Reisgids naar het Kennedy Space Center

Transcriptie

1 Reisgids naar het Kennedy Space Center Ir. R. Noteborn Dit artikel zal u als een soort reisgids langs een aantal bezienswaardigheden in en om het Kennedy Space Center (KSC) leiden. Het Kennedy Space Center of, zoals de Amerikanen het noemen, de toegangspoort tot de ruimte van het Westelijk Halfrond, ligt in het midden van Florida aan de Oostkust. Vanuit de directe omgeving is het goed mogelijk om de lancering van een Space Shuttle of raket mee te maken, maar er zijn meer bezienswaardigheden. De twee belangrijkste redenen voor de lokatie van het Kennedy Space Center zijn dat het relatief dichtbij de evenaar ligt en dat het aan de oostkust ligt. De eerste reden is belangrijk omdat bij lanceringen aan de evenaar de raketten een maximale snelheid door de rotatie van de aarde meekrijgen zonder daar verder iets voor te hoeven doen. Het aardoppervlak draait aan de evenaar met ongeveer 464 m/s, op KSC met nog 408 m/s en in Nederland met slechts 286 m/s. De tweede reden heeft met de veiligheid te maken: raketten worden altijd in oostelijke richting gelanceerd vanwege de al genoemde draaiing van de aarde. Mocht er bij een lancering dan iets misgaan, dan gebeurt dit boven de oceaan en niet boven bewoond gebied. Dat dit geen grap is, blijkt wel uit het volgende: gedurende de tijd dat de auteur het centrum bezocht explodeerde een Titan IV-A raket nog geen minuut na de start. De brokstukken vielen in de Atlantische Oceaan. Pas dagen later spoelden de eerste onderdelen aan op de stranden vol met toeristen. Niet voor niets zonden de lokale televisiestations voortdurend waarschuwingen uit dat men geen brokstukken moest oprapen, vanwege gevaar voor de gezondheid. De hydrazine die de Titan-IV als stuwstof gebruikt, is dan ook geen huis-tuinen-keukengoedje. Het complex is het eenvoudigst te bereiken vanaf vliegveld Orlando, dat dicht bij alle grote pretparken als Disneyland en de Universal Studios ligt. Met uw gehuurde auto rijdt u simpelweg in oostelijke richting en de borden naar Cape Canaveral zijn niet te missen. Uiteindelijk is de Cape goed te bereiken vanaf de kruising tussen de US 1 en de Highway 405. Zonder auto is het lastig. Er De auteur was getuige van de ontploffing van een Titan 4 raket. [Florida Today] RUIMTEVAART OKTOBER

2 De bustoer voert onder andere langs het VAB, oorspronkelijk gebouwd om Saturnus V raketten te assembleren en nu gebruikt voor de Space Shuttle. [NASA] zijn Greyhound bussen tot Titusville en Cocoa Beach maar dan is het nog een eind tot de Cape. Er zijn shuttle bussen en taxi s maar die zijn erg duur. Het Kennedy Space Center Visitors Complex Het hoofddoel van een reis naar KSC is het Kennedy Space Center Visitors Complex. Dit is een zeer goed opgezet bezoekerscentrum dat zich kan meten met de grote pretparken in de omgeving. De toegang tot het KSC bezoekerscentrum is geheel gratis; alleen de bustocht en de IMAX-theaters kosten iets. Voor zo n $12 per persoon kun je een IMAXfilm zien en het gehele KSC complex per bus bezoeken. Het bezoekerscentrum wordt niet door NASA zelf gerund maar door een commercieel bedrijf en dat moet één van de redenen zijn waarom het zo goed is. In het bezoekerscentrum zelf zijn de IMAX-theaters, het Shuttle Plaza, en de Gallery of Spaceflight gevestigd. Er is een rakettentuin waar je oog in oog staat met de historische raketten die Amerika in de ruimte bracht. Je kunt er door de brug lopen waar de astronauten vanaf de lanceertoren naar de Apollo liepen. In de Gallery of Spaceflight is de Gemini 9 te zien. Elk detail is zichtbaar en je kunt goed zien wat er met zo n capsule gebeurt tijdens de terugkeer in de atmosfeer met zo n zeven tot acht kilometer per seconde. Naast deze tentoonstelling is er een galerie met kunstwerken van verschillende schilders. NASA nodigt regelmatig kunstenaars uit om hun impressie te geven van de activiteiten op KSC en dat levert verrassende resultaten op. Hier is eveneens het Shuttle Plaza te vinden, waar een full scale model van de Space Shuttle staat met ernaast een externe tank met boosters. De Shuttle is niet echt, maar wel erg realistisch. Het hitteschild bestaat uit afzonderlijke tegeltjes die zelfs genummerd zijn, net als bij de echte tegels. Het onderstel is wel echt, en heeft ook gevlogen. Het wordt tijd om de bus te nemen en u merkt dat er heel wat mensen zijn die dat idee ook hadden. Gelukkig vertrekt er elke tien minuten wel een bus en doordat alles goed geregeld is blijven de wachttijden kort. In de bus die met airconditioning uitgerust is, bijna een eerste levensbehoefte in Florida, vertelt astronaute Sally Ride samen met een engineer (van wie de naam de auteur helaas ontglipt is) wat er zoal op KSC gebeurt. De chauffeurs vertellen actuele wetenswaardigheden of wijzen u op wilde dieren langs de route. Onderweg rijdt u vlak langs het geweldig grote Vehicle Assembly Building (VAB). Hier staan meestal ook de gigantische crawlers waarmee de Shuttles naar de platformen gebracht worden. Ook is daar Launch Control, waar de vluchtleiders zitten die de shuttle bij de start in de gaten houden. De eerste stop is de indrukwekkende Launch Observation Tower, één van de plekken waarvandaan de shuttlelanceringen bekeken kunnen worden. Op enige afstand liggen de twee 4 RUIMTEVAART OKTOBER 1998

3 lanceerinstallaties van de Shuttle, die met verrekijkers bekeken kunnen worden. In het midden van de toren bevindt zich een SSME, de hoofdmotor van de Space Shuttle. Die kunt u dan eens op uw gemak bekijken en voor u zelf concluderen dat het toch een wonder is dat dit stukje complexiteit altijd weer start. Dit exemplaar is echt gebruikt, maar na een aantal starts worden ze vervangen en zo ook deze. Als u uitgekeken bent, kunt u in een andere bus stappen die u verder brengt. Dit keer naar het nieuwe Saturn V Center. Vroeger stond er buiten het VAB een Saturnus V raket, maar deze is nu ondergebracht in het nieuwe centrum. Dit centrum is misschien wel het absolute hoogtepunt van KSC, want alle onderdelen van het Apolloprogramma zijn aanwezig. De Amerikanen hebben de gewoonte om museums van een soort inleidende voorstelling (de pre-show ) te voorzien. Alvorens toegelaten te worden tot de expositie zelf, wordt de bezoekers een korte filmvoorstelling getoond. Een aardige manier om sfeer te creëren. Bij het Saturn V Center is dat wel heel spectaculair gedaan. Alle consoles van het controle centrum uit de tijd van de Apollolanceringen zijn naar het centrum overgebracht en de hele launch control room is opnieuw opgebouwd. Zelfs van heel dichtbij ziet het eruit alsof het grondpersoneel even weg is om koffie te drinken en elk moment weer terug kan komen. James Lovell van Apollo 8 vertelt de bezoeker allerlei wetenswaardigheden en dat men over drie minuten de lancering van een Saturnus V gaat meemaken. Alle schermen lichten op en we bevinden ons inderdaad te midden van de countdown van Apollo 8. We horen hoe de launch director zijn go-no go sequence afroept en op een groot scherm zien we de status van alle onderdelen van de maanraket. Dit is werkelijk een ervaring en brengt je even terug in de tijd van Apollo. Daarna kun je in de grote expositie-hal de echte maanraket bewonderen. Nu wordt de grootte van dit monster pas echt duidelijk. En er is nog veel meer te zien. Aan het plafond hangt een zeer goed te bezichtigen maanlander. Het gaat hier om het exemplaar voor de nooit uitgevoerde maanvlucht van Apollo 18. Hij is dus echt en er hangen zelfs nog wat remove before flight -kaartjes aan. Jammer is dat direct eronder het fastfood-restaurantje van deze attractie is gevestigd; dat is zo n brok techniek toch wel een beetje onwaardig. Ook zijn er twee Apollo modules. Een reserve exemplaar compleet met Service Module en ook een gebruikte, waar je zeer goed naar binnen kunt kijken. Even verderop staat een maanrover, die echter niet zo realistisch is. De trainer voor de maanlander is dat wel. De binnenkant van de maanlander is goed zichtbaar en het wordt duidelijk hoe krap de ruimte was voor twee astronauten in een lomp maanpak. Deze attractie vergt wel enkele uren om alles goed te zien. Maar geen nood, want het complex is tot negen uur s avonds open en dus kunt u nog steeds een IMAX-film zien. De bus brengt u verder naar het nieuwe Space Station Center. Hier bevinden zich één-opéén modellen van vrijwel alle Space Station modules. Dus ook de Europese Columbus. Maar wacht, het mooiste moet nog komen. Zo dichtbij als op deze foto komt men niet bij de Shuttle, maar vanuit de bus kunt U toch een aardige indruk krijgen. [NASA] RUIMTEVAART OKTOBER

4 Over een loopbrug loopt u naar een andere afdeling en daar kunt u zomaar in de cleanrooms kijken waar onderdelen van het Space Station worden geprepareerd voor de lancering. Toen de auteur er was, stond er een koppelmodule, Node 1, en de Leonardo module van de Multi-Purpose Logistics Module die door ESA voor het Space Station gebouwd wordt. Uiteindelijk kunt u met de bus terug naar het hoofdgebouw en gaan kijken naar IMAX films als Destiny in Space, The Dream is Alive of L5. Air Force Space Museum Cape Canaveral is het luchtmacht gedeelte van het lanceercomplex en hier worden de Atlas, Titan en Delta raketten gelanceerd. Er is een bezoekerscentrum al is het wat kleiner dan dat van KSC. Ook dit centrum is gesloten gedurende lanceringen en dat was precies wat de auteur overkwam vanwege de lancering van een Titan raket. Het beste is om het museum te bellen om te weten of het open is. Het museum is te vinden bij Complex 26 en wordt gerund door een aantal vrijwilligers onder wie de Range Safety officer en de Communications Director van het Mercury programma. De tentoonstelling omvat allerlei onderdelen uit de ruimtevaart maar ook meer militaire zaken. Men heeft hier eveneens een rakettentuin opgezet met verschillende, voornamelijk militaire, raketten. Titusville en Cocoa Beach In de buurt van KSC zijn twee plaatsjes die beiden eigenlijk niet veel meer te bieden hebben dan een goede plek om een lancering te bekijken. Het zijn Titusville en Cocoa Beach. Als er geen (shuttle-)lancering gepland is, kan er erg goedkoop worden overnacht, maar rond lanceringen stijgen de prijzen tot astronomische hoogte. Titusville heeft nog een aardige en niet zo bekende attractie voor de ruimtevaartfanaat: een verdwaalde raket. Het gevaarte is te vinden naast de lokale Chamber of Commerce en er staat een bord bij waarop om donaties gevraagd wordt om de raket te restaureren ( Save the rocket, donate now! ). Het is niet duidelijk wat het precies voor een raket is. Cocoa Beach biedt nog twee attracties: de ene is de pier waarvanaf gevist kan worden en de ander is de Ron Jon Surf Shop. Als u een surfliefhebber bent dan is dit een plaats om niet te missen. De lokale souvenierwinkel heeft verder een leuk raam dat uitkijkt op In het nieuwe Saturn-V Center kan men een echte Saturnus V van dichtbij bekijken. [NASA] 6 RUIMTEVAART OKTOBER 1998

5 Cape Canaveral. De eigenaar heeft dan ook alle lanceringen gezien. Merrit Island National Wildlife Refuge KSC ligt te midden van een immens natuurreservaat. Aangezien NASA en de Amerikaanse luchtmacht lang niet al het hen ter beschikking staande land gebruikt (slechts 5%!), is de rest in handen van de US Fish & Wildlife Service. Elk jaar komt er een groot aantal vogels om te broeden en die schijnt het niet veel uit te maken dat er af en toe een wel heel grote vogel met veel kabaal het luchtruim verkiest. Naast de vogels leven er ook alligators, zeekoeien en verschillende soorten schildpadden. Het terrein is open voor bezoekers, behalve tijdens de twee dagen voorafgaand aan een lancering. Een bezoek aan een natuurreservaat in de VS is altijd geweldig. Er zijn allerlei dieren die we alleen uit de dierentuin gewend zijn, min of meer in het wild te zien. De toegang is gratis en je kunt er informatiepakketten krijgen waarmee je je weg kunt vinden in het gebied. Er zijn verschillende wandelingen uitgezet die elk zo n beetje een eigen thema hebben. Het is niet ongewoon om tijdens zo n wandeling allerlei wilde dieren van redelijk dichtbij te kunnen zien. Astronaut Hall of Fame De Astronaut Hall of Fame is het astronauten-verheerlijkings-centrum van de ruimtevaartkust, zoals het gebied ook wel genoemd wordt. Het is gewijd aan de Ware Helden van Amerika en daarmee worden natuurlijk de astronauten bedoeld. Dat begint al tijdens de pre-show waar de bezoekers door een commentator met zware stem ervan worden overtuigd dat dit toch echt geen gewone mensen zijn, maar bijna supermensen. Desondanks is de Hall of Fame een interessant museum waarin ook het Space Camp huist. Je kunt er een echte Mercury, de Gemini trainer en een Apollo capsule bezichtigen. Daarnaast zijn er een groot aantal onderdelen, gereedschappen en zelfs logboeken van astronauten te vinden. Zo kun je lezen hoe een astronaut zich moet voorbereiden op zijn ruimtewandeling, waarbij elke stap tot in detail is beschreven: druk knop A in en draai schakelaar B in stand vier. Er zijn verschillende ruimtepakken, zoals een Mercury pak, te zien. De Hall of Fame beschikt over een aantal multi-media presentaties die je van alles vertellen over de verschillende ruimtevaartprogramma s. Het leuke hieraan is dat ze ingebouwd zijn in de originele vluchtleidingsconsoles van het Mercury project. Daar kun je echt achter zitten. De Astronaut Hall of Fame geeft je de kans jezelf een astronaut te voelen. Je kunt er in een centrifuge zitten en in verschillende bewegingssimulatoren. Wandelen op de maan is geen probleem (in een zesde g) en zelfs een ergonomie-trainer in In het Saturn-V Center kan men deze maanlander bekijken. [NASA] Het bezoekerscentrum van het Kennedy Space Center wordt opgeluisterd door een heuse rakettentuin met daarin een aantal belangrijke Amerikaanse raketten. [NASA] RUIMTEVAART OKTOBER

6 een Mercury capsule ontbreekt niet. De Hall of Fame is niet ver van KSC en Titusville, op 6225 Vectorspace Blvd. Rocket Junk Yard Eén van de vreemdste dingen die de auteur tegenkwam bij zijn bezoek is een soort sloop voor vliegtuigonderdelen. Rijdend op de Courtenay Parkway op Merrit Island doemde vanuit het struikgewas ineens een berg vleugels en rompen van vliegtuigen op en een stukje verderop zelfs een heuse Atlas raket. De raket lag vlakbij het hek en kon zodoende goed bekeken worden. Het bleek om een ICBM te gaan, dus geen ruimteraket, hoewel de ruimteversie niet veel anders is. Die draagt alleen een wat minder gevaarlijke lading op zijn neus. Het terrein was helemaal afgesloten en het leek hier niet om een eigendom van NASA of de Air Force te gaan. Het was meer een soort particuliere sloop. Aan de overkant is een winkeltje dat in T- shirts handelt, ruimtevaart T-shirts natuurlijk. Het is het bedrijf Pike Products dat speciaal voor NASA, en naar hun zeggen ook regelmatig voor ESA, T-shirts en andere souvenirs produceert. Voor elke vlucht van de shuttle is er een kunstenaar die een mooi ontwerp maakt met het vluchtembleem en andere zaken en dat wordt dan op een T-shirt gezet. Op het moment dat de auteur er was stond de shuttle vlucht van John Glenn in de belang- stelling en daar was dan ook een fraai shirt van. Volgens de mensen van Pike Products heeft Glenn er zelf een en neemt hij er nog wat mee op zijn vlucht. Ze wisten echter niet wie hun overbuurman met die Atlas in zijn tuin was. Er is nooit iemand, zeiden ze. Pike Products ligt langs de Courtenay Parkway op nummer 6116 North, en de rocket junk yard is er direct tegenover. Shuttle Lanceringen Het bekijken van een shuttle lancering is natuurlijk een grote belevenis. Op het internet zijn lanceringen goed aangekondigd. Ter plekke is er ook telefonische informatie zoals op waarop een bandje met lanceerinfo te horen is. Vanaf zeven dagen voor de lancering zijn voor $7 ($4 voor kinderen) tickets te krijgen voor bussen die je naar de zes mijls launch viewing site brengen. Die moet je dan vijf dagen van te voren afhalen. Voor de auto zijn er gratis parkeerkaarten die je schriftelijk kunt aanvragen (Car Passes, PA-PASS, Kennedy Space Center, FL 32899) en ongeveer een maand van te voren krijgt toegestuurd. Maar ook buiten de officiële viewing sites is alles goed te volgen. Titusville en Cocoa Beach kijken uit op KSC en vanuit de wijde omgeving kun je het VAB en de lanceertorens duidelijk tegen de horizon af zien steken. Een lancering hoef je dus niet te missen. Het Cape Canaveral Air Force Station bestaat uit een indrukwekkende rij lanceertorens voor allerlei verschillende typen raketten. [NASA] 8 RUIMTEVAART OKTOBER 1998

7 Oktober 1999: IAF-congres in Amsterdam Ir. D. de Hoop Het jaarlijkse congres van de International Astronautical Federation (IAF) wordt voor de derde keer in Nederland gehouden: van 4 t/m 8 oktober 1999 in de RAI te Amsterdam. In 1974 werd het 25ste IAF congres in Nederland gehouden en ook nu valt de eer van een jubileum aan Nederland: het wordt het 50ste congres. Elk jaar bezoeken circa 1500 personen uit de gehele wereld de tientallen parallel lopende symposia, waarbij in de veelal meer dan 1000 lezingen de nieuwste stand van zaken wordt gepresenteerd op zeer uiteenlopende gebieden: wetenschap, aardobservatie, communicatie, lanceervoertuigen, bemande ruimtevaart, ruimterecht, educatie, enzovoort. Voldoende redenen om hieraan in Ruimtevaart ruim aandacht te schenken. De NVR is vanaf 1952 lid van de IAF en is het enige Nederlandse zogenaamde voting member van IAF. Daarnaast zijn het NIVR en het NLR al vele tientallen jaren lid en sedert enkele jaren onder andere ook Fokker Space, TNO en Urenco. De Netherlands Industrial Space Organisation (NISO), dat in 1996 is toegetreden, zal dit congres organiseren in samenwerking met velen. Mogelijk zal ook de NVR een steentje bijdragen. Er bestaan al veel plannen. In de komende maanden zal in Ruimtevaart en in NVR Informatie Bulletins hierover meer informatie worden verstrekt. In dit korte artikel zullen alvast enige algemene aspecten worden behandeld, zoals wat het IAF is en wat men van het congres en de tentoonstelling kan verwachten. Elk IAF-congres heeft een thema. IAF 1999 heeft als thema Space- an integral part of the information age. Dit thema zal kort worden toegelicht. De laatste tien jaren is het aantal leden van de IAF aanzienlijk gestegen: er zijn momenteel meer dan 100 organisaties lid. Hiertoe behoren onder andere de ruimtevaartagentschappen van de Verenigde Staten, Canada, Japan, China, Brazilië, Duitsland, Frankrijk, Nederland, enz. en ook alle belangrijke bedrijven zoals Boeing, Rockwell en Matra Marconi Space. Medewerkers van deze organisaties en bedrijven zijn actief in de tientallen commissies. Jaarlijks komen meer dan 1500 personen de tientallen symposia bezoeken, waarvan het merendeel top-managers van ruimtevaartagentschappen, -instellingen en -bedrijven. Ook veel studenten houden lezingen en jaarlijks worden prijzen uitgereikt voor de beste presentaties. Deze symposia behelzen een Het logo van het 50-ste IAF congres. [IAF] IAF in het algemeen De IAF telt een honderdtal leden, waaronder ruimtevaartverenigingen zoals de NVR (vaak de voting members), ruimtevaartagentschappen en internationale bedrijven. Oorspronkelijk werden de IAF-congressen door ruimtevaartverenigingen georganiseerd, maar sedert twintig jaren is het IAF-congres uitgegroeid tot een groots jaarlijks evenement, waarbij ESA en NASA een hoofdrol vervullen. Het IAF-bureau is gevestigd in dezelfde straat als het ESA hoofdkwartier in Parijs. RUIMTEVAART OKTOBER

8 Het IAF logo. [IAF] breed terrein: van ruimtevaarttechnologie tot aardobservatie-instrumenten en van bemande ruimtestations tot astrofysica. De nadruk ligt op de techniek, zodat vooral managers en deskundigen uit de industrie de lezingen bijwonen en de tentoonstelling bezoeken. De lezingen worden parallel gehouden, zodat de bezoekers elke dag een keuze hebben uit meer dan tien lezingen-cycli. Een sessie duurt circa 2,5 uur, waarbij veelal 6 lezingen worden gehouden. In een aparte tentoonstellingshal (vlakbij of in het congrescentrum) wordt elk jaar een grote tentoonstelling georganiseerd. Veelal is deze tentoonstelling zeer uitgebreid, waarbij grote stands zijn ingericht met prachtige modellen van satellieten, raketten, instrumenten en componenten. Op deze tentoonstelling tonen de bedrijven, organisaties en instituten hun kunde. Deskundigen staan eenieder te woord, zodat er in de stands zaken kunnen worden gedaan. Tijdens besprekingen worden ook nieuwe contracten gesloten. Overigens wordt deze tentoonstelling elk jaar eveneens bezocht door duizenden scholieren, studenten en vertegenwoordigers van de overheid, bedrijven en instellingen van het organiserend land. Elk organiserend land hecht grote waarde aan dit congres dat veelal wordt geopend door een president; IAF 1996 bijvoorbeeld door de president van China en IAF 1997 door de president van Italië. De koning van Noorwegen was ook aanwezig bij de opening van het IAF-congres in Oslo in Bij IAF 1997 in Turijn was een levendige discussie georganiseerd tussen o.a. Dr. Goldin, directeur van NASA en de Director General van ESA, het Franse CNES en het Italiaanse ASI. Het publiek van Turijn bezocht massaal de tentoonstelling, terwijl er specifieke bijeenkomsten werden gehouden voor topmanagers uit de industrie. Tot zover deze korte impressie van IAF teneinde een indruk te geven wat de IAF is en wat de impact van het congres voor het Nederlandse bedrijfsleven en de overheid kan zijn. Het Nederlandse publiek, grote bedrijven en instellingen en anderen kunnen dus profiteren van dit congres. Ook ESA met haar grootste vestiging ESTEC in Noordwijk hecht veel waarde aan dit congres. Het 50ste IAF-congres in Amsterdam: enige relevante aspecten De NISO heeft de organisatie van IAF 1999 op zijn schouders genomen. Een team, bijgestaan door een organisatiebureau, coördineert de activiteiten. Een Advisory Committee (bestaande uit een twintigtal personen uit de Gegevens ontvangen door satellieten worden benut voor tientallen toepassingen: landbouw, waterbeheer, meteorologie, enzovoort. [ESA] 10 RUIMTEVAART OKTOBER 1998

9 overheid, agentschappen, industrie en instellingen) geeft adviezen. Tevens zijn enige subcommissies gevormd die onderwerpen zoals sponsoring en public relations verder uitwerken. Het IAF-congres is zeker niet alleen van belang voor de ruimtevaartgemeenschap. Eigenlijk zou een zeer breed publiek het congres en in elk geval de tentoonstelling (aparte ingang; veelal gratis of een geringe entreeprijs) moeten bezoeken vanwege het algemene informatieve karakter. In Amsterdam wordt de aandacht gevestigd op informatie-systemen (communicatie, aardobservatie, navigatie, internet, enz.). Geavanceerde ruimtevaarttechnologie van overal ter wereld wordt gepresenteerd in veelal prachtige kunstzinnige stands (dat moet toch wel voor een ieder van interesse zijn). Nederlandse instellingen, instituten en bedrijven zullen ook hier hun kunde tonen. Het zal duidelijk zijn dat er veel zal worden georganiseerd op nationale schaal, zodat er goede mogelijkheden zijn voor de Nederlandse industrie en instellingen (beslist niet alleen de ruimtevaartindustrie) om zich te profileren op zo n breed internationaal podium. Het is te vroeg om nu al alles op te sommen wat mogelijk is en wat zal gebeuren. Alle plannen moeten nog worden uitgewerkt, maar er is in ieder geval veel mogelijk en daarom wordt hierop nu al de aandacht gevestigd. Thema Het thema van dit 50ste congres is: Space an integral part of the information age. Dit is een uitstekend thema, vanwaaruit tijdens het congres (wellicht ook naar het grote publiek) goed kan worden verduidelijkt welke belangrijke rol de ruimtevaart reeds speelt bij het verstrekken van allerlei soorten informatie aan de burger, het bedrijfsleven en de wetenschappelijke wereld. Ook in de komende jaren zullen weer nieuwe en geavanceerde communicatie- en aardobservatie-satellieten worden gelanceerd, waardoor gebruikers en wetenschappers een schat aan nieuwe informatie kunnen en zullen ontvangen. De interpretatie van satellietbeelden kan aanzienlijk bijdragen tot het beter begrijpen van de vele problemen m.b.t. de aarde, het klimaat, enzovoort. De ruimtevaart zal een steeds grotere rol vervullen bij de wereldomvattende veranderingen. Innovaties op het terrein van technologie en informatica hebben ons wereldbeeld inmiddels behoorlijk veranderd. Bekende voorbeelden zijn wereldomvattende televisieverbindingen, geavanceerde communicatiemiddelen (mobiele communicatie, internet, etc.), plaatsbepaling en navigatie. Tientallen communicatiesatellieten verzorgen diensten zoals mobiele communicatie, televisie, zakelijke netwerken en Internet. [Hughes] Het affiche van het eerste IAF congres in Parijs. [IAF] RUIMTEVAART OKTOBER

10 Overzicht van alle 50 IAF congressen No. Jaar Plaats Land Parijs Frankrijk Londen Groot-Brittannië Stuttgart West-Duitsland Zürich Zwitserland Innsbruck Oostenrijk Kopenhagen Denemarken Rome Italië Barcelona Spanje Amsterdam Nederland Londen Groot-Brittannië Stockholm Zweden Washington DC Verenigde Staten Varna Bulgarije Parijs Frankrijk Warschau Polen Athene Griekenland Madrid Spanje Belgrado Joegoslavië New York Verenigde Staten Mar del Plata Argentinië Constance West-Duitsland Brussel België Wenen Oostenrijk Baku Sovjet Unie Amsterdam Nederland Lissabon Portugal Anaheim Verenigde Staten Praag Tsjechoslowakije Dubrovnik Joegoslavië München West-Duitsland Tokio Japan Rome Italië Parijs Frankrijk Budapest Bulgarije Lausanne Zwitserland Stockholm Zweden Innsbruck Oostenrijk Brighton Groot-Brittannië Bangalore India Malaga Spanje Dresden Duitsland Montréal Canada Washington DC Verenigde Staten Graz Oostenrijk Jeruzalem Israël Oslo Noorwegen Peking China Turijn Italië Sydney Australië Amsterdam Nederland Teneinde dit IAF-thema wat overzichtelijker te maken, zijn sub-thema s voorgesteld, waaronder: Information on the condition of Planet Earth Global private communication Space systems for dayly living Navigation and positioning Deze thema s zijn zeker niet het enige waaraan aandacht zal worden geschonken. Aangezien in 1999 ongetwijfeld de eerste onderdelen van het International Space Station (ISS) zullen zijn gelanceerd, zal ook hier veel aandacht aan worden besteed. Het is een traditie dat tientallen astronauten actief zijn op het IAF-congres, waarbij ze veelal met prachtig filmmateriaal hun ruimtereizen toelichten. Information on the condition of Planet Earth De mensheid heeft een steeds grotere behoefte om meer te weten te komen over Moeder Aarde, niet alleen om de invloed van de mens op het ecosysteem te bepalen, maar ook om onze planeet beter te beheren en te benutten. In toenemende mate wordt de door middel van ruimtevaartsystemen verkregen informatie gebruikt ten behoeve van onderzoek aan weer en klimaat, milieubewaking, chemische processen in de atmosfeer, land- en bosbouw, geodesie, waterhuishouding, observatie van natuurrampen, enz. Momenteel zijn reeds honderden aardobservatie- en weersatellieten gelanceerd met een grote verscheidenheid van sensoren aan boord, die stromen van gegevens hebben geleverd. Deze informatie wordt op diverse manieren voor honderden toepassingen verwerkt, niet alleen met grote supercomputers, maar ook met kleinere grondstations en PC s. Met name worden voor ontwikkelingslanden goedkopere satellietgrondstations vervaardigd, waarmee plaatselijke problemen betreffende landbouw, ontbossing en waterbeheer kunnen worden onderzocht. Het zal dan ook duidelijk zijn dat de ruimtevaart-informatie steeds meer wordt gebruikt om de veranderingen op wereldschaal te onderzoeken en bijvoorbeeld nieuwe klimaatmodellen te vervaardigen. Dit thema zal zeker uitgebreid aan de orde komen op zowel het congres als in de tentoonstelling, waarbij vooraanstaande Neder- 12 RUIMTEVAART OKTOBER 1998

11 landse en internationale wetenschappers lezingen zullen geven. Bij de lezingen zullen onderwerpen aan de orde komen, zoals welke ruimtesystemen en sensoren er bestaan; een overzicht van de honderden applicaties; grondsystemen voor de ontvangst van satellietgegevens; verwerking van de informatie ten behoeve van de echte gebruiker; de invloed van deze ruimtevaart-informatie op onze samenleving. Global private communication Inmiddels is goed bekend dat communicatiesatellieten een grote invloed hebben op onze samenleving. Er komen, naast de traditionele TV- en datacommunicatiesatellieten, steeds meer typen communicatiesatellieten bij. Hierdoor zal de bereikbaarheid van eenieder nog groter worden, hetgeen ongetwijfeld van invloed zal zijn op onze samenleving. De satellieten zullen een grote rol vervullen in de huidige mobiele communicatiesystemen, zowel zakelijk als voor privé-personen. Er worden al grote communicatie constellaties vervaardigd, waarvan Iridium misschien het meest bekend is. Een honderdtal kleine satellieten in een lage baan om de aarde, maakt het mogelijk om met een klein apparaat persoonlijke en/of zakelijke informatie waar ook ter wereld naar eenieder te zenden. Daarbij moet niet alleen worden gedacht aan telefoongesprekken vanaf de Noordpool, maar ook kunnen bedrijven multimedia informatie aan hun eigen vestigingen (beter beheer van eigen infrastructuur) en aan hun klanten verzenden. Ook videoconferencing zal door deze nieuwe satellieten aantrekkelijker worden, wellicht niet alleen voor de zakelijke gebruiker maar ook voor persoonlijke communicatie vanuit huis. Ook in de toekomst zullen satellieten bij nieuwe wereldomvattende communicatiesystemen een belangrijke rol vervullen. Dit onderwerp zal zeker aanspreken bij een groot publiek en Nederlandse instellingen en bedrijven. Space systems for dayly living Begrippen als de elektronische snelweg, datanetwerken, Internet en multi-media zijn al goed ingeburgerd. De rol van satellieten hierbij wordt niet altijd goed onderkend, temeer daar dit wellicht een vanzelfsprekende zaak is. Er komen steeds meer ruimtevaartsystemen, constellaties en ook kleine toegewijde Een overzicht van alle IAF-symposia; elk symposium kent 3-6 sessies; zodoende worden circa 1000 papers gepresenteerd Symposium A. Astrodynamics Symposium B. Eart Observation Symposium C. Space and Natural Disaster Reduction Symposium G. Joint IAF/IAA Life Sciences Symposium I. Materials and Structures Symposium J. Microgravity Sciences and Processes Symposium M. Satellite Communications Symposium P. Space and Education Symposium Q. Space Exploration Symposium R. Space Power Symposium S. Space Propulsion Symposium T. Space Stations Symposium U. Space Systems Symposium V. Space Transportation Symposium W. Student Conference IAA.1. 29th Symposium on Economics and Commercialization of Space Activities IAA.2. 33rd History of Astronautics Symposium IAA.3. 13th International Space Plans and Policies Symposium IAA.4. 13th Interstellar Space Exploration Symposium IAA.5. Multilingual Astronautical Terminology Symposium IAA.6. 32nd Safety, Rescue and Quality Symposium IAA.7. 18th IAA/IISL Scientific-Legal Roundtable IAA.8. 10th Space Activities and Society Symposium IAA.9. 28th Review Meeting of the Search for Extraterrestrial Intelligence IAA.10. EVA and Space Suit Symposium IAA.11. Small Satellite Missions Symposium IAA.12. Symposium on Current Topics in Space Materials Science IAA.13. International Moon/Mars Exploration Symposium satellieten op de markt, waardoor de consument steeds meer (nuttige) informatie verkrijgt over steeds meer zaken. Hierbij kan worden gedacht aan teleshopping, een bibliotheek direct thuis via de satelliet vanuit waar ook ter wereld en het beheer van databestanden t.b.v. de industrie. Grote elektronische bedrijven denken aan twee-weg communicatie via de TV en/of PC vanuit de huiskamer, waarbij de communicatie met wie dan ook ter wereld via de kabel en/of een satellietschotel plaats vindt. Navigation and positioning Plaatsbepalingssystemen zoals GPS zijn al ingeburgerd in de samenleving. De toepas- RUIMTEVAART OKTOBER

12 Navigatiesatellieten worden ondermeer benut voor de positiebepaling van schepen, vrachtvervoer en vliegtuigen. [BNSC] singen zijn legio in allerlei transportmiddelen, waaronder vliegtuigen, schepen, plezierjachten, vrachtauto s en tanks. Ook voor Search & Rescue (dus in noodgevallen) worden steeds meer communicatie- en navigatiesatellieten benut. De invloed op onze samenleving is nu al groot mede wat betreft een betere bereikbaarheid en veiligheid. Enkele voor de hand liggende toepassingen zijn preventie tegen diefstal, waar ben je en wanneer, identificatie en het volgen van vracht. Ook wordt GPS gebruikt bij het leggen van kabels in de zee om de precieze plaats te bepalen. Overige onderwerpen zoals ruimtestations De eerste elementen van het International Space Station zullen eind 1998 worden gelanceerd. Ook in 1999 zal hieraan veel aan- dacht worden besteed. De vele Amerikaanse en Russische lanceringen en vooral de koppeling van nieuwe elementen aan ISS zal ruimschoots in de pers worden toegelicht. Tijdens het IAF-congres komen de meeste ISS-deskundigen (en astronauten) naar Amsterdam en ze zullen nagenoeg zeker spectaculaire films vertonen. Ook ESTEC bereidt zich voor op ISS. In het ERASMUS-gebouw in Noordwijk wordt zelfs nu al een nieuw Space Station User and Information Center opgebouwd. In dit centrum kunnen journalisten en anderen meer informatie verkrijgen omtrent ISS in het algemeen en ook over het gebruik van ISS. Er zal mogelijk tijdens het IAF-congres een directe verbinding worden aangelegd tussen de RAI en ESTEC en/of Netherlands Space Expo. 14 RUIMTEVAART OKTOBER 1998

13 NASA s veertigste verjaardag H.H.F. Smid ribs Space Consultancy & Insurance De National Aeronautics and Space Administration (NASA) ontstond in zekere mate als gevolg van nationale militaire druk tijdens de Koude Oorlog met de voormalige Sovjet- Unie. In de wedijver tussen ideologieën en verdragsorganisaties bleek het onderzoek van de ruimte een voorname krachtmeting te zijn geworden. Sinds het einde van de jaren veertig had het Amerikaanse Ministerie van Defensie onderzoek gedaan naar rakettechnologie en de studie van de bovenste atmosfeer van de aarde moest de technologische superioriteit van de Verenigde Staten aantonen. Een belangrijke stap in het ontluikende Amerikaanse ruimtevaartprogramma werd gezet toen president Eisenhower het plan om ter gelegenheid van het International Geophysical Year (IGY) een wetenschappelijke satelliet in de ruimte te brengen, goedkeurde. Het IGY (1 juli 1957 tot 31 december 1958) viel samen met het hoogste punt van de elfjarige cyclus van zonneactiviteit en was een wereldomvattende inspanning om zoveel mogelijk wetenschappelijke gegevens over de aarde te verzamelen. Ook de Sovjet-Unie kondigde aan een satelliet te lanceren. In Amerika brak een grootschalige politieke crisis uit toen de Sovjets op 4 oktober 1957 Sputnik-1 in de ruimte brachten. De eerste kunstmatig satelliet van de aarde, aangekondigd als hun bijdrage aan het IGY, was een feit en had een Pearl Harbor effect op de Amerikaanse publieke opinie. Het creëerde de illusie als zou er een technologische kloof bestaan tussen Amerika en de Sovjet-Unie. Als een direct gevolg van deze crisis ontstond NASA op 1 oktober Op die datum werd de al in juli 1958 door het Congres aangenomen National Aeronautics and Space Act van kracht. NASA ontstond uit het tegelijkertijd opgeheven National Advisory Committee for Aeronautics en nam haar 8000 werknemers over, tezamen met een jaarlijks budget van 100 miljoen dollar, drie grote on- Een model van de Mercury capsule in een windtunnel van het Langley Research Center. [NASA] RUIMTEVAART OKTOBER

14 genieurs grote raketten aan het ontwerpen waren. Later stichtte NASA nog meer technologische centra en verdeeld over het hele land zijn er nu tien van die centra. Technici werken aan een prototype van de Mercury capsule in een werkplaats van het Langley Research Center. [NASA] 16 Binnen enkele maanden begon NASA met het uitvoeren van ruimtevaartmissies. Nu kan NASA bogen op het feit dat het in de afgelopen veertig jaren historische prestaties op het gebied van de lucht- en ruimtevaart heeft geleverd. De bekendste hiervan zijn natuurlijk de successen in de bemande ruimtevaart die in de jaren zestig begonnen met de projecten Mercury en Gemini en die uiteindelijk uitmondden in het project Apollo en de landingen op de maan. In de zeventiger jaren sprongen projecten als Skylab en Apollo-Soyuz in het oog en sinds de jaren tachtig neemt het ruimteveer een belangrijke plaats in de bemande ruimtevaart in. De onbemande wetenschappelijke ruimtevaart strekte zicht uit tot alle planeten van ons zonnestelsel, met uitzondering van Pluto. Op het gebied van aardwetenschappen hebben satellieten uit het Landsat project en meteorologische satellieten wetenschappers geholpen de complexe interacties tussen de verschillende ecologische systemen op aarde te doorvorsen. Het onderzoek dat NASA heeft uitgevoerd op luchtvaartgebied heeft zeker bijgedragen tot een veiliger, betrouwbaarder en efficiënter luchttransport. derzoekslaboratoria Langley Aeronautical Laboratory, Ames Aeronautical Laboratory en Lewis Flight Propulsion Laboratory en twee kleine testfaciliteiten. Snel werden andere organisaties bij het nieuwe agentschap ingelijfd zoals de wetenschappelijke ruimtevaartgroep van het Naval Research Laboratory in Maryland, het Jet Propulsion Laboratory dat werd gerund door het Californische Institute of Technology for the Army en het Army Ballistic Missile Agency in Huntsville Alabama, waar Werner von Braun en zijn in- Sinds haar ontstaan in 1958 heeft NASA veel grote wetenschappelijke en technologische prestaties op haar conto mogen schrijven. Door NASA ontwikkelde technologieën worden ook veelvuldig buiten de lucht- en ruimtevaart toegepast. Ten tijde van haar veertigste verjaardag is NASA nog steeds een leidende kracht in wetenschappelijk onderzoek en in het stimuleren van zowel publieke interesse in de lucht- en ruimtevaart als van wetenschap en techniek in het algemeen. RUIMTEVAART OKTOBER 1998