Verslag over de solvabiliteit en de financiële positie. (Solvency and Financial Condition Report of SFCR)

Transcriptie

1 Verslag over de solvabiliteit en de financiële positie (Solvency and Financial Condition Report of SFCR) Versie Mei 2018

2 1 SAMENVATTING Inleiding Belangrijke gebeurtenissen tijdens de periode Prestaties Solvabiliteit Governancesysteem Risicoprofiel ACTIVITEITEN EN PRESTATIES Activiteiten Naam en juridische vorm Toezichthoudende autoriteit Externe auditor Houders van gekwalificeerde deelnemingen in Curalia Verzekeringstakken en geografisch gebied Belangrijke zakelijke of andere gebeurtenissen tijdens de rapporteringsperiode Verzekeringstechnisch resultaat Beleggingsresultaat Resultaat van overige activiteiten Overige informatie GOVERNANCESYSTEEM Beleidsstructuur, beloning en aandeelhouderschap Vennootschapsorganen Taken en verantwoordelijkheden van de vennootschapsorganen Raad van Bestuur Directiecomité Het bureau Comités Beloning Beloningsbeleid en de beloningspraktijken Algemeen Effectieve leiders Niet-uitvoerende leiders Personeel

3 Informatie over de individuele en collectieve prestatiecriteria op basis waarvan variabele beloningscomponenten worden toegekend Aanvullende pensioenregeling Aandeelhouderschap Stichtende en gewone leden Aandeelhouders die een gekwalificeerde deelneming bezitten Deskundigheid en professionele betrouwbaarheid, externe functies en transacties met de leiders Fit & proper Vereisten Toetsingsprocedure Risicobeheersysteem, ORSA-proces en risicobeheerfunctie Risicobeheersysteem (RMS) Beschrijving van het risicobeheersysteem Plaats binnen de organisatie Beoordeling van het eigen risico en de solvabiliteit Procedure Beoordelingsfrequentie Het bepalen van de eigen solvabiliteitsbehoeften Risicobeheerfunctie Internecontrolesysteem Doelstellingen Verantwoordelijkheden Rapportering van geïdentificeerde risico s Monitoring Opleiding, Informatie en communicatie Compliancefunctie Interneauditfunctie Taken en werking Onafhankelijkheid Actuariële functie Uitbesteding Beleid Uitbestede kritieke of operationele functies of werkzaamheden: redenen van uitbesteding, toezicht en waarborgen RISICOPROFIEL

4 4.1 Onderschrijvingsrisico Beoordeling van het onderschrijvingsrisico leven Marktrisico Beschrijving van het marktrisico Intrest en herbeleggingsrisico Spread risico Aandelenrisico Vastgoedrisico Valutarisico Tegenpartijrisico en concentratierisico Beoordeling van het marktrisico Kredietrisico en wanbetalingsrisico Beschrijving van het kredietrisico en wanbetalingsrisico Beoordeling van het risico op wanbetaling van de tegenpartij Liquiditeitsrisico Operationeel risico Beschrijving van het operationeel risico Waardering van het operationeel risico Andere materiële risico's Overige informatie WAARDERING VOOR SOLVABILITEITSDOELEINDEN Activa Overzicht (in 000) Uitgestelde belastingen Gebouwen Participaties Aandelen Genoteerde aandelen Niet-genoteerde aandelen Obligaties Beleggingsfondsen Afgeleide producten Voorschotten op polissen Overige leningen en hypothecaire leningen

5 Aandeel van de herverzekeraar in de technische voorzieningen Vorderingen en overige activa Technische voorzieningen Overzicht (in 000) Algemene Bepalingen Technische voorzieningen Onderverdeling Contractgrens van een verzekeringsovereenkomst Data Assumptions Rentetermijnstructuur en volatility adjustment Economische scenario s (ESF) Recurrente inkomsten Strategische asset allocatie Winstdeelnameregel Dynamische Interestvoet regel Kosten Sterfte Afkooppercentages Reducties Technische voorzieningen - Methodologie Inleiding Beste Schatting Stochastisch model Risicomarge Volatility adjustment Overgangsmaatregel aandelen Overige passiva Alternatieve beoordelingsmethoden Overige informatie Kapitaalbeheer Eigen vermogen Informatie over de doelstellingen, het beleid en de procedures voor het beheer van het eigen vermogen De eigenheid van een mutualistische organisatie

6 Het verdienmodel van Curalia en de relatie met het kapitaalsbeleid De Risk Appetite en de relatie met het kapitaalsbeleid ORSA en kapitaalsbeleid Beroep doen op Tier II en tier III elementen Andere procedurele elementen Kapitaalbeheerplan op de middellange termijn Structuur, bedrag en kwaliteit van het eigen vermogen Paid-in initial funds, members contributions for mutual undertakings Surplus funds Subordinated liabilities Deferred tax assets Reconciliation reserve Bedrag van het eigen vermogen dat in aanmerking komt om het SCR te dekken Bedrag van het eigen vermogen dat in aanmerking komt om het MCR te dekken Eigen vermogen volgens de statutaire jaarrekening en Solvency II Vereist solvabiliteitskapitaal (SCR) en vereist minimumkapitaal (MCR) Vereist solvabiliteitskapitaal Minimaal vereist kapitaal Gebruik van de submodule aandelenrisico op basis van de duratie voor de berekening van het SCR Verschillen tussen de standaardformule en het intern model Niet voldoen aan het MCR en niet voldoen aan het SCR Overige informatie

7 1 SAMENVATTING 1.1 Inleiding Curalia is een verzekeringsmaatschappij, onder de vorm van een onderlinge verzekeringsvereniging, die enkel in België operationeel is en die vergund is en gecontroleerd wordt door de Nationale Bank van België (NBB) en door de FSMA. De hoofdactiviteit van Curalia bestaat uit de verkoop van levensverzekeringen van tak 21 aan zorgverleners in België. Het doel van Curalia is haar rendement herverdelen onder de leden. Via haar makelaarsdochter, Curalia Brokers, biedt Curalia aan de zorgverleners ook schadeverzekeringsproducten aan. 1.2 Belangrijke gebeurtenissen tijdens de periode Het globale incasso op de markt, verbonden met de verkoop van levensverzekering met gegarandeerde intrestvoeten is gedaald, te wijten aan de lage intrestvoeten. De daling bij Curalia is echter te wijten aan totaal andere redenen : de daling van het incasso bij Curalia is veroorzaakt door de vertraging in de betaling van de premies gestort door RIZIV, voor 3 van de 5 sociale statuten voor dewelke een RIZIV betaling verwacht werd : kinesitherapeuten, de artsen en tandartsen. De redenen hiertoe zijn verschillend voor de verschillende doelgroepen en de betaling (meer dan 7 miljoen Eur) is verwacht in Curalia heeft beslist om de solidariteitswaarborgen voor de betrokkenen, voor dewelke een geldige aanvraag ingediend werd, te prefinancieren om deze leden niet te penaliseren. De stortingen door leden zelf gestort, bleven stabiel in vergelijking met Curalia behield haar strategische assetallocatie in 2017 en heeft verder ingezet op diversificatie in beleggingen. Er werd onder andere belegd in een infrastructuurfonds (Schröders) in het luik «vastgoed» van de beleggingsportefeuille. De tweejaarlijkse waardering van de gebouwen door een externe expert in 2017, leidde tot een neerwaartse aanpassing van de marktwaarde van de investeringen in gebouwen (solv II) met netto 2,4 mio (5%). De verhoging van de cashpositie eind 2017 is te bekijken in het kader van een vastgoed investering gepland tijdens de eerste dagen van Prestaties De resultaten van de maatschappij staan vermeld in hoofdstuk 2. De resultaten van het boekjaar 2017 zoals vermeld in de statutaire jaarrekening, geven een winst aan van 2,0 miljoen EUR (2,0 miljoen EUR en 2016). Dit resultaat houdt rekening met een dotatie van 2 miljoen EUR in het fonds voor toekomstige dotaties en het toekennen van een winstdeelneming op de CuraNova-, pensioenspaar- en individueel leven contracten zodat deze voor 2017 een gegarandeerd rendement bekomen van minimum 1,90%. Het eigen vermogen van de maatschappij, inclusief de achtergestelde leningen en het fonds voor toekomstige toewijzingen, bedraagt 53,1 miljoen EUR op 31 december 2017 (49,1 miljoen op 31/12/2016). 7

8 1.4 Solvabiliteit De maatschappij gebruikt de standaardformule zoals die is voorgeschreven door EIOPA om de kapitaalsvereisten (SCR/MCR) te berekenen die voortvloeien uit haar activiteiten. Zo bedraagt het op deze basis berekende vereiste solvabiliteitskapitaal (SCR) 63,4 miljoen EUR op 31 december 2017 (56,3 miljoen EUR op 31/12/2016). Het vereiste minimumkapitaal (MCR) bedraagt 20,2 miljoen EUR (20,3 miljoen op 31/12/2016). Het in aanmerking komend eigen vermogen om de SCR te dekken is 82,1 miljoen EUR. De dekkingsgraad van het SCR voor Curalia bedraagt 129,5% op 31/12/2017 (125% op 31/12/2016). De dekkingsgraad voor het MCR bedraagt 352% (290% op 31/12/2016). De waardering van de activa en passiva onder Solvency II is beschreven in hoofdstuk 5. Het kapitaalbeheer (eigen vermogen, vereiste solvabiliteitskapitaal en vereiste minimumkapitaal) wordt uitgelegd in hoofdstuk Governancesysteem Curalia heeft een governancesysteem dat aangepast is aan de omvang van de onderneming. De raad van bestuur bepaalt de algemene ondernemingsstrategie en het risicobeleid en oefent toezicht uit op het directiecomité. Het directiecomité heeft de leiding over de dagelijkse activiteiten van Curalia. Om haar bij te staan in de uitoefening van haar taken werden er binnen de raad van bestuur meerdere comités opgericht: een comité voor toezicht en risico s, strategisch comité, investeringscomité, ALM-comité en remuneratie- en benoemingscomité. Gezien de omvang van de vereniging heeft de raad van bestuur beslist geen auditcomité in te voeren. De aan het auditcomité toegewezen taken worden uitgevoerd door de raad van bestuur als geheel. Daarnaast zijn er 4 onafhankelijke controlefuncties: de risicobeheerfunctie, actuariële functie, compliance functie en interneauditfunctie. Het risicobeheersysteem werd verder uitgewerkt in 2017 met het opstellen van beleidslijnen, het uitvoeren van de ORSA (Own Risk and Solvency Assessment) en het opzetten van risicorapporteringen. Het governancesysteem wordt uitvoerig omschreven in hoofdstuk 3 van onderhavig document. 1.6 Risicoprofiel De belangrijkste risico's waarmee Curalia wordt geconfronteerd, kunnen als volgt worden samengevat: - Het marktrisico en in het bijzonder o Het renterisico o Het spreadrisico o Het aandelenrisico o Het vastgoedrisico 8

9 - Het onderschrijvingsrisico leven en in het bijzonder o Het risico op massale afkoop (zoals gewaardeerd door de standaardformule) o Het kostenrisico - Het tegenpartij/kredietrisico - Het liquiditeitsrisico - Het operationeel risico Deze risico's zijn gedetailleerd beschreven in het hoofdstuk 4 Risicoprofiel. 9

10 2 ACTIVITEITEN EN PRESTATIES 2.1 Activiteiten Het mission statement zoals bepaald door de raad van bestuur van Curalia luidt: Curalia is een onderlinge verzekeringsvereniging beheerd door en voor de medische zorgverleners die de optimalisering en de bescherming van het patrimonium van haar leden waarborgt, door de ontwikkeling van producten en bijstand in verzekeringen eigen aan het beroep, onder meer in de pensioenvorming, de solidariteit, de invaliditeit, de beroepsaansprakelijkheid. De activiteit van Curalia bestaat uit de verkoop van levensverzekeringen tak 21 aan zorgverleners in België. Het doel van Curalia is haar rendement herverdelen onder de leden. Via haar makelaarsdochter, Curalia Brokers, biedt Curalia aan de zorgverleners ook schadeverzekeringsproducten aan Naam en juridische vorm Naam: Curalia Juridische vorm: Onderlinge Verzekeringsvereniging Adres: Tweekerkenstraat 33, 1000 Brussel Toezichthoudende autoriteit NBB de Berlaimontlaan Brussel Tel Dossierverantwoordelijke: De heer J. Hooyberghs FSMA Congresstraat Brussel Externe auditor KPMG Bedrijfsrevisoren, vertegenwoordigd door Kenneth Vermeire Luchthaven Brussel Nationaal 1K 1930 Zaventem Tel

11 2.1.4 Houders van gekwalificeerde deelnemingen 1 in Curalia Het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR. De beroepsverenigingen Axxon en UPB-AVB hebben een aandeel van meer dan 10% in het kapitaal Verzekeringstakken en geografisch gebied Curalia verkoopt enkel tak 21-levensverzekeringsproducten in België. Via haar dochtervennootschap Curalia Brokers CVBA, verzekeringsmakelaar erkend onder het nummer 42573, biedt Curalia ook variaverzekeringen aan haar leden Belangrijke zakelijke of andere gebeurtenissen tijdens de rapporteringsperiode Het globale incasso op de markt, verbonden met de verkoop van levensverzekering met gegarandeerde intrestvoeten is gedaald, te wijten aan de lage intrestvoeten. De daling bij Curalia is echter te wijten aan totaal andere redenen : de daling van het incasso bij Curalia is veroorzaakt door de vertraging in de betaling van de premies gestort door RIZIV, voor 3 van de 5 sociale statuten voor dewelke een RIZIV betaling verwacht werd : kinesitherapeuten, de artsen en tandartsen. De redenen hiertoe zijn verschillend voor de verschillende doelgroepen en de betaling (meer dan 7 miljoen Eur) is verwacht in Curalia heeft beslist om de solidariteitswaarborgen voor de betrokkenen, voor dewelke een geldige aanvraag ingediend werd, te prefinancieren om deze leden niet te penaliseren. De stortingen door leden zelf gestort, bleven stabiel in vergelijking met Curalia behield haar strategische assetallocatie in 2017 en heeft verder ingezet op diversificatie in beleggingen. Er werd onder andere belegd in een infrastructuurfonds (Schröders) in het luik «vastgoed» van de beleggingsportefeuille. De tweejaarlijkse waardering van de gebouwen door een externe expert in 2017, leidde tot een neerwaartse aanpassing van de marktwaarde van de investeringen in gebouwen (solv II) met netto 2,4 mio (5%). De verhoging van de cashpositie eind 2017 is te bekijken in het kader van een vastgoed investering gepland tijdens de eerste dagen van het in een onderneming, rechtstreeks of onrechstreeks, bezitten van tenminste 10 % van het kapitaal of van de stemrechten, dan wel van een percentage dat het mogelijk maakt om invloed van betekenis uit te oefenen op de bedrijfsvoering van deze onderneming 11

12 De resultaten (in 000 EUR) evolueerden als volgt: Verzekeringstechnisch resultaat Beleggingsresultaat Wijziging fonds voor toekomstige dotaties Overige opbrengsten en kosten Belastingen Resultaat van het boekjaar Het resultaat na belastingen zoals blijkt uit de statutaire jaarrekening bedraagt 2,0 mio t.o.v. 2,0 mio in Er werd een winstdeelname toegekend aan de CuraNova- pensioenspaar- en individueel leven contracten, zodat het rendement voor 2017 minimum 1,90% bedraagt. Er werd tevens 2 mio gereserveerd in het fonds voor toekomstige dotaties zodat dit 6,8 mio bedraagt eind Dit fonds kan in de toekomst gebruikt worden om winstdeelname toe te kennen. Het resultaat van het boekjaar werd, na uitkering van een dividend van EUR aan de aandeelhouders, toegevoegd aan het eigen vermogen waardoor het statutair eigen vermogen samen met de achtergestelde lening en het fonds voor toekomstige dotaties op 31 december ,1 mio EUR bedraagt (49,1 mio EUR op 31/12/2016). 2.2 Verzekeringstechnisch resultaat Het verzekeringstechnisch resultaat (in 000) is samengesteld als volgt: Brutopremies Schadelast Wijziging van de voorziening leven Bedrijfskosten Herverzekeringsresultaat Verzekeringstechnisch resultaat Door vertraging in de administratieve procedures voor de goedkeuring en de publicatie van het KB voor het RIZIV-statuut van de kinesitherapeuten, de artsen en de tandartsen, zijn de premies voor deze beroepsgroepen niet uitbetaald begin januari zoals voor de andere zorgverleners, maar zullen ze later in de loop van 2018 betaald worden. Het incasso (brutopremies) is hierdoor gedaald van 39,5 miljoen EUR tot 32,0 miljoen EUR. Rekening houdend met de premies die we nog verwachten voor de kinesitherapeuten, de artsen 12

13 en de tandartsen, zou het incasso op het niveau van 2016 gelegen hebben. Deze premies zullen in het incasso van 2018 opgenomen worden. De toekenning van sociale voordelen aan nieuwe beroepen, logopedisten en zelfstandige verplegers, voor het jaar 2016 heeft een beperkte impact op het incasso omdat de eerste stortingen door het RIZIV voor de verpleegkundigen pas eind 2018 zullen plaatsvinden. Het vraagt tijd om bekendheid te verwerven bij deze zorgverleners, die maar weinig vertrouwd zijn met de gespecialiseerde maatschappijen in het domein van pensioenen. Evolutie van de schadelast De betalingen aan de leden stegen met 8,9% in vergelijking met 2016 doordat meer contracten op eindvervaldag kwamen. Deze betalingen omvatten verschillende elementen: betaling van rente, betaling van kapitalen op het einde van het contract (vervroegd of niet), uitkeringen in het kader van aanvullende solidariteitswaarborgen van de contracten van de tweede pijler maar ook de anticipatieve taks op de reserves van de contracten voor pensioensparen en individuele levensverzekering. De stijging van de technische voorziening 'leven' is in 2017 veel kleiner dan in 2016 (13,7 miljoen EUR ten opzichte van 20,2 miljoen EUR) doordat het incasso lager is dan in 2016 en de betalingen aan de leden hoger lagen (zie hierboven). De bedrijfskosten van 2017 zijn afgenomen in vergelijking met 2016 hoofdzakelijk ten gevolge van het éénmalig karakter van een aantal kosten van vorig jaar die zich niet herhaalden, zoals de beroepsbeurs van apothekers die dit jaar niet plaatsvond, de verhuis van de maatschappelijke zetel in 2016, kosten n.a.v. de inwerkingtreding van Solvency in 2016, de kost van de ALM-studie die om de 2 jaar plaats vindt, De bedrijfskosten dalen zelfs terug onder het niveau van

14 2.3 Beleggingsresultaat Het beleggingsresultaat zoals blijkt uit de jaarrekening, bedraagt voor ,9 mio t.o.v. 20,7 mio in beleggingsresultaat recurrente netto-opbrengsten obligaties aandelen beleggingsfondsen Gebouwen (incl afschr) leningen en voorschotten op polissen financiële instrumenten bestuurdersvergoedingen wisselkoersverschillen beheerskosten beleggingen intrest achtergestelde lening e.a niet-gerealiseerde +/- waarden aandelen gebouwen leningen en voorschotten op polissen niet-gerealiseerde wisselkoersverschillen gerealiseerde +/- waarden obligaties aandelen beleggingsfondsen De afname van de recurrente opbrengsten wordt verklaard door de lagere intrestopbrengsten uit obligaties (aankopen van obligaties gebeurden de laatste jaren aan lagere yields), lagere opbrengst uit het fonds Oaktree en minder dividenden uit aandelen (in december 2016 werden nog een groot deel (financiële) aandelen verkocht). De netto-opbrengst van de gebouwen (na aftrek van afschrijvingen) is lager dan vorig jaar aangezien in het resultaat van 2017 reeds afschrijvingen zitten op de nieuwe zetel voor een volledig jaar. 14

15 In 2016 werd een gedeelte van de aandelenportefeuille ingedekt met opties, die vervielen in januari De kost van deze indekking bedroeg 0,3 mio. Er werden netto minder waardeverminderingen op de portefeuille geboekt dan vorig jaar door de positieve evolutie op de financiële markten. In 2017 gebeurde een waardering van de gebouwen in de beleggingsportefeuille door een expert. Voor enkele gebouwen lag de geschatte marktwaarde lager dan de boekwaarde maar deze minderwaarden werden niet als duurzaam beschouwd en bijgevolg werd geen waardevermindering geboekt in de Belgische jaarrekening. Voor de berekeningen van de kapitaalsverseiste (solv II) leidde deze waardering tot een neerwaartse aanpassing van de marktwaarde van de investeringen in gebouwen met netto 2,4 mio (5%). De verkoop van aandelen en obligaties binnen de discretionaire mandaten in een jaar waarin de aandelenkoersen positief evolueerden en de rente laag bleef, hebben geleid tot aanzienlijke meerwaarden. De return voor de gehele portefeuille bedroeg in ,1% t.o.v. 6,0% in 2016, gerekend aan marktwaarde. Als we op een meer gedetailleerd niveau gaan kijken, hebben de verschillende activaklassen volgende return gerealiseerd. 16,0% 14,0% 12,0% 14,4% 12,1% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 7,5% 5,9% 6,0% 5,8% 4,2% 4,1% 0,2% 2,7% 4,8% 0,0% 0,0% 7,2% 2,1% 6,0% Return 2017 Return ,0% -4,0% -1,5% -2,0% Op 31/12/2017 bedroeg de netto niet-gerealiseerde meerwaarde op de totale beleggingsportefeuille 28,4 mio. Hiervan zijn 11,9 mio toe te wijzen aan de obligatieportefeuille en 10,2 mio aan de aandelenportefeuille. 15

16 2.4 Resultaat van overige activiteiten De overige opbrengsten en kosten betreffen hoofdzakelijk de doorgerekende kosten aan Curalia Brokers en de taks op de winstdeelname. 2.5 Overige informatie Curalia betwist de belastbaarheid van de knipperlichtvoorziening. Sinds de invoering van de verplichting tot het aanleggen van bijkomende knipperlichtreserves, betoogt Curalia dat deze fiscaal aftrekbaar zijn. In eerste aanleg werd Curalia hierin gevolgd door de rechtbank van Brussel in haar vonnis van 16 januari De fiscus heeft hiertegen beroep aangetekend op 17 februari. Indien in beroep het huidige vonnis bevestigd wordt, zal de belasting die hier vermeld wordt, niet verschuldigd zijn. 16

17 3 GOVERNANCESYSTEEM 3.1 Beleidsstructuur, beloning en aandeelhouderschap Vennootschapsorganen De raad van bestuur bepaalt de algemene ondernemingsstrategie en het risicobeleid en oefent toezicht uit op het directiecomité. Het directiecomité heeft de leiding over de dagelijkse activiteiten van Curalia. Om haar bij te staan in de uitoefening van haar taken werden er binnen de raad van bestuur meerdere comités opgericht. Daarnaast zijn er 4 onafhankelijke controlefuncties Taken en verantwoordelijkheden van de vennootschapsorganen Raad van Bestuur De raad van bestuur draagt de eindverantwoordelijkheid voor Curalia. Hij oefent alle bevoegdheden uit die niet zijn voorbehouden aan de algemene vergadering en die niet tot de bevoegdheid van het directiecomité behoren. Meer in het bijzonder betreft het volgende taken die kunnen opgedeeld worden in drie aspecten: strategie, risicobeleid en toezicht. Strategie - vastleggen van de doelstellingen en waarden van de onderneming; - de hoofdlijnen van de organisatiestructuur bepalen; - valideren van de voornaamste beleidslijnen en rapporteringen; Risicobeleid - bepalen van het risicobeleid inclusief de risicobereidheid en de algemene risicotolerantielimieten; - goedkeuren van het algemeen risicobeheerbeleid en van de voornaamste beleidslijnen inzake risicobeheer; - het nemen van strategische beslissingen op risicogebied en nauw betrokken zijn bij het doorlopende toezicht op de ontwikkeling van het risicoprofiel o.m. op basis van informatie verstrekt door het comité van toezicht en risico s. Toezicht - toezicht uitoefenen op de activiteiten en in het bijzonder op het directiecomité en op de naleving van het risicobeleid, door effectief gebruik te maken van de onderzoeksbevoegdheden waarover de bestuurders beschikken en via de rapportering door de onafhankelijke controlefuncties en via rapportering en notulen van het directiecomité; - minstens jaarlijks de doeltreffendheid van het governancesysteem beoordelen en nagaan of de vier onafhankelijke controlefuncties correct worden uitgeoefend en erop toezien dat het directiecomité de nodige maatregelen neemt om eventuele tekortkomingen aan te pakken; - bepalen welke maatregelen moeten worden getroffen naar aanleiding van de bevindingen en aanbevelingen van de interne audit en ervoor zorgen dat deze maatregelen worden uitgevoerd; - minstens jaarlijks het beloningsbeleid beoordelen en toezien op de tenuitvoerlegging ervan; 17

18 - minstens jaarlijks nagaan of de instelling beschikt over een doelmatige interne controle betreffende de betrouwbaarheid van het financiële verslaggevingproces; - de eindverantwoordelijkheid dragen voor een reeks aspecten in verband met de rapportering en de openbaarmaking van informatie. Aan bestuurders die geen lid zijn van het directiecomité, kunnen, op initiatief van het directiecomité, bijzondere opdrachten worden toevertrouwd; zij mogen geen effectieve leidinggevende functie vervullen bij Curalia. Deze opdrachten zijn beperkt tot adviesopdrachten en voorbereidend werk in het kader van de toezichts- en/of beleidsfunctie van de raad van bestuur. De niet-uitvoerende bestuurders evalueren minstens éénmaal per jaar de wisselwerking met de uitvoerende bestuurders Directiecomité Het directiecomité is verantwoordelijk voor - de concrete leiding over de activiteiten van Curalia - de tenuitvoerlegging van de strategie en het risicobeheerssysteem - de invoering van een organisatie- en operationele structuur - de rapportering aan de raad van bestuur en de NBB. De interne taakverdeling van de effectieve leiders is als volgt: - Chief Executive Officer: algemeen beheer, personeelsbeleid, strategie en marktontwikkeling, beleggingen, juridische aangelegenheden, IT en compliance - Chief Commercial Officer: commercieel beheer, marketing, verkoop, public relations, dagdagelijks beheer, technisch beheer - Chief Risk Officer: risicobeheer - Chief Financial Officer: boekhouding, beleggingen & financieel beheer, rapportering, opvolging actuarieel beheer, emanex, ecorporate Het bureau Het bureau bereidt de beraadslagingen van de raad van bestuur voor. Het is geen beslissingsorgaan en kan zich niet in de plaats stellen van de raad van bestuur noch van het directiecomité Comités Binnen de raad van bestuur werden volgende comités opgericht: comité voor toezicht en risico s, strategisch comité, investeringscomité, ALM-comité en remuneratie- en benoemingscomité. Gezien de omvang van de vereniging heeft de raad van bestuur beslist geen auditcomité in te voeren. De aan het auditcomité toegewezen taken worden uitgevoerd door de raad van bestuur als geheel. De taken van de raad van bestuur fungerend als auditcomité zijn de volgende: monitoring van o het financiële verslaggevingsproces, o de doeltreffendheid van de internecontrole- en risicobeheerssystemen, o de interne audit o de wettelijke controle van de jaarrekening (inclusief de opvolging van de vragen en aanbevelingen van de erkend commissaris) o de onafhankelijkheid van de erkend commissaris. 18

19 Comité voor toezicht en risico s Begin 2018 werd de naam van het risicocomité gewijzigd naar comité voor toezicht en risico s. De opdracht van het comité blijft ongewijzigd. De werkzaamheden van het comité voor toezicht en risico s met betrekking tot de risicostrategie en de goede werking van de risicobeheerfunctie moeten de raad van bestuur in staat stellen een oordeel te vormen over de doeltreffendheid van het door het directiecomité opgezette risicobeheersysteem. Meer in het bijzonder betreft het volgende taken: - Advies verstrekken aan de raad van bestuur over alle aspecten die verband houden met de huidige en toekomstige risicostrategie en risicotolerantie; - De raad van bestuur bij staan in de uitoefening van het toezicht op de uitvoering van die strategie door het directiecomité; - Evalueren van de toereikendheid van de organisatie, de beschikbare middelen en bevoegdheden voor de identificatie, meting, beheer en melding van de belangrijkste risico's; - Evalueren van de passendheid van de procedures voor de opvolging en het beheer van de risico's; - De Chief Risk Officer horen, advies verstrekken aan de raad van bestuur over de organisatie van de risicobeheerfunctie Strategisch comité Het strategisch comité heeft tot doel de raad van bestuur bij te staan in haar algemene strategische beslissingen. Het rapporteert uitsluitend aan de raad van bestuur en brengt geregeld verslag uit Investeringscomité Het investeringscomité heeft tot doel de raad van bestuur bij te staan in haar strategische beslissingen aangaande de beleggingsportefeuille. Het rapporteert uitsluitend aan de raad van bestuur en brengt geregeld verslag uit. Tot de taken van het comité behoren ondermeer: - Opvolgen strategische asset allocatie en tactische limieten en eventuele wijzigingen aan de raad van bestuur voorstellen. - Evalueren prestaties verschillende asset managers en opvolgen rendement van de beleggingsportefeuille o.b.v. rapporten van het financieel comité. - De selectie van externe beheerders actief opvolgen en hierover advies uitbrengen aan de raad van bestuur. - Nieuwe investeringen (vastgoedprojecten, asset klasse, ) adviseren aan de raad van bestuur - Advies verlenen aan de raad van bestuur omtrent het beleggingsbeleid - Toezicht op de uitvoering door het financieel comité van de beleidslijnen inzake beleggingen, via de rapportering door dit comité ALM-comité Het comité voor toezicht en risico s en het investeringscomité komen minimaal één keer per jaar samen om te vergaderen als ALM-comité (Assets & Liabilities Management). Dit comité heeft als taak advies te geven aan de raad van bestuur inzake strategische beslissingen m.b.t. ALM en toezicht te houden op de uitvoering van het ALM-beleid (ALM-studie, cash-flow analyses, hypothesen hiervoor gebruikt). 19

20 Remuneratie- en benoemingscomité Het remuneratiecomité heeft volgende taken: - De raad van bestuur adviseren over het beloningsbeleid van Curalia en over het bedrag van de vergoeding van de bestuurders vertegenwoordigers van de leden, van de onafhankelijke bestuurders en van het directiecomité en over het bedrag van de vergoeding van de bestuurders voor de bijzondere opdrachten; - Voorbereiden van beslissingen over beloning, met name beslissingen die gevolgen hebben voor de risico s en het risicobeheer van de onderneming en waarover de raad van bestuur zich moet uitspreken; - Rechtstreeks toezicht uitoefenen op de beloning van de verantwoordelijken voor de onafhankelijke controlefuncties; - De raad van bestuur adviseren inzake benoemingen van bestuurders aan de hand van selectiecriteria vastgesteld door de raad en in overeenstemming met de richtlijnen van de toezichthouders. - Organisatie van de opleiding in het kader van de beleidslijn fit & proper. - Toezicht op de naleving van het fit & proper principe Beloning Beloningsbeleid en de beloningspraktijken Algemeen Het beloningsbeleid van Curalia is er niet op gericht om buitensporige beloningen uit te keren, noch om de beloning te koppelen aan het financieel resultaat van de onderneming Effectieve leiders De globale bezoldiging van het directiecomité wordt vastgesteld door de raad van bestuur, na advies van de voorzitter van het directiecomité en het remuneratie- en benoemingscomité. Deze globale bezoldiging geldt voor alle functies die de leden van het directiecomité uitoefenen in de vereniging alsook in de vennootschappen waarin de vereniging een deelneming heeft. De verdeling van de globale bezoldiging tussen de leden van het directiecomité gebeurt door de voorzitter van het directiecomité, in overleg met het remuneratie- en benoemingscomité. Er wordt rekening gehouden met de functie, ervaring en marktgegevens. De bezoldiging van de voorzitter van het directiecomité wordt vastgelegd door het remuneratie- en benoemingscomité. De toegekende bezoldigingen hangen niet af van de resultaten van de vereniging Niet-uitvoerende leiders De algemene vergadering stelt het globaal bedrag van de vergoeding van de bestuurders vertegenwoordigers van de leden en van de onafhankelijke bestuurders vast. De raad van bestuur bepaalt de vaste vergoeding per bestuurder per zitting. Voor de bestuurders-voorzitters van de comités bepaalt de raad van bestuur een vaste jaarlijkse vergoeding. De vergoeding voor bijzondere opdrachten van bestuurders wordt, per opdracht, door de raad van bestuur vastgesteld op eensluidend advies van het remuneratiecomité. 20

21 Personeel Leidraad voor het beloningsbeleid van Curalia zijn de minimumbarema s van het paritair comité 306. In grote lijnen wordt het loon van de personeelsleden op deze barema s afgestemd. De directie beslist over eventuele loonsverhogingen van de personeelsleden in functie van de prestaties die ze leveren. Het remuneratie- en benoemingscomité controleert op regelmatige basis het algemene salarisniveau van de personeelsleden en adviseert specifiek over de remuneratie van de leden van het directiecomité. Variabele beloningscomponenten zijn strikt afgelijnd en volgen de richtlijnen voorgeschreven door het paritair comité. Ze worden tot het minimum beperkt. Er worden dus geen significante variabele beloningen toegekend. De HR Officer wordt bij de opstelling van het beloningsbeleid betrokken Informatie over de individuele en collectieve prestatiecriteria op basis waarvan variabele beloningscomponenten worden toegekend Jaarlijks houdt de directie een individueel evaluatiegesprek met elk personeelslid, waarin de evolutie van zijn prestaties wordt besproken en geëvalueerd. In functie van de beoordeling van de prestaties van betrokken persoon kent de directie een bonus toe. Bij de beoordeling van de prestaties van het personeelslid wordt rekening gehouden met de verworven vakkundigheid, de inzet en de verantwoordelijkheidszin van het personeelslid. Ook de naleving van de procedures en de zin voor teamwerk spelen een rol bij de beoordeling Aanvullende pensioenregeling Voor alle personeelsleden werd er een groepsverzekering van het type vaste bijdragen afgesloten voor de opbouw van een aanvullend pensioen. Het bijdragepercentage voor de leden van het directiecomité en de verantwoordelijke voor de onafhankelijke controlefuncties is identiek aan dit geldend voor de overige personeelsleden Aandeelhouderschap Stichtende en gewone leden Curalia is een onderlinge verzekeringsvereniging die in 1968 opgericht werd door de beroepsverenigingen van apothekers, later (in 2003) vervoegd door de beroepsvereniging van kinesitherapeuten. Deze stichtende leden hebben bijdragen gestort die het maatschappelijk fonds van de vereniging vertegenwoordigen. Ze worden ingedeeld in volgende categorieën: A tot en met J: volgens het gebied waarin de stichtende leden zijn georganiseerd en hun zetel hebben (de provinciale beroepsverenigingen) K: de overkoepelende beroepsverenigingen, federaal en/of regionaal opererend 21

22 Daarnaast telt de vereniging gewone leden. Een gewoon lid is elke persoon die een individueel contract onderschrijft bij Curalia. Op 31 december 2017 telde de vereniging ca gewone leden. De vereniging brengt de Nationale Bank van België op de hoogte van elke uittreding of toetreding van stichtende leden. Curalia is niet op de hoogte van overeenkomsten tussen de stichtende leden onderling m.b.t. Curalia ( aandeelhoudersovereenkomst ) Aandeelhouders die een gekwalificeerde deelneming bezitten Het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR. De beroepsverenigingen Axxon en UPB-AVB hebben een aandeel van meer dan 10% in het kapitaal. 3.2 Deskundigheid en professionele betrouwbaarheid, externe functies en transacties met de leiders Fit & proper Vereisten Voor elke functie die binnen de scope van de wet valt moet een schriftelijk functieprofiel worden opgesteld. Hiertoe worden de precieze activiteiten van de functie in kaart gebracht zodat nauwkeurig kan bepaald worden welke verantwoordelijkheden die bepaalde functie met zich meebrengt en welke kennis, ervaring en vaardigheden in het bijzonder vereist zijn. Om passende diversiteit in kwalificaties, kennis en relevante ervaring te waarborgen, wordt rekening gehouden met de respectieve taken die aan individuele personen worden toebedeeld. Voor wat betreft de niet-uitvoerende bestuurders en de onafhankelijke bestuurders zijn de verantwoordelijkheden, taken en het functieprofiel beschreven in punt Het remuneratie- en benoemingscomité ziet toe op de accuraatheid van de omschrijving van de verantwoordelijkheden en taken voor wat betreft de niet-uitvoerende bestuurders en de onafhankelijke bestuurders en stelt desgevallend de nodige aanpassingen of aanvullingen voor aan de raad van bestuur. Eveneens waakt het remuneratie- en benoemingscomité er over dat de leden van de raad van bestuur beschikken over de geschikte kwalificaties, ervaring en kennis zoals omschreven in de beleidsnota. Het functieprofiel voor de leden van het directiecomité wordt opgesteld door de voorzitter van het directiecomité; dat van de verantwoordelijke van een onafhankelijke controlefunctie door het directiecomité, en wordt geactualiseerd bij elke nieuwe vacature Toetsingsprocedure Elke kandidaat moet aan de voorzitter van het benoemings- en remuneratiecomité of, naargelang de functie, aan de voorzitter van het directiecomité, de in de beleidsnota omschreven documenten over makenter staving van zijn deskundigheid en betrouwbaarheid. Na screening door voornoemde verantwoordelijke op basis van de overgemaakte documenten en één of meerdere interviews, wordt de informatie getoetst door bijvoorbeeld contact met referenties en kan de kandidaat gevraagd worden deel te nemen aan assessements georganiseerd door gespecialiseerde firma s. De selectiebeslissing wordt schriftelijk vastgelegd en gemotiveerd. 22

23 Vóór de benoeming of aanstelling wordt aan de Nationale Bank van België de informatie en documenten meegedeeld die haar toelaten te beoordelen of deze personen de vereiste professionele betrouwbaarheid, deskundigheid en passende ervaring bezitten. De hierboven beschreven procedures, met uitzondering van de voorafgaande goedkeuring door de Nationale Bank van België, worden eveneens toegepast op personen belast met het uitvoeren van een uitbestede controlefunctie. Binnen de onderneming zal Curalia een persoon aanstellen met algehele verantwoordelijkheid voor de uitbestede sleutelfunctie. De hierboven beschreven principes en procedures worden in hun geheel toegepast op deze verantwoordelijken. De principes van deskundigheid en betrouwbaarheid gelden vanzelfsprekend voor al de medewerkers van Curalia, zowel bij aanwerving als tijdens het dienstverband. 3.3 Risicobeheersysteem, ORSA-proces en risicobeheerfunctie Risicobeheersysteem (RMS) Beschrijving van het risicobeheersysteem Curalia heeft een risicobeheerssysteem ingevoerd dat geïllustreerd wordt in het schema hieronder : 23

24 Het gaat hier zowel om een top down benadering (de raad van bestuur bepaalt de strategie en de limieten in het risicokader) als een bottom up benadering (het rapporteringssysteem moet het voor de rraad van bestuur mogelijk maken geïnformeerd te worden over alle gebeurtenissen daaromtrent ). De strategie inzake risk management is de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur. Met het oog op de voorbereiding en de opvolging van de bevoegdheden van de raad werd het comité voor toezicht en risico s opgericht. De rol van het comité voor toezicht en risico s is om de objectiven inzake risicobeheersing en de organisatie van het riscisobeheersysteem vast te leggen. Volgende aandachtspunten komen aan bod : Risk appetite en limieten : In overeenstemming met de doelstelling van de risicostrategie, dient een globaal niveau van aanvaardbare risico s bepaald te worden. Deze globale risico s worden vervolgens verder vertaald naar limieten voor de verschillende onderliggende risico s. Risk management policies : Omschrijving van de praktische implementatie van de vooropgestelde risico strategie en risk appetite. Alle policies worden door de raad van bestuur gevalideerd en goedgekeurd. Risk governance : Bij Curalia wordt de opvolging van de alle componenten van de risicobeheer vervuld door het comité voor toezicht en risico s. Voor de controle en het respecteren van de limieten en de risk appetite wordt een beroep gedaan op key risk indicators (KRI). De Risk Management Functie (RMF) staat in voor de implementatie van het risicobeheersysteem en brengt verslag uit aan het comité voor toezicht en risico s dat op zijn beurt de raad van bestuur informeert en adviseert. Risk management proces: De gedefinieerde processen moeten toelaten om de analyse, de opvolging, de monitoring en de rapportering in verband met risicobeheer mogelijk te maken. Deze processen worden gestuurd door de risk management functie. De Risk management functie zorgt ervoor dat het risicobeheer op een gepaste manier verspreid wordt doorheen de organisatie. Rekening houden met de omvang van Curalia, is niet enkel het formeel risicobeleid van belang maar ook de praktische organisatie in de verschillende comité s en beslissingsprocessen. De rol van het risicobeheersysteem bestaat erin om de risico s te identificeren die een materiële impact kunnen hebben op de activiteiten en de strategische doelstelling van Curalia en dit op een systematische en georganiseerde wijze. Naast de identificatie van de risico s, organiseert het risicobeheersysteem eveneens hoe deze risico s gemeten worden, hoe ze worden opgevolgd, en hoe ze worden gerapporteerd. Het risicobeheersysteem heeft ook als doelstelling de algehele solvabiliteitsbehoefte te beoordelen, gebaseerd op de eigen inschatting van het risicoprofiel van Curalia en van het eigen vermogen dat nodig is om aan deze risico s, indien ze zich voordoen, te kunnen weerstaan Plaats binnen de organisatie Het risicobeheer is geïntegreerd in de organisatiestructuur op transversale wijze om reden dat elk departement een risico-gebaseerde benadering hanteert voor de uitwerking van haar interne procedures. Tevens wordt op het vlak van rapportering voorzien dat binnen de onderneming adequaat gecommuniceerd wordt omtrent de risico s binnen de daartoe aangewezen organen. 24

25 De Risk Management Functie, onder leiding van de Chief Risk Officer, staat in voor de implementatie en de opvolging. De Risk Management Functie rapporteert aan het comité voor toezicht en risico s en staat in permanent contact met het Directiecomité, de actuarissen en het Financieel comité Beoordeling van het eigen risico en de solvabiliteit Procedure De beoordeling van het eigen risico en de solvabiliteit wordt in het kader van ORSA (Own Risk and Solvency Assessment) uitgevoerd. De wettelijke solvabiliteitsvereisten zijn grotendeels gebaseerd op data uit het verleden en houden bijvoorbeeld geen rekening met toekomstige nieuwe contracten noch met toekomstige premies op bestaande contracten. De solvency II richtlijnen vragen ook om de impact te beoordelen van toekomstige ontwikkelingen, zoals nieuwe bedrijfsactiviteiten of de mogelijkheid van catastrofen, die de financiële draagkracht kunnen beïnvloeden. Het is eveneens van cruciaal belang dat de raad van bestuur op de hoogte is van alle materiële risico s waaraan de onderneming is blootgesteld, ongeacht of deze risico s zijn meegenomen bij de berekening van de solvabiliteitskapitaalvereiste en of deze risico s wel of niet kwantificeerbaar zijn. De berekeningen dienen te gebeuren over een tijdshorizon van minimaal 3 jaar Beoordelingsfrequentie Een ORSA (Own Risk and Solvency Assessment) proces wordt minstens één keer per jaar uitgevoerd. In dit kader is de ORSA gebaseerd op het business plan dat jaarlijks wordt goedgekeurd door de Raad van Bestuur. Het business plan moet een weergave zijn van de operationele strategie en is een bijlage van de ORSA. Een ORSA zal volledig worden uitgevoerd bij een mogelijke materiële wijziging: Van het risicoprofiel van de onderneming. Van het governance systeem Van de economische en financiële omstandigheden De aangebrachte wijziging en de impact ervan worden geëvalueerd en gedocumenteerd en de impact wordt op kwalitatieve en kwantitatieve basis gerechtvaardigd Het bepalen van de eigen solvabiliteitsbehoeften Curalia houdt een permanente inventaris aan van de risico s voortvloeiend uit haar activiteiten. Curalia heeft samen met een externe consulent (Willis Towers Watson) een oefening gemaakt waarbij elk risico dat is opgenomen in de standaard Solvency II berekening getoetst wordt aan de eigen inschatting van deze risico s. Bij elk ORSA-proces dient gecheckt of deze aannames nog onverkort van toepassing zijn. 25

26 Op basis van deze analyse, heeft het comité voor toezicht en risico s beslist de hieronderstaande scenario s te volgen: Sensitiviteit van de solvabiliteitspositie ten aanzien van de wijzigingen van de rentecurve. Het marktrisico in het algemeen, en in het bijzonder, het renterisico hebben een zeer grote impact op de activiteiten van Curalia en haar solvabiliteitspositie. Dit is de reden waarom verschillende scenario s worden getest : rentestijging, rentedaling, behoud van de curve op een historisch laag niveau, stress long term guarantee. Bovendien is er de verplichting om een sensitiviteitstest uit te voeren met de EIOPA rentecurve zonder de aanpassing voor volatiliteit. Sensitiviteit van de solvabiliteitspositie bij verhoging van de volatiliteit van de aandelen (-40% overstemmend met tweemaal standaardafwijking van de MSCI Europ Index). Toepassing van het spread risico op de staatsobligaties. In het kader van de standaardformule wordt dit risico niet geëvalueerd. In werkelijkheid bestaat dit risico echter en kan het nuttig zijn om na te gaan wat de impact hiervan is voor Curalia. Run-off scenario. In het kader van de prospectieve evaluatie van de risico s, hebben de vorige analyses aangetoond dat de nieuwe productie een positieve impact heeft op de solvabiliteitspositie van Curalia. Maar wat gebeurt er mocht deze productie zich niet voordoen of veel lager liggen dan hetgeen werd voorzien in het business plan. Dit is de reden waarom een scenario zonder nieuwe productie wordt uitgetest. In het kader van de standaardformule voor het afkooprisico ( lapse ), worden verschillende schokken toegepast en zijn het de resultaten van de meest ongunstige schok die het vereiste kapitaalniveau voor dit risico bepalen. In praktijk, is het massief afkooprisico bepalend voor het vereiste kapitaal voor Curalia. Het niveau van de schok (40% onmiddellijke afkoop) lijkt extreem ten aanzien van de geobserveerde situatie van de portefeuille van Curalia en rekening houdend met de wettelijke en fiscale beperkingen die de mogelijkheid tot afkoop door de leden fel beperken. De impact van een lichtere schok wordt dus geëvalueerd. Een werkelijke productie van nieuwe zaken en of nieuwe premies, hoger dan voorzien in het businessplan. In het kader van het ORSA-proces worden de scenario s nagekeken door het comité voor toezicht en risico s en meegedeeld aan de raad van bestuur. Uit de analyse van de risico s en de samenstelling van het solvabiliteitskapitaal blijkt dat het marktrisico de belangrijkste solvabiliteitsfactor is voor Curalia. Er wordt daarom specifiek aandacht aan deze factor besteed. 26

27 3.3.3 Risicobeheerfunctie De Risk management functie is belast met de tenuitvoerlegging van het risk management systeem. Tot de taken van de Risk management functie behoren ondermeer: - De uitwerking een risk management system en van formele procedures inzake limieten, meting, opvolging en rapportering van de risico s (in uitvoering) - Ondersteuning van het management in de doeltreffende werking van risicobeheerssysteem - Monitoring van het risicobeheerssysteem - Een overzicht bewaren van een bedrijfsbreed en een geaggregeerd beeld van het risicoprofiel - Rapporteren over de risicoblootstelling en de directie adviseren over de risico s in relatie tot strategische overwegingen en belangrijke beslissingen - Identificeren en beoordelen van nieuwe risico s - Coördinatie van de risico management activiteiten binnen Curalia - Stress en scenario analyse - Rapportering aan de raad van bestuur van bevindingen De risk management functie maakt een werkprogramma op dat haar in staat stelt haar taken uit te voeren. Het omvat de uit te voeren werkzaamheden, de frequentie en de uitvoerder. De werkverdeling tussen de Chief Risk Officer, de actuaris en de ALM&Market Risk Manager gebeurt in onderling overleg. De risk management functie rapporteert over zijn werkzaamheden en conclusies aan het directiecomité en het comité voor toezicht en risico s. Ze heeft de mogelijkheid om rechtstreeks te rapporteren aan de raad van bestuur Internecontrolesysteem Doelstellingen Interne controle is het geheel van maatregelen dat, onder de verantwoordelijkheid van de leiding van de onderneming, met redelijke zekerheid moet toelaten dat: De bedrijfsvoering geordend en voorzichtig gebeurt met afgelijnde doelstellingen; De ingezette middelen economisch en efficiënt worden gebruikt; De risico s gekend zijn en afdoende beheerst worden ter bescherming van het vermogen; De financiële en beheersinformatie integer en betrouwbaar is; De wetten, reglementen en algemene beleidslijnen, plannen en interne voorschriften nageleefd worden. Interne controles worden ingevoerd met de bedoeling de geïdentificeerde risico s te beperken. Er gebeurt steeds een afweging van de impact en de waarschijnlijkheid van een risico en de kost voor de controle ervan. Bij invoering wordt rekening gehouden met de controledoelstellingen. Voor de financiële rapportering zijn dit de volledigheid, bestaan, juistheid, waardering, eigendom en presentatie van de verschillende transacties en hun verwerking. Controles zijn ingebouwd op elk niveau in het organigram. De controles worden zodanig georganiseerd dat er zo veel mogelijk scheiding is tussen de uitvoerende en de controlerende functie. Er wordt zoveel mogelijk voorzien in een back-up functie. 27