschappij beter wordt van uw activiteiten? doel Het doel is het in beeld krijgen van de relatie tussen investeringen, maatregelen en effecten. SWOT sterkte Het is duidelijk welke partijen investeren en welke partijen incasseren. Sterke inhoudelijke kapstok voor gesprekken Het krijgen van een beeld over de verwachting van de interventie en hoe deze precies werkt voor de maatschappij, de wijk en de bewoners. Een basis om gericht te monitoren. kansen Snel kunnen in zien van effecten. zwakte Een ingevulde effectenarena is niet zonder meer geschikt om te communiceren. Voor beleids- en wijkprogramma s is het instrument niet geschikt. bedreigingen Niet investeren door incasserende

11 stappenplan 1. Interventie en resultaat De eerste stap is het beschrijven van de activiteiten die tot de interventie behoren. Wat wordt gedaan? Aan elke activiteit zijn ook een of meerdere tastbare resultaten te koppelen. Wat levert deze activiteit op? 2. Investeerder Welke partijen leveren een bijdrage om de activiteiten van de interventie mogelijk te maken? 3. Maatschappelijke effecten Als de activiteiten worden uitgevoerd en de resultaten worden geproduceerd, wat gebeurt er dan in de maatschappij? De effectenarena onderscheidt twee soorten effecten: Effecten op wijkniveau: wat is het verschil voor de wijk? Effecten op individueel niveau: wat is het verschil voor de bewoner? 4. Incasseerder Om de effecten tastbaarder te maken en ze zakelijker te bekijken, is in de effectenarena nog een laatste stap toegevoegd: de incasseerder. Als de wijk of de bewoners een verschil merken van een interventie, dan zijn er meestal ook partijen die daarvan beter worden. De incasseringen laten zich dus het best beschouwen als een concretisering van de effecten voor die betrokken partijen. TOOLBOX 11

12 Maatschappelijke Kosten-batenanalyse wat is een maatschappelijke kosten - baten analyse? Een Maatschappelijke Kosten-batenanalyse (MKBA) geeft het rendement van een investering voor de gehele maatschappij weer. De kracht van de MKBA is het inzichtelijk maken van alle maatschappelijke en financiële voor- en nadelen van een investering. probleem Bij sommige projecten is het lastig om de rendement van een project te onderbouwen ten behoeve van externe partijen. doel Het inzichtelijk maken van het rendement van een investering voor de gehele maatschappij. concurrentie Concurrentie is niet van toepassing op de MKBA, omdat dit als versterking dient voor de overige tools, door de maatschappelijke waarde ervan te bewijzen. verdienmodel De MKBA is een opdracht. De partij die iemand de opdracht geeft om een MKBA te maken betaalt hier een bedrag voor. SWOT sterkte De tool maakt kosten en baten inzichtelijk die in een normale begroting niet te zien zijn. kansen Als de analyse is gemaakt, kunnen gebruikers die voor hebben bij het project worden aangesproken om mee te betalen. zwakte De zachte kosten en baten zijn moeilijk vast te stellen of te begrijpen. bedreigingen Partijen kennen het gebruik van de MKBA onvoldoende.

13 stappenplan 1. Waarden vaststellen De MKBA is altijd afhankelijk van een ander project. Als dit project is uitgewerkt komen de kosten om de hoek kijken. Deze kosten zijn direct en makkelijk vast te stellen. De MKBA wordt nu ingezet om de zachtere kant van de kosten en baten te bepalen. In de eerste stap wordt vastgesteld welke componenten dit zijn. 2. Berekenen van de kosten en baten Wanneer de componenten zijn vastgesteld, kunnen ze worden gekoppeld aan het project en kan er worden berekend wat de maatschappelijke kosten en baten zijn. Dit kan op verschillende manieren. 3. Analyseren en concluderen Als de berekeningen gemaakt zijn, kan dit worden gekoppeld aan de kosten van het project. Door dit bij elkaar te brengen, komt er een duidelijk beeld van de totale kosten en baten. Dit te samen kan instanties een betere afweging laten maken om een project wel of niet uit te voeren. TOOLBOX 13

14 Burenovereenkomst wat is een burenovereenkomst? In dit concept worden projecten opgeleverd waarin wordt vereist dat minimaal 40% van de bewoners onder de 60 jaar is en naast het huur-/koopcontract ook een burenovereenkomst wordt gesloten. Er wordt hierin vereist dat er burenhulp wordt gegeven, om op die manier de zorg niet alleen bij professionals neer te leggen. Vooral niet als het gaat om eenvoudige zorgtaken. Dit betekent enerzijds dat ouderen minder verzorgers nodig hebben en anderzijds is er een besparing op de kinderopvangkosten omdat ouderen dit kunnen opvangen. Met het oog op de vergrijzing in veel Nederlandse wijken is dit een goede optie om zorg in Nederland betaalbaar te houden. probleem De zorgvraag zal in de toekomst mede toenemen door de vergrijzing. Hierdoor zal de druk op de gezondheidszorg groter worden dan hij nu al is. Wanneer burgers voor elkaar kleine zorgtaken gaan vervullen, kan deze druk lager worden. doel Het creëren van cohesie in een wijk door middel van het uitwisselen van zorgdiensten. verdienmodel Het verdienmodel van een burenovereenkomst is besparen. Doordat er geen geld bij komt kijken maar er sprake is van 1 op 1 uitwisselen van diensten, besparen buurtbewoners geld. SWOT sterkte De burenovereenkomst is kostenloos. kansen Creëren van cohesie in een wijk. zwakte Laagdrempelige diensten Alleen bij nieuwbouwprojecten bedreigingen Wantrouwen van bewoners in onbekende bewoners

15 stappenplan 1. Burenovereenkomst opstellen De eerste stap van een burenovereenkomst is het opstellen van de overeenkomst. Hierin wordt beschreven wat voor zorg er precies verleend kan worden en hoeveel uur in de week dat zal moeten gebeuren. 2. Burenovereenkomst tekenen Bewoners van de nieuwe wijk of buurt zullen naast het huur-/koopcontract de burenovereenkomst tekenen. 3. Uitvoeren burenovereenkomst Wanneer de nieuwbouwwijk gerealiseerd is en alle buurtbewoners de burenovereenkomst hebben getekend, zullen zij deze ook na moeten leven. De ouderen kunnen omdat zij meer vrije tijd hebben kinderopvang verzorgen, maar ook klusjes in de wijk doen. De jongere bewoners kunnen op hun beurt de ouderen helpen met hun zorgbehoefte. TOOLBOX 15

16 Wijkvaluta wat is wijkvaluta? Wijkvaluta werkt naar voorbeeld van de Brixton Pound. Er komt een valuta die alleen uitgeefbaar is bij lokale winkels die zich aansluiten bij het initiatief. Door mensen voordeel te geven als ze met de wijkvaluta betalen gaan ze meer bij de lokale ondernemers in hun wijk besteden, waardoor er voor de lokale ondernemers voldoende draagvlak blijft om te bestaan. probleem Lokale ondernemingen hebben steeds meer last van grote winkelketens. Door de schaalvoordelen vinden veel mensen het aantrekkelijk om bij de Albert Heijn hun vlees te halen in plaats van de slager om de hoek. Hierdoor sluiten steeds meer buurtwinkels en ontstaat er leegstand in wijkwinkelcentra. Lokale ondernemers hebben meer binding met de wijk, waardoor ze hier ook in investeren. Winkelketens doen dit niet. Dit heeft als gevolg dat het geld niet in de wijk blijft. doel Het doel is om de lokale ondernemingen in de wijken te behouden, door het geld wat in de wijk wordt verdiend, ook echt in de wijk zelf wordt besteed. Hierdoor ontstaan lokale geldstromen binnen de wijk, wat de bewoners stimuleert in hun eigen wijk boodschappen te doen. concurrentie Door een andere valuta te gebruiken voor de lokale ondernemers, waarmee voordeel bereikt kan worden voor klanten, kunnen klanten eerder voor de lokale winkels kiezen. verdienmodel Als de tool goed verloopt, gaan meer mensen hun boodschappen doen bij de lokale ondernemers. Hierdoor kan hun omzet en ook hun winst stijgen. Tevens kan de sociale cohesie groeien, wanneer er een gemeenschap is met een eigen valuta.

17 SWOT sterkte Een eigen wijkvaluta kan meer geld binnen de wijk houden. kansen De middenstand behouden in de wijk, waardoor de wijk haar vitaliteit behoudt. zwakte Er zijn veel deelnemers nodig om de tool succesvol te maken. bedreigingen Te weinig deelname van middenstanders of bewoners. stappenplan 1. Inventariseren van het aantal lokale ondernemers in een wijk Het is belangrijk te weten hoeveel potentiële gebruikers er zijn in een wijk. In deze stap wordt geïnventariseerd hoeveel en wat voor lokale ondernemers er aanwezig zijn in een wijk. 2. Benaderen van ondernemers en peilen of er interesse is Wanneer er in de vorige stap gebleken is dat er genoeg potentiële gebruikers in de middenstand aanwezig zijn, worden de ondernemers benaderd en bekendgemaakt met wijkvaluta. Hier worden de voor- en nadelen voorgelegd en gevraagd of de ondernemers interesse hebben in een eigen wijkvaluta. Wanneer het aantal deelnemers groot genoeg is en er enthousiasme voor het initiatief is, kan er in de volgende stap worden gekeken naar de haalbaarheid van het invoeren van wijkvaluta. 3. Haalbaarheidsonderzoek naar wijkvaluta Een externe partij doet het haalbaarheidsonderzoek naar wijkvaluta. Er wordt hierin onderzocht wat op sociaal en economisch gebied de winst is. Verder wordt er ook bekeken wat het minimale aantal deelnemers moet zijn om wijkvaluta te laten werken en een onderzoek te doen, onder de huidige en eventuele nieuwe klanten naar draagvlak. 4. Invoeren wijkvaluta Wanneer uit het haalbaarheidsonderzoek blijkt dat er genoeg draagvlak is onder de lokale ondernemers en hun klanten, kan de wijkvaluta ingevoerd worden. TOOLBOX 17

18 Ontwerpwedstrijd wat is een ontwerpwedstrijd? Een procedure waarmee een initiatiefnemer zichzelf één of meerdere ideeën, plannen of ontwerpen verschaft voor een wijk. Bewoners en private partijen kunnen hun oplossing van een probleem aandragen, waarna het beste idee, plan of ontwerp gekozen en uitgevoerd wordt. probleem Bewoners worden weinig gehoord in ontwerpen voor hun eigen wijk. Door de bewoners, maar ook lokale ondernemers, zelf de kans te geven mee te denken over de nieuwe invulling van hun eigen leefomgeving, voelen ze meer betrokkenheid. doel Het creëren van meer draagvlak voor ideeën, plannen of ontwerpen van de eigen leefomgeving, door middel van het mee laten denken over deze ideeën, plannen en ontwerpen. concurrentie Het klassieke aanbestedingsmodel. verdienmodel De initiator betaalt de winnaar voor de arbeid die hij in het ontwerp heeft gestoken. SWOT sterkte Veel input voor een oplossing. kansen Iedereen kan zelf een ontwerp indienen, ook bewoners. zwakte Subjectieve keuze. bedreigingen Geen of weinig inzendingen.

19 stappenplan 1. Definiëren opgave Voordat er een opdracht wordt uitgeschreven, wordt er een duidelijk probleem met een opgave gedefinieerd. Dit kan zowel een fysiekruimtelijke, economisch als sociale opgave zijn. 2. Ontwerpwedstrijd uitschrijven Wanneer de opgave is bepaald, is het belangrijk om zo veel mogelijk potentiële deelnemers te bereiken met de opgave. Het is belangrijk om veel inzendingen te krijgen, hierdoor is er meer kans op een goede oplossing, en het betekent dat er veel draagvlak is om het probleem aan te pakken. Dit proces duurt zo lang als er vooraf vastgesteld is, afhankelijk van de gestelde deadline. 3. Keuze maken Na de deadline wordt er een keuze gemaakt voor het beste idee, plan of ontwerp, oftewel oplossing. De keuze wordt gemaakt door de verantwoordelijke partij in samenwerking met een vertegenwoordiging van bewoners, lokale ondernemers en maatschappelijke partijen uit de wijk. TOOLBOX 19

20 Wijkcoöperatie wat is een wijkcoöperatie? Een wijkcoöperatie is een samenwerkingsvorm opgezet volgens de rechtsvorm coöperatie. De bewoners in een wijk verenigingen zich via een coöperatie om daar voordeel mee te behalen. probleem Bewoners hebben momenteel weinig zeggenschap over/invloed op hun eigen wijk. Daarnaast kunnen bewoners zich momenteel lastig formeel verenigen (op een democratische manier). doel De wijkcoöperatie wil het persoonlijke belang dienen d.m.v. het collectieve belang, door: het samenbrengen van betrokken bewoners; het behartigen van de belangen van de wijk; voordeel behalen d.m.v. schaalvoordeel; concurrentie Momenteel worden er wijkbedrijven opgezet door het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA). Deze wijkbedrijven zullen ergens in de tweede helft van 2012 operationeel zijn. Belangrijk verschil tussen de wijkcoöperatie aanpak en die van LSA, is de rechtsvorm die gebruikt wordt bij het wijkbedrijf. LSA heeft de stichting als rechtsvorm en bij deze tool is gekozen voor de coöperatie. De reden hiervoor is dat je via deze rechtsvorm de democratie kan waarborgen, aangezien burgers daarmee zelf de touwtjes in handen hebben. verdienmodel Het collectief inkopen van producten/diensten; Financiële bijdrage van partners; Subsidie van overheid t.b.v. startkapitaal; Bijdrage (contributie) van bewoners; Vorm van crowdfunding.

21 SWOT sterkte Iedereen zijn stem is evenveel waard. Gezamenlijk belang. Betrokkenheid is erg hoog. Economisch behaald voordeel blijft in de wijk. Democratische rechtsvorm. kansen Schaalvoordeel Wijk heeft een sterkere positie naar buiten toe. zwakte Tijdrovend beslissingsproces. Groepsvorming binnen coöperatie. Verschillende belangen. Geen duidelijke leiding en sturing. bedreigingen Niet genoeg belangstelling. Externe partijen ondermijnen coöperatie. Bijdrage partners te laag. (Deel)gemeente die te veel macht eist. TOOLBOX 21

22 stappenplan 1. Benaderen belanghebbende bewoners Vanaf het begin is het belangrijk dat het initiatief ondersteund wordt door en het liefst van de bewoners zelf komt. Door verkennende gesprekken te voeren met de bewoners, kan er geconstateerd worden of er genoeg draagvlak is voor een wijkcoöperatie. Belangrijk bij deze stap is de informatievoorziening aan de bewoners en het vinden van informele leiders. Bij een succes van beide factoren neemt het draagvlak substantieel toe. 2. Het opstellen van een ondernemingsplan De bewoners stellen tijdens deze fase een ondernemingsplan op van hun toekomstige wijkcoöperatie. Onderdelen m.b.t. de financiering, statuten, bestuurssamenstelling e.d. worden in dit ondernemingsplan benoemd. De bewoners dienen bij de samenstelling van het ondernemingsplan bijgestaan te worden door specialisten. 3. Realiseren ondernemingsplan Op basis van het ondernemingsplan worden acties uitgevoerd om de wijkcoöperatie te realiseren. Een notaris wordt ingeschakeld voor de statuten, het startkapitaal wordt gezocht bij externe partijen of via subsidies van het ministerie van Binnenlandse Zaken of de Rabobank (Jaar van de coöperatie) en het aankomend bestuur met de rest van de organisatie wordt begeleidt naar hun toekomstige positie. Daarnaast worden de overige bepalingen en tussentijdse veranderingen omtrent het ondernemingsplan doorgevoerd. Als laatste wordt de wijkcoöperatie daadwerkelijk opgericht. 4. Invulling geven aan de wijkcoöperatie Het is nu belangrijk om de activiteiten van de wijkcoöperatie in te vullen (eventueel in samenspraak met externe partijen). Welke diensten/producten en activiteiten binnen de wijkcoöperatie gerealiseerd worden, is afhankelijk van de situatie waarin hij wordt opgericht (plaats, bewoners, belangstelling etc.). Voorbeelden van activiteiten zijn: collectieve inkoop; beheren van publieke functies; beheren van commerciële diensten/producten; het samenbrengen van bewoners.

23 5. Continuïteit waarborgen Aangezien het een coöperatie betreft, is er sprake van een democratisch model. Het bestuur wordt gecontroleerd en aangesproken door de leden van de wijkcoöperatie. Daarnaast dient het bestuur regelmatig herkozen te worden, wat geregeld dient te worden in de statuten. Bij een grote wijkcoöperatie kan eventueel nog gekozen worden voor een raad van toezicht (controlerend orgaan). De financiële continuïteit kan gewaarborgd worden door zo veel mogelijk eigen inkomsten te realiseren, zonder te veel afhankelijk te zijn van subsidies. Het aantrekken en behouden van kennis binnen de coöperatie kan gerealiseerd worden door externe partijen en specialisten te betrekken bij de organisatie. TOOLBOX 23

24 Collectieve Inkoop wat is collectieve inkoop? Het woord collectief inkopen geeft exact aan wat het is, namelijk met een groep mensen of bedrijven voorzieningen zoals energie, internet, telefonie, zonnepanelen of zorg samen inkopen. Het schaalvoordeel dat hiermee wordt gecreëerd leidt tot een kostenbesparing bij de gebruikers en de leveranciers kunnen makkelijker grote groepen klanten binden. probleem Verschillende soorten vaste lasten, zoals energie en zorg, nemen snel in prijs toe. Hierdoor wordt het voor sommige groepen in Nederland steeds lastiger om aan hun verplichtingen te voldoen. doel Kosten besparen op de vaste lasten door middel van schaalvoordeel. concurrentie Van concurrentie is op dit moment nog geen sprake. Dit kan wel ontstaan als er veel bedrijven zijn die hetzelfde product collectief aanbieden, iets wat in dit geval prijsdrukkend werkt en gewenst is. verdienmodel Het schaalvoordeel levert een kostenbesparing op, dit is het verdienmodel. SWOT sterkte Het schaalvoordeel dat collectief inkopen oplevert. zwakte Vastzitten aan contract. Veel overleg. Veel bureaucratie. kansen Structureel lagere vaste lasten bij leveranciers afdwingen. bedreigingen Te weinig mensen die geïnteresseerd zijn.

25 stappenplan 1. Inventariseren van de vraag Wat willen bewoners van een wijk eventueel collectief kopen. Het is van belang om dat te weten voordat de potentiële partijen benaderd kunnen worden. Dit kan worden gedaan door middel van een enquête of een poll op internet. 2. Benaderen belanghebbende partijen Om collectieve inkoop te bereiken zijn er voldoende afnemers van het product nodig. Dit kan het beste worden bereikt bij groepen met een gemeenschappelijk belang, zoals energie voor een woonwijk of een zorgverzekering bij een bedrijf. Het is het makkelijkst om collectief inkopen in bestaande structuren te organiseren. 3. Belanghebbenden verenigen Als er voldoende afnemers zijn kan met die groep worden onderhandeld wat de eisen zijn die ze aan een product stellen. Hiermee kunnen ze dan op zoek naar een producent die met de afnemers in zee wil gaan. 4. Onderhandelen Als er een partij is gevonden, gaan de afnemers hiermee onderhandelen. Ze doen dit net zolang totdat er een voor beide partijen gewenst resultaat is of één van de partijen besluit niet door te willen. Als het gewenste resultaat wordt bereikt, kan het contract worden getekend en het product worden geleverd. TOOLBOX 25

26 ESCo wat is een ESCo? Een ESCo is een Energy Service Company. Bedrijven als Siemens proberen geld te verdienen met de energiebesparing van gebouwen. Ze nemen de energierekening van een gebouw over en gaan die verlagen. Op dit moment wordt het vooral toegepast op kantoorgebouwen en overheidsgebouwen. Een ESCo kan ook geschikt zijn voor wijken of appartementencomplexen en flats. Als deze tool door genoeg huishoudens in een wijk tegelijk gebruikt wordt, is het zowel rendabel voor het bedrijf dat het uitvoert, als voor de huishoudens zelf. probleem Op dit moment gaat er nog veel energie verloren door slechte en verouderde isolatie en slecht gebruik van gebouwen. Bedrijven zien kansen om hier geld aan te verdienen door gebouwen efficiënter te isoleren en duurzamer in te richten. doel Gebouwen energiezuiniger maken, waarbij de uitvoering economisch rendabel is voor betrokken partijen. concurrentie Er zijn op dit moment verschillende partijen actief op de markt, waaronder Siemens en Honeywell. Deze partijen richten zich op veel gebouwen behalve de huishoudens. De markt waarin aan de slag gegaan kan worden, beslaat voornamelijk huishoudens, wat nog een nieuwe markt is. verdienmodel Bedrijven gaan geld verdienen door de besparing op de Energierekening. Eerst investeren ze in een wijk/gebouw, dit kost geld. Na een aantal jaren zal dit de bedrijven geld opleveren door de energiebesparing. Van de besparing wordt een bedrag afgeroomd waar ze van betaald worden. De besparing voor de eigenaar van de gebouwen is een structureel lagere energierekening.

27 SWOT sterkte Laat eenvoudig zien wat het voordeel voor alle partijen is. kansen Besparing voor bewoners. Winst voor investeerder door besparing zwakte Veel woningen nodig om het rendabel te maken. bedreigingen Weinig geïnteresseerden. stappenplan 1. Benaderen belanghebbende bewoners Vanaf het begin is het belangrijk dat het initiatief ondersteund wordt door en het liefst van de bewoners zelf komt. Door verkennende gesprekken te voeren met de bewoners, wordt er geconstateerd of er genoeg draagvlak is voor een ESCo. Belangrijk bij deze stap is de informatievoorziening aan de bewoners en het vinden van informele leiders. Bij voldoende belangstelling en draagvlak kan de volgende stap beginnen. 2. Benaderen van bedrijven die ESCo s leveren. Wanneer er voldoende animo is voor het gebruik van ESCo s, zal er gezocht moeten worden naar bedrijven die ESCo s realiseren. Hierbij kan gedacht worden aan bedrijven als Siemens. 3. Onderhandelen Wanneer er bedrijf is begonnen, vaardigen de bewoners een aantal buurtbewoners af die met een het bedrijf gaan onderhandelen. 4. ESCo realiseren Als alles bovenstaande stappen zijn afgerond, kan het bedrijf gaan investeren om de woningen energiezuiniger en duurzamer te maken. TOOLBOX 27

28 Commercieel Wijkcentrum wat is een commercieel wijkcentrum? Dit is een publiek wijkcentrum met private diensten. In een commercieel wijkcentrum worden onder andere ruimtes geëxploiteerd aan ZZP-ers en sociale activiteiten voor wijkbewoners georganiseerd. Daarnaast kunnen voorzieningen binnen de wijk door het wijkcentrum beheerd worden. probleem Een groot deel van de wijkcentra wordt momenteel in veel gemeenten gesloten, vanwege de aankomende bezuinigingen. Met als gevolg dat wijkbewoners hun centrale ontmoetingsplaats verliezen met bijbehorende activiteiten en diensten. Uiteindelijk kunnen er op sociaal vlak problemen ontstaan, zoals weinig sociale cohesie en een laag veiligheidsniveau. doel Het behouden van een centrale ontmoetingsplek (met bijbehorende diensten en producten), welke zelfvoorzienend opereert d.m.v. input van de bewoners. concurrentie De concurrentie op het gebied van wijkcentra en initiatieven is op dit moment niet bijzonder groot, wel is er op dit moment een initiatief van LSA bewoners. Het initiatief dat LSA wil gaan opzetten, wordt echter gedaan met financieringen van overheden. Wel kunnen buurtkroegen, verenigingskantines en andere bestaande faciliteiten in de wijk als concurrent gezien worden. verdienmodel Exploiteren van ruimtes (o.a. voor ZZP-ers); Leveren van diensten (cursussen, juridische bijstand, workshops e.d.); Leveren van producten (eten, drinken etc.); Crèche; Bibliotheek; Winkels; Tafeltje-dekje (buurtniveau); Naschoolse opvang; Bijles

29 SWOT sterkte Flexibiliteit Geen afhankelijkheid van subsidies Goedkoper huren Alles onder een dak kansen Wijkcentra blijven geopend zwakte Geen representatief bestuur (diversiteit binnen bestuur komt niet overeen met de wijk) bedreigingen Te weinig belangstelling TOOLBOX 29

30 stappenplan 1. Vinden van geschikte locatie Om een succesvol wijkcentrum te beginnen, is een goede locatie van belang. Om een geschikte locatie te vinden, dient er voorafgaand onderzoek gedaan te worden. Hierbij kan gedacht worden aan vraag en aanbod (animo) van wijkcentra, de financiële waarde van panden en de toekomstige gewenste voorzieningen in de buurt. Sociale cohesie en eigen initiatief van wijkbewoners zijn daarbij erg belangrijk. 2. Ondernemingsplan maken Aangezien het hierbij gaat om een (wijk)bedrijf is het van belang om een ondernemingsplan op te stellen. Onderdelen m.b.t. de financiering, huisvesting, marketing e.d. worden in dit ondernemingsplan benoemd. De samenstelling van het ondernemingsplan kan gedaan worden door de wijkbewoners, externe partijen of een combinatie van deze partijen. 3. Onderhandelen met gemeente Met een ondernemingsplan en een potentiële locatie op het oog, kan er een afspraak gemaakt worden met de gemeente. Wanneer er is onderzocht en vastgesteld in welke wijk het wijkcentrum zich zal gaan vestigen, zal er met de gemeente om de tafel gezeten moeten worden om een overeenkomst te sluiten over een huurcontract. 4. Ondernemingsplan uitvoeren Op basis van het ondernemingsplan worden acties uitgevoerd om het commerciële wijkcentrum te realiseren. Met de eigenaar van het pand wordt onderhandeld over de prijs, het startkapitaal wordt gezocht bij externe partijen en het bedrijf wordt opgericht bij de Kamer van Koophandel. Daarnaast worden de overige bepalingen en tussentijdse veranderingen omtrent het ondernemingsplan doorgevoerd. 5. Starten wijkcentrum Het is nu belangrijk om de activiteiten van het commercieel wijkcentrum in te vullen (eventueel in samenspraak met externe partijen). Welke diensten/producten en activiteiten binnen het wijkcentrum gerealiseerd worden is afhankelijk van de situatie waarin hij wordt opgericht (plaats, bewoners, belangstelling etc.).