Natuurgebieden in de Noordzee Gewone heremietkreeft

Transcriptie

1 Noordzee~ NatuurKrant Een uitgave van Stichting de Noordzee voorjaar 00 Wel eens in de Noordzee gezwommen? Weet je eigenlijk wel met wie je dan het bad gedeeld hebt? Vast niet. De meeste Nederlanders weten namelijk niet wat er allemaal in de Noordzee leeft. Wat zijn de mooiste plekjes van de Noordzee, welke leuke beesten leven er en wat kun je daarvan zien als je op het strand bent? In deze krant lees je er meer over. Verder nemen we je mee met het Coastwatch project. Het zwerfvuilonderzoek op het strand waaraan ook dit jaar weer veel jongeren hebben meegewerkt. Noordzee~Bewoner: M. de Boer / WDCS Veel plezier bij het lezen van de NoordzeeNatuurKrant. En, ben je binnenkort op het strand: hou je ogen goed open en misschien ontmoet jij wel een van die bijzondere dieren! Natuurgebieden in de Noordzee Gewone heremietkreeft De gewone heremietkreeft kan 0 cm lang worden en zo n, cm breed. Het grootste gedeelte van het beestje zie je alleen niet. Het zachte achterlijf van heremietkreeften wordt namelijk niet, zoals bij krabben, beschermd tegen hongerige zeevogels door een schild. Daarom bewonen heremieten verlaten slakkenhuizen. Alleen de kop, de looppoten en de stevige scharen komen geregeld buitenshuis. Ga op het strand maar eens op zoek naar deze leuke beestjes, dan kun je het zelf zien. De meeste kans maak je in poeltjes en onder stenen, vlakbij of in het water van de zee. W. Willekens / Aquadia Heremietkreeften eten van alles, op allerlei verschillende manieren. Met een zeef in hun bek filteren ze plankton uit het water. Met een slijmnet dat ze uit hun bek laten hangen vangen ze plankton. De piepkleine diertjes die op de zeebodem leven worden opgeveegd met behulp van de borstels aan hun mond. Wormen en kleine kreeftjes eet de heremietkreeft met zijn kleinere linkerschaar. Met zijn grotere rechterschaar kraakt hij schelpdieren. Behalve vers voedsel, eet de heremietkreeft ook de restjes van anderen op. ~ Meer weten over de gewone heremiet of over zijn neefje de kleine heremiet? Kijk op Iedereen kent ze wel, stukjes Nederland waar de natuur zo mooi of bijzonder is dat we ze natuurgebieden noemen. We beschermen die gebieden, zodat over 00 jaar dat mooie voor planten, dieren en mensen. Centrale Oestergronden Vroeger kwamen hier oesterbanken voor, helaas zijn die verdwenen. Maar in het gebied leven nog steeds veel bijzondere bodemdieren zoals het burchtenkreeftje en de perkamentworm. : Twee jan van genten in vogelvlucht (M. de Boer / WDCS) : Dodemansduim (G. van Moorsel / Ecosub) : Witsnuitdolfijn (M. de Boer / WDCS) : Schol (M. Vestjens) : Pelikaansvoet (S. Dijksen/Foto Fitis) Wat niet iedereen weet is dat Nederland niet ophoudt bij het strand. Een heel stuk van de Noordzee hoort ook bij Nederland: het Nederlands Continentaal Plat, het NCP. De Nederlandse Noordzee is zelfs. keer zo groot als het Nederlandse land. Op het kaartje hieronder kun je precies zien waar het NCP ligt. In dit deel van de Noordzee liggen net als op het land gebieden die extra bijzonder zijn. Wij van Stichting De Noordzee vinden dat je ook die gebieden moet beschermen. De gebieden in vogelvlucht: stukje Nederland er nog steeds is Doggers- bank De Doggersbank is een zandbank die maar 8 meter onder water ligt. Door het heldere water kunnen hier zelfs in de winter algen groeien. Er is daardoor het hele jaar rond veel te eten. Klaverbank De Klaverbank is het enige gebied op het NCP met een harde ondergrond. Grind, zandribbels en grote stenen en keien zorgen voor samen voor een uniek leefgebied voor allerlei dieren. Friese Front Bij het Friese Front wordt de zee plotseling een stuk dieper. Hierdoor zakt de stroomsnelheid van het zeewater en zinken algjes en kleine beestjes naar de bodem. Een paradijsje voor dieren die op de bodem leven, vissen, vogels, walvissen en dolfijnen. Kustzone De watertemperatuur is in de kustzone wat hoger dan in de rest van de Noordzee en er is altijd voldoende voedsel. Daardoor is het een ideale kinderkamer voor veel vissen. Benieuwd geworden naar de natuurgebieden, de dieren die er leven of naar wat we moeten doen om die gebieden te beschermen? Kijk dan op ~ Wist je dat het Nederlandse deel van de Noordzee gemiddeld 0 meter diep is? Ter vergelijking: de Noordzee voor Noorwegen is soms wel 00 meter diep. Sommige oceanen zijn zelfs kilometer diep!

2 NoordzeeNatuurKrant 00 Noordzee~Bewoner: Eten en gegeten worden in zee In de natuur draait alles om eten en gegeten worden. Om duidelijk te maken hoe het leven van planten en dieren met elkaar samenhangt kun je een voedselketen maken. Hondshaai Hondshaaien zijn kleine, maximaal meter lange haaien die dichtbij de bodem van de zee leven. Ze zwemmen door golfbewegingen te maken van kop naar staart. Hiervoor trekken eerst de spieren aan de ene kant van het lijf samen en daarna aan de andere kant. Die spierbeweging kan echter maar één kant op. Dus achteruit zwemmen zit er niet in. Hondshaaien zijn geen kieskeurige eters. Ze lusten van alles: kleine visjes, kreeftjes, weekdieren, wormen en zelfs allerlei soorten afval. Ze jagen vooral s nachts. Aan hun ogen hebben ze dan niet zoveel, maar gelukkig hebben ze nog drie zintuigen om hun prooi te vinden: een zijlijnsysteem om waterbewegingen te signaleren, een electroreceptorsysteem om elektrische signalen van bodemdieren op te vangen en een hele goede neus. Haaieneieren Hondshaaien leggen in het voorjaar eieren. Deze zien eruit als rechthoekige, platte luciferdoosjes met aan alle vier de hoeken gekrulde uitsteeksels. Hiermee zitten ze vast aan bijvoorbeeld steen, een scheepswrak of een wier. Die uitsteeksels zijn bovendien hol waardoor zuurstof bij het haaienjong kan komen. Na 8 tot 0 maanden zijn de jongen groot genoeg en kruipen ze uit het ei. Met een beetje geluk kun je op het strand losgeslagen (en lege) eikapsels vinden! ~ Meer weten over de Hondshaai? Kijk op Zee~Weetje: Zeepaardjes zijn vissen, ook al zou je dat misschien niet zeggen. Dat is niet het enige wat bijzonder is aan deze beestjes: de mannetjes krijgen de jonkies. Het vrouwtje legt haar eitjes bij het mannetje op de buik in een soort buidel. Daar worden de eitjes bevrucht. De buidel gaat dicht en pas weer open als de jonkies er uitkomen. Het is zelfs zo, dat als de eitjes uitkomen, het mannetje een soort weeën krijgt! Het is dus bijna een zwanger mannetje! 6/6/00: Kabeljauw erkend als bedreigde diersoort (BN De Stem) De landen rond de Noordzee en de Oostzee hebben de kabeljauw officieel als bedreigde diersoort bestempeld. Op een ministersconferentie over de bescherming van het zeemilieu hebben landen en de Europese Commissie een lijst opgesteld met 7 bedreigde zeedieren, waaronder walvissen, oesters, schildpadden, vogels, haaien, roggen en andere vissen. S. de wolf / foto fitis Een voedselketen bestaat simpel gezegd uit een opeenvolging van dieren die elkaar op eten. Je kunt allerlei voedselketens maken, maar een keten begint altijd met planten. De kleine plantjes worden gegeten door kleine diertjes: het zooplankton. Zooplankton bestaat uit hele kleine beestjes die niet groter worden dan cel, maar ook uit jonkies van vissen, schelpen of garnalen. Dat zooplankton drijft in het water, net als het fytoplankton. Als je een schep water pakt, dan heb je een mooi mengelmoesje te pakken! Niet al het fyto- en zooplankton wordt opgegeten door vissen. Een deel ervan zinkt naar de bodem. Hier leven allerlei dieren, zoals schelpdieren en wormen. Zij leven van het plankton en worden vervolgens zelf weer gegeten, door bijvoorbeeld vogels. 6 Een voedselketen in zee begint meestal met fytoplankton: heel kleine plantjes die in het water drijven. Soms kan je ze zonder een vergrootglas of microscoop niet eens zien! In het water zit alles wat het fytoplankton nodig heeft om te groeien. Bovendien krijgt het genoeg zonlicht. Een enkele keer begint de keten met grote planten zoals wieren of zeegras. Het zooplankton wordt gegeten door allerlei vissen, zoals haring. Op de tekening zie je hoe een voedselweb er in zee ongeveer uitziet. : etende zeehond (M. de Boer / WDCS) : fytoplankton (J. van Iperen / NIOZ) : Kwal (S. Dijksen / Foto Fitis) : fytoplankton (J. van Iperen / NIOZ) : Zooplankton (S. Oosterhuis) 6: Schelpkokerworm (M. Vestjens) 7: Zeester (M. Vestjens) De kleine vissen worden zelf weer gegeten door grotere vissen, door inktvissen, vogels, zeehonden en walvissen. Sommige van die dieren worden zelf ook weer gegeten, andere niet. Dieren die zelf niet gegeten worden staan aan de top van de voedselketen. Mensen bijvoorbeeld. Wij leven wel niet in zee, maar we eten wel zeedieren. Denk maar aan mosselen en vis. In een aantal landen eten ze zelfs zeehond en walvis. Rijkswaterstaat, directie noordzee Dode planten en dieren worden in het water of op de bodem opgeruimd, o.a. door bacteriën. Daarbij komen voedingsstoffen vrij, die weer door het fytoplankton worden gebruikt. Eigenlijk kun je dus beter spreken over een voedselweb. 7 Wist je dat de reuzenhaai, die af en toe ook door de Nederlandse Noordzee zwemt, een meter of 0 lang is! Maar deze reus is onschuldig: hij eet plankton, door met zijn bek open door het water te zwemmen.

3 Stretta Schatten uit zee Je kent het gevoel misschien wel. Je loopt niets vermoedend op het strand, kijkt op het juiste moment naar beneden en wat ligt daar: een super mooie schelp, een fles mét een boodschap, een krabbetje dat voor je voeten wegschiet. Je hebt een schat uit zee gevonden!!! Nog nooit zo n schat gevonden? Met oostenwind heb je de meeste kans. Dat zou je misschien niet verwachten, omdat de wind dan juist richting de zee waait. De wind duwt inderdaad de bovenste waterlaag richting openzee. Maar de diepere laag stroomt dan juist richting land. En die laag neemt van alles mee. Hieronder staan wat aanspoelsels die je met een beetje geluk zelf kan vinden. Heb je wat anders gevonden en wil je weten wat het is? Kijk dan op ollieuz/pages/index.html of neem een zoekkaart mee naar het strand, deze kun je o.a. kopen bij de meeste bezoekerscentra aan de kust, Natuurmonumenten en Ecomare. Zeeschuim Zeeschuim is een wit plaatje van kalk dat maximaal 0 cm groot is. Misschien komt het je wel bekend voor, ze hangen namelijk vaak in vogelkooien. Maar weet je wat het eigenlijk is? Het is het kalken rugschild v a n de zeekat, een inktvis. Dit beest gebruikt dat rugschild voor zijn stevigheid, want het heeft geen skelet zoals wij. Het schild helpt de zeekat ook om van boven naar beneden en andersom te gaan. Hoe werkt dat? Er zitten veel luchtkamertjes in het zachte kalk. Een levende zeekat kan die kamertjes vol laten lopen met water, waardoor hij snel kan zinken. Als hij weer naar boven wil, dan perst hij het water er uit. Roggenei Een roggenei is een rechthoekig doosje, zwart of donkerbruin met aan de hoeken uitsteeksels. Daarmee zit het ei onder water vast, bijvoorbeeld aan wier of stenen. Bovendien krijgt het ei door die uitsteeksels zuurstof binnen. Als je een roggenei met een scheurtje erin vindt, dan heeft een kleine rog de weg naar de grote zee gevonden. Het duurt ongeveer 7 maanden voordat een ei uitkomt. Vroeger kon je regelmatig roggenei- ecomare eren vinden op de Nederlandse stranden. Tegenwoordig gebeurt dat helaas minder vaak. O.a. door de intensieve (boomkor)visserij leven er simpelweg minder roggen in de Noordzee. Als je het geluk hebt om een roggenei te vinden, is het waarschijnlijk van een Stekelrog of een Sterrog. Meer informatie over roggeneieren: Tip: als het ei dat je vindt uitgedroogd is, leg het dan een nacht in het water. Het krijgt dan zijn oorspronkelijke grootte terug. Krab In kuiltjes, onder zeewier of bijvoorbeeld bij een pier heb je grote kans een levende krab te vinden. Wil je die van dichterbij bekijken, lees dan eerst het stukje Stap van Doe-Ding Krabben voor de beste strategie. Krabben, ook de kleintjes kunnen namelijk lelijk knijpen. Vooral zwemkrabbetjes zijn erg agressief. Je vindt vaak stukken van een krab, noordzeekrab zoals een (leeg) schild of een poot. Krabben hebben namelijk een heel hard pantser, dat niet meerekt als ze groeien. Om te kunnen groeien moeten ze uit hun pantser kruipen. Dit doen ze op een beschutte plek, omdat ze anders een erg lekker en makkelijk hapje zijn voor vogels en andere dieren. Die oude pantsers kan je op het strand vinden. De poten, dat is weer een ander verhaal. Krabben kunnen hun poten in geval van nood afwerpen, zonder erg te bloeden. Gelukkig groeien die poten later weer aan! Soorten krabben die je op de Nederlandse stranden kunt tegenkomen zijn: de noordzeekrab, de gewone zwemkrab, de gewone strandkrab en de breedpootkrab. (F. maas) Nieuwsgierig geworden? Neem eens een kijkje op ~ Doe~Ding Krabben Stap Zoek een krab. Bij een pier, in het wier of in een kuiltje maak je de meeste kans. Stap Pak m op. Om ervoor te zorgen dat de krab je niet kan knijpen met zijn scharen pak je hem van achteren op. Met je duim en middelvinger pak je het schild op het breedste punt vast. Met je wijsvinger kun je nu nog wat druk zetten op het schild voor meer houvast. Stap Draai de krab om. Stap Vergelijk de buik (het achterlijf) met de tekeningen. Heb je een mannetje (A) of een vrouwtje (B) gevonden? A B Tekeningen: Bij dolfijnen en walvissen denken veel mensen aan oceanen ver hier vandaan. Dat is jammer, want ook in de Nederlandse Noordzee leven deze mooie dieren. Vaste bewoners zijn: de witsnuitdolfijn, de witflankdolfijn, bruinvissen en zelfs de dwergvinvis. Vroeger hoorde hier ook de tuimelaar bij. Daarnaast komen er geregeld gasten langs, zoals potvissen, bultruggen of gewone dolfijnen. NoordzeeNatuurKrant 00 Noordzee~Bewoner: Jan van Gent De Jan van Gent is een grote zeevogel: met zijn vleugels uitgespreid is hij bijna meter breed. Het grootste deel van zijn leven (zo n driekwart van de tijd) vliegt hij boven de zee. Jan van Genten eten vooral vissen die in scholen leven, zoals haring en kabeljauw. Vanuit de lucht zoeken ze een school op, waarna ze van grote hoogte loodrecht de zee in te duiken. Hierbij kunnen ze snelheden van 00 km per uur halen! Om deze klap op te vangen hebben ze een verstevigde schedel als helm en airbags : een onderhuids luchtkussen. Eieren Voor Jan van Genten is een ei leggen en uitbroeden niet gemakkelijk. Het mannetje houdt vanaf eind januari een broedplaats vrij op een steile rotskust (bijvoorbeeld Bass Rock bij Schotland). Het vrouwtje legt midden april één ei. Vervolgens broeden mannetje en vrouwtje om de beurt het ei uit. Dit doen ze niet met hun lijf zoals de meeste vogels, maar met hun poten! In de broedperiode zijn die extra doorbloed om meer warmte af te kunnen geven. Na ruim 0 dagen komt het ei uit. In Nederland heb je september en oktober de meeste kans om de Jan van Gent te zien. ~ Een bruinvis met jong Over de witsnuitdolfijn kun je een en ander lezen op pagina. Witflankdolfijnen worden minder vaak gezien en dan vaak samen met hun witsnuitfamilieleden. Ze zijn namelijk wat schuwer en minder dol op boegsurfen. De laatste jaren worden er steeds meer bruinvissen gezien. Met een goede kijker, veel geduld en wat geluk kun je ze zelf vanaf het strand zien. Ze zijn te herkennen aan hun kleine driehoekige rugvin, die vaak een holle achterzijde heeft, en hun donkere rug. Ze springen zelden boven het water uit. Meestal rollen ze langzaam door het wateroppervlak. Meer weten over de Jan van Gent en andere zeevogels? Surf dan naar Dolfijnen en walvissen in de Noordzee R. Shucksmith Gewone dolfijn. M. de boer / WDCS De staart van een bultrug Jacht is een bedreiging voor dolfijnen en walvissen. Daarom geldt er voor veel soorten een jachtverbod. Visnetten vormen een ander groot gevaar. Walvissen en dolfijnen zijn namelijk geen vissen en moeten boven water ademhalen. Verstrikt in de netten kunnen ze dat niet en ze stikken dan. In december 00 spoelde een bultrug zonder staart aan op het strand van Katwijk. Waarschijnlijk heeft deze bultrug de verkeerde afslag genomen en is de Noordzee in een visnet terechtgekomen. Misschien hebben vissers de staart van de bultrug afgesneden om hem uit de netten te bevrijden. Meer weten over walvissen en dolfijnen in de Noordzee? Kijk op ecomare m. de boer / / WDCS stekelrog (s. dijksen / foto fitis) Naast de dolfijnen leeft er één walvis in Nederland: de dwergvinvis. Deze walvis heeft geen tanden maar baleinen, waarmee ze voedsel uit het water zeven. Dit hoeven niet alleen kleine voedseldeeltjes te zijn. Ze zijn juist erg gek op Noordzeeharing. marijke de boer / / WDCS Springende witsnuitdolfijn

4 NoordzeeNatuurKrant 00 Noordzee~Bewoner: Zee~Weetje: Een makreel kan wel 0 km per uur zwemmen! Ter vergelijking: het wereldrecord zwemmen op de 00 m ligt op ongeveer 7 km/uur! De makreel is overigens absoluut niet de snelste vis. Er zijn vissen die wel 00 km/u. kunnen halen! M. Vestjens Paardenanemoon Op zoek naar krabben heb je ze misschien wel eens gezien: kleine, rode bolletjes die vastzitten op een dijk of strekdam. Het zijn waarschijnlijk paardenanemonen met hun tentakels ingetrokken. Net als een egel die zich oprolt bij gevaar, trekt een paardenanemoon zijn tentakels in als hij droogvalt. Onder water wordt dit rare blubberbolletje een mooi dier, dat veel weg heeft van een bloem. Meestal zijn ze rood, maar ze kunnen ook groen of blauw zijn. Op een zuil van maximaal cm doorsnee zitten wel 00 tentakels van maximaal cm lang. Net onder die tentakels zitten blauwe, lichtgevoelige knopjes. Met hun tentakels vangen paardenanemonen, hoe klein ze ook zijn, flinke prooien, zoals vis en krabben. In de tentakels zitten netelcellen die de slachtoffers verdoven, net als bij kwallen. ~ Meer weten over de paardenanemoon? Kijk op Maart 00: Olielozingen grotere ramp dan crashes (WWF bulletin) Jaarlijks sterven er honderdduizenden zeevogels als gevolg van illegale olielozingen van zeeschepen. Dit aantal overtreft het aantal slachtoffers van olierampen door ongevallen met schepen. Gemiddeld komt er door bewuste olielozingen x zoveel olie in zee terecht dan door ongelukken. Recente vervuiling van de Zuid-Hollandse stranden blijkt dan ook door meer schepen dan alleen de gecrashte Tricolor te zijn veroorzaakt. Zee~Weetje: Wind en water Als je geregeld over het strand langs de zee loopt of als je misschien wel eens op zee bent, dan weet je dat de zee er nooit hetzelfde uitziet. De zon en met name de wind geven haar steeds een ander uiterlijk. Als er geen wind is, dan is hij spiegelglad. Bij een stevige storm kan je soms niet meer zien wat water is en wat lucht! windkracht (schaal van Beaufort) meter per sec. omschrijving volgens KNMI In de 8e eeuw heeft meneer Beaufort, die vaak op zee was, een beschrijving gegeven van windkrachten. Pas in 96 werd dat aangevuld met windsnelheden. De Duitse kapitein op de grote vaart Peter Petersen heeft daarbij een schaal voor het zeeoppervlak ontwikkeld. Deze wordt nog steeds gebruikt, zie de tabel. ~ schaal van Petersen zeeoppervlak Doe~Ding Windkracht 0 Stap Kijk minuut lang heel goed naar de zee. Stap Kijk in de schaal van Petersen (in de tabel) welke beschrijving van het zeeoppervlak het best past bij de zee die je ziet. Stap Welke windkracht staat er nu volgens jou? Bekijk of beluister de weerberichten om er achter te komen of je het goed had. Stretta windstil spiegelgladde zee 0.-. zwakke wind kleine golfjes,die de zee een geschubd aanzicht geven.6-. zwakke wind kleine, korte golven met glasachtig aanzicht.-. matige wind kleine golven, ze beginnen te breken, de eerste schuimkopjes Wist je dat de ogen van de walvis bedekt worden door olieachtige tranen die bescherming bieden tegen het zoute water. Bovendien hebben ze relatief kleine ogen. November 00: Zeeslak heeft ijzeren laarzen (Volkskrant) Onderzoekers hebben een nieuw type zeeslak ontdekt dat is uitgerust met harde schildjes op het zachte deel van zijn lijf. Die schildjes zijn een soort voeten van het dier, maar volgens Science van 7 november hebben ze meer weg van ijzeren laarzen matige wind kleine langer wordende golven. Schuimkoppen komen nu vrij veel voor Bron: website KNMI vrij krachtige wind krachtige wind harde wind stormachtige wind storm zware storm zeer zware storm matige golven, van grotere lengte; overal schuimkoppen met hier en daar opwaaiend schuim. er komen grotere golven, de brekende koppen doen overal grote witte schuimplekken ontstaan, opwaaiend schuim komt vrij veelvuldig voor. de golven worden hoger, het witte schuim begint zich als strepen in de richting van de wind te ontwikkelen. matig hoge golven, met aanmerkelijke kamlengte, toppen waaien af en vormen goed ontwikkelde schuimstrepen in de richting van de wind. hoge golven, zware strepen schuim, rollers beginnen zich te vormen, het zicht kan door verwaaid schuim worden beinvloed zeer hoge golven met lange overstortende golfkammen, grote oppervlakken schuim: de zee krijgt een wit aanzicht; zware overslaande rollers, verwaaid schuim vermindert het zicht. buitengewoon hoge golven, de zee is geheel bedekt met lange schuimstrepen, de randen van de golfkammen verwaaien overal, het zicht is sterk verminderd..7+ orkaan de lucht is met schuim en verwaaid zeewater gevuld, de zee is volkomen wit, zicht op enige afstand bestaat niet meer.

5 NoordzeeNatuurKrant 00 Mensen en de zee Maak jij ook gebruik van de zee? Lekker uitwaaien op het strand? Zwemmen op een warme dag? Misschien zelfs wel eens varen op zee? R. De Bruijne Er zijn ook mensen die op zee werken. Vissers en zeemannen zijn misschien wel de bekendste. Daarnaast werken er o.a. zandwinnaars en mensen die op platforms olie of gas uit de zeebodem halen. Binnenkort komt daar een nieuw beroep bij: windmolenbouwer. Voor het opwekken van duurzame energie zullen namelijk windmolens op zee worden gebouwd. Alles wat wij op en in zee doen heeft invloed op de dieren die er leven. Heb je daar wel eens bij stilgestaan? Wat we doen hoeft geen probleem te zijn, maar dat kan wel. Daarover kun je hieronder meer lezen. Noordzee~Bewoner: Witsnuitdolfijn De witsnuitdolfijn kan wel bijna meter lang worden en heeft, zoals zijn naam al zegt, een korte witte snuit. Het zijn snelle zwemmers, die ook nog eens hoge sprongen uit het water kunnen maken. Ze vinden het erg leuk om op de boeggolf van schepen te surfen. Dus als je eens met een boot de zee op gaat, kijk dan naar ze uit. Bij de kust zul je ze niet zo snel zien, ze blijven liever verder op zee en komen alleen in de zomer wat dichter bij de kust. M. De Boer / WDCS Scheepvaart Over de wereldzeeën varen grote boten om spullen van A naar B te brengen. Dit is milieuvriendelijker dan ze bijvoorbeeld met vliegtuigen vervoeren, maar voor de zee is het niet je van het. Een voorbeeld: wanneer de olie waar schepen op varen of die zij vervoeren in het water terechtkomt (per ongeluk of expres!), is dat dodelijk voor veel zeevogels. Vooral voor vogels die een groot deel van hun leven in de zee zwemmen, zoals de zeekoet. Detail: schepen gebruiken als brandstof olie die zo stroperig en vies is, dat die door vrachtwagens niet gebruikt mag worden! Maar dat is niet het enige. Er wordt bijvoorbeeld ook nog steeds afval overboord gegooid. Dat laten o.a. de resultaten van Coastwatch zien (pag. 7). Een appelschilletje is geen probleem, maar plastic of andere troep wel, ook al lijkt het misschien mee te vallen in zo n grote zee. Allerlei zeedieren zien klein afval aan voor eten en met een maag vol plastic kunnen ze dan doodgaan van de honger. In grotere netten en touwen kunnen zeehonden en vogels verstrikt raken en verdrinken. En dan zijn er natuurlijk nog de ongelukken. Jullie hebben eind december 00 vast wel iets gezien op TV over het ongeluk met het schip de Andinet. In een zware storm zijn toen grote containers met vaatjes gif en ook losse vaten overboord geslagen. De containers zijn kapot gegaan en lekken gif naar de zee. Veel losse vaten zijn nog niet gevonden en lekken waarschijnlijk ook. Voor de dieren in zee is dat gevaarlijk, ze kunnen er flink ziek van worden. Het ministerie van LNV heeft geadviseerd om in het gebied waar de vaten ongeveer verloren zijn voorlopig niet te vissen. Dat is niet veilig voor de vissers (stel je voor dat ze zo n vaatje opvissen), maar ook niet voor viseters (misschien heeft de vis wel in water met gif gezwommen). Windmolens Energie hebben wij allemaal nodig: voor de TV, voor een warme douche, voor licht en ga zo maar door. Nu nog komt deze energie vooral van olie en gas. Maar dat raakt op en vervuilt de lucht. Daarom moet er steeds meer duurzame energie opgewekt worden: groene energie (je kent de term vast van de reclame). Windenergie is een vorm van groene energie. Op zee waait het altijd en dus zijn er plannen om nog in 00 in Nederland windmolens in zee te plaatsen. Wat de gevolgen zullen zijn voor de Noordzee en de dieren die er leven is nog niet helemaal duidelijk. Dat wordt onderzocht, zodra de windmolens in zee zijn gebouwd. Mogelijk vliegen vogels tegen de wieken te pletter. Misschien maken de molens zoveel lawaai dat dolfijnen en zeehonden daar liever wegblijven. De stalen palen betekenen in ieder geval een grote verandering voor de bodem, die nu vooral uit zand bestaat. Misschien gaan hier wel allerlei leuke beesten, die niet van zand houden, hun stek vinden? Visserij Sliptongetjes, kabeljauw, een harinkie op zijn tijd. De meeste mensen eten wel eens vis uit zee. Lekker en gezond. Maar helaas worden niet alle vissen op een zeevriendelijke manier gevangen. Met name de boomkorvisserij waarmee schol en tong wordt gevangen is schadelijk. De boomkor woelt het bovenste laagje van de zeebodem om zodat vissen opschrikken en in het net zwemmen. Bij het omwoelen van de bodem gaan bijna alle dieren die op of bij de bodem leven dood, ook schelpen en vissen waar de visser niet in is geïnteresseerd. In het Nederlandse deel van de Noordzee wordt elk stukje bodem minimaal keer per jaar omgewoeld door de boomkorren. Dit is vooral een probleem voor soorten die normaal heel oud worden. Die kunnen namelijk pas als ze een paar jaar oud zijn jonkies krijgen. Als ze voor die tijd worden opgevist of geplet door een boomkor, komen er dus geen jonkies en blijven er steeds minder over. Op deze manier is de rog inmiddels een vis die je nog maar af te toe tegen komt in de Noordzee. Meer weten? Kijk op Ook voor mogelijkheden om de zee te gebruiken zonder het leefgebied van al die bijzondere zeedieren aan te tasten. ~ Zee~Weetje: Witsnuitdolfijnen eten veel vis en inktvis. Welke soorten ze precies eten dat hangt er maar vanaf wat er op dat moment rondzwemt. Ze lusten graag een harinkie, maar kabeljauw, makreel of een inktvisje gaat er ook prima in. Hoe leven ze? Deze dolfijnen leven niet alleen, maar in groepen. Zo n school bestaat normaal gesproken uit 6 tot 0 witsnuiten. Maar meer kan ook. Zo zag een sportvisser in 999 een groep van ongeveer 0 dieren op 0 zeemijl uit de kust van Texel. (0 zeemijl is ongeveer 7 kilometer) Meer weten over de witsnuitdolfijn en andere dolfijnen? Kijk op nl/natuur. ~ De Noordzee is niet zo helder blauw als bijvoorbeeld de Middellandse zee. Dit komt o.a. doordat de bodem heel zandig is. De stromingen van het water blazen het zand omhoog en zo vertroebelt het water. Daar komt bij dat de rivieren veel voedingsstoffen in het zeewater brengen. Hierdoor groeien er vooral in de kustzone veel algen in zee. Deze plantjes kleuren het water bruin/groenig. Wist je dat een rog 7 jaar oud moet worden voordat zij eieren (zo n 0 per jaar) gaat leggen? Ter vergelijking: makrelen produceren al jonkies (ongeveer per jaar) wanneer ze twee zijn!

6 NoordzeeNatuurKrant 00 0 C coast-watch O over het strand A achter de duinen S strand opruimen! T telkens de zak op en dicht - W Willem helpt ons wel A alles moet weg T tassen vol moeten er komen met troep C colablikjes en plastic H heel veel troep komt van het strand Claudia, De Krijtenburg, Vlieland 7 Coastwatch prikbord! Het dagje Coastwatch We vertrokken met zo n 90 leerlingen en leraren vanuit school naar Egmond aan Zee. Toen we aankwamen zetten we onze fietsen in de rekken en kregen we een gevulde koek, laadden de spullen uit en brachten ze naar het strand. Eenmaal op het strand konden de meesten het niet laten even te voelen hoe koud het zeewater was. Anderen gingen een balletje trappen of gingen frisbeeen. De spullen waren klaar dus was het tijd om te gaan. Mijn groepje had de uiterste hoek dus we moesten het verst lopen wat wel heel erg gezellig was. We begonnen met inventariseren en vonden aan de kant van de duinen de meeste troep. Toen iedereen klaar was kreeg je een consumptiebon waar je een ijsje, wat drinken of een zakje chips van kon kopen. Het was een gezellige dag en ik heb het erg naar mijn zin gehad. 0 Interview uit de Coastwatch krant van de GS Randstad. Hoe was het op het strand? Het was wel leuk en gezellig, je had altijd wat te doen.. wat was er allemaal te zien? dieren en afval.. wat heb je allemaal gevonden? Een boei van een boot / plastic / enz.. Hoe was ak? saai.. Hoe was bio? Ook saai, behalve dat opruimen dat was wel leuk 6. wat voor dieren heb je gevonden? Schelpen en krabben 7. waarom ging je daarheen? We hadden een project van school 8. Hoe vond je het uiteindelijk? Het was wel jammer dat we weggingen, want het was wel leuk. 9. Vond je het leerzaam? Casper Horn PCC, Alkmaar Hallo allemaal, Ik heb best wel veel rotzooi op het strand gevonden, daar schrik je van!!! We vonden ook een heel groot visnet en dat was aangespoeld en daar lag allemaal zand op dus we moesten hem er met z n allen uittrekken! Dat was best wel zwaar, maar we hebben hem er uiteindelijk uitgetrokken! We hebben ook héél veel blikjes gevonden! Dat viel me ook op. Rosalyn, Gerieke, Rianne, Laura en Roelien van GS Randstad, Rotterdam Gemiddeld vonden we 96 stuks zwerfvuil per 00 meter! Punaise Naam deelnemer locatie GS Randstad Maasvlakte/ 8 0 Beach Cleaning evenement, Shell International Rijswijk Terheyde > K Kennemer Lyceum Zandvoort > B Coastwatch Je moest voor Coastwatch gaan turven op een papier en sommige groepjes moesten wegen, dan moest je het vuil oprapen en wegen aan een soort hanger. Of zoals ons groepje moest je de temperatuur van het water opnemen en van de lucht. Het begon ook nog eens te regenen daarom moest je turven met een potlood in plaats van met een pen. Later op school moest je op de computer grafieken maken met behulp van de turflijst. Evelien, RSG Simon Vestdijk, Harlingen Zeevaarders lozen afval in de zee is het echt nodig? waarom? Liliane van Randen, De Krijtenburg, Vlieland PCC Egmond aan CS Jan Arentsz Bergen aan Z 6 Etty Hillesum College Den Helder 7 RSG Simon Vestdijk Harlingen 8 RSG Simon Vestdijk Franeker 9 Piter Jelles OSGgymnasium Harlingen Sexbierum Ferwerd 0 GSG t Schylger Jouw Oosterend, Ter Mavo De Krijtenburg Vlieland - Oost Burgemeester Walda SG Nes, Ameland

7 aan de slag op school, maar ze worden ook naar Stichting De Noordzee gestuurd. Wij maken ieder jaar een analyse van de gegevens van heel Nederland. De resultaten hiervan gebruiken we om aandacht te NoordzeeNatuurKrant 00 Coastwatchresultaten 00 fig. Aantal onderzochte eenheden (in percentages) Waddenzee Coastwatch is een project voor de onderbouw van het Voortgezet Onderwijs. Leerlingen inventariseren aan de hand van turflijsten wat er aan afval op de Nederlandse kust ligt. Met deze gegevens gaan ze zelf Noordzee 8% % vragen voor de vervuiling van de zee. En zo werken we samen aan een schonere en gezondere Noordzee! Locaties In 00 is 6 kilometer van de Nederlandse kust onderzocht. Van de Zuid Holland tot op de Waddeneilanden is er gecoastwatcht, zoals je kunt zien op de kaart op pagina 6. (zie ook fig. ) Hoeveelheid zwerfvuil Op een onderzoekseenheid van 00 meter lagen gemiddeld 96 stuks zwerfvuil. Dat is veel meer dan in 00 toen er maar 0 stukken zwerfvuil per eenheid werden gevonden. We hebben het hier over gemiddelden, dus per locatie kan meer of minder zijn gevonden. Zo werden op de Maasvlakte gemiddeld stuks vuil gevonden per eenheid en bij de Friese waddenkust maar. Aan de Noordzeestranden van Noord- en Zuid-Holland en de Waddeneilanden vinden we het normaal gesproken het meeste vuil. Vooral op de Waddeneilanden kun je prima strandjutten, zeestromingen zorgen er namelijk voor dat hier erg veel afval uit zee aanspoelt. Kijk in de tabel voor een vergelijking met vorig jaar. Aan de Oosteren de Westerschelde in de Zeeuwse Delta ligt over het algemeen het minste. Helaas is dit jaar niet in de Delta geturfd. Waarschijnlijk wordt dat volgend jaar wel weer gedaan, zodat we dan weer alle gebieden met elkaar kunnen vergelijken. (zie fig. ) Top Tien Van al het vuil dat is gevonden is een Top Tien samengesteld. Bovenaan staan de touwen, netten en kabels. Vaak vind je deze als een kluwen bij elkaar, helemaal in en door elkaar gegaan. Kun je je voorstellen dat vogels, zeehonden en andere dieren hierin verstrikt kunnen raken? In de Top Tien staan veel voorwerpen van plastic. En dan te bedenken het wel 00 jaar kan duren voordat bepaalde soorten plastic zijn vergaan. Tot die tijd blijft het dus in het milieu, als het tenminste niet eerder door vogels en vissen wordt aangezien voor eten. (zie fig. ) Samenstelling Als we kijken naar de Coastwatch gegevens van de afgelopen 6 jaren, dan valt er iets op. De samenstelling van het gevonden zwerfvuil is ieder jaar ongeveer gelijk. Kijk en vergelijk in de tabel. (zie fig. ) Kilo s afval Op locaties werd het zwerfvuil op het strand niet alleen geteld, maar ook gewogen. Gemiddeld werd 6 kilo afval gevonden op een stukje strand van 00 meter. Hout en plastic namen de bulk voor hun rekening met respectievelijk en 0 kilo gemiddeld. Net als bij de aantallen laat het gewicht grote verschillen per locatie zien. Op Vlieland lag in het voorjaar maar liefst 9 kilo troep, terwijl er op een stukje strand in de buurt van Den Haag in het najaar maar kilo werd gevonden. (zie fig. ) Waar komt al dat vuil vandaan Om niet steeds de troep van de stranden op te moeten ruimen, zullen we moeten zorgen dat er geen vuil meer op het strand terechtkomt. Dan moeten we natuurlijk wel weten, waar het vuil vandaan komt. Het zwerfvuil op de Nederlandse kust is onder te verdelen in vier groepen:. aangespoeld uit zee (o.a. netten, viskisten en werkhandschoenen);. door toeristen achtergelaten (bijvoorbeeld frietbakjes en kranten);. gedumpt vanaf land (o.a. puin en stoelen); en. afval waarvan we niet zeker weten waar het vandaan komt. In deze laatste groep zitten bijvoorbeeld de drankverpakkingen. We kunnen niet zeker weten of een gevonden colafles door bezoekers van het strand is achtergelaten of dat een matroos van een of ander vrachtschip hem overboord heeft gegooid. (zie fig. 6) Zoals je kunt zien in de tabel, is een groot deel van het afval op de stranden uit zee aangespoeld. Hoe komt het daar in terecht? Deels zal het per ongeluk van een schip of een boorplatform zijn gewaaid. Begin februari bijvoorbeeld spoelden er aan de Zeeuwse kust een hele lading bouten van zo n 0 cm lang aan. Waarschijnlijk heeft een schip een deel van zijn lading verloren. Helaas gaat er ook met opzet van alles over de reling van een schip: van etensresten tot accu s en complete koelkasten aan toe. fig. fig. Stuks zwerfvuil per 00 meter Waddenzee 9 9 Noordzee 6 68 Vuil Top 0 / 00 Touwen, netten en kabels 7 Houten pallets en stuwmateriaal 99 Plastic zakken, lappen, etc. 76 Overige plastic voedselverpakkingen 79 Plastic drankflessen Drinkpakken 69 7 Drinkblikjes 66 8 Uitwerpselen 6 9 Plastic flessen 97 0 Piepschuim 96 datum Slufter juni ijkduin 0 september loemendaal oktober Zee mei ee mei zuid strand november november november, & juni schelling mei fig. 9 april & 8 september 7 juni Balans... kg. Den Haag 9 kg. Vlieland Heb je gezien dat toeristen ook goed zijn voor zo n %? En dan te bedenken dat de gegevens van Coastwatch buiten het badseizoen zijn verzameld. In de zomer wordt er nog veel meer troep door ons allemaal achtergelaten na een dagje zonnebaden. fig. 6 Herkomst zwerfvuil Uit zee 6% Van land <% Van toeristen % Herkomst onbekend 9% fig. Samenstelling zwerfvuil (in percentages) Plastic Hout Touwen en netten Papier Metaal Glas Textiel Overig

8 A. Sevestre NoordzeeNatuurKrant 00 NoordzeeNatuurQuiz Beantwoord de volgende vragen en beken wat je bent: een echte zeebonk of toch een landrot? We vergeten wel eens dat er bij Nederland ook een stuk zee hoort. Heb jij enig idee hoe groot dat is? Het Nederlandse Noordzeegebied is: a. kleiner dan het Nederlandse land b. even groot als het Nederlandse land c. groter dan het Nederlandse land De Noordzee is in zijn geheel de moeite waard. Maar volgens Stichting De Noordzee zijn er een aantal gebieden extra bijzonder. Dit zijn er: a. b. c. 8 ehhh... Wrakken van schepen horen niet thuis op de zeebodem, maar voor sommige dieren zijn ze toch wel heel interessant. In de Nederlandse Noordzee liggen: a. hooguit 00 wrakken b. ongeveer 000 wrakken c. minstens wrakken De antwoorden van de quiz staan onderaan deze pagina. Kijk hoeveel vragen je goed hebt beantwoord en zie wat jij bent: Aantal vragen goed beantwoord Zeetype 0 of Landrot, of Matroos of 6 Zeebonk In de noordzee leven een paar haaiensoorten, zoals de hondshaai. Weet jij of de hondshaai achteruit kan zwemmen? a. nee, hondshaaien kunnen niet achteruit zwemmen b. ja, door met hun staart de andere kant op te zwiepen c. ja, door met hun borstvinnen naar voren te bewegen Over de Noordzee varen per jaar zo n.000 schepen. Helaas gaat er nog wel eens troep overboord. Uit het Coastwatch onderzoek blijkt dat: a. <% van het zwerfvuil op het strand uit zee (van schepen) komt b. ongeveer 9% uit zee aanspoelt c. minstens 7% van schepen afkomstig is 6 Waar heb je de meeste kans om krabben te vinden: a. al snorkelend in zee, een stukje uit de kust b. bij pieren en onder wier c. hoog op het strand, vlakbij de duinen Zee~Weetje: In het Nederlands deel van de Noordzee liggen zeker wrakken. Misschien liggen er zelfs wel meer! Op en in deze wrakken leven allerlei planten en dieren. Duikers gaan er dan ook graag een kijkje nemen. Een zee van informatie In deze krant hebben jullie kennis kunnen maken met de natuur van de Noordzee en wat kunnen lezen over het Coastwatchproject. Maar natuurlijk is er nog meer te vertellen over de zee, de dieren die erin leven en de mensen en bedrijven die er gebruik van maken. Ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer weten over de Noordzee, dan volgen hier een paar tips: * op vind je upto-date informatie over scheepvaart, visserij, vieze stofjes in zee, Noordzeenatuur en natuurlijk ook over Coastwatch * speel het spel Seven Seas op en ontdek de wereldzeeën, maar kijk uit voor piraten en vaatjes gif * speel het spel Ruimterover (op school aanwezig en anders te bestellen bij Stichting De Noordzee) en strijdt om de ruimte op zee. Zorg jij voor extra ruimte voor de natuur van de Noordzee of zet je juist de zee vol met windmolens voor duurzame energie? * doe tijdens de Week van de Zee (0 t/m 0 mei) mee aan een van de vele zeeactiviteiten, kijk hiervoor op * breng een bezoek aan een van de zeeaquaria van Nederland. Vraag naar het kijkblad bij de roggenbak voor leuke opdrachten en maak kennis met deze bijzondere zeebewoners. * bezoek de tentoonstelling Kust Kijken in Naturalis (8 april t/m juli 00) Interessante sites: onderdeel flora en fauna ~ Stichting De Noordzee Stichting De Noordzee is de advocaat van de Noordzee. Omdat de zee zelf geen stem heeft, komen wij op voor haar belangen en voor de dieren die er leven. Dit doen we met zo n mensen, die allemaal hun eigen zeespecialiteit hebben. Door te praten met ministers, politici en gebruikers van de zee (o.a. vissers en scheepseigenaren) proberen wij het gebruik van de Noordzee zo zeevriendelijk mogelijk te maken. We maken duidelijk waarom iets moet veranderen. Maar we dragen ook ideeën aan over hoe iets anders kan. Soms lukt het niet met praten alleen. Dan laten we via de krant, de radio of zelfs de tv weten wat we ervan vinden. Als het echt niet anders kan, stappen we naar de rechter. Om ons werk goed te kunnen doen, moeten zoveel mogelijk mensen weten waarom die zee een belangrijk natuurgebied is. Daarom proberen wij op allerlei manieren, steeds weer iets over zeenatuur te laten zien. Bijvoorbeeld met deze krant, met een kalender, op onze site, in tentoonstellingen en tijdens de Week van de Zee met heel veel zeeactiviteiten. Voordat de Noordzee een fijne plek is voor zeedieren om te leven, moet er nog veel gebeuren. Wij van Stichting De Noordzee kunnen daarbij jullie hulp goed gebruiken. Wanneer je iets vreemds ziet op het strand of juist een leuk bericht over de zee leest, laat het ons weten. Doen! Ons adres: Stichting De Noordzee Drieharingstraat, BH Utrecht info@noordzee.nl Doe~Ding Schelpen Schelpdieren groeien als ze ouder worden. De harde dooshuisjes waarin ze leven, moeten dus ook steeds groter worden. Het schelpdier laat zijn huisje meegroeien door er een randje kalk aan af te zetten. Als er veel voedsel is en het diertje hard groeit, wordt het een brede rand, bij minder voedsel een klein randje en is er even heel weinig te eten dan groeit de schelp niet. De randjes die zo ontstaan heten groeilijnen. Als de temperatuur te laag is groeit de schelp helemaal niet. Of er nu veel of weinig voedsel is. Stap Zoek een mooie, grote kokkelschelp. Stap Leg de schelp in het vakje en trek hem om met een potlood of een pen. Stap Geef de groeilijnen aan in de tekening. Heb je geen schrijfgerei bij de hand, neem dan een schelp mee naar huis of school en maak later de tekening. Bron: Ecomare, educatieve dienst Leg hier je kokkel: Colofon Uitgever: Stichting De Noordzee Redactie: Sytske van den Akker, Ike Span Met bijdragen van: Stichting De Noordzee, Coastwatch scholen Cartoons: John Jansen Fotografie: Stichting De Noordzee (tenzij anders aangegeven) Vormgeving en productie: STRETTA, Utrecht Mogelijk gemaakt door: Ministerie van LNV De goede antwoorden van de NoordzeeNatuurQuiz zijn:.c.b.c.a.c 6.B