Inleiding RFID. Verslag door Daan 3974 woorden 28 juni keer beoordeeld

Transcriptie

1 Verslag door Daan 3974 woorden 28 juni keer beoordeeld Vak Anders Inleiding Voor het vak informatica op school moet ik een verslag gaan maken met als onderwerp RFID en NFC. Er zijn een aantal leerdoelen aan dit verslag verbonden. Deze heb ik hieronder opgesomd. De doelen voor mij zijn; Probleem oplossen: Wat wordt er precies van mij verwacht? Hoe ga ik het aanpakken? Zelfstandig informatie over een relatief onbekend onderwerp verzamelen Kritisch denken: Verschillende bronnen met elkaar kunnen vergelijken en op juistheid kunnen inschatten Reflectie: Mijn werk moet op havo niveau zijn hoe kritisch ben ik naar mijzelf toe? Plannen: Wanneer begin ik aan de opdracht? Wanneer moet het ingeleverd zijn? Hoeveel tijd gaat het mij kosten Creatief: op welke manier presenteer ik mijn werk Zelf had ik nog nooit van RFID en NFC gehoord. Het was voor mij dus ook eerst wel even zoeken wat RFID en NFC zijn en waar dus mijn verslag eigenlijk over gaat. Om het voor mij wat duidelijker te krijgen en waarschijnlijk voor de lezer van dit verslag ook heb ik hieronder een hele korte samenvatting gemaakt over wat NFC en wat RFID eigenlijk is. Dan weet ik zelf wat duidelijker waar ik mijn verslag over ga maken. RFID RFID staat voor Radio-frequency identification. Het is een technologie om van een afstand informatie af te lezen van RFID-tags die op of in objecten of mensen en dieren zitten, bijvoorbeeld in chipkaarten die gebruikmaken van NFC. Een RFID tag is een soort chip waar informatie op staat opgeslagen. Deze informatie kan heel eenvoudig zijn: een nummer, of heel uitgebreid zijn, zoals de medische gegevens van iemand. Naast de tag heb je een leesapparaat nodig om de informatie uit de tag uit te lezen. Deze leesapparaten zijn soms zo groot als een handscanner. Bijvoorbeeld bij sportwedstrijden staan de leesapparaten aan de zijkanten van de finish en worden de tags vanaf Pagina 1 van 11

2 meters afstand uitgelezen. NFC NFC staat voor near-field communication. Het is een draadloze manier om kleine hoeveelheden informatie uit te wisselen binnen een straal van 10 centimeter. Waar het bij RFID om opslag en verzenden van informatie in één richting gaat, communiceert NFC in twee richtingen en kan het ontvangen signalen ook zelf verwerken. Een voorbeeld waar NFC wordt gebruikt is contactloos betalen door middel van een NFC-tag in je pinpas, waardoor je de pas alleen nog maar bij het pinapparaat hoeft te houden. NFC is een variant van RFID. Geschiedenis van RFID en NFC RFID RFID is ontstaan in de 2 e wereldoorlog. Het werd toen gebruikt om te controleren of vliegtuigen vijanden of vrienden waren en of ze dus wel of niet afgeschoten mochten worden. In de jaren zestig hadden twee medewerkers van Philips een manier gevonden om chips uit te lezen op afstand. Daarna ontwikkelde het bedrijf ID Engineering een manier om diefstal tegen te gaan. De poortjes in een winkel zijn daar een goed voorbeeld van. In deze poortjes zit RFID en daardoor kunnen die controleren of een product gestolen is of dat het gewoon netjes betaald is. Nu wordt het ook gebruikt voor voorraadbeheer en toegangsdetectie. NFC In 2004 hadden Nokia, Sony en Philips samen een NFC-forum opgericht. Ze zetten zich in om de veiligheid, de gebruiksvriendelijkheid en de reputatie van regionale communicatie te verbeteren. Als ontwikkelaar een NFCapparaat wil maken moet het aan bepaalde eisen voldoen. Dat is omdat het apparaat wel met de NFC-tag moet kunnen communiceren. In 2006 werd de NFC-tag gespecificeerd. Er kwamen bijvoorbeeld slimme posters uit. Deze poster kon je dan scannen met een NFC-apparaat en dan krijg je informatie over de poster. Dit werd ook gebruikt bij schilderijen en dan krijg je meer informatie over het schilderij en etc. In 2010 kwam het eerste NFC-apparaat van Samsung uit. De Samsung NesexS. Nu zijn er al veel apparaten die NFC ondersteunen en de verwachtingen zijn dat NFC verandert in een populaire technologie voor betaling en gegevensuitwisseling. Pagina 2 van 11

3 De techniek achter RFID en NFC RFID bestaat uit een tag en een reader. Als je deze 2 dingen hebt kan je informatie die op een tag is vastgelegd op afstand lezen met radio frequency communicatie. De informatie kan gelezen worden door een apparaat of computer met een RFID-scanner erin. Tags zijn hele kleine zendertjes die worden geactiveerd als er een communicator in de buurt komt. Door radiosignalen worden er gegevens via een antenne uitgezonden. Je mobiele telefoon of andere apparaat met een RFID-scanner erin ontvangt de gegevens daarna. Er zijn een aantal soorten RFID-tags. Tag Passief Actie Read only Read and write Wat is er zo speciaal aan? Ze zijn goedkoop en hebben een onbeperkte levensduur. Het heeft geen eigen energiebron. Deze heeft een eigen energiebron en is maar 10 jaar houdbaar. Ze kunnen op grote afstand gelezen worden. Deze kan je 1 keer beschrijven en daarna alleen maar aflezen Deze kan je meerdere keren beschrijven en aflezen Wat is er bijzonder aan een RFID tag? Een RFID-tag lijkt heel erg op een barcode maar heeft een aantal extra dingen die een barcode niet heeft. Een RFID-tag hoeft bijvoorbeeld niet direct op een leesapparaat te worden gericht. Het werkt ook als je in de buurt bent, RFID-tags werken sneller dan barcodes. Waar je met een barcode maar één barcode tegelijk kan scannen, kun je honderden RFID tags tegelijk scannen. In een RFID-tag kan veel meer data dan in een barcode, Als een RFID-tag nat of vies is geworden kan je deze nog steeds gebruiken. Ze kunnen ook alle temperaturen aan. Nadelen van RFID zijn dat ze heel erg duur zijn om te maken. Ze worden gemaakt van silicium. Dit is een erg dure grondstof waar je ook heel veel belasting over moet betalen. Het is ook heel erg moeilijk om RFID-tags in een verpakking te stoppen. De verbinding tussen de antenne en de chip is erg kwetsbaar en daar moet je dus heel zorgvuldig mee omgaan. Daarom worden er insteekkaarten of speciale RFID-tags gemaakt die worden ingebakken in kunsthars. Dan kunnen ze niet heel makkelijk beschadigen. Een ander probleem is dat ze nog maar van een korte afstand zijn af te lezen, namelijk 1,2 meter. Dat is soms voor vervoer en logistiek onhandig. Waarschijnlijk gaat de ontwikkeling van RFID daarom voorlopig nog wel door. Pagina 3 van 11

4 NFC (Near Field communication) is een manier om contactloos te communiceren en informatie uit te wisselen tussen apparaten. Waarschijnlijk heeft iedereen wel het NFC-logo op je pinpas staan. Dat zijn de 4 boogjes (zie afbeelding 1). Dat betekent dat je contactloos kan betalen met je pinpas. Je hoeft alleen maar even je pasje naast de automaat te houden en dan wordt er betaald. Er kan ook informatie heen en weer worden gestuurd tussen apparaten als telefoons, betaalsystemen en toegangscontrole systemen. Je kunt er dus bijvoorbeeld deuren mee openen en betalen. De techniek zit in een NFC-chip die signalen kan uitsturen en ontvangen. Dat gaat op een frequentie van 13,56 MHz en met een snelheid van wel 212 kbps. Dat is genoeg om een NFC-chip die in je apparaat zit te kunnen identificeren en informatie uit te kunnen lezen en weer te zenden. Je wisselt makkelijk een snel data uit, bijvoorbeeld van een visitekaartje. Toepassing van beide technieken RFID en NFC worden meer gebruikt dan je verwacht en kan bedenken. Bijna iedereen is al wel een keer naar een camping geweest. Soms heb je bij een camping douche pasjes. Als je incheckt zetten ze er een bedrag op en zodra je gaat douchen moet je die pas tegen een apparaatje aanhouden. Dit apparaat is ook een NFC-apparaat. Sinds 2013 zie je NFC ook terug in je eigen pinpas. Intussen heeft iedereen wel een pinpas met een bekende streepjes logo. Hieraan kan je zien dat er NFC in je pas zit. Als je wil betalen moet je je pinpas tegen de automaat aan houden en dan word er geld van je rekening afgehaald. Te beveiliging gaat dit maar met bedragen kleiner dan 25 euro. Ook reizen heel veel mensen in Nederland met het ov (openbaar vervoer). Iedereen kan zich dat moment nog wel herinneren dat je kaartjes moest kopen als je met de trein, bus of tram wilde rijden. Dat is sinds 2012 niet meer nodig. In 2005 werd de ov-chipkaart in Rotterdam al getest en in 2012 werd deze wereldwijd gebruikt. In de ov-chipkaart zit een NFC-chip, daarom hoef je je kaart alleen nog maar tegen een apparaat te houden die dan je kaart en je chip afleest. Als je dan weer uit de trein, tram of bus stapt moet je je kaart nog een keer tegen het apparaat houden en dan check je uit. Doordat er NFC in je kaart zit kan het apparaat zien waar je ingecheckt hebt, waar je uitgecheckt, hoever je gereisd hebt en hoeveel je dan dus moet betalen. NFC zit ook in je eigen telefoon. Je kan het alleen nog niet gebruiken. Apple en Samsung hebben NFC-chips in je telefoon gemaakt zodat je ook met je telefoon kan betalen. Pagina 4 van 11

5 Er zijn ook prijskaartjes met een NFC-tag. Als je bij de kassa komt wordt de tag uitgelezen en is de prijs bekend. Omdat er een NFC-tag in je telefoon zit kan je ook met je telefoon het prijskaartje scannen en dan krijg je meer informatie over het product en de prijs. NFC-tags zitten ook in smartposters, je hebt een poster met informatie er op, als je meer informatie, filmpjes of websites wil moet je die poster scannen. Dit is vergelijkbaar met een QR-code, alleen in dit geval wordt er gebruik gemaakt van een NFC-tag. Je houd je telefoon bij het plaatje waar je meer informatie over wilt hebben en er wordt bijvoorbeeld een website op je mobiel geopend met alle informatie over wat dat op de poster staat. Als je NFC in je telefoon hebt zitten kan je je telefoon zo programmeren dat hij handelingen uitvoert als je hem langs een bepaalde NFC-tag haalt. Er zijn drie groepen van handelingen die je kan instellen. 1 is dat telkens wanneer je hem langs een tag haalt hij 1 handeling uitvoert. Bijvoorbeeld bluetooth aan, een nummer bellen of een app of site openen 2 is dat als je hem langs een tag haalt hij meerdere handelingen uitvoert. Een voorbeeld is dat je een geprogrammeerde tag op je nachtkastje legt. Als je naar bed gaat leg je je telefoon op de tag en zorgt deze bijvoorbeeld dat je scherm gedimd wordt, bluetooth en wifi uitgaan, hij is stilte modus gaat en je geluid hard gaat zodat je de wekker hoort gaan. Je kan ook een tag in je auto hangen. Dan programmeer je je tag zo dat wanneer je in de auto stapt, je je telefoon langs de tag moet halen zodat hij je bluetooth aanzet, wifi uitzet en je navigatie aan. Je kan hem daarna ook zo programmeren dat wanneer je eruit stapt en je telefoon nog een keer langs de tag haalt hij wifi weer aan zet. In het filmpje hiernaast kan je hier meer over zien. 3 is schakelaar handelingen. Als je via een tag bijvoorbeeld bluetooth of wifi inschakelt kan je dat weer uitzetten door je telefoon er nog een keer langs te halen. Tijdens grote wedstijden wordt er gebruik gemaakt van RFID. De schaatsers van de Olympische winterspelen hebben bijvoorbeeld een RFID-tag in hun pak zitten. Zo is te zien of ze optijd starten en is ook precies te zien hoe snel ze hebben geschaatst en wat de tijd is. Tijdens grote marathons hebben de deelnemers ook een RFID chip in hun schoen mee. Hierdoor kunnen de duizenden deelnemers onderweg en bij de finish snel worden geïdentificeerd. De RFID tag Pagina 5 van 11

6 wordt tijdens controlepunten en bij de finish uitgelezen als de deelnemers over de speciale mat met RFID lezers lopen. RFID word ook gebruikt in de logistiek. Het wordt hier gebruikt om de status van een pakket af te lezen. Zo kan er sneller informatie worden doorgestuurd naar de geadresseerde of het pakket al onderweg is en hoe lang het nog moet. Je kan nu ook geen pakketten en kratten meer verliezen omdat ze door het gebruik van RFID gevolgd kunnen worden. Een RFID tag is soms zo klein dat je het niet eens ziet. Zo zit RFID namelijk ook in je bankbiljet. Hiermee kan vervalsing worden voorkomen. Waarschijnlijk heb je wel eens gehoord van het laten chippen van een hond of ander dier. Het chippen betekend dat er een RFID-chip in het dier wordt geplaatst. Om deze RFID-chip staat meer informatie over het dier en het baasje van het dier. Het is dus ook mogelijk om een tag in een mens of dier te plaatsen. De tag bevat informatie over je identiteit, rijbewijs, hij kan dienen als portemonnee en als sleutel. Het gevaar hier wel van is dat als je ergens langs loopt ze misschien ook je RFID kunnen aflezen. Zo kan misschien allemaal privéinformatie naar buiten worden gebracht. Hier ga ik later nog op in. Maatschappelijke invloed van RFID en NFC Er zijn natuurlijk ook enorm veel voor en nadelen aan RFID en NFC verbonden. Veel voordelen heb ik hierboven bij het onderwerp toepassing van beide technieken al genoemd. Daarom ga ik hier ook een paar maatschappelijke nadelen van RFID en NFC noemen. Je weet niet wanneer je gegevens gelezen worden en niet wat ze zien van jou, het is allemaal onzichtbaar. Privé gegevens kunnen ook afgelezen worden. Ze kunnen je volgen waar je bent en wat je hebt gedaan. Dan kunnen ze daarover stoken en stalken. Je weet niet wat mensen van je weten. In 2014 en 2015 was er veel ophef in de kranten over winkels die je spoor volgen in de winkel en bijhouden waar je in de winkel allemaal geweest was en hoe vaak er kwam en hoe lang je in de winkel blijft (12). In dit geval ging het niet om RFID maar om WiFi tracking van je mobiele telefoon. Dit voorbeeld maakte in Nederland een discussie los over de privacy risico s van mobiele telefoons en RFID en NFC tracking. Het hebben van RFID tags brengt heel erg veel privacy risico s met zich mee. RFID kan op afstand ongemerkt worden Pagina 6 van 11

7 afgelezen door apparaten die in de buurt zijn van een RFID-tag. RFID-tags word steeds kleiner waardoor het veel makkelijker is om RFID-tags in een product te verwerken of in een verpakking te verwerken, zo kan gevolgd worden waar je allemaal naar toe gaat. Daardoor is het voor degene die het product koopt niet altijd duidelijk of het product of de verpakking (ANP en Tweakers.net, 2015) (ANP en Tweakers.net, 2015) (ANP en Tweakers.net, 2015) (ANP en Tweakers.net, 2015)een RFID-tag bevat. Je weet hierdoor niet of je een RFID-tag bij je hebt, wat voor informatie op die RFID-tag staat er wat ze er mee kunnen doen. Ze kunnen namelijk bijvoorbeeld ook informatie die jij bij je hebt overdragen aan onbekende personen of bedrijven. Een aantal privacy risico s ga ik hier opsommen. Mensen volgen: RFID-systemen heeft de mogelijkheid om mensen die een RFID-tag bij zich dragen te volgen. RFID-tags maken het namelijk mogelijk om een individueel product te volgen. Wanneer iemand een product koopt waarin, in het product of in de verpakking, een RFID-tag zit en die bij zich mee draagt kan deze uitgelezen worden en dan ontstaat er een privacy risico. Op deze manier kan namelijk een persoon gevolgd worden door het product wat hij of zij mee draagt. Het plaatsen van mensen in een categorie: Een RFID-systeem heeft de mogelijkheid om heel erg veel informatie over jou te verzamelen en af te lezen. De informatie die het systeem verzameld worden daarna opgeslagen in een grote database. Als al deze informatie gekoppeld wordt aan een persoon kunnen ze de informatie gebruiken om bepaalde kenmerken van iemand in kaart te brengen. Daarmee kunnen ze vervolgens inzicht krijgen in het gedrag van een persoon en wat iemand doet. Hiermee kunnen ze je ook confronteren door het bijvoorbeeld sturen van reclames over dingen die je recent hebt bezocht. Ze kunnen deze informatie ook gebruiken om onderscheid te maken tussen verschillende soorten consumenten. Het uitvoeren van het categoriseren door de overheid of marketing is een gebruikelijke en bekende methode, over het algemeen wordt dit ook geaccepteerd. In sommige gevallen moet hiervoor nog wel toestemming gevraagd worden aan degene waar het over gaat. Bij RFID is het voor de consument niet altijd duidelijk wie de informatie ziet en wat hij/zij er mee doet. Dat is het gevaarlijke. Het laatste privacy risico is dat ze ook persoonsinformatie kunnen uitlezen: Dit is het risico wat heel erg vaak wordt genoemd. Door RFID is de mogelijkheid om met bijvoorbeeld draagbare readers op een kleine afstand in huizen of producten van mensen te kijken. Je kan soms dan ook privéinformatie vinden. Daar zouden ze kwade dingen mee kunnen doen zoals het afkijken wat mensen in hun huis hebben liggen om dat vervolgens te stelen of mensen te overvallen na het zien wat ze mee hebben. NFC heeft zelf ook de nodige problemen. Je betaalpas en je creditcard hebben waarschijnlijk een NFC-chip in zich zitten. Daardoor kan je contactloos betalen. Dit heb ik in hoofdstuk toepassing van beide technieken ook al genoemd. Je hoeft nu alleen maar je Pagina 7 van 11

8 pinpas tegen een apparaat te houden en dan kan je betalen zonder je code in te voeren. Dieven hebben nu de kans om met apparaten langs de pinpassen te kopen en geld te pinnen van de pinpassen zonder dat iemand het ziet. Ze kunnen hier mee ook identiteitsgegevens en persoonsgegevens op je creditcard vinden zoals je rekeningnummer, je transacties en vervaldatum. De apparaten die ze hierbij gebruiken zijn dezelfde als winkeliers en Supermarkten gebruiken. Een andere manier is speciale software voor op je mobiele telefoon, daarmee kunnen ze naast of achter iemand lopen en zijn of haar pasje scannen. Na een reportage en onderzoek van de consumentenbond over het contactloos zakkenrollen was er in heel Nederland veel ophef. Daarna liet een onderzoeksjournalist een filmpje zien hoe je heel erg gemakkelijk gerold en geskimd kunt worden terwijl je je bankpas en creditcard gewoon in je zakken of tas hebt zitten. Als dieven dan ook nog mee kijken met je pincode of een warmtefoto nemen kunnen ze achter je pincode komen en dan kunnen ze meer dan 50 euro contactloos pinnen. Deze vorm van het stelen van geld is een Europa een groot probleem en gaat alleen nog maar groter worden. Uit onderzoek blijkt dat 16% van alle mensen uit Europa per jaar gemiddeld 9500 euro verliezen aan dit probleem. Het probleem met contactloos betalen en skimmen is groter dan de meeste mensen kunnen verzinnen en het probleem wordt alleen maar groter. Het gebeurt het meest op drukke plekken zoals in een overvolle tram of metro, in een winkelcentrum of tijdens festivals waar iedereen een portemonnee in zijn of haar zak heeft zitten. Het is heel erg gemakkelijk om met een apparaat in je hand langs iemand te lopen en wat te skimmen. De schade kan heel erg hoog oplopen, namelijk wel in de duizenden euro s. Daarom is dit al een heel groot maatschappelijk en het wordt alleen maar erger. Er moet dus ook gauw wat aan gebeuren. Mijn mening over dit onderwerp Ik vond dit echt een heel erg interessant verslag om te maken. Ik heb er veel van geleerd. Ik kende RFID en NFC hiervoor nog niet en ik ben erachter gekomen dat het een heel belangrijk deel van ons leven en onze maatschappij is. Ik kwam er ook achter dat ik elke dag heel erg veel met RFID en NFC te maken heb: OV Chipkaart, voor reizen met de bus of trein Contactloos betalen in de supermarkt of in winkels Het pasje om te kunnen douchen in de haven waar onze boot ligt. Deze pas heb je ook nodig om het parkeerterrein op te komen. In veel kleding en op veel artikelen zit een diefstalbeveiliging op basis van RFID De autosleutel van onze auto werkt met RFID Mijn vader heeft een toegangspasje voor de toegang tot het pand op zijn werk Mijn mening is daarom ook dat het een hele goede toevoeging op de maatschappij van Nederland heeft. Ik gebruik het elke dag en ik denk ook niet dat ik zonder kan want het contactloos pinnen en het reizen met een ov-chipkaart is wel heel handig en alles gaat ook altijd heel snel. Je hebt bijvoorbeeld bij de trein of bus geen lange wachttijden Pagina 8 van 11

9 meer. Verder is de RFID en de logistiek ook heel erg handig. Ik weet nu altijd waar mijn pakketje is. De nadelen van RFID en NFC kunnen we denk ik wel een goeie oplossing voor vinden. Voor NFC kunnen we bijvoorbeeld een speciaal hoesje gebruiken waardoor je de kaart die NFC bevat niet kan scannen en skimmen. Wat ik op het eind wel lastig vond, was om op woorden uit te komen. Ik had voor mijn gevoel alles al behandeld en dan is het lastig om nog meer te informatie toe te voegen. Deze zin heb ik er nog even bij getypt om net boven de 4000 woorden uit te komen. Ik hoop dat u dat niet erg vind ;) Bronnen 1. Wikipedia. (2017, 15 december). Radio-frequency identification. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze bron van Wikipedia worden alle specificaties van RFID uitgewerkt, er wordt hier ook de geschiedenis en de toepassingen uitgewerkt. 2. Wikipedia. (2017, 8 september). Near-field communication. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze bron van Wikipedia worden de toepassingen en kenmerken van NFC uitgewerkt. 3. NFC Nederland. (z.j.). [Over NFC]. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze bron van NFC Nederland is heel erg veel informatie, kenmerken en toepassingen te vinden. 4. RFID researchers. (z.j.). Wat is RFID? Geraadpleegd van Beschrijving: In deze bron wordt verteld hoe RFID werkt, de geschiedenis en de toepassingen worden hier ook duidelijk uitgelegd. 5. Near Field Communcation. (z.j.). History of Near Field Communication. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze redelijk korte Engelse bron wordt uitgelegd wat NFC is. Er wordt ook ingegaan op de geschiedenis van Near Field Communication. Pagina 9 van 11

10 6. Wikipedia. (2018, 16 januari). Contactloos betalen. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze bron wordt uitgelegd wat contactloos betalen is en hoe dit werkt. De reden dat ik deze bron gebruik is dat hier ook NFC voor word gebruikt. 7. Sonyericsson. (2012, 9 januari). Xperia Smart Tags. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze YouTube video is te zien wat je allemaal met een NFC-tag kan. Deze heb ik gebruikt voor de toepassingen van NFC. 8. Kars, M. (2011, 18 september). Logistieke waarde toevoegen met RFID. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze bron wordt uitgelegd hoe en waar RFID en de logistieke kant wordt gebruikt. 9. Ministerie van Economische Zaken. (2016, augustus). Notitie RFID in Nederland. Geraadpleegd van A&url=https%3A%2F%2Fzoek.officielebekendmakingen.nl%2Fkst XIII-5-b1.pdf&usg=AOvVaw2pmMRHlAdzNbbb7tx6jVM1 Beschrijving: In deze pdf van ministerie van economische zaken word heel veel informatie gegeven over hoe RFID werkt en de risico s van RFID. 10. Skimming Blocker card. (2016, 7 juni). Oplossing in strijd tegen contactloos zakkenrollen. Geraadpleegd van Beschrijving: In deze bron wordt een oplossing gegeven over hoe we het scannen en skimmen met NFC kunnen tegengaan en kunnen zorgen dat er niet meer gestolen wordt. 11. Visser, C. (z.j.). Wat doet de NFC-chip? Geraadpleegd van Beschrijving: In deze pdf van ING vertellen ze hoe ING gebruik maakt van NFC in hun betaalpassen. Er wordt dus ook verteld over het nut van NFC. 12. ANP en Tweakers. (2015, 15 december). Winkels mogen telefoons bezoekers niet langer volgen. Geraadpleegd op 18 februari 2015, van Beschrijving: In deze bron van de Volkskrant wordt dieper ingegaan om winkels die jou en je telefoon volgen door middel van wifi. Pagina 10 van 11

11 Aantal woorden Op deze laatste pagina van mijn verslag een screenshot met het aantal woorden dat mijn verslag bevat. Pagina 11 van 11