Factsheet: NL33DA Drentse Aa

Transcriptie

1 Factsheet: NL33DA Drentse Aa -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst. Deze factsheet is een werkversie ten behoeve van eigen gebruik door de waterbeheerder. Hoewel waterbeheerders en Informatiehuis Water alles in het werk gesteld hebben om de meest actuele gegevens in deze factsheet te verwerken, kan niet worden uitgesloten dat de factsheet onjuiste of onvolledige informatie bevat. 1. Basisgegevens Dit onderdeel beschrijft de kenmerken van het waterlichaam en geeft informatie over de beschermde gebieden, die een relatie met het waterlichaam hebben. Naam: Drentse Aa Code: NL33DA Deelstroomgebied: Waterbeheerder: Provincies: Gemeenten: Eems Provincie Groningen, Provincie Drenthe Type: R5 (Langzaam stromende middenloop/benedenloop op zand) Status: Sterk Veranderd Wateronttrekking t.b.v. menselijke consumptie: Aa en Hunze, Assen, Haren, Midden-Drenthe, Tynaarlo Ja pagina 1 van 10

2 Karakterschets: Een langzaam stromende, meanderende laaglandbeek met zandbanken en overhangende oevers die voor het overgrote deel in Drenthe ligt. Een klein benedenstrooms deel, dat in 2004 deels in oorspronkelijke staat is hersteld, ligt in Groningen. De beek ligt in een gevarieerd landschap van open oeverlanden en boomwallen en kent plaatselijk een beek begeleidende vegetatie met bomen waardoor beschaduwing optreedt. De beek wordt gevoed door regen- en kwelwater en kent géén aanvoer van gebiedsvreemd water. Het beeksysteem van de Drentse Aa is grotendeels nog intact en wordt binnen Nederland beschouwd als een van de hydrologisch meest gave beekdalsystemen. De Drentse Aa ligt in een uniek gebied vanwege de grote mate van landschappelijke gaafheid, cultuurhistorie en archeologische waarden en de aanwezigheid van relatief grote oppervlakken waardevolle natte natuur. Het waterlichaam van de Drentse Aa ligt deels in, en beïnvloedt het Natura2000 gebied Drentse Aa. Het proces voor het beheerplan voor dit Natura2000 gebied is gestart en er ligt een ontwerp aanwijzingsbesluit. Het definitieve beheerplan en de begrenzing is dus nog niet beschikbaar. Het Natura2000 gebied Witterveld ligt in het stroomgebied van de Drentse Aa, maar het waterlichaam doorkruist dit gebied niet. (zie Het beekdal van de Drentse Aa is ook aangewezen als Nationaal beek en esdorpenlandschap en deels als Nationaal park Drentsche Aa, het waterlichaam van de Drentsche Aa is hier onderdeel van (zie Provinciale Omgevingsverordening prov. Drenthe) Het waterlichaam Drentse Aa is voor het grootste deel aangewezen als waterwingebied voor de onttrekking van oppervlaktewater ten behoeve van de bereiding van drinkwater. Daarnaast stroomt het waterlichaam langs het waterwingebied in Assen. (Bron: Provinciale Omgevingsverordening prov. Drenthe). De KRW eist een specifieke bescherming van oppervlaktewaterlichamen waaruit water wordt onttrokken ten behoeve van bereiding van water dat bestemd is voor menselijke consumptie. Richtwaarden voor de kwaliteitsnormen en verantwoordelijkheden zijn vastgesteld in het BKMW (beleidskader monitoring en kwaliteitseisen water). Het waterschap moet er naar streven dat de waterkwaliteit geleidelijk wordt verbeterd. We kunnen geen garantie geven dat er in nabije toekomst geen normoverschrijdingen van gewasbeschermingsmiddelen meer zullen optreden. Hiertoe zijn we volgens artikel 4 van de KRW ook niet toe verplicht, omdat de maatregelen deels van derden of van het rijk moeten komen. Samen met het Waterbedrijf en de Provincie doen we al het mogelijke om het optreden van normoverschrijdingen te verlagen. Beschermde gebieden: - Habitatrichtlijn Drentsche Aa-gebied (NL_HAB_25) pagina 2 van 10

3 2. Belastingen en effecten van menselijke activiteiten Dit onderdeel beschrijft de significante belastingen op het waterlichaam en geeft informatie over de effecten ervan op het waterlichaam. Menselijke activiteiten en effecten Hoofdgroep Belasting Functie Effect diffuse bronnen door landbouwgronden Landbouw Nutriënten, bestrijdingsmiddelen diffuse bronnen diffuse bronnen door run-off (afstromend wegwater en regenwaterriolen) door verkeer (weg/rail) en infrastructuur Veiligheid, Verkeer en vervoer Veiligheid, Verkeer en vervoer Bestrijdingsmiddelen / Zware metalen / Nutrienten Bestrijdingsmiddelen / Zware metalen / Nutrienten omleiden piekafvoer Landbouw Kunstmatige waterhuishouding en verandering afvoerkarakterisitiek stuw: verschil waterstand : verhogen waterstand (peilbeheersing) kanalisatie c.q. normalisatie van de waterloop verlies oeverzones en overstromingsvlaktes versnelde waterafvoer barrières (niet of moeilijk (vis)passeerbare gemalen, stuwen, dammen etc.) Waterbeheer afgestemd op gebiedsfuncties Veiligheid, Landbouw Veiligheid, Landbouw Voorkomen wateroverlast Peilbeheer (grond)water Kunstmatige waterhuishouding Verandering afvoerkarakteristiek Vermindering natuurlijke processen en leefgebied voor aquatische flora en fauna. Verandering afvoerkarakteristiek en vermindering bergingscapaciteit Vermindering natuurlijke beekprocessen Continuum doorbroken Toelichting belastingen: De belastingen zijn bepaald in de watersysteemanalyse die is uitgevoerd ten behoeve van het gebiedsproces. De belastingen komen vanuit de landbouw (belangrijkste, zowel nutriënten als gewasbeschermingsmiddelen), stedelijk gebied (gewasbeschermingsmiddelen), industrie en verkeer (gewasbeschermingsmiddelen, diverse stoffen). Daarnaast is door en morfologische aanpassing de waterhuishouding kunstmatig en verandering in afvoerkarakteristiek en vermindering bergingscapaciteit opgetreden. Als gevolg hiervan vermindering natuurlijke processen en leefgebied voor aquatische flora en fauna. 3. Status, doelen en toestand Dit onderdeel beschrijft status en doelen van het waterlichaam. Daarbij wordt gemotiveerd indien: de status sterk veranderd of kunstmatig is; de doelen afwijken van doelen die nationaal zijn vastgelegd via het Besluit Kwaliteitseisen en Monitoring Water. Verder wordt hier aangegeven hoe de toestand van het waterlichaam zich verhoudt tot die doelen en de toestand in de periode tot Status: Sterk Veranderd Hydromorfologische herstelmaatregelen die niet uitgevoerd kunnen worden vanwege significante negatieve effecten aan gebruiksfuncties en/of milieu in bredere zin: pagina 3 van 10

4 Maatregelen wel beschouwd, niet uitvoerbaar gebruiksfuncties Milieu in brede zin Scheepvaart, havens, recreatie Activiteiten waarvoor water wordt opgeslagen Waterhuishouding en bescherming tegen overstromingen Overige duurzame activiteiten Anders, zie toelichting Fal Fal Fal Tru Fal Fal Beperken piekafvoeren in bovenlopen agrarisch gebied Fal Fal Fal Tru Fal Fal Hanteren natuurlijk waterpeil in agrarisch gebied Fal Fal Fal Tru Fal Fal Motivering per gebruiksfunctie Gebruiksfunctie: Waterhuishouding, bescherming tegen overstromingen, afwatering Motivering: Beschouwde alternatieven Een deel van de benedenloop van de Drentsche Aa kent een gestuwd waterpeil omdat deze in open verbinding staat met de boezem. Dit zorgt voor een sterke afname van de stroming bij lagere waterafvoeren. Door de uitgevoerde waterhuishoudkundige aanpassingen in de bovenlopen van de Drentsche Aa t.b.v. de landbouw is het afvoerregime van de beek veranderd. Met name de piekafvoeren zijn hierdoor toegenomen. Dit heeft o.a. geleid tot de aanleg van verdeelwerk Loon waarmee piekafvoeren vanuit het beeksysteem naar het Havenkanaal/Noord-Willemskanaal worden afgevoerd. Dit heeft het natuurlijke afvoerpatroon van de beek tijdens hoogwatersituaties (inundaties) sterk beïnvloed. Alternatieven voor de ingrepen die hebben geleid tot het sterk veranderde karakter van het waterlichaam zijn beschouwd, maar deze zijn verworpen om de volgende reden(en): - Ja, onevenredig hoge kosten - Ja, technisch onhaalbaar - Ja, alternatieven hebben meer negatieve effecten op het milieu Motivering: (Er is geen motivering gegeven) Chemie en chemische stoffen ecologie Normoverschrijding bij beoordeling in rapportagejaar 2014 Prioritaire stoffen (KRW) (geen normoverschrijdingen) Specifieke verontreinigende stoffen (KRW) (geen normoverschrijdingen) Prognose normoverschrijding toestand 2021 Prioritaire Stoffen (KRW) (geen normoverschrijdingen) Motivering chemische toestand: pagina 4 van 10

5 Koper en zink vallen onder de specifieke verontreinigende stoffen. Voor deze parameters is een beheerdersoordeel toegepast (te weten: voldoet). Bij het beheerdersoordeel is rekening gehouden met biobeschikbaarheid en achtergrondwaarden. Gewasbeschermingsmiddelen (GBM): Deze vallen onder specifieke verontreinigende stoffen. Op het KRW meetpunt 2101 en op de overige GBM meetpunten in het waterlichaam Drentse Aa treffen we overschrijdingen aan van GBM. Het beheerdersoordeel is daarom dat de specifieke verontreinigende stoffen niet voldoen. Het betreft zowel herbiciden, insecticiden als fungicide. Samen met Waterbedrijf Groningen en Provincie Drenthe wordt al het mogelijke gedaan om het optreden van deze overschrijdingen te verminderen. Een voorbeeld hiervan is het project Schone Bron Drente Aa ( ) waarbij onderzoek is gedaan naar de herkomst van GBM in verschillende zijtakken van de Drentse Aa. In 2013 is een gebiedsdossier opgesteld voor de drinkwaterwinning Drentse Aa, waarin de risico s en belastingen in beeld zijn gebracht. In 2014 wordt het uitvoeringsprogramma opgesteld en vastgesteld, waarin maatregelen zijn opgenomen voor de terugdringing van de gewasbeschermingsmiddelen. Deze aanpak is opgenomen in de KRW maatregelen lijst. Voor de toestand van prioritaire stoffen is een beheerdersoordeel toegepast (te weten: voldoet). De toestand voor prioritaire stoffen in het waterlichaam Eemskanaal/Winschoterdiep werd namelijk tot nog toe geprojecteerd op dit waterlichaam, maar dit is niet terecht. Biologie Beoordeling periode GEP Toestand 2009 Toestand Prognose toestand 2021 Macrofauna (EKR) 0,60 E-matig E-matig Overige waterflora (EKR) 0,53 E- E-matig matig Vis (EKR) 0,35 E-matig ontoereiken matig Fytoplankton (EKR) Algemeen fysische chemie Fosfor totaal (zomergemiddelde) (mg P/l) 0,10 E-matig E- Stikstof totaal (zomergemiddelde) (mg N/l) 2,20 E- E- DIN (winterperiode) (mg N/l) Zoutgehalte (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 30 E- E- Temperatuur (max. waarde) (gr.c) 25,0 E- E- Zuurgraad (zomergemiddelde) (-) 5,5-8,5 E- E- Zuurstofverzadiging(sgraad)(zomergemiddelde) (%) E- E- Doorzicht (zomergemiddelde) (m) Legenda: blauw = zeer, groen =, geel = matig, oranje = ontoereikend, rood = slecht, leeg = geen gegevens : deze toestandsbeoordeling betreft een beheerdersoordeel. Afhankelijk van het type KRW-waterlichaam (hier R5) zijn bepaalde maatlatten niet van toepassing. Deze maatlatten zijn met in de toestandskolommen gemarkeerd. Motivering ecologische toestand: pagina 5 van 10

6 Voor de kwaliteitselementen overige waterflora (macrofyten) en vis zijn de toestanden 2009 bepaald met oude maatlatten tegen oude GEP doelen en de toestand met nieuwe maatlatten tegen nieuwe GEP doelen. Dit methodische verschil verklaart in de eerste plaats de verschillen voor deze kwaliteitselemententen tussen de toestand 2009 en toestand Er is hier dus geen sprake van daadwerkelijke verandering in toestand. De afleiding van de nieuwe GEP doelen is vastgelegd in achtergronddocumenten. Ten opzichte van de uitgangssituatie is de biologie nog niet verbeterd. Dit is conform de verwachting: Een groot deel van de maatregelen is recentelijk uitgevoerd of moet nog uitgevoerd worden en het effect van maatregelen op de ecologie is niet direct waarneembaar. De ecologie heeft tijd nodig zich aan te passen aan veranderde omstandigheden en tot ontwikkeling te komen. De belangrijkste beperkende factoren voor de ecologie zijn normalisatie en de verandering in waterhuishouding (ontbreken stroming, inundaties en optreden van onnatuurlijke, grote afvoerpieken). Stuwen en andere migratiebeperkingen zorgen ervoor dat migrerende vis een deel van de bovenstroomse delen nog niet kunnen bereiken. Het beheer en onderhoud wordt zoveel mogelijk afgestemd op de functies van de beek (water aan- en afvoer en natuur). Voor de fysisch-chemische parameters stikstof, fosfaat, zuurstof, doorzicht, chloride en chlorofyl-a hanteren wij gebiedsgerichte doelen. Deze zijn afgeleid op basis van de gebiedsspecifieke kenmerken en omstandigheden. In het algemeen is de fysisch-chemische kwaliteit van de beek te noemen. P en N voldoen op de hoofdmeetpunten. Plaatselijk vindt nadelige beïnvloeding door nutriënten plaats. Dit betreft vooral kleine bovenlopen. Voor drinkwater gebruikt water (beoordeling 2015) Normoverschrijding in periode : Toename zuiveringsinspanning: Ja Ja Eindoordeel Chemie Totaal C-voldoet nie C-voldoet Ecologie Totaal E-matig ontoereiken Biologie E-matig ontoereiken Fysische chemie E-matig E- Specifiek verontreinigende stoffen C-voldoet nie C-voldoet nie Legenda: - Chemie: blauw = /voldoet, rood = niet /voldoet niet - Ecologie: blauw = zeer, groen = /voldoet, geel = matig, oranje = ontoereikend, rood = slecht/voldoet niet : deze toestandsbeoordeling betreft een beheerdersoordeel. Toestand is gebaseerd op beoordeling met Aquo-kit, rapportagejaar 2014 pagina 6 van 10

7 4. Maatregelen Hier worden de maatregelen opgesomd die specifiek zijn voor het waterlichaam. Deze maatregelen vormen een aanvulling op de generieke maatregelen die zijn beschreven in het stroomgebiedbeheerplan. Bij de maatregelen uit de plannen van 2009 is de status aangegeven. Ook andere maatregelen die tot 2015 worden uitgevoerd kunnen worden vermeld. De nieuwe maatregelen zijn opgedeeld naar periode van uitvoering ( en na 2021). Verder is aangegeven wanneer een maatregel uitsluitend is gericht op de opgave op grond van een beschermd gebied. De vermelde voortgang per maatregel betreft gegevens die begin 2014 zijn bijgewerkt t/m 31 december Maatregelen opgevoerd in SGBP 2009 voor de periode t/m 2015 afkoppelopgave gemeente Assen afkoppelen verhard oppervlak Gemeente Assen Voortgang: ha Motivering: Uitgevoerd: 0,65 baggeren Nijlands loopje (gemeente Assen) Verwijderen verontreinigde bagger Gemeente Assen Voortgang: m3 Motivering: Uitgevoerd: < 2015 herinrichting Deurzerdiep - Amelterbos overige inrichtingsmaatregelen Voortgang: stuks Motivering: Uitgevoerd: 1 < 2015 hermeandering beektrajecten Anreeperdiep. Deurzerdiep. Zeegser loopje (3 km) verbreden / hermeanderen / nvo; (snel) stromend water Voortgang: km Motivering: Planvoorbereiding: 2 In uitvoering: 1 < 2015 onderzoek naar beekpeilverhogende maatregelen en inrichting uitvoeren onderzoek Voortgang: stuks Motivering: In uitvoering: 1 < 2015 saneren riooloverstort HBDA (gemeente Tynaarlo) aanpakken riooloverstorten Gemeente Tynaarlo Voortgang: stuks Motivering: Uitgevoerd: 1 < ,65 ha m3 3 km pagina 7 van 10

8 verdrogingsbestrijding 2000 ha Drentse deel overige inrichtingsmaatregelen Voortgang: stuks Motivering: Planvoorbereiding: 1 Uitgevoerd: 2 3 stuks was 11st, 8 st vervallen als opgave oppervlaktewaterlichaam, bestuursvoorstel De opgave is teruggebracht van 11 st. naar 3 st. 8 st. vervallen als opgave voor het oppervlaktewaterlichaam, bestuursvoorstel , voorstel opnemen bij opgave grondwaterlichaam Motivatie: voor 8 st. geen directe relatie met oppervlaktewaterlichaam aantoonbaar. verdrogingsbestrijding. 200 ha Groninger deel (Westerlanden. Lappenvoort, Besloten venen) overige inrichtingsmaatregelen Voortgang: stuks Motivering: Planvoorbereiding: 1 De opgave is teruggebracht van 2 st. naar 1 st. De opgave is teruggebracht van 2 st. naar 1 st. 1 st. vervallen als opgave voor het oppervlaktewaterlichaam, bestuursvoorstel , voorstel opnemen bij opgave grondwaterlichaam < 2015 Motivatie: voor 1 st. geen directe relatie met oppervlaktewaterlichaam aantoonbaar. pagina 8 van 10

9 Maatregelen gepland voor de periode Aanpak gewasbeschermingsmiddelen Gebiedsdossier drinkwaterwinning (onderzoek en maatregelen) verminderen emissie gewasbescherming- / bestrijdingsmiddelen Betreft emissies vanuit landbouw en stad > 2015 hermeandering beektrajecten delen van Witterdiep (1 km) verbreden / hermeanderen / nvo; (snel) stromend water Waterschap Hunze en Aas 1 km inrichting Rolderdiep 3 km verbreden / hermeanderen / nvo; (snel) stromend water Inrichtingsplan Hermeandering Amerdiep overige inrichtingsmaatregelen Onderzoek fosfaat nalevering uit de bodem door doorslag van gronden uitvoeren onderzoek Opheffen visbarrières o.a. Rolderdiep 3 stuks vispasseerbaar maken kunstwerk verhoging beekpeillen. verhoging grondwaterstanden. vermindering grondwaterwinning aanpassen waterpeil Waterschap Hunze en Aas 3 stuks Vergroten afvoer verdeelwerk Loon i.c.m. beekpeilverhoging Loonerdiep en Taarloosche diep,anloerdiep, Zeegserloopje Maatregelen gepland voor de periode inrichting Amerdiep 2,8 km verbreden / hermeanderen / nvo; (snel) stromend water pagina 9 van 10

10 Waterschap Hunze en Aas 5. Toepassing uitzonderingen De KRW biedt ruimte om af te wijken van de doelen. Zo kan de realisatie van doelen worden gefaseerd en kunnen doelen worden verlaagd. Ook mag rekening worden gehouden met bepaalde nieuwe ontwikkelingen. Dit alles moet wel passen binnen de randvoorwaarden van de richtlijn. Het gebruik van deze uitzonderingen en de motivatie dient hier te worden gegeven. Fasering van doelbereik tot na 2021 Voor alle stoffen en kwaliteitselementen waarvoor in onderdeel '3. Status, doelen en toestand' is aangegeven dat de prognose voor 2021 niet "" is, is fasering aan de orde. Motiveringsgrond Natuurlijke omstandigheden Onevenredig kostbaar Technisch onhaalbaar Kwaliteitselement Overige waterflora, Vis-kwaliteit Overige waterflora, Vis-kwaliteit Overige waterflora, Vis-kwaliteit Motivering per motiveringsgrond Natuurlijke omstandigheden Een aanzienlijk deel van de inrichtingsmaatregelen wordt in de eerste en tweede planperiode uitgevoerd. Uit onderzoek is gebleken dat het in veel gevallen een aantal jaar kan duren voordat het ecosysteem zich volledig heeft aangepast aan een nieuwe situatie, bijvoorbeeld omdat het tijd kost voor bepaalde soorten om nieuw habitat te koloniseren. Om deze redenen zijn de effecten van maatregelen in de eerste en tweede planperiode pas in de derde planperiode volledig van kracht. Onevenredig kostbaar Waterschap Hunze en Aa s ontvangt jaarlijks ongeveer 85 miljoen aan inkomsten (stand van zaken 2015). Voor het KRW maatregelenpakket van de periode wordt jaarlijks gemiddeld 3.77 miljoen uitgetrokken, waarmee de kosten binnen de randvoorwaarde blijven van beperkte lastenstijging voor de burger zoals afgesproken met het bestuur. De overige maatregelen staan gepland na 2021, omdat het eerder uitvoeren van meer maatregelen als disproportioneel kostbaar wordt beschouwd. Technisch onhaalbaar Vanwege het maatschappelijke draagvlak, vindt grondverwerving vrijwel altijd plaats op vrijwillige basis. Een gefaseerde uitvoering is dan in veel gevallen voordeliger, omdat hiermee het opdrijven van grondprijzen kan worden tegengegaan. Bovendien is het niet aannemelijk dat alle benodigde gronden voor herinrichting tijdig verworven zijn, want er is vervolgens ook nog tijd nodig voor realisatie van maatregelen. Kansen om grond te verwerven zijn vaak gebonden aan bepaalde gebeurtenissen (ruilverkaveling, bedrijfsovernames), die zich lang niet op alle locaties binnen de komende periode zullen voordoen. Dergelijke grootschalige gebiedsprocessen kennen mede als gevolg van juridische procedures een doorlooptijd die de planperiode overschrijdt. Dit heeft als consequentie dat fasering nodig is. Doelverlaging Conform beleidsafspraken wordt voor 2021 niet overgegaan tot doelverlaging. Tijdelijke achteruitgang Wordt er beroep gedaan op art. 4.6 KRW m.b.t. tijdelijke achteruitgang? Er wordt geen beroep gedaan op art. 4.6 KRW. Nieuwe ontwikkelingen Wordt er beroep gedaan op art. 4.7 KRW m.b.t. nieuwe veranderingen in fysische omstandigheden van het waterlichaam? Er wordt geen beroep gedaan op art. 4.7 KRW. pagina 10 van 10