WERELD. 4 havo 1 Wereldbeeld 5

Transcriptie

1 WERELD 4 havo 1 Wereldbeeld 5

2 Meten van welvaart Op welke vier manieren meet je welvaart? 1.Bnp/hoofd. Hoe bereken je dat? 2.Verdeling van de beroepsbevolking. Regel: hoe hoe.. 3. VN- welzijnsindex (koopkracht, levensverwachting, analfabetisme) 4. Factoren als voedselsituatie, toegang tot water onderwijs en gezondheidszorg

3 Welzijn In Katar was in 2007 het BNP/hoofd het hoogste ter wereld. Toch scoort het land op de welzijnindex slechts een 33ste plaats. Waar dankt Katar haar hoge welvaart aan? Het is een rijk olieland met een kleine bevolking Waarom scoort Katar relatief laag op de Welzijnindex? In het islamitische land is het analfabetisme vooral onder vrouwen nog hoog

4 Nadelen van BNP als maatstaf voor welvaart Wat zijn die nadelen? Verschil in koopkracht dollar Informele sector telt niet mee BNP is gemiddelde en versluiert verschillen: regionale ongelijkheid sociale ongelijkheid Leg figuur uit.

5 Schoenenpoetsen in Guatamala Noem twee kenmerken - op de foto zichtbaar - dat de schoenpoetser tot de informele sector behoort Vindt op straat plaats Kinderarbeid De koopkracht in Guatamala is 3200 Is het BNP/hoofd hoger,lager of hetzelfde? Licht toe! Hoger, want de waarde van een euro is in een arm land veel hoger dan in een rijk land.

6 Arm en rijk in Guatamala Kenmerken Gutamala Koopkracht 3200 Ranking Welzijnsindex % onder armoedegrens 52% Verborgen werkloosheid 30% Inkomensverdeling: 10% armste 10 rijkste 116 de plaats 1.3% v. BNP 42% v. BNP Welk gegeven uit de tabel verklaart het beste dat de informele sector in Guatamala zeer uitgebreid moet zijn? De hoge verborgen werkloosheid De sociale ongelijkheid in Guatamala is hoog. Hoe blijkt dat uit de gegevens? Het grote verschil in inkomen tussen de armste en de rijkste 10 %

7 Ongelijkheid in China Pinnen in Shanghai Strategisch bedelen in Shanghai Om welke soort ongelijkheid gaat het hier? Sociale ongelijkheid

8 Ongelijkheid op wereldniveau Bekijk de ontwikkeling van welvaart en welzijn in de wereld. Gapminder Vragen 1. Nemen de welvaartsverschillen in de wereld toe of af? 2. Welke regio blijft het verste achter in ontwikkeling, welke regio ontwikkelt zich het snelst? 3. Hoe is de ontwikkeling van de sociale ongelijkheid in de wereld?

9 WERELD 4 havo 1 Wereldbeeld 6

10 Wereldsysteem Je kunt de wereld als een wereldsysteem beschouwen, dat je- gelet op welvaart kunt indelen drie hoofdgroepen Kenmerken Export A Diensten 2% B Industriegoederen 19% C Agrarische grondstoffen Werkzaam landbouw 65% Welke letter past bij welk land? A 3 B 2 C 1

11 Ongelijkheid inde wereld De relaties tussen de drie hoofdgroepen van het wereldsysteem kun je weergeven in een model. Hieruit blijkt dat deze relaties nooit op basis van gelijkheid tot stand komen. Geef van elke soort relatie tussen een centrum land en een land in de periferie een voorbeeld Het centrum-periferiemodel kun je gebruiken op meerdere schaalniveaus: mondiaal, nationaal,regionaal of lokaal Bijvoorbeeld op het schaalniveau van Ghana

12 Toepassen: C-P model in Ghana Hoe past deze relatie in het c-p model? Onttrekking van arbeid aan periferie Hoe past deze relatie in het c-p model? Onttrekken van grondstoffen aan de periferie Om welke twee redenen past Ghana binnen het mondiale c-p model? Exporteert grondstoffen en (goedkope) arbeid. Dat is typisch voor land in de periferie. Hoe noem je dit gebied binnen het centrum-periferiemodel? Centrum

13 C-P in de praktijk Ook dit kaartje is een voorbeeld van een c-p relatie. Leg dat uit Je ziet dat veel Afrikaanse artsen elders werk zoeken terwijl ze eigenlijk hard nodig zijn in hun eigen land. Dit is een voorbeeld van brain drain.

14 Oorzaken voor verschil in welvaart A Intern: natuur zit tegen, slecht bestuur, corruptie, oorlog B Extern: relatie tussen rijk en arm. C-P model bruikbaar

15 Internationale arbeidsverdeling Wat versta je hieronder? Welke economische taken gebieden in de wereld hoofdzakelijk uitvoeren. Sinds 1970 verandert de internationale arbeidsverdeling. Hoezo? De vroeger centrumperiferie tegenstelling wordt doorbroken door de opkomst van landen in de semiperiferie zoals China, Brazilië en India. periferie semiperiferie centrum

16 Theeplukken in Malawi De Sub-Sahara blijft een sterk perifeer gebied in de wereld. Hoe blijkt dat uit de foto? Malawi levert grondstoffen aan de centrumlanden De thee wordt vooral geëxporteerd naar Groot-Brittannië. Hoe verklaar je dat? Malawi is een voormalige kolonie van Groot-Brittannië.

17 Malawi: gevangen in de vicieuze cirkel van armoede Wat is het kenmerk van een vicieuze cirkel? De verschillende elementen versterken elkaar en houden elkaar in stand> je kunt er zonder hulp van buiten niet uitbreken Volg de vicieuze cirkel voor Malawi en start bij Gebrek aan kapitaal

18 WERELD 4 havo 1 Wereldbeeld 7

19 Patronen:bevolkingsspreiding Wat is het verschil tussen bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding? Bevolkingsdichtheid geeft het gemiddeld aantal mensen per km² weer Bevolkingsspreiding geeft aan waar de mensen wonen.

20 Patronen:bevolkingsspreiding Waarom zijn sommige gebieden dicht bevolkt? Kustzone Zuid- Amerika West-Europa Koloniale verleden Gunstige ligging Zuid-Oost Azië Gunstige natuurlijke omstandigheden VB Mekongdelta

21 Natte rijstbouw in de Mekongdelta, Vietnam Bevolkingsdichtheid: 465 mensen p/km². Hoe kan dat?

22 De natuur zit mee Vochtig, warm, vlak en vruchtbaar > meerder oogsten p.j.mogelijk Natte rijstbouw A Veel monden voeden kan: B Veel handen werk bieden Regel: Natuurlijke omstandigheden hebben grote invloed op bevolkingsdichtheid en spreiding.

23 Toepassing: Tunesië Verklaar de trend. Noem de oorzaak en het verklarende principe. Door de toenemende droogte neemt de bevolkingsdichtheid af (oorzaak). In een droger gebied zijn de bestaansmogelijkheden voor de agrarische bevolking kleiner dan in een vochtiger gebied (verklarende principe)

24 Migratie 2008: 190 miljoen migranten in de wereld. Wat zet hen in beweging? Leg aan de hand van dit model uit wanneer iemand zal besluiten te migreren. Gebruik de begrippen uit het model. Iemand migreert wanneer voor hem de pushfactoren in het vertrekgebied zwaarder wegen dan de pullfactoren. De pullfactoren in het vestigingsgebied worden juist hoger ingeschat en de migrant denkt de tussenliggende hindernissen te kunnen overwinnen.

25 Migranten in soorten en maten Vul de tabel verder in Type migrant pushfactor Pushfactor pullfactor ecologisch natuurrampen Natuurrampen voedselzekerheid politiek Onveiligheid asielregeling Politiek asielregeling arbeidsmigrant armoede/gebrek beter betaald werk Arbeidsmigrant aan inkomen

26 Migratie wereldwijd Welk type migranten? Arbeidsmigranten Wat is de hoofdrichting van de migratiestromen? Van armere naar rijkere gebieden De interne migratie in Europa is sterk toegenomen. Hoe komt dat? Uitbreiding EU. Hierbinnen is tussen veel landen vrij verkeer van personen. Naast nadelen heeft migratie voor een vertrekgebied ook een voordeel. Welk? Migranten maken vaak geld over naar het thuisland

27 Ghana in beweging Hoe noem je de getoonde ontwikkeling? Wat is de belangrijkste pushfactor achter dit proces? Verstedelijking of urbanisatie Armoede op platteland

28 WERELD 4 havo 1 Wereldbeeld 8

29 Bevolkingsgroei Op welke twee manieren vindt bevolkingsgroei plaats? Geboortecijfer sterftecijfer= natuurlijke groei Vestiging- vertrek= vestigingsoverschot (sociale groei)

30 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei Noem in een hoe-hoe -zin de samenhang is tussen welvaart, bevolkingsgroei. Hoe lager de welvaart, hoe hoger de natuurlijke bevolkingsgroei.

31 Groei: Afrika en Europa vergeleken De bevolkingsgroei in Afrika is veel hoger dan in Europa. Wat is daar de voornaamste demografische reden voor? Demografisch: het veel hoger geboortecijfer in Afrika. In veel Europese landen ligt het vervangingscijfer al langere tijd onder de kritische waarde van 2.1 kind per vrouw. Toch groeit de bevolking nog. Welke twee oorzaken kun je daar voor noemen? Er is een vestigingsoverschot Er zijn in deze landen nu nog veel vrouwen in de vruchtbare leeftijd

32 Natuurlijke bevolkingsgroei, arme en rijke landen vergeleken Waarom is het geboortecijfer in arme landen veel hoger dan in rijke landen? Leg elke reden kort uit. Verschil in leeftijdsopbouw Verschil in opleiding Invloed religie en cultuur Verschil in zuigelingensterfte Verschil in welvaart

33 Conclusie De sociale omstandigheden zoals gezondheidszorg en voedselsituatie zijn in de arme landen sterk verbeterd, maar het geboortecijfer heeft zich daar nog niet bij aangepast zoals in de rijke landen, > natuurlijke bevolkingsgroei blijft relatief hoog

34 Demografische transitie Waar hoort wat? Wat versta je onder demografische transitie? De overgang van een hoog geboorte- en sterftecijfer naar een laag niveau.

35 De positie in demografische transitiemodel blijkt dus ook uit de leeftijdsopbouw. vergrijzing evenwichtig zeer jong Hoge demografische druk maar de reden is verschillend

36 Demografische druk Wat verstaan we onder demografische druk? De verhouding tussen de niet-actieve bevolking (0-20 en 65+) en de actieve bevolking In een land is de demografische druk 40%. Wat betekent dat? Van de 100 inwoners behoren er 40 tot de niet-actieve bevolking Hier moet bron 30 komen. Staat niet op cd-rom

37 Demografische druk Hier moet bron 30 komen. Staat niet op cd-rom Hoe noem je deze vorm van demografische druk? Grijze druk Hoe noem je deze vorm van demografische druk Groene druk

38 Groen en grijze druk toegepast A 1. Noem een economisch probleem waar land A mee kampt. De bevolking vergrijst. Steeds minder mensen in de actieve leeftijd kunnen voor deze nietactieven zorgen. 2. Noem een economisch probleem waar land B mee kampt. B De overheid moet veel investeren om de groei van de jeugdige bevolking op te vangen. Bovendien moet zij voor veel banen zorgen. 3. Wat zou een demografische oplossing voor zowel land A als land B kunnen zijn? Land A bevordert de immigratie van jonge mensen uit land B.

39 Toepassing: samenhang tussen bevolkingsgroei en welvaart. Bekijk de presentatie en beantwoord dan de vragen Vragen 1. Wat is de belangrijkste economische ontwikkeling in de wereld tussen 1960 en 2010? 2. Hoe zal volgens professor Hans Rosling de toekomst tot 2050 eruit zien en wat is het verband met de demografische ontwikkeling? A Voor de rijke landen? B Voor de semiperiferie? C Voor de periferie? 3. Wat vind je van het wereldbeeld dat Rosling schetst voor de toekomst: realistisch of niet-realistisch?

40 WERELD 4 havo 1 Wereldbeeld 9

41 Cultuur Taj Mahal, India Cultuur: Wat is dat? Waarden en normen, opvattingen en gebruiken die een groep gemeenschappelijk heeft. Krijgt vorm in cultuurelementen Drie hoofdgroepen. Elementen die samenhangen met: Verstand b.v. taal en geloof Manier van samenleven Materiële elementen zoals inrichting, bouwwijze,kleding etc.

42 Agra, India Taj Mahal, India De 5e Mogolkeizer liet uit liefde voor zijn overleden vrouw dit monument bouwen in de zeventiende eeuw. Het is een mausoleum waarin de keizer zelf ook begraven ligt. Het ontwerp is een mengvorm van islamitische en hindoe-achitectuur. De Taj Mahal wordt beschouwd als een van de 7 wereldwonderen. Welke hoofdgroep van cultuurelementen zie je hier? Materiële kenmerken (bouwstijl)

43 Cultuurgebieden Op welke twee cultuurelementen is deze kaart vooral gebaseerd? Taal en religie Vergelijk Australië en India. Beide landen zijn vroegere Britse kolonies. Toch verschilt de cultuur. Hoe kun je dat verklaren? Het dunbevolkte Australië is geheel door de Britten overgenomen en hoort nu tot het westers cultuurgebied. In India veel volkrijker- is de oorspronkelijke, overwegend hindoeïstische cultuur blijven bestaan.

44 Religie op reis Waardoor verspreiden de religies zich vanuit de kerngebieden? Verovering Kolonialisme Handel De Taj Mahal is en mix van islamitische en hindoeïstische architectuur. Hoe is dat verklaarbaar? Je ziet dat India door beide religies is beïnvloed.

45 Cultuurelementen: Djenné Welke cultuurelementen zijn zichtbaar?? godsdienst? kleding In welk cultuurgebied ligt Djenné en hoe zie je dat? Overgang van islamitisch naar Afrikaans cultuurgebied. Je ziet een moskee en Afrikaanse jongen.

46 Taal: het voertuig van de cultuur Al Jazeera Leg uit: Chinees (Mandarijs + Kantonees) is de grootste taal maar Engels is het meest verbreid. Hoe komt dat? In de koloniale periode bezat Groot-Brittannië veel kolonies. Engels werd hier vaak de voertaal Waarom verdwijnen steeds meer kleine talen, zoal in Ghana? Deze talen worden verdrongen door wereldtalen. In de huidige tijd moet je met de rest van de wereld kunnen communiceren. Met een inheemse taal lukt dat niet.

47 WERELD 4 havo 1 Wereldbeeld 10

48 Beïnvloeding van cultuurgebieden Diffusie van cultuurelementen door: kolonialisme internationale migratie moderne communicatie internationale handel toerisme Op drie schaalniveaus: mondiaal: vooral verwestersing nationaal: van ene land naar andere regionaal: stad > platteland Karnaval der Kulturen, Berlijn. Voorbeeld van Homogenisering of Heterogenisering? Heterogenisering.

49 Transnationale identiteit Deze dames komen uit Peru. Zij hebben een transnationale identiteit. Wat wordt daarmee bedoeld? Karnaval der Kulturen, Berlijn. Zij verenigen twee culturen in zich. De cultuur van het herkomstgebied (Latijns-Amerika en het gebied waar ze wonen (Westers)

50 Verloop introductie van een innovatie of verandering D C D B X B A Y A Stel en leerling uit jouw klas komt aanzetten met de nieuwste smartphone met allemaal nieuwe toepassingsmogelijkheden. Beschrijf hoe de acceptatie van dit nieuwe speeltje verloopt in jouw klas. De lijn x-y geeft een periode van twee maanden weer.

51 Rap op reis Hoe noem je dit proces? Culturele diffusie Bij culturele diffusie wordt het cultuurelement vaak aangepast? Hoe noem je dat? Cultuurvermenging

52 Toepassing: Spreiding van cultuurelementen in verleden Koloniale expansie C B A Welk gebied zal op basis van deze kaart het meest multicultureel zijn? C/VS Vergelijk de gebieden A, B en C. Noem voor elk gebied een ander gevolg van de culturele diffusie uit het verleden. Gebruik de elementen godsdienst, taal, muziek. A. Engels verdringt de inlandse talen B. Godsdienst: komst katholieke geloof C. Afrikaanse invloeden op de muziek

53 Op weg naar een wereldcultuur? Hoe heet het proces waarbij de verschillen tussen cultuurgebieden vervagen? Homogenisering Door welke twee krachten zal er niet snel een wereldcultuur ontstaan? Heterogenisering Weerstand om culturele identiteit op te geven

54 Verharding C A B Vooral binnen de Islam verzetten stromingen zich tegen de uniformering van de cultuur in de wereld. Waar verzetten zij zich vooral tegen? Vooral tegen het oprukken van de westerse- Amerikaanseconsumptiecultuur. Vergelijken de gebieden A, B en C. Zet de gebieden in een volgorde van de meeste kans op culturele conflicten naar de minste. Leg je keuze uit. C-A-B.C omdat dit een overgangsgebied vormt tussen twee culturen dan A omdat hier twee culturen grenzen en dan B. Dit vormt een homogeen cultuurgebied

55 Lima, Peru. Kathedraal op de Plaza Major gebouwd door de Spaanse kolonisten