Scheiding tussen de VS en Mexico is ook een cultuurgrens. Dit zie je aan verschil in:

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1920 woorden 27 juni keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Par 2. Een grens tussen rijk en arm Verschil in welvaart Meten van welvaartsverschillen: Het bnp/hoofd (het bnp: het aantal inwoners). De beroepsbevolking (hoe meer mensen in de landbouw werken, hoe armer het land) De koopkracht = De hoeveelheid goederen en diensten die met het besteedbaar inkomen kan worden aangeschaft Mexico is armer dan de VS. In Mexico werken ook veel mensen in de dienstensector, maar dan in de informele sector = Deel van de beroepen die niet officieel staan geregistreerd Verschil in bevolkingskenmerken Arme landen (Mexico) is de leeftijdsopbouw jong. De grootste groei is voorbij. Het geboortecijfer en het sterftecijfer zijn beide aan het dalen. Het is lager dan in de VS. Dat komt door de jonge bevolking van Mexico. Die gaan natuurlijk veel minder vroeg overlijden. Bij de grens met de VS-Mexico woonden vroeger niet veel mensen. Nu is de bevolkingsdichtheid veel groter. Dat komt door de bedrijven die de Amerikanen bij de grens neer hebben gezet. Daar komen migranten uit het zuiden op af die dan naar het noorden trekken. Verschil in cultuur Scheiding tussen de VS en Mexico is ook een cultuurgrens. Dit zie je aan verschil in: Taal Godsdienst Bouwstijl Gebruiken Heel veel Europese cultuurelementen zijn vermengd met de indiaanse cultuur. Een grensregio (Mexico-VS) heeft vaak een mengcultuur met een eigen identiteit Par 3. Relaties: handel en investeringen VS-Mexico: een centruum-periferie-relatie Handelsbalans = verschil tussen de waarde van de geïmporteerde en geëxporteerde goederen tussen 2 landen. (VS is bijv. belangrijker voor Mexico dan andersom). Die relatie past in het centrum-periferie-relatie = centrum bepaalt hoe de relatie zal zijn. Centrum maakt gebruik van de goedkope arbeid in de periferie. Grensregio: voor vluchtige contacten Pagina 1 van 6

2 In Mexico staan in de droge gebieden (net over de grens) fabriekshallen (maquilladoras) waar halffabricaten in elkaar worden gezet voor fabrikanten in de VS. Dit heet assemblagebedrijven. De multinationals maken gebruik van de lage lonen in Mexico op de arbeidsmarkt. Halffabricaten worden dan geëxporteerd naar de VS. De VS en Mexico hebben een handelsverdrag (NAFTA-verdrag) gesloten, waardoor Noord-Amerika een vrijhandelszone werd. Daardoor konden de maquilladoras buiten de grenszone gesticht worden. Ten zuiden van de grensregio, richting het binnenland, zijn de loonkosten nog lager. Daar worden de laagwaardige producten (schoenen, textiel) gemaakt. Bij de grensregio hoogwaardige (elektronica). De maquilladoras verplaatsen alleen naar landen waar het loon nog lager is (China). Ciudad Juárez: stad in crisistijd Juárez is eigenlijk niks (droog, warm), maar doordat het bij de grens van de VS ligt, is het een van de grootste grenssteden. Het trekt veel migranten (vrouwen) uit het zuiden aan die in de maquilladoras gaan werken. Doordat er bijna een overschot is, is de ecologische draagkracht (wat de plaats aankan) overschreden door de vervuiling van de zelfgebouwde huizen. Par 4. Relaties: bevolking en migratie Met de groeten van Uncle Sam Er werken veel Mexicaanse migranten in de VS. Zij sturen vanuit de VS geld naar huis. Na de olie-export is dit de 2 e bron van inkomsten voor Mexico. De VS profiteert van deze migranten: Ze komen in Arizona werken en winkelen Ze (illegale) zijn goedkoop en de redding voor de landbouw, industrie en horeca Kunnen gemakkelijk ontslagen worden Houden productiekosten laag Bij vergrijzing hebben ze zorg nodig (zal steeds vaker gedaan worden door een Mexicaan(se) Arbeidsintensieve industrie kan gehandhaafd worden Mexico profiteert (meer welvaart) weer van de maquilladoras. De grens trekt Een belangrijke push-factor van de Mexicanen om naar de VS te gaan, is armoede. Na de eerste migranten volgen later ook familieleden en kennissen. Dit heet volg of kettingmigratie. De grensregio is dan een tussenstation. De illegale migranten wordt wel verweten dat ze de banen inpikken van de mensen met een legale baan. Etnische spanningen ontstaan (tussen migranten en autochtone Amerikanen). El Paso: rijke zuster van de twin Grensplaatsjes zijn uitgegroeid tot forse steden. De Amerikaanse vormen vaak een dubbelstad met een stad in Mexico (El Paso en Ciudad Juárez). Door de toestroom van Mexicaanse migranten zijn sterk culturele en sociaaleconomische banden met het buurland ontstaan. Ciudad Juárez is een industriestad en El Paso een dienstencentrum v/d regio. Par 5. Welvaartsverschillen: arm en rijk Welvaartsverschillen tussen landen meten: Bnp/hoofd (waarde van alle goederen en diensten in een land per jaar optellen + inkomsten uit het buitenland : aantal inwoners) 2. VN-welzijnsindex (letten op de koopkracht, analfabetisme en de levensverwachting) Pagina 2 van 6

3 3. Verdeling beroepsbevolking, toegang schoon drinkwater, scholing, gezondheidszorg, voedselsituatie Problemen bij het meten van de welvaart Bij het bnp/hoofd als maatstaf zitten vier nadelen: De dollar is niet overal evenveel waard (bij het ene land kun je er meer voor krijgen dan bij de andere) 2. De inkomsten uit de informele sector, ruilhandel en zelfvoorziening tellen niet. In veel arme landen is de informele sector groter dan de formele sector. In arme landen ziet het er daardoor rooskleuriger uit dan het is. 3. Achter een goed gemiddeld inkomen kan voor een grote groep mensen armoede schuilgaan (gemiddelde van een toets is een 7.1, maar dat biedt geen garantie voor een voldoende) ongewenste grote verschillen inkomen en ontwikkelingskansen tussen groepen mensen = sociale ongelijkheid. Komt veel voor in semiperiferie landen (Brazilië, Mexico, India) 4. Het laat geen regionale verschillen zien. Onevenredige verschillen in welvaart en ontwikkeling tussen gebieden = regionale ongelijkheid Par 6. Welvaartsverschillen: centrum en periferie De verdeling v/d welvaart Landen zijn te verdelen in 3 hoofdgroepen, die samen een wereldsysteem vormen: Centrum (rijke Westerse landen) Semiperiferie (die de laatste 20 jaar een flinke groei hebben doorgemaakt) Periferie (armste landen) Het centrum-periferiemodel Oorzaken dat de welvaart zo slecht verdeeld is Interne oorzaken: Liggen in het land zelf (natuurlijke oorzaken zoals droogte, bergachtig, onvruchtbaar of menselijke oorzaken zoals slecht bestuur, corruptie, oorlogen) Externe oorzaken: Liggen in de relatie van een ontwikkelingsland met een rijke landen (wordt uitgebeeld in het centrum-periferiemodel. Rijke landen zijn dominant en arme afhankelijk.) Er ontstaat dan een ongelijke uitwisseling van: Goederen (grondstoffen uit de periferie en kapitaalgoederen (machines) uit t centrum Arbeid (ongeschoolde arbeidsmigranten en hoogopgeleide technici Kapitaal (investeringen en leningen uit het centrum en schulden in en terugbetalen uit de periferie Het centrum bepaalt de ontwikkeling in de periferie Internationale arbeidsverdeling Door internationalisering worden gebieden steeds meer met elkaar verbonden (eten dat je in de supermarkt koopt, komt nu overal vandaan). Dit heeft ook gevolgen voor de internationale arbeidsverdeling. Die kun je aflezen aan: Het exportpakket (grondstoffen bij hele arme landen) De samenstelling v/d beroepsbevolking van landen Par 7. Bevolking: spreiding en migratie Bevolkingsdichtheid en spreiding Bevolkingsdichtheid = gemiddeld aantal inwoners per km₂. Om een goed beeld te krijgen v/d bevolkingsspreiding, moet je van schaalniveau wisselen. Als je inzoomt op Pagina 3 van 6

4 dichtbevolkte gebieden, dan komen daar ook gebieden voor met een lage dichtheid. En bij dunbevolkte gebieden soms gebieden met een hoge dichtheid. De bevolkingsdichtheid van een land kan hoog zijn, maar ook geconcentreerd op een klein stukje. De spreiding verklaard Natuurlijke mogelijkheden Dichtbevolkt gebied valt vaak samen met: geschikt (gematigd) klimaat, vruchtbare bodem, beschikbaarheid water, niet te bergachtig, geschikt voor agrarische samenleving De ligging Gunstig ten opzichte van economische kerngebieden en daar goed mee zijn verbonden. Deze zijn dichter bevolkt (Nederland) Het koloniale verleden In ooit gekoloniseerde gebieden concentreert de bevolking zich in de kustgebieden On the move Door migratie verandert het spreidingspatroon voortdurend. Migratie kun je ook op verschillende schaalniveaus bestuderen. Velen gaan van het arme zuiden naar het rijke noorden. Er zijn verschillende pushfactoren (wegtrekken) en pullfactoren (ergens heen willen) Pushfactoren: Economische redenen: Verschil in welvaart en ontwikkelingsmogelijkheden is groot Politieke redenen: Vluchtelingen die door onderdrukking hun land verlaten (ze zijn dan legaal) Ecologische redenen Wegens natuur en/of milieurampen Buurlanden spelen dan een belangrijkere rol dan rijkere landen Een grote groep migranten trekt binnen continenten van het ene land naar het andere. Dat is tussen ontwikkelingslanden en ook in Europa. Het gaat hierbij vooral om arbeidsmigratie binnen de EU. Tussen lidstaten is immers vrij verkeer van personen. De meeste migranten zijn on the move in eigen land. Bij rijke landen is het suburbanisatie en in arme landen van platteland naar de stad (verstedelijking). Hoe armer een land, hoe meer trek naar de stad. Economisch gezien is arbeidsmigratie een belangrijke factor. Migranten sturen namelijk veel geld naar hun vaderland. Par 8. Bevolking: groei Bevolkingsgroei Natuurlijke bevolkingsgroei (geboortecijfer hoger dan het sterftecijfer) meet je met het verschil tussen het geboorte en sterftecijfer. Opvallende dingen groei wereldbevolking: De groei gaat steeds sneller Gaat niet overal even snel De natuurlijke bevolkingsgroei is gedaald, maar de absolute groei gaat door (de moeders van morgen zijn al Pagina 4 van 6

5 geboren). In arme landen worden altijd meer kinderen geboren. In Westerse landen minder. Bevolkingsgroei en welvaart Redenen waarom arme landen zo n hoog geboortecijfer hebben: Demografisch: Er is een jonge leeftijdsopbouw Scholing: Vruchtbaarheid bij meisjes daalt wanneer de scholingsgraad stijgt. Het krijgen van kinderen past niet in het patroon van carrièremogelijkheden Religie: Katholieke geloof stimuleert grote gezinnen en wijst abortus en vbmiddelen af. Cultuur: Een groot gezin geeft aanzien Gezondheidssituatie: Zuigelingensterfte (aantal baby s per duizend levendgeborenen dat in het 1 e levensjaar sterft). Hierdoor nemen ouders meer kinderen om later voor hen te kunnen zorgen. Armoede: Wanneer welvaart stijgt, daalt kindersterfte. Mensen worden beter opgeleid. Invloed van godsdienst neemt af en sociale zekerheid wordt groter. Demografisch transitie Demografisch transitiemodel = ontwikkeling geboorte en sterftecijfer. Bij een piramide is het een jonge bevolking. Demografische druk = De som van het aantal personen van 0 tot 20 jaar en 65 jaar of ouder in verhouding tot de personen van 20 tot 65 jaar. Groene druk = verhouding tussen het aantal 0-20 jarigen en het aantal jarigen. Deze is in arme landen hoog. Grijze druk = verhouding tussen het aantal jarigen en het aantal mensen boven de 65 jaar. Deze is in rijke landen hoog, vorm van een urn. Par 9. Cultuur: gebieden Cultuur Cultuur gaat over ideeën, overtuigingen en gebruiken die een groep gemeenschappelijk heeft. Je herkent het aan cultuurelementen. Daar zijn 3 hoofdgroepen van: Elementen die te maken hebben met je verstand Taal Geloof Elementen die bepalen hoe je met elkaar samenleeft Wetten Familiebanden Opvoeding Zichtbare of materiële kenmerken Manier waarop mensen hun gebied hebben ingericht Wijze van bewerken van het land Bouwstijl van huizen Kleding Cultuurgebied = gebied met 1 cultuur of een aantal culturen die sterk op elkaar lijken (Chinese, Westerse) Wereldgodsdiensten Godsdienst is een van de belangrijkste cultuurelementen. In veel landen speelt het nog een grote rol in het dagelijks leven (Moslims eten geen varkensvlees). De kolonisatie (ene land breidt zijn macht uit over een ander land om te Pagina 5 van 6

6 exploiteren) ging vanaf het begin samen met het verbreiden van het geloof. Vroeger verspreidde het geloof zich van centrum naar periferie. Nu andersom. De snelst groeiende godsdienst is de Islam. Dit komt door de komst van immigranten uit islamitische landen. Taal: het voertuig van de cultuur Zonder een gemeenschappelijke taal kan een cultuur niet doorgeven worden naar volgende generaties of verbreid worden over andere gebieden. Veel inheemse talen worden verdrongen door de wereldtalen (Engels, Spaans, Chinees). Par 10. Cultuur: verandering De cultuurkaart verandert Toerisme, internationale handel, migratie en de moderne communicatiemiddelen spelen een belangrijke rol in het overdragen van cultuurelementen. Diffusie = verspreiding vanuit een kerngebied van een ruimtelijk verschijnsel (cultuurelement) Het nieuwe cultuurelement wordt als het bekend is in een korte tijd verspreidt over een groot gebied. Het cultuurelement wordt dan ingepast in de bestaande cultuur (cultuurvermenging). Bijvoorbeeld een Big Mac in Mumbai. Op weg naar een wereldcultuur? Op wereldniveau spelen twee tegengestelde bewegingen een rol: Homogenisering Door verwestering vervagen grenzen tussen cultuurgebieden (overal McDonald's) Dit kan volgens sommigen het begin van een mondiale cultuur betekenen Heterogenisering Door wereldwijde migratie ontstaan vooral in grotere steden een mix van Westerse en niet Westerse cultuurelementen. Een stukje van het zuiden komt naar het noorden (multiculturele wijken) Mensen die twee culturen in zich verenigen hebben een transnationale identiteit. Zijn we dan op weg naar één wereldcultuur? Ongeveer. Je komt op veel plaatsen cultuurelementen van de dominante westerse (Amerikaanse) cultuur tegen. Er is alleen geen sprake van verdringen van een cultuur. Mensen geven de culturele identiteit niet snel op. Verharding van culturen? Grenzen tussen cultuurgebieden zijn aan de ene kant vervagen, maar aan de andere kant verharden. Regionale culturen proberen een tegengewicht te vormen tegen de mainstream. Dit is onschuldig als het gaat om herstellen van streektaal en aandacht voor lokale feesten. Soms gaat het nog een stapje verder. Al Qaida wil terug naar de kern van hun cultuur en geloof (Islam) en willen strikt volgens de regels van de Koran leven. Dit heet fundamentalisme. Pagina 6 van 6