GROENPOOL ANTWERPEN. negen ambities voor een groene toekomst

Transcriptie

1 GROENPOOL ANTWERPEN negen ambities voor een groene toekomst

2 DISCLAIMER De beelden in voorliggende brochure zijn louter illustratief en verduidelijken mogelijke acties. De haalbaarheid en besluitvorming van deze acties zullen voorwep vormen van verder onderzoek. Het kaart- en beeldmateriaal uit deze brochure mag niet gebruikt worden zonder voorafgaande toestemming van het Departement Omgeving. 2

3 Een groene parel tussen stad en kempen Groenpool Antwerpen als schakel in een regionaal groen netwerk Tussen de stad Antwerpen en De Kempen, op het grondgebied van de gemeenten Wommelgem en Ranst, ligt een gebied met een bijzondere potenties voor natuurontwikkeling, namelijk de Groenpool Antwerpen. De Groenpool Antwerpen ligt op een strategisch knooppunt van een aantal belangrijke ecologische structuren zoals de Schijnvallei, de Netevallei en de vallei van de Tappelbeek. De open ruimte, met enkele waardevolle natuurkernen, is doorheen de jaren door de toevoeging van oostwestgerichte infrastructuren zoals Albertkanaal en E313 meer en meer versnipperd geraakt, met negatieve gevolgen voor het ecologisch systeem. Bovendien zijn er in het gebied enkele grote en complexe (infrastructurele en economische) projecten gepland gaande van de verbreding van E313 tot de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen in het kader van het economisch netwerk Albertkanaal (ENA). Aangezien de open ruimte nu reeds onder druk staat, is er dringend nood aan een daadkrachtige aanpak voor de ontwikkeling van de Groenpool Antwerpen. Met deze brochure wil de Vlaamse Overheid haar ambities uitspreken om, in samenwerking met de verschillende partners, dit groengebied verder te gaan ontwikkelen in de komende jaren. Voorliggend ideeënboek is het resultaat van een intensief onderzoekstraject onder impuls van het departement Omgeving en het agentschap Natuur en Bos. Samen met alle betrokken partners werd onderzocht hoe de Groenpool Antwerpen vorm kan krijgen en kan uitgroeien tot een unieke plaats voor mens en dier. 3

4 9 ambities voor de Groenpool Antwerpen droombeeld Groenpool Antwerpen Om de Groenpool Antwerpen concreet vorm te geven, werd in samenwerking met de verschillende partners, een verkennend onderzoek uitgevoerd. Er werd een gestart met een scan van bestaande en geplande projecten in het projectgebied. Vervolgens werd er samen met een brede groep aan partners gewerkt aan een gemeenschappelijke visiekader. Hierbij werd er gefocust op natuurontwikkeling en gezocht naar belangrijke win-wins op het vlak van recreatie, landbouw en duurzame mobiliteit. De resultaten van dit onderzoekstraject werden gebundeld in negen ambities voor de Groenpool Antwerpen. Voor elke ambitie werd nagedacht over diverse acties met het oog op een effectieve realisatie. De volgende pagina s bespreken elk van deze ambities meer in detail en geven meer uitleg bij ideeën die kunnen bijdragen aan de realisatie. Hiervoor zal een verregaande samenwerking noodzakelijk zijn tussen de verschillende projectpartners. De uitdagingen worden op een visiekaart weergegeven op pagina 8. 4

5 Bijkomende natuur- en bosgebieden Binnen de perimeter van de Groenpool Antwerpen is er vandaag reeds circa 100 ha bos- en natuurgebied aanwezig. De ambitie is om in de komende jaren circa 50 ha bijkomend bos- en natuurgebied te ontwikkelen. Dit zal van de Groenpool Antwerpen een groot aanééngesloten natuurgebied maken. De realisatie hiervan gebeurt op verschillende manieren. Het betreft enerzijds optimalisaties binnen de bestaande natuurkernen waarin de bestaande natuurwaarden maximaal moeten worden versterkt en uitgebouwd in functie van de vastgestelde natuurdoelen. Anderzijds selecteerd het verkennend onderzoek eveneens zeven zoekzones (in totaal circa 100 ha) waar er een groot potentieel is voor bijkomende natuurontwikkeling. Een deel van de realisatie gebeurt in het kader van de compensatierichtlijn. Geplande infrastructuurwerken en de aanleg van nieuwe bedrijvenzones, gaan gepaard met natuur- en boscompensatie. Rivierdonderpad Hazelworm Bunzing Rosse vleermuis (foto: Hugo Willockx) 5

6 6

7 10 nieuwe natuurverbindingen De infrastructuren vormen vaak een belangrijke barrière voor de migratie van verschillende diersoorten. Uit het verkennend onderzoek is gebleken dat er tien verbindingen nodig zijn om de verschillende ecologisch waardevolle gebieden met elkaar te verbinden. Zij zijn noodzakelijke onderdelen van de groene structuur. De technische vereisten en de doelsoorten van de verbindingen zijn afhankelijk van de specifieke locatie. Onderstaande afbeelding toont hoe de barrière van de snelweg passeerbaar wordt door een ondergrondse koker te voorzien ter hoogte van de Hogenaardseloop. Deze koker voorziet in een droge en natte verbinding voor vissen, reptielen, amfibieën en kleine zoogdieren. In de achtergrond zien wij de groene berm van de nieuwe brug in Vaartstraat die insecten, vleermuizen en kleine zoogdieren naar de overzijde begeleidt. ecopassage onder E313 7

8 8 Visiekaart Groen

9 pool Antwerpen 9

10 2 gecombineerde ecologische en recreatieve verbindingen Op twee plaatsen binnen de Groenpool Antwerpen is er nood aan een gecombineerde, kwaliteitsvolle ecologische en recreatieve verbinding. Het betreft enerzijds een verbinding aan E313 ter hoogte van de dienstenzone Antwerpse poort en anderzijds een verbinding ter hoogte van het Albertkanaal aan de Zwaaikom in Ranst. Voor wat betreft de vormgeving van deze verbindingen is verder onderzoek noodzakelijk. Onderstaande illustratie geeft aan hoe de barrière van het Albertkanaal kan worden weggewerkt door de realisatie van een eco- recreaduct en een fauna uitstapplaats. Een uitstapplaats geeft dieren die in het kanaal geraakt zijn de mogelijkheid er ook terug uit te geraken. 10

11 11

12 3 hoofdtoegangspoorten tot de groenpool De Groenpool Antwerpen kan uitgroeien tot een belangrijke trekpleister voor recreanten uit de ruimere regio. Het is belangrijk om in dit verband na te denken over een kwaliteitsvolle mobiliteitsverbinding. De dienstenzone Poort Antwerpen, ter hoogte van het huidige Q8 servicestation, wordt uitgebouwd tot een voorstadspoort enerzijds en een toegangspoort tot de Groenpool Antwerpen anderzijds. De dienstenzone Poort Antwerpen omvat een stadsrandparking, een lokale parking, een nieuwe nieuwe halte voor openbaar vervoer en bijkomende functies. De poort moet ook uitgroeien tot één van de belangrijkste instappunten voor recreatie in deze regio. Om die reden worden tevens mogelijkheden voor fietsverhuur en deelfietsen, in gecombineerd gebruik met de nieuwe bedrijvenzone, verder onderzocht. Nabij de afrittencomplexen van Oelegem en Massenhoven zal er gezocht worden naar twee secundaire toegangen tot de Groenpool Antwerpen. De reeds aanwezige carpoolparkings kunnen worden ingezet voor bezoekers. Daarnaast worden deze afrittencomplexen op termijn tevens uitgebouwd als openbaar vervoersknooppunten (met snelbussen op de snelwegen of een doorgetrokken tramlijn). Een kwaliteitsvolle verbinding met het wandelnetwerk in de Groenpool of de voorziening van bijvoorbeeld een deelfietsensysteem moet recreanten in de regio aantrekken. Dit kan gepaard gaan met een inpassing van kleinschalige functies. Daarnaast worden de poorten op een herkenbare en aantrekkelijke manier ingericht. 12

13 10 km nieuwe fietssnelwegen In functie van de continuïteit van het functioneel fietsnetwerk komen er een aantal nieuwe verbindingen in de Groenpool Antwerpen. Het gaat specifiek om de verbinding tussen de westelijk fietsostrades (E313 en Albertkanaal) met de oostelijke fietsostrade langsheen het kanaal en de functionele verbinding Lier-Oelegem. Deze verbindingen zijn deels afhankelijk van de inrichting van de bedrijvenzone Wommelgem-Ranst en de eventuele afleiding van de fietsostrade in functie van watergebonden activiteiten. Er is eveneens een verbinding nodig ten noorden van het Albertkanaal die rekening houdt met de komst van een nieuwe bedrijvenzone. 13

14 kwaliteitsvol fiets- en wandelnetwerk Een recreatieve fiets- en wandellus verbindt de verschillende gebieden in de Groenpool Antwerpen. De route is herkenbaar, volgt maximaal de bestaande padenstructuur en loopt langsheen bestaande en nieuwe bezienswaardigheden. Op plaatsen waar dit voor de natuur belangrijk is, kan de fietsroute een ander parcours volgen dan de wandelroute. De route vormt de drager van de recreatieve ontsluiting van de Groenpool Antwerpen. Bestaande attractiepolen en nieuwe recreatief/toeristische functies enten zich op deze route. Er worden inrichtingselementen en meubilair voorzien die zich richten op natuurbeleving en -educatie. Vanaf deze fiets- en wandellus vertrekken vlotte verbindingen naar de omliggende dorpskernen en toegangspoorten. 14

15 droombeeld nieuwe recreatieve infrastructuur in de Groenpool Antwerpen 15

16 16

17 8 lokale toegangsportalen De lokale toegangsportalen zorgen voor een goede verbinding tussen de Groenpool Antwerpen en de omliggende woonkernen. Op die manier kunnen omwonenden maximaal gebruik maken van dit grote aaneengesloten groengebied om te wandelen, recreëren en sporten. De inrichting van deze routes en instappunten houdt rekening met de landschappelijke inpassing, integratie van erfgoed en de uitbouw van lokale recreatieve acitiviteiten. De toegangsportalen kunnen eveneens worden uitgerust met een fietsparking, een toegangsbord, zitmeubilair, vuilbakken en een kleinschalige parking. integratie van 200ha landbouwactiviteiten In het zuiden van de Groenpool Antwerpen wordt gezocht naar een integratie van de landbouwactiviteiten en de recreatieve en ecologische objectieven. Enerzijds wordt de ruimtelijke en landschappelijke integratie van het agrarisch patrimonium nagestreefd met herstel van kleine landschapselementen (grachten, beekvalleien, perceelsgroen). Stimulerend beleid en ondersteunende instrumenten dienen hier te worden ingezet. Anderzijds streven wij naar functionele linken tussen de agrarische activiteiten en het recreatieve aanbod in de Groenpool Antwerpen. Het kan bijvoorbeeld gaan over korte keten landbouw, kleinschalige verblijfsactiviteiten, verkoopspunten, horecavoorzieningen enz. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het herbevestigd agrarisch gebied en de overige landbouwgebruikspercelen. In deze laatste kan natuurverweving nog sterker naar voor komen. netwerk van lokale en bovenlokale partners Het bouwen aan de Groenpool Antwerpen is in de eerste plaats een collectieve opgave. Iedereen zal zijn steentje moeten bijdragen om de geombineerde ambities waar te maken. Dit vergt in de eerste plaats een goede samenwerking en communicatie tussen alle betrokkenen, zowel de lokale bewoners, ondernemingen en verenigingen, als de middenveldsorganisties en de beleidsmakers. 17

18 GROENPOOL ANTWERPEN Een opdracht van de Vlaamse Overheid Departement Omgeving afdeling gebiedsontwikkeling, omgevingsplanning en -projecten Agentschap voor Natuur en Bos Opdrachthouder: OMGEVING cvba en Hesselteer december