Samenvatting Aardrijkskunde Arm en rijk

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Arm en rijk Samenvatting door D. 80 woorden 7 april 017 1,3 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Samenvatting Arm en rijk H1+ H1 Mexico en de Verenigde Staten: een wereld van verschil De hoofdvraag in dit hoofdstuk is: Hoe zijn de economische, de demografische en de sociaal-culturele kenmerken aan weerszijden van de Mexicaans-Amerikaanse grens te verklaren? 1.1 Kennismaking met het grensgebied 1 Hoe is de grens tussen Mexico en de V.S. tot stand gekomen? In hoeverre zijn de economische, demografische en sociaal-culturele kenmerken van het grensgebied verschillend van de nationale kenmerken van de V.S. en Mexico? koloniën Geschiedenis Voor de koloniale tijd kende Mexico grote Indiaanse beschavingen. Vanaf 1500 werd het land overheerst door Spanje. Na de koloniale tijd (na 181) waren er diverse dictators en burgeroorlogen. Vanaf 1940 leidden olievondsten tot een snelle economische groei. Die groei stagneerde in de jaren tachtig door een daling van de olieprijzen, een groeiende schuldenlast en toenemende inflatie. Nu heeft Mexico de kenmerken van een ontwikkelingsland: lage lonen, ongelijke inkomensverdeling, hoge werkloosheid. De Verenigde Staten zijn gevormd vanaf Eerst bestonden ze uit 13 staten, de voormalige Britse koloniën, maar later breidde het grondgebied fors uit. Het land trok miljoenen immigranten van overal ter wereld. Nu zijn de VS een economische en politieke grootmacht. Grensgebied De strijd ging vooral om de huidige staat Texas. De huidige grens Verenigde Staten en Mexico dateert van In het grensgebied is in 19 e eeuw veel oorloggevoerd, waarbij Mexico veel land aan de V.S. af heeft moeten staan. Lang werd het grensgebied door de V.S. en Mexico beschouwd als een oninteressant woestijngebied. Nu is het grensgebied een honderd kilometer brede zone met een lengte van meer dan 3000 kilometer van de Grote Oceaan tot de Golf van Mexico. Opvallend is dat er veertien dubbelsteden zijn (in tweeën gesplitste stad). Pagina 1 van 7

2 Demografisch = beschrijving van de bevolking naar bepaalde kenmerken, zoals leeftijdsopbouw, geslacht, opleiding. bevolkingsdichtheid De werkgelegenheid en de nabijheid van de V.S. zijn twee grote pullfactoren. Verschillen Het karakter van het grensgebied tussen een rijk en arm land uit zich in de economische, demografische en sociaal-culturele kenmerken. Zo is de Mexicaanse regio welvarender dan de rest van Mexico; het grensgebied aan de V.S.-zijde is juist minder rijk dan de rest van de V.S. Er wonen meer dan 13 miljoen mensen, waarvan 9 miljoen in Mexico. Ongeveer de helft woont in California en Baja California. Door deze concentratie heeft een groot deel van het grensgebied een lage bevolkingsdichtheid. De bevolking groeit aan beide zijden erg snel. Het grensgebied is een multiculturele samenleving. Mexicanen worden door de Amerikaanse cultuur beïnvloed, maar bewaken toch hun Mexicaanse identiteit in Mexico. De Mexicanen die aan de V.S.-zijde wonen, ondergaan een sterkere invloed, vooral vanwege de taal. Bij de Amerikanen is veel minder invloed te merken door de Mexicaanse cultuur; voor hen is er minder noodzaak om zich daarop te richten. 1. Noord-Amerika als handelsblok 3 Wat is de invloed van de NAFTA op de economie van Mexico? internationalisering De wereld wordt kleiner In de twintigste eeuw nam de (economische) globalisering enorm toe: nationale economieën raakten steeds nauwer met elkaar verbonden. Een belangrijke oorzaak is dat de relatieve afstanden kleiner zijn geworden (sneller verkeer en telecommunicatie). Het gevolg van internationalisering is dat grenzen vervagen en lokale markten samensmelten tot één grote wereldmarkt. Twee belangrijke multilaterale instellingen zijn de GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) en haar opvolger de WTO (World Trade Organization). Uitgangspunt is dat ieder land moet produceren waar het het best in is. NAFTA In 1994 werd de NAFTA (North American Free Trade Agreement) ingesteld: een economisch samenwerkingsverband tussen Canada, de Verenigde Staten en Mexico. Het doel van NAFTA is de Veel producten en diensten tariefmuren tussen de landen af te breken en zo vrijhandel mogelijk te maken. zijn in Mexico en Canada De opkomst van Azië en de samenwerking binnen de EU zijn de redenen voor de oprichting. goedkoper dan in de V.S. Binnen de NAFTA is de belangrijkste rol weggelegd voor de V.S. Canada en Mexico vervullen slechts een bijrol. Voor- of nadelig? Van de samenwerking werden voordelen verwacht: afname (illegale) migranten, meer werkgelegenheid, efficiëntere manier van werken en een stijging van de inkomens. Er werden ook nadelen gezien. De V.S. waren bang voor een daling van de werkgelegenheid in eigen land door de lage lonen en de minder strenge milieueisen in Mexico. Daar tegenover stond dat juist Mexico risico liep door de hogere arbeidsproductiviteit van Amerikaanse arbeiders, en doordat Mexicaanse bedrijven moesten concurreren met Canadese en Amerikaanse bedrijven, die meer financiële draagkracht hebben. Pagina van 7

3 Pagina 3 van 7

4 Aantal valt relatief gezien mee. Na vijftien jaar NAFTA De V.S. hebben sinds 1994 ongeveer één miljoen arbeidsplaatsen verloren doordat Amerikaanse bedrijven zich in Mexico hebben gevestigd. Het resultaat van de NAFTA is dat de Mexicaanse import en export enorm is gestegen, net als de hoeveelheid buitenlandse investeringen in Mexico. De grote verliezers zijn de Mexicaanse boeren, zij kunnen niet concurreren tegen de lage maïsprijzen in de V.S. Het gevolg is dat vele duizenden boeren gedwongen werden te verhuizen. Zij trekken naar het grensgebied en naar de V.S. Ook is de milieuvervuiling in de grensstreek sterk toegenomen. 1.3 Maquiladoras 4 Waarom trekken veel Mexicanen naar de maquiladoragebieden? 5 Wat zijn de gevolgen op lokale schaal van de trek naar de maquiladoras? 6 Waarom treedt er een verschuiving in de ligging van de maquiladoragebieden op? assemblagebedrijven De meeste maquiladoras zijn in Amerikaanse handen, maar ook Japanse en sommige Europese multinationals investeren in dit soort ondernemingen. Lage lonen Vanaf 1965 is het beleid van de Mexicaanse regering om buitenlandse ondernemingen aan te trekken in het grensgebied met V.S. Dit zijn vooral assemblagebedrijven (maquiladoras). Zij importeren halffabricaten, bewerken die en exporteren deze als eindproduct. Voor goederen die worden ingevoerd, hoeft geen belasting te worden betaald. Bij uitvoer wordt alleen belasting geheven over de toegevoegde waarde voor exportproducten. Eerst waren de maquiladoras alleen toegestaan in een straal van twintig kilometer van de grens met de V.S. Dat had als voordelen dat de lonen daar laag waren en dat transportkosten van en naar de V.S. laag konden blijven. Het gevolg was dat veel mensen migreerden van Centraal- naar Noord-Mexico. Om concurrentie op de Transport vervoersmarkt tegen te gaan, mogen De Amerikaanse grenssteden werden transportknooppunten. Er was ook behoefte aan allerlei hoogwaardige, Amerikaanse en Mexicaanse dienstverlenende bedrijven, zoals banken, verzekeringsmaatschappijen, accountants en advocaten. vrachtwagens in beperkte mate de grens oversteken. Meer werk Na 1965 bemoeide de regering zich minder met de markt (liberalisering). Vooral door de NAFTA groeide het aantal werknemers liberalisering in de maquiladoras sinds 1980 en is de handel tussen de V.S., Canada en Mexico vereenvoudigd. internationale arbeidsverdeling Tussen tafellaken en servet Mexico is ook voor Europese en In de internationale arbeidsverdeling is Mexico door de lage lonen een aantrekkelijk vestigingsgebied. Dat heeft voordelen, Aziatische bedrijven een aantrekkelijk vestigingsland geworden om maar ook het nadeel dat Mexico afhankelijk wordt van welvarende landen. Die vestigen alleen hun productie in Mexico en niet de research- en ontwerpafdelingen. van daaruit de Amerikaanse markt te Mexico wordt aangeduid als een semiperifeer land: het behoort niet tot de rijken in de wereld (de centrumlanden), maar het is bedienen. ook geen periferieland. semiperifeer land Vanaf 007 verplaatsen maquiladoras hun productie naar landen zoals China, waar de arbeidslonen nog lager liggen. centrumland periferieland Dubbelstad Twee landen één stad Met name de steden Tijuana en Ciudad Juárez trokken in het begin veel bedrijven aan. Ciudad Juárez groeide in veertig jaar uit van een onbeduidend stadje tot de op vier na grootste stad van Mexico. El Paso-Ciudad Juárez is een bekende dubbelstad. El Paso, inwoners, ligt in het zuidwesten van staat Texas (V.S.). De stad groeide in de twintigste eeuw door cattle, copper, cotton en climate. Ciudad Juárez in Mexico, miljoen inwoners, groeit snel. De arbeidsintensieve bedrijven trekken veel mensen van platteland aan. Recente ontwikkelingen Door een versoepeling van de vestigingseisen komen ook maquiladoras in andere delen van Mexico. Deze verschuiving landinwaarts kwam op gang doordat de minimumlonen landinwaarts nog lager zijn dan in het grensgebied, het arbeidsaanbod daar groot is en de vakbonden er minder machtig zijn. ecologische draagkracht Met milieueisen neemt men het niet zo nauw, met name bij het dumpen van afval. De ecologische draagkracht heeft het in Er zijn zelfs gebieden die zich hebben sommige gebieden zwaar te verduren. gespecialiseerd in één product. De grensstreek is nog altijd goed voor ongeveer 80% van de werkgelegenheid in de maquiladoras. De maquiladoras in het binnenland zijn zich gaan toeleggen op de productie van laagwaardige goederen, terwijl in het grensgebied hoogwaardigere goederen worden geassembleerd. Pagina 4 van 7

5 Samenvatting Arm en rijk H Pagina 5 van 7

6 H Een betere toekomst De hoofdvraag in dit hoofdstuk is: Wat zijn op diverse ruimtelijke schaalniveaus de oorzaken en de gevolgen van de verschillende migratiebewegingen van de Mexicanen?.1 Trek naar het grensgebied 1 Waarom trekken veel Mexicanen naar de maquiladoragebieden? Welke gevolgen heeft de migratie van arbeiders naar de maquiladoragebieden voor de herkomstgebieden? In 1960 zes miljoen Mexicanen, nu meer dan twintig miljoen. Enorme groei Al tientallen jaren trekt het grensgebied van Mexico mensen aan. De belangrijkste vertrekgebieden vormen momenteel de droge landbouwgebieden van Midden-Mexico. De migratie verloopt vaak stapsgewijs. Vooral vrouwen in de leeftijdsgroep van 15 tot 35 jaar doen aan de migratie mee. Het geboortecijfer is daardoor hoger dan het landelijke gemiddelde en het sterftecijfer is lager. push- of pullfactoren Weggaan of blijven? kettingmigratie Er zijn twee typen migranten: economische en niet economische (bijvoorbeeld asielzoekers). Iemand vertrekt alleen als er push- of pullfactoren (afstotings- of Kettingmigranten helpen elkaar bij aantrekkingsfactoren) zijn. het vinden van huisvesting en werk Ook de netwerken waar een migrant deel van uitmaakt spelen een rol bij de beslissing wel of niet te migreren. Informatie en goede berichten van anderen en zorgen voor een vertrouwde zetten mensen aan te verhuizen. Zo ontstaat kettingmigratie. omgeving. Nogmaals Ciudad Juárez Een voorbeeld van groei die bijna uit de hand loopt, is de stad Ciudad Juárez. Naast de huisvestingsproblemen (en gebrek aan woonruimte en krottenwijken), zijn de voorzieningen op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg slecht. krottenwijk = colonias Reizen tussen wonen en werk kost veel tijd en is niet zonder gevaren. De investeringen in de infrastructuur Inwoners van de krottenwijken knappen deze vaak op. zijn ook ver onder de maat. Door de sterke groei is het oude stadscentrum niet meegegroeid. Het is een stad zonder hart. Er zijn ook grote milieuproblemen. De lucht is verontreinigd door de industrieën en het verkeer. De groei leidt ook tot steeds meer watergebruik. Er wordt al jaren meer water gebruikt dan op natuurlijke wijze wordt aangevuld. De invloed van de kerk vermindert. De vertrekgebieden De leegloop van gebieden waar mensen wegtrekken, heeft grote gevolgen. Allereerst is er een verlies aan arbeidskrachten voor de landbouw. De achterblijvers, vaak ouderen, zijn voor hun inkomen vaak afhankelijk van het geld dat vertrekkers toesturen. Het ontvangen geld wordt meestal niet geïnvesteerd in de lokale economie. Terugkomers gebruiken hun opgedane werkervaring ook nauwelijks in het eigen dorp (ervaring in de industrie is niet zo bruikbaar op het platteland). Tot slot worden de sociaal-culturele waarden en normen van de stad steeds meer gemengd met die van het platteland, als migranten eenmaal in contact zijn geweest met de stad en het westen. Oude waarden verdwijnen op die manier.. Migratie naar de V.S. 3 Welke fasen kenmerken de arbeidsmigratie tussen Mexico en de V.S.? 4 Wat zijn voor elke periode de push- en pullfactoren? Chinezen kon je niet zo makkelijk terugsturen naar huis. Noodzakelijke hulp In 1848 werden grote delen van Mexico ingelijfd bij de V.S. Hun inwoners kregen zo onvrijwillig het Amerikaanse staatsburgerschap. Rond 1880 waren er in de V.S. goedkope arbeidskrachten nodig om spoorlijnen aan te leggen. Dit trok veel migranten aan. Na het werk bij de spoorwegen volgde ander werk: katoenpluk, koper delven in de mijnen en oogsten in de tuinbouw. Vooral het westen van de V.S. had grote vraag naar arbeidskrachten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog namen Mexicaanse arbeidskrachten de plaats in van Amerikaanse soldaten. Tussen de twee wereldoorlogen werd de migratie weer teruggeschroefd vanwege de economische crisis. Braceroprogramma In de Tweede Wereldoorlog werd weer een beroep gedaan op Mexicaanse arbeidskrachten. De overheid startte het braceroprogramma: Amerikaanse koppelbazen mochten officieel arbeidskrachten verhuren aan grote Amerikaanse landbouwbedrijven (minimumloon en transport werden verzekerd). Veel braceros ondertekenden de contracten zonder te weten wat erin stond. In 1964 werd het braceroprogramma beëindigd. Tijdens het braceroprogramma was de illegale migratie van Mexicanen veel kleiner dan in de perioden daarvoor. informele sector Bijna 40 miljoen Mexicanen leven onder de armoedegrens. Economische noodzaak Een pushfactor is de slecht draaiende economie van Mexico. Dit dwingt veel mensen te werken in de informele sector, een armoedig bestaan. Verder heeft de Mexicaanse overheid de subsidies op landbouwproducten teruggedraaid en is de bevolking van Mexico in de twintigste eeuw explosief gegroeid. cirkelmigratie Springplank De migranten gebruiken de grenssteden vaak als een springplank naar de V.S. In sommige grenssteden is een hele economie ontstaan rond de illegale migratie. Ook bij de migratie naar de V.S. is er sprake van kettingmigratie. Meestal is er ook sprake van cirkelmigratie. De migranten gaan slechts voor een paar maanden of hooguit een paar jaar naar de V.S. en keren dan weer terug naar Mexico. Vaak beschikken de migranten in Mexico over meer en betere informatie over de beschikbaarheid van sommige soorten werk dan de Amerikanen. Gevolg: etnische spanningen. Vertrekgebieden Meer dan 80% van de migranten is afkomstig uit vijf staten: Jalisco, Michoàcan, Zacatecas, Durango en Oaxaca. Ze komen vaak uit de kleine plattelandsgemeenten, maar steeds vaker ook uit grote steden. Pagina 6 van 7

7 Het grootste deel jonge, laaggeschoolde mannen. De huidige migranten Mexicaanse migranten in de V.S. zijn illegaal of legaal. Er zijn seizoenarbeiders (cirkelmigranten) die heen en weer reizen tussen de V.S. en Mexico, zij krijgen lage lonen. Vooral jonge laaggeschoolde mannen. De andere groep bestaat uit Mexicanen die zich permanent in de V.S. vestigen. Zij zijn beter geschoold en vaker buiten de landbouw werkzaam. Bestaande uit mannen en vrouwen met een hoger opleidingsniveau en kennis van het Engels. Overboekingen Een belangrijke pulfactor zijn de hogere lonen in de V.S. Een deel van het verdiende geld wordt overgemaakt naar Mexico. Het totale bedrag aan geldzendingen wordt steeds hoger. Uit de allerarmste staten komen relatief weinig migranten daar is het geld niet om de migratie te bekostigen. geldzendingen Het geld zorgt voor een afname van de inkomensongelijkheid in Mexico. Het grootste deel wordt besteed aan voedsel, In sommige staten maken de onderwijs, huishoudelijke goederen en gezondheidszorg. geldzendingen 15% van het BBP uit. Soms maken mensen afkomstig uit één dorp gezamenlijk geld over. De Mexicaanse overheid stimuleert met speciale programma s dat het geld ook ten goede komt aan de lokale gemeenschappen..3 Mexicanen in de V.S. 5 Welke voor- en nadelen kent de vestiging van de Mexicanen in de V.S.? 6 Heeft de toetreding tot de NAFTA geleid tot een afname van de (il)legale migratie van de Mexicanen naar de V.S.? In 1990 trokken de oorspronkelijke vestigingsstaten nog 89% van alle nieuwkomers aan, maar in 008 was dit gedaald tot 66%. Vestigingsgebieden In de Verenigde Staten zijn California, Texas, Arizona en Illinois de belangrijkste vestigingsstaten. Dat loopt sinds 1990 licht terug. De nieuwe (illegale) migranten slaan het zuidwesten van de V.S. steeds vaker over, omdat de kans om opgepakt te worden hier veel groter is, en de kans op werk kleiner. Het zuidoosten van V.S. is een nieuw vestigingsgebied. Daar is werk in de slachterijen, de bouw en de lichte industrie. Veel Mexicanen trekken ook weg uit de van oudsher bekende vestigingsstaten, zoals California. Legalisering Om meer grip te krijgen op de migratie werden in 1986 alle illegalen die konden aantonen dat ze sinds 198 in de Verenigde Staten woonden, gelegaliseerd. Twee miljoen mensen maakten gebruik van de mogelijkheid. In april 006 ontstond veel protest tegen een nieuwe anti-illegalenwet, die illegaliteit en ook hulp aan illegalen als crimineel beschouwt. Voor de 1 miljoen illegale werknemers zit er voorlopig geen verblijfsvergunning in. Uittocht? Mexico verliest de strijd met de V.S. Welk effect had de oprichting in 1994 van de NAFTA op de migratie van Mexicanen naar de V.S.? vooral door een gebrek aan Het effect lijkt averechts te zijn: in plaats van de verwachte afname, nam de emigratie toe. irrigatiemogelijkheden en een Mexicaanse maïsboeren worden namelijk weggeconcurreerd door de Amerikanen, die efficiënter kunnen produceren. minder hoogontwikkelde Zowel kwantitatief en kwalitatief gezien voeren de V.S. in maïsproductie de boventoon, Mexico blijft achter. technologie. Het verwachte gevolg is een Great Migration van het Mexicaanse platteland. Die komt bovenop de nu al grote legale en illegale migratie naar de V.S. (ongeveer 1 miljoen per jaar). Prikkeldraad wordt grensmuur Om de illegale migratie een halt toe te roepen, is de Amerikaanse regering overgegaan tot een strenge bewaking van de grens.. In het grensgebied van El Paso wordt de grens 4 uur per dag bewaakt. migratie Over een grote lengte is een hoge metalen grensmuur met een moderne veiligheidsuitrusting gebouwd. Potentiële migranten, geholpen door mensensmokkelaars, beproeven hun geluk daarom in minder streng bewaakte zones. Pagina 7 van 7