Memo. A.B. 18/54 Dagelijks Bestuur Hilbert Visscher. Automatisch ontheffen/verminderen. Datum: 24 mei 2018

Transcriptie

1 A.B. 18/54 Aan: Van: Dagelijks Bestuur Hilbert Visscher Betreft: Datum: 24 mei 2018 Automatisch ontheffen/verminderen Inleiding Met ingang van 1 nuari 2019 wil het SVHW de automatische ontheffing/vermindering als dienst aanbieden aan de deelnemers. Het betreft dan de automatische ontheffingen/verminderingen bij de tijdvakbelastingen in de zin van artikel 242 Gemeentewet en artikel 132 Waterschapswet. Het gaat hier niet om de verminderingen in de zin van de WOZ-OZB en de waterschapsheffingen, want dat loopt buiten deze artikelen om, via artikel 18a AWR. In deze memo zullen de (juridische) mogelijkheden en verplichtingen omtrent de (automatische) ontheffing/vermindering uiteengezet worden. Juridisch kader Op grond van artikel 242 Gemeentewet en artikel 132 Waterschapswet moet een belastingplichtige binnen zes weken een verzoek indienen bij de heffingsambtenaar om aanspraak te kunnen maken op een in de belastingverordening geregelde vermindering of ontheffing. Op deze begrippen ga ik hierna in. Van ontheffing is sprake wanr een op zich zelf juist vastgesteld belastingbedrag wordt verlaagd als gevolg van een later opkomende in de belastingverordening genoemde omstandigheid. De ontheffing kan zich uitsluitend voordoen bij belastingen die over een tijdvak worden geheven. De tot verlaging leidende omstandigheid doet zich binnen het tijdvak voor waarover geheven wordt. In de belastingverordening wordt als omstandigheid genoemd het einde van de belastingplicht. Dit doet zich bijvoorbeeld voor bij een verhuizing of een overlijden van de belastingplichtige. Er wordt in dat geval ontheffing verleend voor zoveel twaalfde gedeelten van het berekende bedrag, als na het tijdstip van beëindiging van de belastingplicht nog volle kalendermaanden in het belastingar overblijven. Uit de jurisprudentie kan een verplichting worden afgeleid om een regeling met betrekking tot ontheffing op te nemen via belastingverordeningen. Wanr namelijk niets hieromtrent is geregeld, ontstaat de situatie dat een belastingplichtige moet betalen voor een periode waarin hij niet belastingplichtig was. In dat geval bestaat het gevaar dat de rechter de verordening onverbindend acht. 1 Verder is in oudere jurisprudentie bepaald dat wanr niets hieromtrent is geregeld, de belastingplicht tot op de dag nauwkeurig wordt berekend. 2 Van vermindering is sprake bij elke onjuiste belastingaanslag, maar ook (en daar draait het in dit geval om) bij een op zich zelf juist vastgesteld belastingbedrag, dat wordt verminderd als gevolg van een later opkomende in de belastingverordening genoemde omstandigheid. Het kenmerkende van de vermindering is dat de in de belastingverordening omschreven omstandigheid invloed kan hebben op de hoogte van de belastingschuld, in die zin dat het tarief wijzigt, maar dat er nog wel sprake is van een belastingplicht voor het volledige tijdvak. 1 Hof s-gravenhage 7 december 1978, nr. 120/78, BNB 1980/23 en Hof Amsterdam 18 december 1998, nr. 97/20463, Belastingblad 1999/415, ECLI:NL:GHAMS:1998:AS Hof s-gravenhage 25 juni 1981, nr. 114/81 E I, Belastingblad 1983, blz. 180 en Hof Amsterdam 3 nuari 1985, nr. 102/83 E IV, Belastingblad 1985, blz. 560.

2 Hiervan is bijvoorbeeld sprake bij een wijziging in de gezinsgrootte van een meerpersoons- naar een éénpersoonshuishouden. Voor vermindering (een lager tarief wordt van toepassing) geldt in beginsel ook dat in de verordening moet worden opgenomen dat een belanghebbende een verzoek kan doen om een vermindering, indien na de aanslagoplegging, in de loop van het tijdvak, een lager tarief van toepassing wordt. Hier geldt wel dat de raad kan bepalen dat de vraag welk tarief van toepassing is, wordt beoordeeld op 1 nuari van het belastingar. Op verzoek of ambtshalve? In de regel wordt in belastingverordeningen alleen opgenomen dat er aanspraak bestaat op vermindering of ontheffing. Een belastingplichtige heeft dan vervolgens op grond van artikel 242 Gemeentewet en artikel 132 Waterschapswet de mogelijkheid om binnen zes weken een verzoek te doen om aanspraak te kunnen maken op deze vermindering of ontheffing. In enkele gevallen is in belastingverordeningen, net als in de wet, bepaald dat de vermindering of ontheffing alleen op verzoek plaatsvindt. De wet gaat echter altijd voor, dus of het nu wel of niet in de verordening staat is niet relevant. In een verordening kan immers alleen ten positieve worden afgeweken van de wet. Uitgangspunt is dus dat een belastingplichtige recht heeft op een vermindering of ontheffing als hij daartoe binnen zes weken nadat de omstandigheid zich voordoet een verzoek indient. Hoewel artikel 242 Gemeentewet en artikel 132 Waterschapswet bepalen dat het initiatief (binnen zes weken) bij de belastingplichtige ligt om tot een belastingverlaging te komen, is daarnaast de heffingsambtenaar op grond van het bepaalde in artikel 65 AWR bevoegd de vermindering of ontheffing ambtshalve te verlenen. Dat geldt ook voor gevallen waarin de belastingplichtige heeft nagelaten een aanvraag in te dienen of dit niet tijdig doet. Een ambtshalve ontheffing of vermindering is echter een discretionaire bevoegdheid van de heffingsambtenaar, en geen verplichting. Beginselen van behoorlijk bestuur De vraag rijst of het SVHW de ontheffing/vermindering van een verzoek van een belastingplichtige moet laten afhangen of uit eigen beweging tot ambtshalve ontheffing/vermindering moet overgaan. Hoewel het bij ambtshalve ontheffing/vermindering om een discretionaire bevoegdheid van de heffingsambtenaar gaat, kan gesteld worden dat er in het kader van de beginselen van behoorlijk bestuur toch in ieder geval een morele verplichting voor SVHW is om over te gaan tot ambtshalve ontheffing/vermindering, en dat niet afgewacht zou moeten worden totdat een belastingplichtige een verzoek hiertoe doet. Belangrijk hierbij is dat het SVHW verzoeken van belastingplichtigen die gedaan buiten de termijn van zes weken gewoon in behandeling mt. De termijn van zes weken is dus in feite een papieren tijger. Belastingplichtigen die na deze termijn een verzoek doen, krijgen de vermindering of ontheffing (als zij daar recht op hebben) ook. Daarbij moet in het oog gehouden worden dat de artikelen 242 Gemeentewet en 132 Waterschapswet oude bepalingen zijn. Tegenwoordig is via koppelingen met de basisregistraties in feite al na één dag duidelijk dat iemand verhuisd is of de samenstelling van een gezin is veranderd, zodat automatisch tot ambtshalve ontheffing en/of vermindering overgegaan zou kunnen worden. Het valt dan lastig uit te leggen dat pas overgegaan wordt tot ontheffing en/of vermindering nadat een belastingplichtige daartoe een verzoek doet. Formele route Er is formeel wel een verschil tussen de juridische gevolgen van een beslissing op verzoek van een belastingplichtige en een ambtshalve beslissing om over te gaan tot ontheffing of vermindering. Op grond van artikel 242, lid 3 Gemeentewet en artikel 132, lid 3 Waterschapswet is de beslissing op het verzoek van een belastingplichtige namelijk een voor bezwaar vatbare beschikking. De ambtshalve beslissing, zo blijkt uit de

3 jurisprudentie, is echter niet een voor bezwaar vatbare beschikking. 3 Niettemin staat het een belastingplichtige nog steeds vrij om een verzoek in te dienen om alsnog een voor bezwaar vatbaar besluit te verkrijgen. Het is dus niet zo dat hem met een ambtshalve ontheffing of vermindering rechten worden ontnomen. Kosten en risico s Met het automatisch (ambtshalve) ontheffen of verminderen zijn natuurlijk kosten gemoeid. Los van uitvoeringskosten voor het SVHW verdient een tweetal aspecten aandacht. Ontheffen-verhuizingen Bij een verhuizing naar buiten de gemeente of het waterschapsgebied eindigt de belastingplicht. Er bestaat hoe dan ook recht op een tijdsevenredige ontheffing. Een verhuizing binnen het gebied van de gemeente of het waterschap brengt geen einde aan de belastingplicht. Er ontstaat in die gevallen geen aanspraak op ontheffing. De vraag rijst of het niet netter zou zijn om belastingplichtigen bij een binnenverhuizing een ontheffing te geven en een nieuwe aanslag voor het nieuwe adres in de loop van het ar. Hoewel dat uitvoeringstechnisch goed mogelijk is, is de nieuwe aanslag voor het nieuwe adres in de loop van het ar niet rechtsgeldig. De belastingplicht is in de loop van het ar niet geëindigd en dus ook niet begonnen. 4 Er is dus geen juridisch haakje om een aanslag aan op te hangen. Ambtshalve ontheffen wordt daarom alleen toegepast bij buitenverhuizingen. Dit is in de huidige situatie ook al het geval, omdat in de meeste verordeningen is bepaald dat de aanslag bij een binnenverhuizing meeverhuist. Ontheffen-overlijdens Bij overlijden van de belastingplichtige eindigt de belastingplicht en ontstaat recht op een tijdsevenredige ontheffing. Voor de resterende periode van het belastingar mag echter geen aanslag worden opgelegd aan de achterblijvers. De gemeente / het waterschap mag, bij meerder gebruikers, de aanslag opleggen aan het begin van het belastingar, aan één van de gebruikers. In de jurisprudentie is bepaald dat alle andere gebruikers, die niet worden uitgekozen en dus geen aanslag krijgen, gedurende het ar niet in de heffing kunnen worden betrokken. 5 Deze andere gebruikers waren namelijk reeds op 1 nuari belastingplichtig, zodat geen nieuwe belastingplicht in de loop van dat ar kan ontstaan. Dit betekent dat wanr bij een overlijden binnen het heffingsgebied een ontheffing wordt toegepast, er juridisch gezien (voor dat belastingar) geen nieuwe aanslag meer kan worden opgelegd aan de achterblijvers. Vermindering - gezinsgrootte Ambtshalve vermindering is mogelijk in gevallen waarin geheven wordt naar de gezinssamenstelling, die uit de BRP kan worden afgelezen. Indien de grootte van het huishouden in de loop van het ar wijzigt op een wijze dat een lager tarief van toepassing wordt, kan automatisch worden verminderd. Andersom (verhoging in de loop van het ar) is juridisch niet mogelijk. Dat zou tot navordering leiden, hetgeen volgens art. 16 AWR alleen mogelijk is indien sprake is van een nieuw feit. Doordat de aanslag voor een heel ar al wordt opgelegd aan het begin van het belastingar (op 28 februari), ontmt de heffingsambtenaar zichzelf de mogelijkheid om aanwas in de gezinssamenstelling aan te merken als nieuw feit. Om dit effect te mitigeren, kan ervoor worden gekozen de gezinssamenstelling op 1 nuari te bevriezen, zodat het hele ar hetzelfde tarief van toepassing is. Er is dan geen aanleiding meer voor automatische vermindering. 3 Hoge Raad 5 oktober 2007, nr , BNB 2008/40. 4 Rechtbank s-gravenhage 11 december 2008, ECLI:NL:RBSGR:2008:BH Rechtbank s-gravenhage 11 december 2008, ECLI:NL:RBSGR:2008:BH1415 en Gerechtshof Amsterdam 11 april 2002, ECLI:NL:GHAMS:2002:AS3762.

4 Overzicht Het aanbieden van automatische ontheffingen/ automatische verminderingen is mogelijk vanwege de koppelingen met de basisregistraties. In het volgende overzicht zijn de belastingsoorten opgenomen waarvoor automatische ontheffingen op basis van tijdsevenredigheid en automatische verminderingen op basis van de wijziging van de samenstelling huishouden bij de tijdvakbelastingen mogelijk zijn. Tevens is aangegeven of er een mitigatie mogelijk is om dit niet te doen en zo welke. Belastingsoorten Ontheffing Vermindering Mitigatie (in situaties van 1PH/MPH bij heffing)* Rioolheffing Ja Ja 1/1 bepalend voor gezinssamenstelling Afvalstoffenheffing Ja Ja 1/1 bepalend voor gezinssamenstelling Zuiveringsheffing woonruimten/ Verontreinigingsheffing woonruimten Ja Ja 1/1 bepalend voor gezinssamenstelling *Voor ontheffing is geen mitigatie mogelijk. De belastingplicht eindigt namelijk bij buitenverhuizing of overlijden. Uitwerking In de praktijk leidt het voorgaande tot de volgende mogelijkheden: - De automatische ontheffingen op basis van tijdsevenredigheid wordt alleen in situaties van buitenverhuizingen aangeboden, bij de rioolheffing, afvalstoffenheffing, hondenbelasting en de zuiveringsheffing woonruimten en in situaties van het overlijden van de belastingplichtige aangeboden, bij de rioolheffing, afvalstoffenheffing en de zuiveringsheffing woonruimten. - De automatische verminderingen op basis van de wijziging van de samenstelling huishouden bij de tijdvakbelastingen speelt alleen bij de rioolheffing, afvalstoffenheffing en de zuiveringsheffing woonruimten. Als alternatief in het kader van kostenbesparing kan er echter ook als mitigatie voor gekozen worden om (met ingang van belastingar 2019) bij het vaststellen van de gezinsgrootte de situatie van 1 nuari van het belastingar bepalend te laten zijn. Op die manier is een (automatische) vermindering op basis van de wijziging van de samenstelling van het huishouden niet meer aan de orde. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen waarin per deelnemer voor de bovengenoemde belastingsoorten is aangegeven of in de verordening is bepaald of er recht bestaat op ontheffing en/of vermindering. Op deze manier is duidelijk welke verordeningen voor welke deelnemers op dit moment aanleiding geven tot automatische ontheffing en/of vermindering. Deze verordeningen zullen worden aangepast aan de keuzes die door de deelnemers worden gemaakt. In bijlage 2 is opgenomen wat de financiële gevolgen zijn van het aanbieden van automatische ontheffing en/of vermindering per deelnemer voor de genoemde belastingsoorten. Hierbij zijn ook de financiële gevolgen van het wel of niet opnemen van de mitigatie zichtbaar gemaakt.

5 Bijlage 1: Bestaat aanspraak op ontheffing: Riool Afvalstoffenheffing Zuiw/wvow Aalburg Alblasserdam Albrandswaard Barendrecht Binnenmaas Brielle Cromstrijen Goeree-Overflakkee Hardinxveld-G Hellevoetsluis Hollandse-Delta Korendijk Krimpenerwaard Lansingerland Nieuwkoop Oud-Beijerland RAD Strijen Werkendam Woudrichem Zederik Bestaat aanspraak op vermindering: Riool Afvalstoffenheffing Zuiw/wvow Aalburg Alblasserdam Albrandswaard Barendrecht Binnenmaas Brielle Cromstrijen Goeree-Overflakkee Hardinxveld-G Hellevoetsluis Hollandse-Delta Korendijk Krimpenerwaard Lansingerland Nieuwkoop Oud-Beijerland RAD Strijen Werkendam Woudrichem Zederik

6 Bijlage 2: Deelnemer Ontheffing Vermindering Eindtotaal Te mitigeren Restant AALBURG Afvalstoffenheffing Rioolheffing ALBLASSERDAM Afvalstoffenheffing ALBRANDSWAARD Afvalstoffenheffing Rioolheffing BARENDRECHT Afvalstoffenheffing Rioolheffing BINNENMAAS Rioolheffing BRIELLE Afvalstoffenheffing Rioolheffing CROMSTRIJEN Rioolheffing GOEREE-OVERFLAKKEE Afvalstoffenheffing HARDINXVELD- Afvalstoffenheffing GIESSENDAM Rioolheffing HELLEVOETSLUIS Afvalstoffenheffing Rioolheffing KORENDIJK Rioolheffing KRIMPENERWAARD Afvalstoffenheffing Rioolheffing LANSINGERLAND Afvalstoffenheffing Rioolheffing NIEUWKOOP Afvalstoffenheffing Rioolheffing OUD-BEIJERLAND Rioolheffing RAD Afvalstoffenheffing STRIJEN Rioolheffing WERKENDAM Afvalstoffenheffing Rioolheffing WOUDRICHEM Afvalstoffenheffing Rioolheffing HOLLANDSE DELTA Zuiveringsheffing woningen Klaaswaal, 4 juli 2018