BOER & HOEVE achtste jaargang

Transcriptie

1 BOER & HOEVE Stichting Boerderij & Erf Alblasserwaard-Vijfheerenlanden achtste jaargang ONLINE NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2018 VOORAF Dick de Jong Na een kleine twintig jaar krijgt Boerderij & Erf Alblasserwaard- Vijfheerenlanden medestanders. In het kader van Vrijkomende Agrarische Bebouwing zijn er drie avonden georganiseerd door het Gebiedsplatform Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, waar leegkomende boerderijen en hun bedrijf beëindigende boeren centraal stonden. Maar nu met name de aan de bedrijfsvoering onttrokken ruilverkavelingsboerderijen. Dit onderwerp is niet nieuw voor Boerderij & Erf A-V. Evenals het landschap, verdienen ook deze nieuwe panden aandacht. Het gaat om het geheel: om de hoeve, zoals dat vroeger zo mooi heette, de boerderij en al het omliggende land. Verderop leest u er meer over. Onder meer dat Boerderij & Erf A-V aan tafel zit met LTO, het Gebiedsplatform en de toekomstige Gemeente Molenlanden. In februari jongstleden hebben we ons kunnen presenteren in ons nieuwe werkgebied. In het kader van de Verlichte Proeverijen Route stonden we met een stand bij de familie Verdoold in Achterbroek in Berkenwoude. Ook worden er weer plannen ontwikkeld om aan externe financiering te komen, zodat we weer projectmatig aan de slag kunnen, omdat steeds weer blijkt dat onze taak er nog lang niet opzit. ZORGEN OM DE RUILVERKAVELINGSBOERDERIJ Het blijkt dat in de wandelgangen Boerderij & Erf Alblasserwaard-Vijfheerenlanden wordt geïdentificeerd met de behoeder van de oude monumentale boerderij. Niets is minder waar. B&E A-V is ook nadrukkelijk betrokken bij nieuwe boerderijen. Dat zijn de monumenten van de toekomst. En daarom verdienen die ook al aandacht. Het is intussen dertig jaar terug dat hier de grootste ruilverkaveling van WestEuropa werd afgesloten. Met 116 nieuwgebouwde ruilverkavelingsboerderijen aan 128 kilometer nieuwe wegen. Thans wordt een aantal van deze nieuwe boerderijen door de maatschappelijke ontwikkelingen bedreigd: wat gaat er mee gebeuren als het straks geen agrarisch bedrijf meer is? In 1955, is de ruilverkaveling gestart. Veel boerenland lag versnipperd in de polders en zorgde voor een bijzonder inefficiënte bedrijfsvoering. Een plukje land hier 1 51

2 en een plukje land elders kostte veel tijd en dus veel geld. De ruilverkaveling zorgde dat er onderling werd geruild. Dat veel boeren stukken land erbij kregen, die grensden aan de landerijen achter hun boerderij. Alleen dan konden de boeren in de streek de concurrentie met de Europese boeren weer aan. Schaalvergroting en meer vee was nodig om een normaal inkomen te kunnen verwerven. Niet alleen de aangesloten landerijen waren een zegen. Ook de nieuwe boerderijen, die de oude kleinere exemplaren in de linten in het landschap vervingen, droegen daar aan bij. Bij die nieuwe boerderijen kwamen niet alleen moderne stallen, van alle hedendaagse middelen en gemakken voorzien. Er kwamen ook nieuwe moderne woonhuizen, naar de maatstaven van die tijd. Ook de boerin en de inwonende kinderen kregen het een stuk gemakkelijker. Maar waar het echt om ging: De Alblasserwaard had de hoogste melkdichtheid per hectare van Nederland bereikt. Dat succes duurde maar even, want ook elders nam de melkproductie toe en voor we het in de gaten hadden zaten we met een melkplas in onze maag, gevolgd door een boterberg. Anno 2018 zijn we in een nieuw probleem beland: opnieuw is schaalvergroting nodig en dat zal gepaard gaan met meer land per boerderij. Dan zijn er boerderijen over. De grote vraag is wat daarmee gaat gebeuren. Veel boerderijen in de oude lintbebouwing hebben een nieuwe functie gekregen, bij voorbeeld als woonhuis. Soms in combinatie met een praktijkruimte of bedrijf. Maar wat moet er met leegkomende boerderijen, midden in de polders, ver van de kernen? Dat is nog een niet beantwoorde vraag. Net zoals destijds bij de ruilverkaveling gaan de boeren met elkaar in gesprek. Om de mogelijkheden die er zijn, of die er misschien juist niet meer zijn, te bespreken. Stichting Boerderij & Erf A-V kan hierbij een sturende rol vervullen. Deze vraagbaak en adviseur is een kleine twintig jaar terug ontstaan op initiatief van de provincie Zuid-Holland. Juist met het oog op het leegkomen van boerderijen, met een tweeledig doel: behoud van de boerderij als gebouw, maar wat van veel groter belang is: het vinden van een passende herbestemming als de boer stopt. Dat is nodig, wil het gebouw zijn waarde houden. 2

3 DE KOE IN DE KUNST Alexandra Klimas (1970) schildert sinds haar achttiende. De koeien manifesteren zich bijna als menselijke karakters, maar dan wel teruggebracht tot een niveau van primaire gevoelens, zonder mentale opsmuk. Eigenlijk een beetje zoals eenvoudig geluk er hoort uit te zien. Maar vergis u niet. Koeien verdwijnen uit het Nederlandse landschap. Niet eens op de eerste plaats om economische redenen, maar op voorschrift van de overheid, vanwege de uitstoot van broeikasgassen. Klimas, van jongsaf aan vertrouwd met koeien, is begaan met het lot van die grote goedmoedige beesten, die van de wet niet meer naar buiten mogen. Tekst geschreven door: Koen Nieuwendijk (maart 2009) DE KRIMPENERWAARD Langzaam maar zeker wordt de Krimpenerwaard ook betrokken bij de Stichting Boerderij & Erf A-V. Dat betekent dat de naam moet worden aangepast, wil dat bij iedereen duidelijk zijn. Het wordt dan wellicht: BOERDERIJ & ERF alblasserwaard krimpenerwaard - vijfheerenlanden Binnenkort start ook een publiciteitskampanje, om de bewoners en vooral de bij boerderijen betrokken inwoners van dit gebied te informeren over de mogelijkheden, die B&E A-V hun biedt. Daar ligt overigens wel een flinke uitdaging, want er staan veel en prachtige boerderijen, echter in tegenstelling tot deze kant van de Lek allemaal in de linten in het landshap. Want een ruilverkaveling heeft daar nooit plaatsgevonden. Maar uiteraard wel vernieuwing van boerderijen. Intussen hebben we als B&E A-V deelgenomen aan de Verlichte Proeverijen Route in de Krimpenerwaard. We waren daarbij te gast bij Teus en Marianne VerdooldRenes, in de naast het prachtige rijksmonument staande gepotdekselde schuur. Deze uit het midden van de negentiende eeuw stammende boerderij is met riet gedekt, heeft een wolfseind en een mooi geprofileerde daklijst. In de fraaie voorge 3

4 vel is duidelijk het hoger gelegen raam van de opkamer te zien en daaronder een klein raam van de eronder gelegen kaaskamer. Aan de oostkant, waar het het langst koel blijft in de zomer. In het raam boven de deur zit een levensboom. Links staat een zomerhuis. Op de rijksmonumentenlijst staat de boerderij als volgt beschreven: Boerderij uit het midden der 19e eeuw met bewerkte daklijst, gesneden deur met bovenlicht; vensters met schuiframen en luiken. Zomerhuis uit dezelfde tijd. Rechtsuitgebouwde schuur van gepotdekselde houten delen. Catharine van Groningen noemt de schuur in haar boek De Krimpenerwaard. Het is een evenwijdig aan de boerderij gebouwde schuur, voorzien van een verbindingsstuk tussen boerderij en schuur. Dit soort dwarsgeplaatste schuren kwamen in dit gebied vroeger veelvuldig voor. Gelukkig staat er nog een enkele. In de tweebeukige schuur zijn nog de restanten te zien van de oude waterzolder en een hooiberging. Aan een van de in het zicht zittende balken is goed te zien dat die in een eerder leven een molenroede is geweest. Blikvanger op de presentaties tijdens de route was de ontginningsboerderij van Meine Mollema. Iedereen, jong en oud, had hier opvallend veel belangstelling voor. Tijdens de gezellige en soms het niveau van discussie halende gesprekken bleek dat er beslist behoefte is aan meer kennis over de boerderijen in de Krimpenerwaard. Dit betekent tevens dat we in de toekomst meer op deze wijze aan de weg zullen moeten gaan timmeren. De eerste stappen ter voorbereiding hiervan worden binnenkort gezet. B&E A-V zoekt hiervoor vrijwilligers, die dit soort presentaties willen verzorgen en voor informatieverstrekking aanwezig zijn. De presentatie in Achterbroek. PERSBERICHT Naar aanleiding van regionaal overleg van 15 februari 2018 over de toekomst van ruilverkavelingsboerderijen, maar nadrukkelijk ook van de erom liggende landerijen is onderstaand persbericht verschenen: Door problemen met de opvolging, opschalingsdruk en regelgeving komen er de komende jaren agrarische woon- en bedrijfsgebouwen leeg te staan in de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. Voor ruilverkavelingsboerderijen is bij het huidige ruimtelijk beleid moeilijk een passende en renderende herbestemming te vinden. Zo n 50 jaar geleden stonden we aan de vooravond van een enorm gebiedsproces: De Ruilverkaveling. Momenteel kijken we naar de problematiek rondom het 4

5 vrijkomen van deze boerderijen in het ruilverkavelingslint. Wordt dit opnieuw een gebiedsproces die zoveel impact heeft op het gebied? De landbouw is niet meer de landbouw van toen. Toen waren alle pijlers gericht op productie, op nooit meer honger. Van zowel boer, bevolking als overheden. Nu zien we de gevolgen van de schaalvergroting. Een van de gevolgen hiervan is Vrijkomende Agrarische Bebouwing. In februari 2017 presenteerde Tim Wiegers al in zijn afstudeeronderzoek de omvang van VAB in de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. Ook provincie ZuidHolland onderzocht de omvang van VAB in de provincie, in totaal en per regio. De gepubliceerde cijfers liegen er niet om: als we nu niets doen, ontstaat er een verrommeld landschap, en dat wil niemand. Maar wat vindt men in de A-V nu eigenlijk van VAB? Het Gebiedsplatform organiseerde eind 2017 drie bijeenkomsten rondom dit thema. VAB gaat een grote impact hebben op onze leefomgeving. Hierdoor kent deze problematiek ook vele invalshoeken. Ondanks de diversiteit van de aanwezigen, was er een eenduidige boodschap: Onze leefomgeving bestaat uit een open, weids, agrarisch landschap. Het landschap en het agrarische landgebruik zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Hier zijn wij trots op, dit is waar onze voorouders hebben gecreëerd en wat wij graag door willen geven aan de volgende generatie. Hoe om te gaan met Vrijkomende Agrarische Bebouwing, wordt grotendeels bepaald in de ruimtelijke ordening. Binnen die kaders moet er gezocht worden naar een oplossing. Een uitspraak tijdens een van de avonden was: Het kan niet zo zijn dat iets aan de ene kant van de weg wel mag, en aan de andere kant niet, omdat dat toevallig grondgebied van een andere gemeente of provincie is. Daarom wordt VAB regionaal geborgd in de Regionale Maatschappelijke Agenda Agrarische Economie. Eenduidig beleid is cruciaal om tot een goede oplossing te komen. De eerste stappen worden gezet en besproken in een projectteam bestaande uit: toekomstige gemeente Molenlanden, LTO, Boerderij & Erf en het Gebiedsplatform Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. Het is een flexibel proces dat nu in gang wordt gezet. Er is geen panklare oplossing en in de praktijk zal maatwerk noodzakelijk blijken. Deze aanpak waarin overheid en maatschappelijk middenveld samen optrekken biedt kansen. De stip op de horizon is het gezamenlijk belang: Onze leefomgeving bestaat uit een open, weids, agrarisch landschap. Dit willen we graag doorgeven aan de volgende generatie. OP EEN HAAN TE KOOP Deze boeken zijn te koop bij de Stichting Boerderij & Erf A-V en bij de boekhandel in de regio. 5

6 UITSMIJTER Sloten en weilanden wisselen elkaar af in het prachtige landschap van de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden. Wie heeft leren zien, ervaart de eeuwenlange noeste arbeid van de vele geslachten van boeren, die hier zwoegden en zweetten voor hun bestaan. Spierkracht, kennis van zaken en vertrouwen resulteerden in dit mooie land. WINTERTIJD Frisse dagen, koude nachten. Wij weten niet wat het worden zal. Wordt het een echte winter, met ijs en sneeuw? Of blijft het kwakkelen dit keer? Ineens komt daar het eerste grut om het voorjaar te voorspellen. ADVERTENTIES Er is een beperkte ruimte in deze nieuwsbrief voor het plaatsen van een advertentie. Informeer bij het secretariaat naar de mogelijkheden. REDACTIE & SAMENSTELLING Dick de Jong - Bureau Tekstwerk - met dank aan Jenny Mollema-Gons redactieadres: Buitendams 51, 3371 BA Hardinxveld-Giessendam, , djdejong@planet.nl FOTO S: Collectie Boerderij & Erf A-V, Bureau Tekstwerk en anderen. secretariaat Sluis AT Groot-Ammers / secretaraat@boerderijenerf.nl 6