Brussel, COM(2016) 763 final ANNEX 1 BIJLAGE. bij

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, COM(2016) 763 final ANNEX 1 BIJLAGE bij MEDEDELING VAN DE EUROPESE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ, HET COMITÉ VAN DE REGIO'S EN DE EUROPESE INVESTERINGSBANK Versnelling van innovatie op het gebied van schone energie NL NL

2 BIJLAGE BESCHRIJVING VAN DE VIER TECHNOLOGISCHE FOCUSGEBIEDEN De integratie van slimme, geavanceerde digitale technologieën in alle aspecten van het energiesysteem, samen met hun verschillende toepassingen, is een voorwaarde om een leidende positie te behouden bij de verschuiving naar het meer consumentgerichte producten- en dienstenmodel dat de drijvende kracht zal zijn achter de volgende innovatiegolf in de hernieuwbare-energiesector, in opslagoplossingen, e-mobiliteit, geavanceerde woningen en in de gehele energiesector. a) Het gebouwenbestand van de EU uiterlijk in 2050 koolstofvrij maken: van bijnaenergieneutrale gebouwen tot energiepluswijken. Het gebouwenbestand van de EU omvat een totaal vloeroppervlak van ongeveer 25 miljard m². Gebouwen verbruiken 40 % van de eindvraag naar energie in de EU, meer dan welke sector dan ook. Maar gebouwen vertegenwoordigen ook een grote potentiële energiebesparing en eenmaal gerenoveerd en opgewaardeerd kunnen zij extra energie helpen genereren of belangrijke energieopslagcapaciteit leveren. Zoals opgemerkt in het initiatief van de Commissie voor Europese gebouwen 1, is de EU al wereldleider inzake innovatieve systemen voor gebouwen, maar onderzoek en innovatie moeten een topprioriteit blijven om dit leiderschap in de toekomst verder uit te bouwen en te verbreden. Het transformeren van het gebouwenbestand van de EU (waarbij de milieueffecten gedurende de hele levenscyclus worden geminimaliseerd) zal zorgen voor een betere leefomgeving, nieuwe banen scheppen en groei creëren en helpen bij het verwezenlijken van de doelstellingen van de circulaire economie. Om deze doelen te bereiken is er dringend behoefte aan ten minste een verdubbeling van de huidige renovatiegraad van gebouwen (die met slechts 0,4 1,2 % veel te laag is) 2 en aan meer diepgaande en grondigere renovaties op basis van toekomstgerichte wetgeving, normen, innovatieve technologieën en ondernemingsmodellen en de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden en competenties. Om een aanzienlijke effect te bewerkstelligen, moeten innovatieve oplossingen verder gaan dan de bijna-energieneutrale ontwerpen van vandaag. Zij moeten zowel gericht zijn op alle technische aspecten (waaronder hernieuwbare elektriciteitsproductie in huishoudens, ontwerpen voor geoptimaliseerd gebruik van energie en materialen gedurende de hele levenscyclus, digitale systemen voor beheer en controle, en energiesysteemintegratie) als op vraagstukken ten aanzien van regelgeving, normalisatie, financiering, bestuur en andere sociaaleconomische aspecten. Zij moeten de haalbaarheid aantonen van energiepluswijken in verschillende klimaatzones en 1 COM(2016) 860, bijlage I. 2 Ongeveer 75 % van het gebouwenbestand van de EU is zeer energie-inefficiënt. Op basis van de huidige renovatiegraad zou de aanpassing aan de nieuwste normen ongeveer een eeuw duren. 2

3 economische contexten, en ook aandacht besteden aan het geïntegreerde beheer van gerelateerde milieuproblemen (zoals water en afval). 3 b) De leidende positie van de EU op het gebied van hernieuwbare energiebronnen versterken. Om van hernieuwbare energie de primaire bron voor energieproductie en elektriciteitsopwekking te maken, zijn verdere systeemintegratie en de ontwikkeling van hernieuwbare energietechnologieën van de volgende generatie, met inbegrip van potentieel baanbrekende technologieën, noodzakelijk 4. Het is ook een vereiste voor omschakeling van koolstofintensieve sectoren, zoals het vervoer 5, waar sterke stimulansen voor innovatie op het gebied van alternatieve energie (bv. elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen, geavanceerde biobrandstoffen) nodig zijn. Het gaat daarbij ook om gerichte ondersteuning van onderzoek en innovatie, in nauwe samenwerking met de industrie, opdat Europa zijn mondiale leidersrol op het gebied van hernieuwbare energietechnologieën kan behouden. De steun zal worden toegespitst op: 1) het versnellen van de ontwikkeling van duurzameenergieoplossingen voor gebouwen, zoals in het gebouw geïntegreerde fotovoltaïsche cellen (zonnepanelen) voor de opwekking van energie en hernieuwbare technologieën voor verwarming en koeling, waardoor bijna-energieneutrale gebouwen op grote schaal kunnen worden gerealiseerd; 2) onderzoek naar optimalisering en kostenreductie van het opwekken van hernieuwbare energie, met name voor systemen voor offshore-windenergie, om het potentieel van de toepassing van windenergie te versnellen; en 3) de intensivering van de ontwikkeling van oplossingen ter verhoging van de productie en de integratie van hernieuwbare energiebronnen, met name van variabele hernieuwbare energiebronnen, in het energiesysteem, met inbegrip van de vervoerssector, via thermische en chemische opslag (omzetting van elektriciteit in gas of vloeistoffen). Betere synergieën tussen de productie, distributie en consumptie van hernieuwbare energie zullen consumenten burgers, gemeenschappen en ondernemingen meer zeggenschap geven en de toepassing van nieuwe diensten die inspelen op hun veranderende behoeften en voorkeuren stimuleren, terwijl tegelijkertijd de flexibiliteit van het systeem wordt verhoogd, zodat grote hoeveelheden gedistribueerde, variabele hernieuwbare energie kunnen worden verwerkt. Het gaat hier met name om marktreplicatie en efficiënte systeemintegratie van reeds verder ontwikkelde technologieën (bv. windenergie, zonne-energie en bio-energie), in combinatie met energieopslag of andere geavanceerde oplossingen, zoals digitale integratie met elektromobiliteit en slimme netwerken, om tegemoet te komen aan de geleidelijke toepassing van fluctuerende hernieuwbare energiebronnen. Tevens moet ervoor worden gezorgd dat minder ontwikkelde, inen uitschakelbare hernieuwbare-energietechnologieën (bv. flexibele waterkrachtenergie, oceaanen geothermische energie, geconcentreerde zonne-energie of geavanceerde, duurzame bio- 3 Waarbij de beginselen van de circulaire economie worden toegepast voor de beoordeling van de milieuprestaties van gebouwen; zie: 4 Zie het scenario "High RES" in: Impact Assessment of Roadmap 2050, SEC(2011) 1565/2, Part 1/2. 5 Zie de mededeling Een Europese strategie voor emissiearme mobiliteit, COM(2016) 501 final. 3

4 energie), als basisbron van koolstofarme energie of als reserve-energiebron, sneller aan kostenconcurrentievermogen en efficiëntie winnen. c) Betaalbare en geïntegreerde oplossingen voor energieopslag ontwikkelen. Om de overgang naar een koolstofarm energiesysteem (met inbegrip van het vervoer) dat in hoofdzaak is gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen te vergemakkelijken en mogelijk te maken, moet de EU versneld overgaan tot de volledige integratie van opslagfaciliteiten in het energiesysteem in huishoudens, in bedrijven en bij nutsbedrijven 6. Accu's, waterstof en andere opslagtoepassingen zowel mobiel als stationair zijn cruciaal voor e-mobiliteit op de korte termijn, maar spelen een grotere systemische rol voor RES-integratie en de optimalisering van de operationele activiteiten. Onderzoek op dit gebied zal de weg vrijmaken voor verdere industriële productie, de bevordering van nieuwe ondernemingsmodellen en verdere kostenverlagingen, hetgeen grote potentiële voordelen voor de groei en werkgelegenheid in de EU zal hebben. De productie van accucellen in Europa opnieuw opstarten is van essentieel belang: hieraan zijn meerdere voordelen verbonden met betrekking tot industrieel concurrentievermogen, knowhow op het gebied van geavanceerde productieprocessen, voorzieningszekerheid en het aandeel van Europa in de wereldwijde waardeketens. Goedkopere, lichtere, veiligere en beter presterende accu's, in combinatie met snellere oplaadoplossingen, vormen een belangrijke voorwaarde voor een verschuiving naar volledige elektromobiliteit, evenals voor het creëren van een hogere energieopslagcapaciteit in woningen (met bijbehorende voordelen voor de stabiliteit en de flexibiliteit van het netwerk). Het initiatief zal ook onderzoek omvatten naar: materialen; het beheer van hardware en software, controle en integratie van opslagapparatuur in het energiesysteem; het verbinden van slimme elektriciteitsnetten met accu's voor voertuigen en geavanceerde productietechnieken. Het zal zorgen voor verbeterde prestaties en lagere kosten van vermogenselektronica die nodig is om de efficiëntie van opslagsystemen op een concurrerend niveau te houden. Het zal ook zorgen voor het scheppen van gunstige marktomstandigheden voor een grotere verspreiding van opslagoplossingen, zowel op het niveau van de consumenten als van het netwerk, met inbegrip van het bouwen van bruggen tussen het elektriciteitsnet, aardgasnet en het vervoerssysteem als voorwaarde voor een energievoorziening die volledig is gebaseerd op hernieuwbare energievormen. Er wordt speciale aandacht besteed aan nieuwe afvalstromen ten gevolge de energietransitie (accu's, zonnepanelen, enz.), overeenkomstig de beginselen van de circulaire economie. d) Elektromobiliteit en een beter geïntegreerd stedelijk vervoerssysteem. De elektrische voertuigen van de volgende generatie zullen gebaseerd zijn op accu-ontwerpen en nieuwe aandrijving, waardoor zij sterk verweven zullen zijn met innovatieve oplaadinfrastructuren en -oplossingen. De ontwikkeling van goedkopere, lichtere, veiligere accu's met een langere levensduur, evenals snellere en klantvriendelijkere technologieën en oplaadoplossingen, heeft derhalve hoge prioriteit voor onderzoek en innovatie op het gebied van vervoer, en kan de vervoersindustrie van de EU tevens concurrentievoordelen opleveren. Ook digitalisering om gekoppelde en geautomatiseerde vervoers- en slimme mobiliteitsdiensten 6 De huidige EU-steun voor opslaggerelateerde O&I wordt vooral verstrekt als onderdeel van de activiteiten op het gebied van slimme netwerken van het SET-plan en in het kader van de Gemeenschappelijke Onderneming Brandstofcellen en Waterstof. 4

5 mogelijk te maken, die zich momenteel in de demonstratiefase bevindt om technische en wetgevende problemen op te lossen, zal nieuwe kansen opleveren. In de strategische agenda voor onderzoek en innovatie in het vervoer is een eerste strategische aanpak voor de lange termijn ontwikkeld ter voorbereiding van de voorgenomen wijziging van het vervoerssysteem via onderzoek en innovatie, waarin innovatieve koolstofarme technologieën, gekoppelde en geautomatiseerde vervoers- en slimme mobiliteitsdiensten gecombineerd worden, en waarin gebruik wordt gemaakt van nieuwe technologieën zoals de European wereldwijde satellietnavigatiesystemen (Galileo en European Geostationary Navigation Overlay Service). Hierin werd eveneens gewezen op de behoefte aan hulpmiddelen en randvoorwaarden, met name infrastructuur, publieke acceptatie en meer aandacht voor de behoeften van gebruikers. De overstap naar een meer autonoom en gekoppeld vervoer, ondersteund door de C- ITS-strategie 7 vooral in stedelijke gebieden en de omschakeling van mobiliteit naar een dienst en een betere logistiek van deur tot deur zijn noodzakelijke voorwaarden voor het bereiken van een grotere mate van efficiëntie en het koolstofvrij maken van het vervoerssysteem. Fragmentatie van de opkomende nieuwe markt voor emissiearm vervoer moet worden voorkomen en de opschaling van de toepassing van innovatie moet worden ondersteund met verschillende beleidsinstrumenten (bv. herziening van de verordeningen tot vaststelling van broeikasgasemissienormen voor personenwagens en bestelwagens, herziening van de richtlijn voor schone voertuigen), financiële hefbomen (zoals EIB-financiering) alsook een gerichte platformbenadering voor een betere uitwisseling van informatie en afstemming van investeringsmaatregelen. 7 COM(2016)