Workshop Familie. Anders bekeken

Transcriptie

1 MENSEN. ANDERS BEKEKEN NVKVV-studiedag verpleegkundigen geestelijke gezondheidszorg Workshop Familie. Anders bekeken Johan Daveloose & Christine Van Damme 21 maart 2018, Oostende

2 Workshop Inhoud Familie. Anders bekeken oriëntatie op inhoud en werkvorm familievriendelijk beleid in PZ OLV (kliniek psychosezorg) vereiste verpleegkundige competenties beginsituatie naasten in kaart inhoudelijke thema s in familiebegeleiding 21/03/2018 2

3 Familie. Anders bekeken baseline Mensen. Anders bekeken mensen op een andere manier bekijken dan gewoon focus op zien van kracht, talent en mogelijkheden ondanks belemmering anders zijn is OK, meer nog, alle mensen zijn anders 21/03/2018 3

4 Familievriendelijk beleid in PZ OLV (kliniek psychosezorg) 21/03/2018 4

5 21/03/2018 5

6 21/03/2018 6

7 Familiebegeleiding eerste onthaal en opvang bij opname inventariseren van behoeften, wensen en verwachtingen familieperspectief aan bod brengen in de teamvergadering informatie geven maar ook emotionele en praktische ondersteuning bieden participeren aan Open Dialogue gesprekken familie overtuigen van het belang van psycho-educatie evt. zelf begeleiden van sessies psycho-educatie familie betrekken bij opmaken signaleringsplan en weekend/ontslagplanning bewerkstelligen van continuïteit van zorg 21/03/2018 7

8 Familietherapie op indicatie gaat een opgeleide familietherapeut intensiever met het gezin of de context op weg vertrekpunt vormt de krachten die in het gezin aanwezig zijn de therapeut probeert een meer open spreken met elkaar te bevorderen en al sprekend creëert men een nieuwe meer genuanceerde geschiedenis familietherapie kan helpen de aanwezige krachten te versterken, positieve krachten weer vrij te maken, een rijker verhaal te vertellen in de systemische familietherapie zijn het de families zelf die nieuwe oplossingen vinden die bij hen passen 21/03/2018 8

9 21/03/2018 9

10 Situering Open Dialogue ontwikkeld in de jaren 80 door Jaakko Seikkula en zijn multidisciplinaire team in het Keropudas Ziekenhuis in Tornio, West-Lapland (Finland) systemische familietherapie en psychodynamische psychotherapie als basis in 1984 eerste open dialogue -ontmoetingen buiten het ziekenhuis systematische analyse van de benadering (sociaal interactie onderzoek) 21/03/

11 Open Dialogue: 7 principes 1. onmiddellijke hulp 2. sociaal netwerkperspectief 3. flexibiliteit en mobiliteit 4. verantwoordelijkheid 5. psychologische continuïteit 6. tolerantie van onzekerheid 7. dialogisch werken 21/03/

12 Open Dialogue: 7 principes onmiddellijke reactie van het behandelteam binnen de 24 u na het eerste contact het sociale netwerk van de patiënt wordt in kaart gebracht en alle relevante personen van het netwerk worden in de dialoog betrokken flexibiliteit en mobiliteit om tegemoet te komen aan de noden van de patiënt en de familie de hulpverleners moeten zich aanpassen aan de speciale en veranderende noden van de patiënt en zijn omgeving elke situatie is anders en vergt een andere aanpak - er zijn geen vastliggende protocollen die gevolgd worden idealiter vindt een meeting plaats in de thuiscontext 21/03/

13 Open Dialogue: 7 principes de eerst gecontacteerde hulpverlener neemt de verantwoordelijkheid op zich om de eerste ontmoeting met familie en netwerk te organiseren het is niet de bedoeling om de patiënt of de familie te veranderen het doel is wel om een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen voor de ervaringen die tot nu toe nog geen woorden hebben gekregen alle zaken die verband houden met het analyseren van problemen, plannen, behandelen worden open besproken (bediscussieerd) en beslissingen worden genomen in aanwezigheid van iedereen noch de thema s, noch de vorm van het gesprek worden vooraf bepaald (m.a.w. er is geen agenda) 21/03/

14 Open Dialogue: 7 principes psychologische continuïteit wordt bekomen door het integreren van teamleden uit alle noodzakelijke disciplines en specialisaties, zoals (kinder)psychiater, ambulante en intramurale hulpverleners, begeleiders uit psychose- en verslaafdenzorg een geïntegreerd team dat zo lang als noodzakelijk doorwerkt met de patiënt en de familie er zou dus idealiter over grenzen van diensten en settings heen gewerkt moeten worden onzekerheid kunnen toelaten en een (groei)proces genereren open luisteren en samen zoeken staat centraal de uitkomst van het gesprek ligt niet vooraf vast accepteren dat er geen pasklare antwoorden zijn belang van een veilige omgeving en perspectief op een volgend gesprek 21/03/

15 Open Dialogue: 7 principes als eerste hulp een dialogische omgeving creëren om responsief te begrijpen en alle gezinsleden/naasten mee te laten spreken elk verhaal omvat verschillende perspectieven (belang en waarde van horizontale en verticale meerstemmigheid) er wordt vooral met open vragen gewerkt het verhaal van de patiënt is zeer belangrijk, maar ook het respect voor de zienswijzen van andere betrokkenen de wijze waarop collegiaal overleg verloopt, is heel bijzonder omdat professionals hun opinies articuleren in het bijzijn van de patiënt/naasten en niet in aparte vergaderingen (cf. reflecting team in het hier-en-nu) deze aanpak is volgens Seikkula hoogst functioneel en therapeutisch omdat ze de interne dialoog bij iedereen uit het systeem activeert 21/03/

16 - InFoP: driemaal per jaar vijf Avondsessies CoPInGCURSUS CoMPAS eenmaal in het jaar tien avondsessies 21/03/

17 InFoP programma richt zich tot familieleden van mensen met psychose telkens een gesloten groep m.a.w. met schrijft in voor de volledige reeks de reeks wordt 3x/jaar herhaald vnl. informatie over psychose met daarnaast sociale ondersteuning en het uitwisselen van ervaringen doel: inzicht krijgen in het ziektebeeld acceptatie bevorderen beter leren omgaan met de ziekte belasting van de familieleden verlagen en overbelasting voorkomen 21/03/

18 InFoP inhoudelijke modules sessie 1: Introductie en Wat is een psychose? sessie 2: Vervolg Wat is psychose? sessie 3: Behandeling bij psychose sessie 4: In gesprek met de psychiater sessie 5: Herstel: opnemen van persoonlijke en maatschappelijke rollen module 5: herstel - opnemen van persoonlijke en maatschappelijke rollen wordt begeleid door 2 cliëntenervaringsdeskundigen 21/03/

19 Coping Cursus Kompas het ondersteunen van het verwerkingsproces vraagt een specifieke aanpak door het ziekteproces worden familieleden ook geraakt in hun eigen leven we spreken in dit verband over lotsverbondenheid een zeer persoonlijke dimensie die specifiek is voor betrokken familieleden doel: familieleden ondersteunen in de verwerking van de veranderingen in de relatie met hun ziek familielid eigen behoeften niet uit het oog verliezen in het omgaan met hun ziek familielid 21/03/

20 Coping Cursus Kompas frequentie, waar en wanneer: de cursus wordt 1x/jaar georganiseerd en bestaat uit 10 sessies van elk -2,5 u de sessies worden met een regelmaat van om de twee weken georganiseerd inhoudelijke structuur: introductie deel 1: copingvaardigheden sessie 1: omgaan met psychose sessie 2: omgaan met psychose sessie 3: communicatievaardigheden algemeen sessie 4: communicatievaardigheden omgaan met crisis en agressie deel 2: noden en behoeften van de familie sessie 5: psychose en het gezin sessie 6: de beleving van de familie sessie 7: het belang van grenzen deel 3: zingeving sessie 8: een emotioneel verwerkingsproces en zelfzorg terugkomdag 21/03/

21 PRAATKAFFEE DE STEM - lotgenotencontact - ondersteuning - informatieve thema s Psychotische kwetsbaarheid en kinderen Plaats: De Valkaart A. Rodenbachstraat Oostkamp Uur: uur: deuren open uur: start voorstelling Deelname:gratis vooraf inschrijven is niet nodig Info De Stem, Praatkaffee Psychose: 21/03/

22 Praatkaffee de Stem samenwerkingsinitiatief gesteund op de expertise, ervaring en eigenheid van elke partner vijf keer per jaar worden familieleden en mantelzorgers uitgenodigd om een avond samen te komen in de Valkaart te Oostkamp doelstelling: familie en de betrokken mantelzorgers van mensen met een psychotische kwetsbaarheid een ontmoetingsplaats bieden buiten de voorzieningen waar ze in een ongedwongen sfeer elkaar op regelmatige tijdstippen kunnen ontmoeten al dan niet rond een of ander thema 21/03/

23 Praatkaffee de Stem het project is een samenwerkingsverband tussen: PC Sint-Amandus PAAZ AZ St-Jan PAAZ AZ St-Lucas Beschut Wonen Beernem Beschut Wonen Brugge PVT De Ent PVT Sint-Augustinus CGG Prisma CGG NWVL vzw Thuiszorgcentrum CM Similes West-Vlaanderen PRAATKAFFEE DE STEM - lotgenotencontact - ondersteuning - informatieve thema s 21/03/

24 FAMILIERAAD - visietekst - Familiebrochure - getuigenissen - project familie voor familie 21/03/

25 Familieraad adviesorgaan binnen de kliniek psychosezorg 6 tal familieleden + 3 hulpverleners 2-maandelijkse vergadering realisaties familiebrochure visietekst familieraad getuigenissen familiebevraging focusgroep familiecontactpersonen familie voor familie 21/03/

26 21/03/

27 Familieparticipatie opstart werkgroep in aug samenstelling familieleden van opgenomen en ontslagen patiënten vertegenwoordiging uit de klinieken/afdelingen familievertegenwoordigers uit het netwerk Similes agendapunten ontwikkelen familiebeleid voor gans het ZH good practices en noden inventariseren/delen hoe verzuchtingen van familie opvangen samenwerking met familieorganisaties GGZ optimaliseren 21/03/

28 Familieparticipatie Algemene visietekst juni 2017 bindend en verbindend, adviserend en inspirerend uitgangspunten systeemdenken: patiënt als onderdeel van een ruimer systeem familie wordt altijd betrokken tenzij er tegenindicaties zijn bejegening/houding naar familie concrete invulling de familie als partner in de zorg familie als bron van informatie familie als partner in de zorg ondersteuning van familie familie betrekken in het beleidswerk deelname van familie-(vertegenwoordigers) in diverse werkgroepen 21/03/

29 21/03/

30 Onderzoek familietevredenheid pilootstudie (feb-mei 2017) i.s.m. Familieplatform deelnemers pilootstudie: PZ OLV (Kliniek 2), PC St.- Hiëronymus, PZ Sint - Camillus en PC Bethanië doel bevraging beleving/tevredenheid van familie vragenlijst optimaliseren om breder in te zetten familiebeleid intern verbeteren voorbereiding ontwikkeling instrumenten voor de bevraging: schriftelijk en online toestemming ethisch comité informeren patiënten, families en alle medewerkers 21/03/

31 Onderzoek familietevredenheid eerste resultaten pilootstudie globaal zekere tevredenheid bij participanten aan bevraging wel meer nood aan informatie over: medicatie waar mensen terecht kunnen bij acute klachten of crisis waar familie terecht kan voor lotgenotencontact oog hebben voor iedereen, ook voor diegenen die zelf geen initiatief nemen tot contact belang van zowel praktische als emotionele steun! vervolg: deelname ziekenhuisbreed aan eigenlijke familietevredenheidsonderzoek (okt 2017 maart 2018) resultaten validatiestudie beschikbaar in sept /03/

32 Vereiste verpleegkundige competenties voor het ondersteunen van familie 21/03/

33 Competenties voor ondersteuning familie familiegerichtheid identificeren van wensen en behoeften van familie en hierop kunnen inspelen impliceert het nagaan hoe familie over psychische aandoeningen denkt, in hoeverre taboes een rol spelen en wat hun verwachtingen zijn t.a.v. professionele zorg inlevingsvermogen en contextuele sensitiviteit openheid, interesse en aandacht tonen naar anderen goed kunnen luisteren, anderen laten uitspreken, doorvragen oog hebben voor de wederkerige invloed van individu en omgeving dit inzicht kunnen vertalen naar en effectief benutten voor het eigen handelen rekening houden met de eveneens wederkerige invloed van het eigen gedrag als verpleegkundige op de patiënt en de familie 21/03/

34 Competenties voor ondersteuning familie culturele sensitiviteit zich kunnen inleven in mensen en situaties met verschillende etnischculturele achtergrond kunnen onderkennen van de diversiteit in gevoelens, behoeften, normen en waarden, ook bij zichzelf communiceren goed kunnen luisteren naar (ook non-verbaal geuite) wensen, behoeften, verwachtingen en ideeën en omgekeerd, die ook op duidelijke wijze kunnen uitspreken kunnen herkennen van laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden bij patiënten en familie en de communicatie hierop kunnen aanpassen open dialogeren besef van meerzijdige partijdigheid en waarderen van meerstemmigheid dit kunnen vormgeven, met begrip voor de rol van interne stigmatisering 21/03/

35 Competenties voor ondersteuning familie samenwerken samen met familie een effectieve bijdrage kunnen leveren aan een gemeenschappelijk doel door een optimale afstemming tussen alle betrokkenen informatie, kennis en ervaring gepast inzetten en delen flexibiliteit eigen gedrag, benadering of werkwijze kunnen aanpassen om een gezamenlijk vastgesteld doel te bereiken op veranderende vragen en behoeften vlot kunnen inspelen reflectiviteit inzicht in eigen visie op familieondersteuning omdat dit de inhoud van het eigen handelen bepaalt toetsen van de kwaliteit van familiebeleid a.h.v. normen/indicatoren op teamniveau voor bejegening, informeren, betrekken en ondersteunen van familie 21/03/

36 Beginsituatie naasten in kaart 21/03/

37 Beginsituatie naasten in kaart Naaste in beeld Naaste niet in beeld Naaste zonder patiënt Neemt een rol op in zorg en herstel van de patiënt. Samenwerking vindt plaats in alle mogelijke zorgfasen. De gezamenlijke afspraken worden vastgelegd in het behandelplan. Algemene info verstrekken: - psychische aandoening - psycho-educatie - lotgenotencontact Als de patiënt naar een andere zorgsetting gaat, worden ook de situatie van en de afspraken met de naasten overgedragen. Omdat de naaste zelf geen betrokkenheid wil. Omdat de patiënt geen toestemming geeft. Uitleg van de meerwaarde betrekken naasten Algemene info verstrekken: - psychische aandoening - psycho-educatie - lotgenotencontact Geduldig streven naar herstel van het contact met naasten ook als naasten of patiënten dit contact voorlopig nog afhouden. De patiënt is niet (meer) in beeld maar de naaste heeft een hulpvraag vanwege de patiënt. Erkennen en verkenning van het probleem Zo nodig vindt crisisinterventie of bemoeizorg plaats (inschatting). Algemene info verstrekken: - psychische aandoening - psycho-educatie - lotgenotencontact 21/03/

38 Samenwerking met naasten Algemene aanbevelingen: Bespreek in elke zorgfase de relatie met de naasten en geef aan dat samenwerken het beste is voor de behandeling. Respecteer de keuze van de patiënt. Als de patiënt geen contact met naasten wil, vraag dan wel door wat staat er in de weg? Leg ook uit dat contact bijvoorbeeld niet betekent dat de naasten het dossier mogen inzien. Geef aan dat van tevoren kan worden afgesproken wat wel en niet besproken wordt en geef uitleg over de waarde van het betrekken van naasten bij het herstel van beiden. 21/03/

39 Samenwerking met naasten Algemene aanbevelingen: Als de patiënt zijn naasten niet bij de zorg wil betrekken en de naasten wel vragen hebben kan de professional de volgende informatie geven zonder tegen het beroepsgeheim in te gaan: algemene, niet-patiënt-gebonden informatie informatie over de organisatie, wet- en regelgeving informatie over de familieraad en ombudspersoon informatie en/of aanbod voor ondersteuning aan naasten (intern en/of extern bij familieorganisaties of patiëntenorganisaties) in de samenwerking met naasten (en patiënten) is het belangrijk dat professionals weten te schakelen tussen hun rol als expert, procesbegeleider en gelijkwaardige participant 21/03/

40 Inhoudelijke thema s in familiebegeleiding 21/03/

41 Inhoudelijke thema s gezien en gehoord worden (erkenning) kennis over de aandoening suïcide en ander gevaar eigen rol en verantwoordelijkheid als familie informatie over de impact die psychiatrie kan hebben op familie en naasten verhelderen van de ondersteuningsvraag t.a.v. de patiënt en voor de familie zelf ervaren vrijheid om te stoppen met de ondersteuning belasting en begrenzing 21/03/

42 Inhoudelijke thema s omgaan met veranderingen en spanningen in de relatie met de patiënt en belangrijke anderen rouw (toekomstverwachtingen) rolverandering en rolwisseling eenzaamheid en sociaal isolement communicatie- en oplossingsvaardigheden informatie over hulpverleningsmogelijkheden informatie over familie- en patiëntenverenigingen informatie over relevante wetgeving 21/03/

43 Eigen thematieken Relatie tot de patiënt Ouder van Eigen thematiek Verantwoordelijkheid (en de grenzen daarvan); Accepteren dat de patiënt op zijn manier de regie heeft (loslaten); Toekomstverwachtingen (rouw); Hoe gaat het als ik dood ben? Partner van Kind van (KOPP) Verlies van gelijkwaardigheid; Gedeeltelijk verlies van de geliefde; Wat te doen met de relatie? Afhankelijkheidsrelatie en loyaliteit; Ontwikkelingsproblematiek, parentificatie; Hechtingsproblematiek; Een complexe vorm van rouw. 21/03/

44 Eigen thematieken Relatie tot de patiënt Broer/zus van Grootouder van Andere naasten (vrienden, buren, collega, etc.) Eigen thematiek Aandacht delen (vaak blijft weinig aandacht over voor de kinderen zonder problematiek); Verantwoordelijkheid; Ontwikkelingsproblematiek (in mindere mate dan bij KOPP). Levensfase (terug in de tijd van de eigen levenscyclus); Relatie met de ouders van hun kleinkinderen; Onvoldoende erkenning - weinig ingang bij de huisarts; Geen tijd en energie vinden om ondersteuning te zoeken / aanvaarden. Verandering in de relatie; Zorgen en gebrek aan kennis over problematiek. 21/03/

45 Gedicht Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij begint mij adviezen te geven dan doe je niet wat ik je vraag. Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij begint mij te vertellen waarom ik iets niet zo moet voelen als ik voel dan neem jij mijn gevoelens niet serieus. Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij denkt dat jij iets moet doen om mijn problemen op te lossen dan laat je mij in de steek, hoe vreemd dit ook mag lijken. Fragment uit een gedicht van Leo Buscaglia uit /03/