Vallen hoort niet bij de ouderdom. Frank van Eijkeren, fysiotherapeut Truuke Kamminga, klinisch geriater Dokter op dinsdag, 29 mei 2012

Transcriptie

1 1

2 2

3 Vallen hoort niet bij de ouderdom Frank van Eijkeren, fysiotherapeut Truuke Kamminga, klinisch geriater Dokter op dinsdag, 29 mei

4 Vragen vooraf Hoort vallen bij de ouderdom? Is valangst een probleem? Is er wat aan te doen? Kunt u er zelf wat aan doen? 4

5 Inhoud presentatie Wat is geriatrie? Gevolgen en oorzaken van vallen Enkele ziektebeelden Valpolikliniek JBZ Wat kan de dokter doen, wat kun je zelf doen? Valpreventie in het ziekenhuis Boodschap voor thuis 5

6 Wat is klinische geriatrie? Klinische geriatrie is het medisch specialisme voor de kwetsbare oudere patiënt in het ziekenhuis. De geriatrie legt zich toe op ouderen met meerdere aandoeningen tegelijkertijd. Vaak gaat het om een combinatie van lichamelijke, psychische en sociale problemen. De klinisch geriater kijkt naar het geheel, in een multidisciplinair team. Er wordt rekening gehouden met de kwetsbaarheid en belastbaarheid van de patiënt. De nadruk ligt op herstel en behoud van de zelfredzaamheid van de oudere patiënt. 6

7 Artsenteam klinische geriatrie J. Bootsma T. Kamminga C. Wouters R. van Marum P. Dautzenberg 7

8 Veel voorkomende problemen Problemen met lopen en vallen Het gebruiken van veel medicijnen tegelijkertijd Somberheid, eenzaamheid en levensfase problematiek Onverklaarde achteruitgang in het dagelijks functioneren Geheugenproblematiek Acute verwardheid (delier) Één van bovenstaande in combinatie met zorgproblemen 8

9 Definitie vallen Tinetti ME. N Eng J Med 1988 Ongewild. Op grond of ander lager niveau. Onvermogen om zonder hulp overeind te komen. Niet het gevolg van: Inwendige ziekte, bijvoorbeeld beroerte Externe oorzaak 9

10 Vallen: het probleem in de samenleving Thuiswonend > 65 jaar jaarlijks: 25-40% 44-65% eigen woonomgeving 10% alle vallen resulteert in ziekenhuisopname. 5% alle vallen: fractuur. Na heupfractuur: 30% sterft < 1 jaar 25% permanent invalide 10

11 Samenhang val en fractuur Masud T et al Age Ageing 2001 Skelet afhankelijk Skelet afhankelijk Val afhankelijk Bouwplan skelet Hoeveelheid bot Kwaliteit bot Bot ombouw Leeftijd Erfelijke factoren Moeder belast fracturen Lengte Gewicht Gewicht verandering Subjectieve gezondheid Mobiliteit Spieren Geheugenfunctie Oogfunctie Medicatie Energie van val Omgeving (incl personeel)

12 Gevolgen valangst Na val 1:3 angst om te vallen Kans op recidief Sociale isolatie Afgenomen activiteit Afgenomen kwaliteit van leven 12

13 Voorwaarden om niet te vallen Voorwaarden Mentale toestand Psychologische toestand Zintuiglijke informatie Neurologisch Spier-skelet Hart-longen Bijdrage Probleem oplossen, gevaar vermijden, compenseren. Motivatie, aandacht omgeving. Oriëntatie, herkennen obstakels. Stabiliteit, beweging. Stabiliteit, beweging, compensatie. Beweging, kracht, uithoudingsvermogen. 13

14 Oorzaken van vallen Evenwichtsstoornissen/ duizeligheid Bewegingsbeperking door ziektes zoals artrose, ziekte van Parkinson, beroerte Slecht zien Geheugenproblemen Medicijnen Stemmingsproblematiek 14

15 Duizeligheid Bloeddrukdaling bij houdingsverandering van lig naar staan Evenwichtsorgaan Ziekte van Menière, positieduizeligheid Afgenomen gevoel in de voeten (polyneuropathie) Hartritmestoornis Medicatie Herseninfarct.. 15

16 Ziekte van Parkinson Progressieve stoornis van de motoriek door dopaminetekort Bekende verschijnselen: tremoren, spierstijfheid, bewegingstraagheid, een starre gezichtsuitdrukking en lopen met schuifelende pasjes in voorovergebogen houding. Daarnaast verschijnselen als obstipatie, speekselvloed en bloeddrukdaling bij staan cq.lopen. Psychische symptomen als depressie, hallucinaties en dementie. 16

17 Dementie Dementie is een ziektebeeld dat zich kenmerkt door een geleidelijke achteruitgang van het geestelijk functioneren, die het functioneren in de dagelijks leven belemmeren. Bij gevorderde dementie algehele achteruitgang van het lopen. Verhoogde valneiging vanuit vergeten gebruik rollator, onjuist gebruik, niet adequaat inschatten van gevaarlijke situaties, loopapraxie. 17

18 Team valpolikliniek 18

19 3 uur durend basisdiagnostiek valpolikliniek Bloedonderzoek vóór polibezoek Verpleegkundige Psycho sociaal intervieuw Visuskaart Geheugentest (MMSE) Stemmingstest (GDS) Hetero-anamnese Telefonische controle Fysiotherapeut Balans,spierkracht en looponderzoek Individueel onderzoek Adviezen: Huisaanpassingen FT thuis Doorverwijzing? Verder onderzoek? Geriater/arts-assistent Gedetailleerde val anamnese Uitgebreid lichamelijk onderzoek Hartfilmpje Neurologisch onderzoek Psychiatrisch onderzoek Beoordeling medicatie Coördinatie vervolgproces 19

20 Wat onderzoekt het team? Onderzoek Gericht op Interventie Gesprek+ lichamelijk onderzoek, medicatie Algemeen medisch Bijwerkingen Behandeling nieuwe diagnose/polypharmacie Visus/gezichtvelden Visus Oogarts Hartfilmpje, bloeddrukmeting 1-5 min Orienterend neurologisch onderzoek, vibratiezin Kracht, neus-top Ext gehoorgang Stemvorkproeven MMSE, GDS hartvaatstelsel Neurologisch aandoeningen Evenwichtsorgaan Gehoor Geheugen/depressie Functionaliteit Cardioloog/Holter Beeldvorming Neuroloog Uitspuiten huisarts KNO arts GHC/medicatie/ Toekomst advies Fysiotherapeut Balans/kracht Hulpmiddelen Standaard/ind testen FT 1e lijn Vragen lijst omgeving Gevaarlijke situaties huis Adviezen/ergotherapeut 20

21 Opzet: basisdiagnostiek, waarna eventueel verwijzing en coördinatie Cardioloog: Holter, echo Lab/Röntgen MRI Geriater Othopeed Psychiater Coördinatie Neuroloog: EEG, EMG ergotherapie Huisarts KNO-arts internist oogarts

22 22

23 Wat doet de fysiotherapeut op de valpolikliniek? Kort vraaggesprek over wonen en bewegen Bekijkt de kwaliteit van het lopen, de balans, de spierkracht en de lenigheid Maakt een conclusie van de onderzoekgegevens voor het multidisciplinair overleg Geeft zo nodig adviezen voor thuis of behandeling Werkt samen met het Geriatrie Fysiotherapie Netwerk s-hertogenbosch e.o. 23

24 Thuis wonen en fit blijven, hoe doe je dat? Veel ouderen wonen thuis en redden zich goed Eigenwijsheid is goed, maar luister naar adviezen 24

25 Een veilig huis Bereikbaarheid woning Rommel op de grond of trap Struikelen of uitglijden over matjes Snoeren en draden Telefoon ook op je slaapkamer Aanpassingen in huis Douche of ligbad 25

26 Veilig doen Waar is je alarm s nachts? Wie klimt er nog op een stoel? Wie loopt er in het donker naar de toilet? Denken dat je nog 20 jaar jonger bent. Hulp accepteren. 26

27 Wat doe je aan beweging? Norm gezond bewegen? Wie wandelt er elke dag minstens 15 minuten? Wie is er lid van een sport of gymclub? Wie tuiniert er nog? Hobby's waarbij je moet bewegen? Wie doet de boodschappen zelf? 27

28 Hoe verplaats of reis je? Rijd je auto, is het veilig? Vinden anderen dat ook? Fietsen lukt dat? Gevallen? Op en afstappen? Wie gebruikt het openbaar vervoer? Alleen? Lid van een deeltaxi of valys 28

29 Fysiotherapeutisch onderzoek Loopvaardigheid De balans De spierkracht De lenigheid Overigen 29

30 Wat kun je zelf doen? Wie meer beweegt blijft fitter en wordt minder afhankelijk Wandelmaatje Clublid Holland in beweging Huiswerk Geniet van bewegen Ga op stap 30

31 Valpreventie in het ziekenhuis Je bent in het ziekenhuis Niet ziek meer, bed uit Kleed je aan Blijf bewegen Eet aan tafel Oefeningen met de fysiotherapeut Onderzoek naar de oorzaak Medicatie aanpassingen 31

32 Goed onthouden: Vallen hoort niet bij de ouderdom Veel, vaak meerdere oorzaken samen Op de valpolikliniek wordt gekeken naar behandelbare oorzaken en advies gegeven ter preventie U kunt zelf ook wat doen! 32

33 Vragen? 33

34 34