1/97. 1ll SllIif ~ in ( ) 0 ( ) 18 Voor u gelezen. -1 I-let g 1.1 hi ~('phr nili I d' I 2 12 Mijn vorst-alarm
|
|
|
- Fenna Aalderink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1/97 rweemaand~lljks TIjDSCHRIFT VAN DE NEDERLANDSE ORCHIDEEEN VERENIGING ~ \ I, t'l'liw~ n llrchldcio'l;n in b old (18) 11 Weer een ander pottenverhaal -1 I-let g 1.1 hi ~('phr nili I d' I 2 12 Mijn vorst-alarm b Bcm~ len \,111 rchid 'l'l'n 13 Australie en zijn orchideeen B.ukt'ri.1 14 Valkuilen voor beginners (7) q ze, Rhidel'im ~r rnaand (1) 15 Orchideeen kweken als hobby 1ll SllIif ~ in ( ) 0 ( ) 18 Voor u gelezen
2 Nederlandse Orchideeen Vereniging Leden van verdienste H.e. Piln Eck; M,A.M, I'l7ul; e.lv!, de Weij zc; H. W E. Villi Bl'IIggcII; H.G, K},(lIll'11berg; f.h. Post; E,H,M, Klillkcllbcrg/}- va ll Haagell; 5, Strlliks111a; L.1d,e. de LlIl1ge-vllll Aa/deren; A. Sl11its-Dellss,. Bestuur Voorzitter: rc.de Graaf, Dageraadweg 32,2141 VP Vijfhuizen, Secretaris: P.C.van dey Horst, Ribespad 23, 3852 GL Ermc.lo, tel , f<lx Ledenadministratie: L. Kri$te/ijn, Apollostraat 4,1431 WR Aalsmeer, Pe1l11ingnleestcr: E, van Holtlze, Warmelo 13, 3655 jz Eindhoven, Tijdscltrift-mallager: T. van den Helilie/, WDrift 53, 9752 LC Haren, tvs, fa x Redactie N,A. liliil del' Cillgd, Hooiweg 185, 9765 EC Pate.rsw olde, , fax A. Killassell, Krayenhoffstraat 2, 1222 RW Hilversum , fax e.-mail: rcdnllv@knoware.nl Realisatie Prodllktie: Dl'llkkerij Knijnclli>erg, Zuiderhoofdstraat 70, 1561 AP Krommenie Kopij: I:lijdragen voor 'Orchide.ecn', te zenden i\an Redacti c Orchideeen, Hooiweg 185,9765.FG Paterswolde, resp, v60r 1 februari, 1 april, 1 juni, 1 augustus, 1 oktober en 1 d ecember, dlls ruim 2 maanden voor verschijning, Verschijnillgsdatll1tl: 'Orchideeen' ontvangt u rand het midden van de even ma,lnden Bibliotlteek: A. KlanssCil Krayen.hofstraat 2, 1222 RW HilversLlm, , fax e-mai l: recinov@knoware.nl Advertenties: \foor advcrtenties wende men z ich uits luitend schriftelijk tot de heel' T. van den Heuve!, W Drift 53, 9752 LC Haren, Advertenties inzenden vour 16 febr., 13 a pril, 8 juni, 22 aug" 19 ok!. e11 25 d ecembe r. Contriblltie: Nederlandse leden (met huisgcnoot) f 55,- per kalenderjaar; jeugdleden tot 21 jaar f 27,50, Beta ling d oor storting of overschrijl'ing naar rek.n r, bij de Postb,lnk of rek,nr, 45,04, bij ABN A1VIRO bcide t,n.v, NOV Ledenadministratic te Aalsmeer, Buitenlandse Icden, die het tijdchrift ontvangen op een Nederla nds adres: f 55,-, Buitenlandsc I.eden, die lid zijn van een kring en het tijdschrift op hun huisad.res wensen te ontv"ngen: f 60,-, Buitenlilndse leden, die geen lid zijn van ecn kring f 70,-. Vcrzending per luchtpost f 80,-. Aile bankkosten (kosten voor afschrijving en bijschrijving) voor het o"ermaken van de contributie vanuit het buitenland komen voor rckcning van het desbetreffendc lid, Ve.rmeJd daaram o p uw opdracht 'our costs', De Orchideevriend Belgie Secretariaat: Mnurice Cas tcleyi I, Osscnstraat 70, 9000 Gent COl/tri/Jlltie: 500 Bfr door storting of overschrijving op rekening ] v,m De Orchidee-vriend, Bronstraat 21 te 9700 Mater Belgische Orchideeen Vereniging Zete/: 10 lal1s('}1, Fortladn '1 6,2070 Zwijndcecht Secretarisfpenll.: A. Colm'l, Vuurkruislaan 4, 2610 Antwerpen Lidgeld: Orchika (Orchideeenklub Antwerpen) 550 BFr, inbegrepen tijdschrift Orch.ika (6 nummers). Orchika + Orchid eeen 1600 BFr. Bijdragen te storten op rekening ISSN: Vijf eeuwen orch~deeen in beeld (18) In 1963 verscheen er op de boekenmarkt een groot formaat boek in een genummerde oplage onder de titel "Hummingbirds and Orchids of Mexico". Het bevat naast een voorwoord en een korte inleiding aileen korte teksten over de afgebeelde kolibri's, niet ove.r de orchideeen. De 59 afbeeldingen, gebaseerd op aquarellen van Montes de Oca, gevcn elk een kolibrisoort weer in combinatie met een Centraal Ame.rikaanse orchidee.. Het weergegeven gedrag van de koubi's rond de planten suggereert dat de vogels de plant bezoeken vanwege nectar, Vaak vbegen ze omhoog naar de bloemen, met de snavel gericht naar een bepaalde bloem, Toch zijn de meeste afgebeelde orchideeen geen soorten die bekend zijn vanwege zo'n relatie en voldoen ze ook niet aan de beschrijving van het syndroom van vogelbloem, Zo'n syndroom beschrijft de kenmerken van een bloem die door een vogel wordt bestoven: leve.nclige, meestal rode of oranje kleur, stevige stengels, vrijhangende, vaak buisvormige bloemen met stevige wanden die de voortplantingsorganen van de bloem beschermen tegen de harde sna ve l, overvloedige nectar, bloe.men geurloos en zonder honingmerk. Maar kolibri's kunnen ook bloemen bezoeken om spinn e ~es en insecten te verschalken. De aquarellen dateren uit de periode rond Montes de Oca was talen- en tekenleraar, Ca.rolina Amor de Fournier, een uitgeefster, had als kind de platen leren kennen doordat haar moeder af en toe grootmoeder's orchideeenalbum voor de dag haalde en dat aan haar kinderen liet zien. Vrienden van het gezin vroegen dan vaak waarom die mooie platen niet werden ingelijst en opgehangen, of als huw elijkscadeau~es meegegeven aan de kinderen, maar de moeder voelde daar niets voor en bewaakte de schat zorgvuldig. Oma was ongetwijfeld een leerling geweest van de schilder, blijkens een gevonden aantekening in een gepubliceerde monografie, waarin hij vertelde dat de orchideeen en de vngels naar het leven waren getekend, dank zij de door enkele dames beschikbaar gestelde planten, De kolibri's waren kennelijk opgezette exemplaren en naar het leven is dan behoorlijk misplaatst, Grontmoeder Sei'lora de Schmidtlein was een van de drie genoemde dames, Ze was vast een afstammeling van een van de vele Duitse immigranten die in de vurige eeuw zich vestigden in Centraal- en Zuid-Amerikaanse landen. Montes de Oca was er eerder in geslaagd een aantal tekeningen uitgegeven te krijgen en was daarna begonnen met een hele reeks aquarellen van orchideeen en kolibri's, die echter nooit in druk verschenen en blijkbaar in het bezit kwamen van de grootmoeder. Gelukkig bleven ze in een zo goede staat bewaard dat uiteindelijk de prachtige bladen konden worden uitgegeyen, lang nadat de schilder en bedenker ervan moet zijn llverleden, Klein- en achterkleinkindere.n hebben echter het werk van hun (over)grootvader wei kunnen bewonderen in gepubliceerde vorm, Vandaag de dag kulmen we er van genieten, dankzij een familie die ze zuinig bewaarde, Hoeveel aquarellen zouden er nog hier en daar Iiggen te wachten om noit of nooit gepubliceerd te worden? Het hier afgebeelde pren~e is niet naar een origineej gecopieerd maar naar een bij de teksten over de vogels gegeven verkleinde schets, druktechnisch voor zwartwit afbeelding beter geschikt dan de uiteraard door hun kleuren en verfijnde lijn voering veel mooiere prenten ujt het boek. vde. Van het bestuur Bij het verschijnen van het februarinummer wenst het bestuur van de Nederlandse Orchideeen Vereniging, aile leden een gezond en gelukkig 1997 toe 2 Orchideeen 1/ 97
3 El1cyclia vespa T. v.rl. Heuve/ EI1cyC/ia vespa K. Eisses Uit Kring N.O. Brabant, februari 1996 Encyclia vespa Deze 500rt hecft een groot verspreidingsgebied, bijna heel tropisch Amerika. Oat betekent dat het een plant is die zich goed in verschillende omstandigheden kan handhaven en dus dat hij gemakkelijk te kweken is: EncycZia vespa stelt geen aparte eisen. Gematigd tot warm en dan Ijcfst met koelere nachten. raag halfschaduw met wat zon. Op de ven sterbank of in de kas, in een mooi zomer ook buiten. Het kan allemaal bij deze plant. ALs hij in h t voorjaar begint te groeien, langzaamaan meer water gaan geven. Bij volle groei in de warme zomermaanden veel water geven en liefst oak een hoge luchtvochtigheid. In de herfs t als de bulb rijpt watergift weer wat minderen en de hoeveelhcid licht opvoeren. In de winter niet laten ver- schrampelen, het volgende voorjaar begint de plant dan met bloeien op de bulben va n het vorige jaar, waarna de cyclus weer van voren af aan begint. Deze soort is erg variabel van vonn, sommige exemplaren hebben ronde bulben, andere heellangwerpige. In maat kunnen de bulben varieren van 6 tot 20 cm lengte. bij een breedte \Ian wei 5 tot maar 1,5 cm. Er staan altijd twee lange 5pitse glimmend groene bladeren op. De bloeiwijze komt zoa ls bij aile EncycUa's boven uit de bulb en vormt een langwerpige onvertakte tros. De blocmen varieren ook sterk, zowel in grootte als in kleur. Ze zijn vlezig, wdsachtig, gelig van kleur en meer of minder sterk donker gespikkeld. Het zuiltje is dik en wit van kleur; de lip is klein en wit met ros tekening. De maat varieert 1,5-2,5 cm. In fei.te is EncyC/ia vespa zo variabel, dat d e. verschillcnde voj' men bij hun ontdekking vaak eerst cen eigen naam hebben gekregen. Pas la ter erkende men dan dat dat elke vorm een vespa was. Uit de kringen: NO-Brabant, september 1995 Twijg-epifyten TWijg-epifyten hebben de naam maar kort te leven in de kas. Vaak verklaart men dit door te vermelden dat zc in de natuur op kwetsbare plaatsen groeien en dus gemakkelijk vernietigd worden. Ze moe ten snel groeien en uitbundig bloeien in korte tijd voor het geval dat he.t twijgje of blaadje waar ze op ontkiemd zijn, afbreekt of verdroogt. Bij voorbaat wordt bij deze verklaring al aangenomen dat twijg-epifie ten in de natullr ook altijd kort leven. OM is ni e.t bewezen. Jk vond over dit onderwerp het volgende: (opmerking viln Bruce Hubbard, California in de orchideeenclub op InternetvertaIing: Marjolijn Lopez Cardozo) "Over twijg-epifyten: ik vond ze altijd erg kortlevend tenzij ze gekweekt werden onder condities die zeer dicht de natuurlijke omstandigheden waarin ze thuis horen, benaderden. Dichtbij hun natuurlijke groe.iplaats hebben ze zich aardig aangepast aan de omstandigheden op de citrusboomtakjes die we in overvloed hebben in Zuid California. Behalve de goede lidl thoeveelheid en de goede luchtvochtigheidsniveaus ontdekte ik dat de soort boom waar de twijg-epifiet op zit van het grootste belang is. Citrllstwijgen geven veel betere groei en een langer leven aan hun epifiet. Men onderzocht 75 bomen, verdeeld in een groep (lude, een groep middelbare en een groep jonge bomen (respectievelijk 30, 20 en 13 jaar). Men ontdekte dat de soortenrijkdom het grootst was op de middenmaat takken van de oude bomen, maar het grootste aantal individuele planten zat op kleine buitenste takjes van jonge en middelbare bomen, dit waren twijg-epifieten. Ondanks de grate be.schikbaarheid aan oppervlak voor zaad op grote takken, zaten op deze plaatsen geen twijg-epifyten! De schrijvers namen aan, dat tenminste gedeeltelijk de verschihen in vochtigheid en Iichtintensiteit een hoofdrol spelen bij de verspreiding. LIons groepje twijg-epifytjiefhebbers hebben we de ervaring dat deze orchideeen (/ol1opsis, Psygmurchis, NutyIia I'I1 Z.) tamelijk lang leven als je eenmaal het goede takje voor z hebt gevonden, en de goede plek in de kas. Ze lijken inderdaad sneller te groeien dan veel andere epifyten, gaan ook op jongere leeftijd bloeien dan veel andere epifytische orchideeen. Dit zou evolutie-technisch een voordeel kllnnen zijn gezien hun tamelijk kwetsbare groeiplaats (z ie boven). We hebben ze ook op andere takjes gekweekt, en dat ging vaak even goed als op Citrus". IOl1op sis panicuiatll A. Klaassell 3 Orchideeen 1/ 97
4 Ret geslacht Sophronitis, dee12 door Jo Jansen Nb. Het eerste dee! van dit tweeluik is verschencn in 3/94. Sophronitis mantiqueirae. Deze soort is pas in 1972 besdl reven door dr. Fow lie in "Orchid Digest", hoewe! bijna zeker vroeger planten gevonden zijn. Dit toont aan dat de verschillen tussen sommige soorten bijzondcr klein zijn, en een ged etailleerdc studie vragen. Dc planten zijn vernoellld naar en komen voor in de Serra da Mantiqueira, een gcbergte d at 80 km landinwclarts lig t tel' hoog te van d d 'rv rmelde Serra do Mar (deel 1). De Serra da Mantiqueira strekt zi h uit van 1300 tot 2100 meter hoogte, en is begroeid met een primair wo Lld met versdlillende hardhoutsoorten en coniferen. De hogere gedeeltes zijn vanaf 's middags in mist en nevel gehuld. Sophrallites rosea!\.. Klaassen aar habitus lijkt Soplirollitis fiialltiqueime wat op zijn voorgang't, maar de bulben zijn iets fijner, en vooral de bladeren zijn anders: de rod e streep op de middennerf ontbreekt hier, maar de onderkant van het blad heeft een donkerrode schijn, die voortkomt van kleine plekjes anthocyanine. De bloeitijd is ook typisch en valt altijd in de zomer. De bloem is van vorm Leer gelijkend op Sophronitis coeeillea, in de lip echter zitten maar 3 ti 4strepen. De gele bovenzijde van de lip blijkt heel dominant bij het maken van kruisingen. De afmetingen van de bloem zijn ongeveer hetzeude als bij Sopllrollitis coeeillm en kan gaan tot 8 cm. Zekef bij deze 500rt is het geven van voldoend e licht belangrijk. Er bestaan twee min of meer bekende onder;;oorten: - var. parviflrra, met een zeer kleine bloem 81'. varoi,ica, die voorkomt bij Pico Crystal, met een gele tot zalmachtige kleur. Sophronitis wittigiana (syn. Sophronitis rosea). Deze SOOft \Nerd beschreven in ] 878 in Revista de Horticultura, door Barbosa Rodrigues, en later door Reichenbach als Sophrollifis pllrpllrea. Sophrol1itis wittigiana komt aileen voor in de staat Espiritu Santo, vcmaf de Serra Caparao tot Pedra Azul. Ze groeien op 1200 tot 1500 m, op bomen in hooglandmoerassen. De bulben staan n e ~ es a lternerend links en rechts van het rhi Loom, en zijn gedrongen-bolvormig. De bladeren zijn ovaal-rond, maar veel dikker dan bij de twee vorige soorten. Sophronitis brevipedunculata. Deze soort werd officieel beschreven do(1[ Cogniaux in 1898 al5 Sophml1itis wittigiana val'. brevipcd/.//lcllll7la. In 1972 werd deze door dr. Fowlie als een aparte soort geklasseerd. De plant komt voor in het biimenland van de provincie Minas Gerais, tltssen 1700 en 2000 m hoogte. Ze groei n op de bekende Vellozia-bosje (een soort Yucca), temidden van een omgeving met cact u 5~e n en doornige stnliken. De bulben staan ook hier VI' om beurt links en rechts van het rhizoom, en zijn eivormig. De bladeren zijn vrij dik, maar langwerpiger dan bij Sophrol1iti~ wittiginlla. De bloeistengel is vrij kort, en draagt grote bloem n in aprilmei. De petalen zijn smal-elliptisch, en er zit een roz.ige ondertoon in de rode kleur. Sophronitis acuensis Sophrollitis acllellsis werd pas in 1975 be chreven door dr. Fowlie in "Orchid Digest"! De p lant komt voor ill een zeer beper t gebied in het Orgelgebergte, nabij de Pico d At;u. Ze groeit tussen 200 en 2300 m op bomen die in steile kloven staan. De plant llceft stevige, gedrongen bladeren, en ronde bulben, die weer w illekeurig naast elkaa r groeien. Ze bloeien in novembel~ hoewel dit schijnt te verschuiven naar mei-jltnl wanneer ze warmer gekweekt worden. De bloemen zijn oranje-rood, maar de petalen zijn ro nder dan bij Sopltnmitis brevipedllncii/ata. De sepalen en de lip hebben een minder scherp uitei nde. Wegens de groeihoogte ltioeten dele planten kouder gekweekt worden dan de andere Sophronitis. De planten bloeien in BraziJie in juni-juli, dlts midden in de winter. Typisch is ook de bloeistengel, die minstens even lang is a ls de bladeren. De bloem is even groot ajs bij de twee voorgangers, maar de petalen zijn puntiger. Het meest typische is uiteraard de diep Sophronitis cernua. Dit is een gemakkelijk te onderscheiden 500rt, allec'l1 al wegens de veel kleinere bloemen. Ze \Nerd beschreven in 1827 door Lindley in Botanical Register. roze kleltt, mel de strepcn in de petalen en sepalen. Sapitronitis cemua heeft een groot ver reidingsgebied, v,lilaf Recent is er cen volledig witte varieteit van Sophrollitis witti de kust tot vcr in het binnenland. gia l1a ontdekt bij Pedra Azul. Heren, haa l LlW portefeuille maar boven,,1 De ineengedrukte, kleine bulben zijn 2 cm groot, en groeien gewoonlijk op een rij. De bladeren zijn dik, bij na rond en Iicht lepelvol'lrug. De bloeistengel verschijnt tussen mci en augustus, en draagt 4 OrchideeE'n 1/97
5 2-5 of zeus meer bloemen van 1,5 em. Ze zijn stcrvorrnig, en lieht oranjc van kl eur. Er bestaan twee hoofdvarieteiten. l. var. Cf rlll/a, dit is het kusttype, met flauw-orilnje bloemen en var. liiil1eira, de vorm uit het binnenland. Dc bladeren zijn grijsgroen, en de bloemen schittcrend karmijnrood. Naast deze beide komt er nog een uiterst zeldzame Vilr. lowii VOOf, met citroengele bloemen. Andere soorten SOlTIS treft men in prijslijsten SoplmJ/litis pygmea aan. Zoals de naam het zcgt hecft d eze vorm bijzondcr kleine bloemen. Volgens dr. Fowlie is het een gedegenereerde vorm van Sophron itis coccillca. Oorspronkelijk werd er nog een andere 500rt beschreven: SopiJrol1itis ptcrocarpa. Uit de tekeningen blijkt dat het vrucht beginsel een soort vleugeltjes heeft. Tot nu toe werd deze plant niet opnieuw gevonden. Planten die onder deze naam aangeboden worden, zijn va rieteiten van SopiJrol1itis cernua var. IIll1'lt'lra. Mocht de eehte plant ooit opduiken, dan is de kans klein dat ze in het geslacht Sop/Jronitis blijft. In 1840 werd Sophrol1 itis violacca beschreven. Deze soort is eeh ter 7.0 verschillend dat ze overgebracht is naar het aparte geslacht Sop/Jronitc.lla. In diverse ca talog'i uit Brazilie komt men geregeld andere namen tegen, maar het gaat hier altijd om va rietciten van bestaande specie" : vb. SophrDnitis orgaocl1sis is eigenlijk Soplmmitis coccillea var orgaoellsis. Recent duiken er planten op die "nieuw" genoemd worden. Omdat de ver'chillen tusscn diverse pecies van het geslacht Sopizronitis oms zeer klein zijn, is een nauwgezette studie nodig om hierover uitsluitsel te geven. Maar de bekcnde soorten zijn natuurlijk ook niet mis' Cultuur Aile Sopizrollilis-soorten zijn pure epifieten. Daarom moeten ze in een goed doorlatend mengsel geplcm t worden, of beter nog, opgebonden op een tak of een stuk boomvaren. Het is in ied e!' geval belangrijk dat de wortels tu ssen twee gietbeurten kunnen opdrogen. it de soortenbeschrijving blijkt ook dat ze allemaal groeicn in berggebieden, gaande van 600 tot 2300 m. Sophrollite5 cemu ij Bran : AI1 Illustrated Survey of Orchid Gfl/cra door Tom el1 Marion Sheel/an Dit komt overeen met een gematigde kweekwijze voor de meeste, met strikt koele omstandigheden 'oor de soorten die boven de 2000 m groeien. Hun voorkomen in de bergen wijst ook op hun affiniteil voor hagere lichtintensiteiten, zonder dat ze de heir dag de volle zon kunn n verd ragen. Een heldere, lichtbeschaduwde plaats is dus ideaal. Pa " dan zien we bij sommig soortcn de typische purperen kl ur op d e bladeren en zullen de bloemen groter en feller van kleuf zijn. Ze reag ren ook gunstig (zoals ten ander bijna alle planten) op voldoende lichtcirculatie. We kunnen aileen maar besluiten met: probeer het eens, de planten zijn nict duuj~ niet moeilijk, niet groot en toch heel mooi. Referenties: - A Contribution to a Monographic Revision of the Cenus Sophronitis door dr. J.A. Fowlit' in Orchid Digest / O rchideeen voor kamer en kas door W.Rysy Eerder verschent'n in "Orchika", janllari Opmerking redaktie "Orchideeen": Het artikel "het geslacht Sopizro l1itis " \lerscheen oorspronkelijk als een geheel. De rcdaktie van "orchidceen" heeft gemcend liit oogpunt van toegankelijkheid van het artikel tot een pllbli ka tie in twee delen. AK 5 Orchideeen 1/97
6 Bemesten van orchideeen. De groei van orchideeen is van een a,mtal factoren afhanke lijk zoals bijvoorbeeld de hoeveelheid, duur en soort licht, temperatuur, soort potmateriaal, hoeveelheid water en lucht en een aantal stoffen waarvan de plant zijn voedsel kan maken. - Licht. Daglengte en lichtsterkte zijn van grote invloed op de groei van de plant. Teveellicht is schadelijk voor de plant. In de wintermaanden, van half oktober tot half februari, zal dit bij ons vrijwel onmogelijk zijn. In deze periode zal ook de behoefte aan meststoffen kleiner zijn. - Temperatuur. Deze zal ook van invloed zijn op de behoefte aan meststoffen. - Potmateriaal. In de soort potmateriaal kunnen meer of minder voedingsstoffen aanwezig zijn. Potmateriaal waar o.a. beukenblad en/of sphagnum in is verwerkt zal voor orchideeen voldoende voedingsstoffen bevatten. Potmateriaal bestaand uit meer of minder boomschors (bark) zal extra stikstof vragen. - Water. Water kan ook meststoffen bevatten, denk aan regenwater dat we opvangen van het dak en waar vogel mest in kan zitten. - Lucht. Ook de kwaliteit van lucht is belangrijk; lucht met veel zuurstof is goed voor de groei. Verse lucht toelaten in de kweekruimte is zeer belangrijk. In een ruimte met bedompte lucht kunnen gemakkelijk schimmels ontstaan, die dan de groei van planten kunnen be'ilwloeden. Voedingsstoffen. We maken onderscheid tussen 2 groepen meststoffen, t.w.: Organische meststoffen, wals dierlijke mest, visproducten, gedroogd bloed, beendenneel en andere dierlijke substanbes. Ook potmaterialen kunnen dit 500rt meststo fen bevatten zoals bijvoorbeeld beukenblad. Door bacteriologische werking leveren organische stoffen oplosbare delen die door de plant kunnen worden opgenomen. De omzetting verloopt nogallangzaam, zodat deze voedingsstoffen dan ook langzaam beschikbaar komen voor de plant. Een voordeel van organische stoffen is dat ze geen wortelverbranding kunnen veroorzaken. Een nadeel is dat ze van nature omstandigheden scheppen voor de vorming van algen en schiml1lels. Ook breken organische stoffen het potl1lateriaal sneller af en zullen we iets vaker moe ten verpotten. Voedingsgegevens van verrijkte koemestkorrels. Gehalte stikstof totaal stikstof 7'1., njtraat stikstof 0,5% ammonium stikstof O,5 l X, ureum stikstof 2,5% organisch gebonden stikstof 3,5% P Fosforzuuranhyd.rine oplosbaar in water en in neutraal ammoniumnitraat 3,0'X, K20 Kaliumoxide oplosbaar in water 4,0% Organische stof 40% Anorganische meststoffen (kunstmest). Anorganischc mcststoffen voorzien de plant van grondstoffen die vrijwel direct kunnen worden opgenomen. Vandam dat deze meststof sneller voor de plant beschikbaar is en in de juiste balans. Wei zal met de hocveelbeid rekcning moeten worden gehouden, want overbemesting kan beschadiging van de plant, zoals wortelverbranding, tot ge"olg hebben. De voedingsstoffen die onontbeerlijk zijn voor planten verdclen we in twee groepen, t.w. de micro- en de macrostoffen. Dit wil niet zcggen dat de ene groep belangrijker is dan de andere groep. Het ontbreken van een van deze elementen kan een mindel' goede groei tot gevolg hebben. Een teveel kan tevens slecht voar de plant zijn. Vele anorganische meststoffen worden aangeboden, slechts verschillend in de hoeveelheden van bepaalde stoifen. In sommige gevallen is er een kleur aan toegevoegd welke niet van invloed is op de hoeveelheid of waarde van een meststof. De waarde van een l11eststof wordt meestal aangegeven door 3 cijfers, bijvool'beeld: , of De cijfers verwijzen naar het percentage van de drie belangrijkste stoffen die in de meststof zitten. 20 za betekenen dat er 20 /.) stikstof, 20% fosfor en 20% kalium in oplosbare vorm in de meststof zit (N-P-K). Op dezelfde manier zullen ook de andere elementen worden aangegeven bij een goede meststof. Een te hoge concentratie van deze l11eststoffen zal beschadiging c.q. wortelverbranding tot gevolg hebben. Ook een "niet of te weinig" kan schade veroorzaken. Hoeveel meststoffen. Door de drie cijfers van de mestsof op te tellen krijgen we het totale percentage van de oplosbare stoffen in de l11eststof. Dat betekent dat een meststof van (totaal 60) 2 keel' zoveel oplosbare meststoffen bevat als een meststof (totaai30). Hieruit voigt dat als een meststof in een bepaalde hoeveelheid water veilig is, een meststof in dezelfde hoeveelheid schadelijk kan zijn. Om te weten te komen hoeveel meststoffen er op 1 liter water gebruikt moeten worden, tellen we de getallen bij elkaar op. Als dit ongeveer 60 is, gebruik dan 1 gram per liter water, of 1 theelepel meststof per liter water. Is de som van de getallen boven de 60, bijvoorbeeld 75, gebruik dan 3/4 gram per liter water. Totaal gegevens van een goede anorganische meststof, bv. Plant-Prod Totaal stikstof (N) 20,0'X, Beschikbare fosforzuuranhydrine (1'205) 20,0% Oplosbare kaliumoxyde (K20) 20,0% Borium (B) werkelijk 0,02% Koper chelaat (Cu) werkelijk 0,05% Ijzer chelaat (Fe) werkelijk O,lO'Yo Mangaan cheladt (Mn) werkelijk 0,05% Molybdeen (Mo) werkelijk 0,0005% Zink (Zn) werkelijk 0,05% DTA rest chelator 1,0% Bij bladvoeding wordt de plant slechts in een deel voorzien van de drie essentiele voedingsstoffen. Indien geneveld, los het product dan op in lauw water voor een snelle oplosbaarheid. Plant-Prod. is een in Canada geproduceerde l1leststof. Watergeven. Niet aile meststoffen zullen door de plant gebruikt worden, een groot deel zal met het water weglopen en een ander deel zal achterblijven in het potmengsel en zich langzaam gaan ophopen. Met elke volgende watergift zullen deze achtergebleven l1leststoffcn zich oplossen en in verdunde oplossing bij de plant terccht komen. Ook in het regenwater zijn stoffen aanwezig die kunnen dienen als rneststof, echter in een lage concenh atie. Om te voorkornen dat zich teveel zouten gaan ophopen, gaan we het potmateriaal regelmatig doorspoelen met water met een lage concentratie aan meststoffen. Hoe vaak en hoeveel water we geven is afhankelijk van temperatuur, weersomstandigheden etc. 6 Orchideeen 1/97
7 Zuurgraad. (ph) DE zuurgraad van het potmengsel speelt een belangrijke rol bij de opname van meststoffen. Ais het potmateriaal te zuur of te basisch is kunnen de planten de meststoffen niet optimaal opnemen. Een goede ph voor orchideeen is tussen 6 en 7, dus licht zuur. Bij deze ph komen er meer voedingsstoffen voor de plant vrij dan bij andere ph-niveaus. De oppotmaterialen die tegenwoordig veel gebruikt worden bestaan voor een groot deeluit turf en/of boomsdlors (bark). Deze stoffen hebben van oorsprong een ph van ongeveer 4. Bij gebruik van deze stoffen is ILet raadzaam er enige kalk (Doloca l) aan toe te voegen. In de praktijk komt het erop neer dat men per '1 liter turf e.g. boomschors 3 a4 keel' per jaar een bee~e kalk over het potmateriaal strooit. In de praktijk is gebleken dat de ph dan zo rond de 6 schommelt. Bij gebruik van bark is het raadzaam om zo nu en dan een meststof te gebruiken met een hoger stikstof (N)-gehalte te gebruiken. Planten in rust kunnen we beter niet bemesten. Voor al deze planten geldt tevens dat het watergeven op het potmateriaal beter nilgelaten kan worden. Beter is dan om regelmatig te nevelen totdat er weer nieuwe wortels verschijnen. Oorzaken van een sleeht wortelstelsen kunnen zijn: 1) teveel watergeven, 2) teveel bemesten en 3) slecht potmateriaal. Stikstof (N). Stikstof is een bestanddeel van het bladgroen dat de planten hun groene kleur geeft. Bij gebrek aan stikstof wordt de plant in haar groei geremd en krijgen de bladeren een geelachtige kleur. Een overmaat aan stikstof resulteert in een slappe lange groei. Fosfor (P). Fosfor zorgt voor stevige wortels en bevordert de bloemklcur. Gebrek aan fosfor veroorzaakt groeiremming en het blad krijgt een diepgroene kleur die later overgaat in pams of brons, of het blad krijgt vlekken. Beendermeel bevat veel fosfor. Kalium (K). Ka.Uum is een belangrijk element; het verhoogt de weerstand tegen ziekten en het bevordert bovendien de vorming van veel bloemen. Bij kaliumgebrek krijgen de bladeren bruine bladpunten en bladranden. Houtskool bevat veel kalium. Calcium (Ca). Calcium bevordert de bloemvorming en de groei van de wortels. Wanneer de grond te zuur is treedt er calciumgebrek op. Gebruik van bijvoorbeeld Doloeal lost dit gebrek op. Calciumbevattende stoffen die de zuurgraad n.iet be'invloeden zijn o.a. houtskool, schelpen en fijngemaakte eierschalen. Magnesium (Mg). MagneSium is een belangrijk element van het bladgroen. Een gebrek eraan veroorzaakt chlorose, het geel worden van oudere bladeren. Stikstofgebrek veroorzaakt eveneens ehlorase, maar het verschil is dat bij magnesiumgebrek de bladnerven groen blijven. Het vermogen van de plant om magnesium op te nemen wordt ernstig belemmerd wanneer de grond te killkrijk is. Controleer de zuurgraad van het potmengsel en corrigeer de ph. IJzer (Fe). Evenals magnesiumgebrek treedt ijzergebrek ook op wanneer de grond teveel kalk bevat. Het gevolg daarvan is dat het bladweefse l geel wordt, maar de nerven groen blijven. Ijzer maakt zelf geen deel uit van het bladgroen maar is wei van belang voor de vorming van bladgroen. Gebruik van ijzerehelaten kan het tekort herstellen. Spoorelementen. Van de spoorelementen is slechts een zeer kleine hoeveelheid nodig. reveel Viln deze elementen heeft een giftige invloed. Martgaan (Mn). Bij gebrek aan mangaan worden de jonge bladeren geel, terwijl de nerven groen blijven. Koper (Cu). Bij het niet aanwezig zijn van koper worden de bladeren extra groot en onnatuurlijk. Borium (Bo). Bij gebrek aan borium stopt de groei van de nieuwe bladeren, ze gaan naar beneden hangen en sterven af. Zink (Zn). Zinkgebrek geeft klei.ne, gekrulde, chlorotische bladeren. Molybdeen (Mo). Bij afwezigheid van molybdeen krijgen de bladeren vlekken, krullen om en worden onregelmatig va n vorm. Zwavel (5). De versehijnselen van zwaveigebrek lijken op die van stikstofgebrek, maar in minder ernstige mate. De groei wordt vertraagd. Daar zwavel ook gebruikt wordt om de grond zuurder te maken, zal er bij een zwaveltekort ook een tekort zijn aan ijzer en magenesium. Chloor (CI). Voor d groei van planten is maar een zeer kleine hoeveelheid chloor nodig. Teveel aan chloor veroorzaakt dikke en broze bladeren. Een overmaat g eft verbranding en beschadiging van de wortels. Het leidingwater in ons land bevat over het algemeen veel chloor. Door het gietwater een dag op een zon nige plaats te zetten, wordt het ehloor geneutraliseerd. Gegevens ontleend aan: Voedingsstoffen voor Orchideeen, door: oran E. Kerstra Gegevens voedingsstoffen ontleend aan product-informatie. Aangevuld met gegevens liit de praktijk door K. Jonker. Te Koop: - Aluminium kas (1972) van 2,5 x 2,5 m(verlenging 1,5 m) en 2 m hoog. Toebehoren: autom. ventilatieope ner(verlomax) d.m.v. zonneenergie en gasgevelka chehbenraad) uit Jaargangen Orchideeen vanaf dec tim dec.1996(volledig). Mw. A.J. Human-Tanis Voorstraat BE Stellendam Orchideeen 1/ 97
8 Barkeria Barkeria's hebben dunne, rietvonnige bulben die ecllter niet lang worden, hooguit 25 cm, sommige soorten worden maar half zo hoog. Ze maken veel dikke lange,vortels. De bloemstqnge! komt bovenaan als veri nging van de bulb zoals dat bij de meeste Epidendrum-achtigen gam. Ze hebben grote, bijzonder mooie bloemen, meestal in trossen van 6-20 blocmen. Gij jonge planten natuurlijk minder. Barkeria uniflora heeft meestal maar ecn bloem, en Bpall11l!ri kan er wei 100 op ('en rijk vertakte bloemtak h ~'bben. De bloe men blijven vveken mooi. Ba rkeria's kom n voor aan de pacifische kant van Midden-Am rika over bijna de hele lengte. Er is echter maar een soort die vrijwel overal in dit gebied gevonden kan Wt [ den, dat is de kleinst blo iende soort: Barkcria [h illellsis. De meeste soorten groei n in een veei beperkter i el van het gebied. 10 SOOl'ten en J onde rsoort zijn bijvoorbeeld ndemis h in Mexico. Behalve B.:>peclabilis die tot 2QOOm hoog groeit, komcn a ile Barke-ria's op geringe hoogte VOl r, ze willed. dus graag gematigd tot warm gehveekt worden. En B.spectabili;; past 7. ich gdukkig ge.makkelijk aan aan gematigde tempt.~ raturen. Barkeria's groeien in korte tijd, dus :ii1el. In het voorjaar mclken ze de nieuwe scheu ten in enkelc maanden tijd, bloeien mee- tal meteen daarna en dan voigt een heej lange rustperiode, die op hun natuurlijke groeiplaatsen samenvalt met de d roge tijd. Ze komen dus niet uit het r genwoud en moeten dan ook niet als bosorehideeen behandeld worden. Zonder die lange droge rust zijn de planten niet in stand te houden. Sommige soorten zijn Lithofy tiseh zoajs B.lindlcyn lla ssp. ua lll7erialla, B.halbillgeri en B.scl1IIriclIs.Bij de epifylische hangen de vele wortels vaa vrij in de lucht, som s zi t een plant maar m et een enkele wortel vast aan zijn gastheer. Sommige zit tcn zelfs op cactus zoals B.lI1c/aI10Cl1l1lo11, ol'erigens wei aan de kc1ilt die van d e zon af is. Liefst opgebonden op kurk, hout of harde boomvaren. De lithofitische soorten groeien in een klein potje met stukken houtskoo l en steenslag, Zoals u uit de standplaatsbe 'ehrijvingen kunt h C1 lcn, mo ten Ba rke ria's flink w at Ii I t hebben en bovendien d uidelijke seizoenversehillen. Vee! W e ter in de groeitijd, want ze willen hard groeien en heel d roog in d e rusttijd. In de rus t tijd krijgen ze op de ncttuuriijke groeiplaatsen het meeste lieh t. Ais de planten flink aan de groei zijn hebben ze veel water nodig en vooral ook een hogt: luehtvoehtigheid. De wortels moe ten wel steeds even op Barkcria halbingeri K. EisSC5 kunnen drogen. Tegen d tijd dat de groei voltooid is en de bloemen open gaan, moet de hoeveelheid water geleidelijk vermindeid z ijn en kan me tal volstaan worden met nevelen. De hoevceilleid lieht moet dan inmiddels Flink toegenomen zijn. Meestallaten Barkeria' hun Barkeria /lac )QSiJ K. Eisses bladeren vallen t>gen het eind van de bloei. B.clzillt'lIsi,; verlies t ze al als de bloemen open gaan en B.naCU(l517 zelfs nog eerder. Aileen B.llI1lbingeri wil Zl' wei een pam seizoenen houden bij een uitgekiend waterregie.m. Bij de ande re Barke ria's moet je nict proberen m t extr,l water de bladeren te behouden, het kost je de bloei en op dell dulir oak j plantende bloernen komen aan een vaak lange tak, Bij sommige soorten sta t de bloemtak rechtop, bij andere buigt hi] sierlijk \loorov r. De bloemen 7.ijn groat en helder gekleurd. B.lilldlcYlIlla krijgt aan een bloemstengei van 30 em tot 10 bloemen van ongeveer 6 em, de kleur is variabel van wit tot clon kerrose met donkerder spikkel op de lip. B.spcctabilis krijgt aan zijn bloem tcngel van 15 em de groatste bloemen, 7.5 em. tot 10 stu k tegelijk; ze zijn rose Olet een do! k r rose rand aan de gm te lip met een donkcrrose zuiltje, d lip is daarh.l en geel met donkerrose pikkels. B.sCI1ll11cns kr ijgt geheel donkerrose bloemen van 5 em; wei 25 stuks aan een bloemstengel die tot 80 em lang kan worden. B.barkaiola krijgt een bloems tengel van 15 em met ongeveer 5 bloemcn van 4 eill. die prachtig gekleurd zijn, zaehtrose petalen, lip groot en wit, halfrond gebogen '11 langs het zui ltje d oorlopend, het zuj.ltje is gesp ikkeld met guel en hardrose, de lip heeft voomp een grote bardrose vlek. B.71leliJIl0Cl1l1lo11 heeft cell blocmstengel van ong veer 20 cm met 6-8 bloemen van 2.5 cm. Ze zijn zachtlila, van licht naar danker verit pend, lip donkerder, ribbels op de lip en onderkant van het zuiltje gee!. B.lllleVOS I7 is een dwergje met praclttige, hangende, 2 em grote, rose blocmetjes met een gele lip met rose adertjes. In het boek " ijiniature Orchicls" McQueen, dat verschill nde kringleden hebben, staan 6 Garkeria's beschre \'cn met foto( en 300 andere orehideetjcs allemaal met kweekbesehrijving en ki!: urenfoto, aanbevolen!). Li te ra tu ur. V orchitheek B.lind. - DOG Orchikartei B.me/an, B.sCI1rI. B.~pec. B. bark. - AOS bulletin jrg 1987 biz "Bark ria's - The Shape of Thi.ngs to Come" - Dr.Robert Mcrsh. - " Miniature Orchids" - Me Queen Marjolijll Cardozo. Ui t de Kringen: Kring.0. Brabant 8 Orchideeen 1/97
9 Onze orchideeen per maand (1) C.J. Verweij Maart De maand maart is, voor wat betreft het weer, mogelijk vol van tegenstellingen. Het kan van de een op de andere dag veranderen van mooi zacht weer naar koud of nat en somber. In de nacht kan het kwik nog wel t1ink onder nul dalen. Met de ver:lorging van onze orchideeen moeten we daarmee flink rekening houden. Toch staan al veel orchideeen in bloei. In deze maand worden ook de meeste tentoonstellingen gehouden. - Luchtt'n en sc/zemlt'n Door toename van de lichtintensiteit wordt de dagtempera tuur in de ka., oak op bewolkte en koude dagen, wei enkele graden hager. Op zonnige dagen kan de temperatuur al zodanig oplopen dat daartegen maatregelen genomen moe ten worden. Zorg vooral voor voldoende frisse lucht en goede luchtbeweging. Om verbranding van blad te voorko men, zal op die dagen al geschermd moeten worden. - Verz01gil1g Aan verschillcnde planten ontwikkelen zich nieuwe scheuten en is wortelgroei waarneembaar. Deze planten mag men gaandeweg wat meer water geven. Tracht daarbij wei te voorkomen dat er water in het hart van de jonge scheuten blijft staa.n. Het gevaar dat ze anders wegrotten i' zeer groot. Men kan de plant het beste even ondersteboven houden om het overtollige water er uit te schudden. Om goede groei te bevorderen, wordt aangeraden om mest met een hoger stik stofgehalte te gebruiken. Bijvoorbeeld NPK 30/20/ 20. Bij het bemesten is het van belang dat men erg nauwkeurig te werk gaat. Er zijn liefhebbers die, in plaats van kunstmest, organi sche meststoffen gebruiken. Door mij wordt uitsluitend scha penmest gebruikt. Bij deze manicr van bemesten is echter nogal wat ervaring nodig. Ik raad daarom de beginner niet aan om daarmee gelijk al te begi.nnen. Op de verpakking van kunstmest wordt meestal de samenstelling vermcld. Men kan dus weten wat er in zit. Belangrijk is dat het ook sporene.lementen bevat. U kunt het beste volgens een bepaald sche ma bemesten. Bijvoorbeeld eenmaal per veertien dagen een halve tot een gram op een liter water. U kunt deze hoevecl heid ook verdelen over alle gietbeurten. Bij elke methode van bemesten is het echter gewe.nst dat het substraat regelmatig met schoon water wordt gespoeld. Hiermee worden schade lijke reststoffen verwijderd. - Verpotten Planten die gebloeid hebben of niet meer in rust zijn, mogen nu worden verpot. Doorgaans is een plant aan verpotten toe wanneer het substraat voor een groot gedeelte verteerd is. Een andere reden is als de plant uit de pot dreigt te groeien. Ee.n orchideeenplant ondervindt na het verpotten meestal enige groeistoring. Te vaak verpotten is dus oak niet goed. - Orchidee van de I1IGand maar! Barkeria lindlcyalla neem ik als plant van de maand. Het is een van mijn eerste planten die nog afkomstig is van een import bestelling uit Brazilie in In het najaar verliest de plant al zijn blad en begint de rusttijd van ongeveer twee maan den. Mijn Barkeria lindleyana zit op een groot stuk acacia schors, terwijl het merendeel van de wortels in de vrije ruim te hangt. Al vroeg in het voorjaar groeien de nieuwe scheu ten vrij snel. Tegelijk met het blad ontwikkelen zich aan de toppen de bloemstengels. De prachtige lichtlila bloemen die een purper gespikkelde lip hebben bloeien wei een week of zes. De plant verlangt in de bloeitijd veellicht en vocht. April Ook in deze maand kllnnen de weersomstandigheden erg verschillend zijn. Dit heeft invloed op het klimaat in de kas of op cl.e vensterbank. Aangezien de meeste planten nu groeien, moeten we extra zorg daaraan besteden. - luchtell en scliermcl1 Op zonnige dagen zal er voldoende geschermd moeten wor den. Ook is aanvoer van frisse lucht en goede luchtbeweging van belang. De maand april geeft mij de grootste zorg voor wat betreft het schermen. De eiken, die de kas op uren dat de zon hoog staat de nodige schaduw geven, zijn dan nog kaal. - VerzOIging Bij schraal en zeer droog weer i. het onze zorg om de relatieve luchtvochtigheid in de kas en bij de vensterbank op het gewenste pei! te houden. Door wat vaker te sproeien of nevelen en de vloer en paden nat te houden is dit \ vel te berciken. Een luchtbevochtiger kan dan zijn dienst bewijzen. Aangeraden wordt om ook in deze maand mest met een hoger stikstofgehalte te geven. Regelmatige controle op de aanwezigheid van sdladelijke insekten blijft geboden. Daar de ramen en deuren wat vaker geopend worden, hebben bladluizen en dergelijke vrijer toegang. Bladluizen zijn gemakkelijk te bestrijden met water waaraan wat zachte zeep en een scheutje spiritus is toegevoegd. Let ook op de aanwezigheid van slakken. Deze kunnen aanzienlijke schade aan de planten aanrichten. Zij zijn, behalve door wegvangen, ook goed te bestrijden met anti-slakkenkorrels. Het voordeel is dat ook pissebedden hiervan "snoepen" met het voor hen noodlottig gevolg. Zorg dat er geen korrels op de planten of potten terechtkomen. - Verpottell Deze maand kan ook verder gegaan \...'orden met verpotten. De meeste orchideeen gedijen minder goed in (te) grote pot ten. Gebruik daarom een pot waarin de plant maar betrekke lijk weinig meer ruimte heeft dan in de oorspronkelijke. Verstoor zo min mogejijk het nog levende wortelgeste.l. De bulben die nog groen zijn, terwijl er geen blad meer op zit, hebben nog een functie bij de vocht- en voedselvoorziening van de plant. Hetzelfde geldt voor oude wortds. Deze lijken soms dood doordat het omhulsel verschrompeld is, maar als ze doorgesneden worden is te zien dat de kern nog leeft en groen is. Aileen sterk verkleurde bulben en wortds mogen verwijderd worden. Om te voorkomen dat eventuele virus ziekten worden overgebracht, is het gewenst om de gebruik te schaar of het gebruikte mes telkens even in een vlammetje te houc!en. Ik gebruik daarvoor een aansteker die een vaste plaats in de kas heeft. - Orchidee van de mal7lld april Allgraecum jlorulentlll17 wordt mijn orchidee van deze maand. In het najaar van 1983 kocht ik een Angraecum-zaailing voor vier gulden. Het heeft jaren geduurd voordat dit plantje ging bloeien. Eerst toen bleek dat het Angraecul1l jloruie17tu11i was. De oorsprong daarvan is Madagaskar en Comoren. Het heeft geen rusttijd en moet het gehele jaar door lichtvochtig gehouden worden. De plant die aanvankelijk in een potje stond, verhuisde later naar een hangend kratje met als sub straat aileen varenwortel. Meestal komen in het begin van april de vele mooie witte bloemen die uit was gesneden lij ken te zijn. Weken lang kun je van deze bloei genieten. Nasellrift redactie. Dit is het eerste artikel van een serie over verzorging van orchideeen het jaar rondo Met elkaar vormen zij een "verzorgingskalender", vooral bedoeld VOOI' beginnende liefhebbers. Voor vragen over de verzorging van orchideeen kunt u zich rechtstreeks tot de auteur, de heer Verweij wenden. Interessante vragen zuuen bovendien in het tijdschrift aandacht krijgen. Adres c.j.verweij: Vinkenbergweg 7, 8084 AX 'tharde; Orchideeen 1/ 97
10 Stuif es in (33) Uit de brand Monadenia's vormen een Zuidafrikaans orchideeengesiacht van 16 soorten. Op een na komen ze aile uitsluitend voor in het Kaaps plantendistrict. Een soort, Monadcllia bractenta, komt tevens in West Australie voor, waar de 500rt bij toeval werd ingevoerd vanuit Zuid-Afrika. Typisch is hun vlezige karakter en hun vaak wat donkere kleur. De meeste soorten bloeien na bos- en heidebranden. Enkele soorten, waaronder Monadel1ia ophryden bloeien zelfs uitsluitend na een brand. Monadenia bracteata, die ik zelf eenmaal vond op de Tafelberg, is een zelfbestuiver. Vandaar dat deze soort in een ander continent zich kon verbreiden. Van de andere soorten is het steeds een raadsel geweest hoe ze worden bestoven, met name van de soorten met een lange spoor, en wei vanwege hun donkere kleur. Meestal worden ze behoorlijk bestoven, echter zander dat er overdag bezoekers worden waargenomen. Een uit zo'n honderd planten bestaande populatie van Monadenia oplll-ydca op de zuidheuing van de Pilaarkop bij Riviersonderend werd na een brand in de voorafgaande zomer bloeiend aangetroffen door Steve Johnson. Hij observeerde zowel overdag als 's avonds (met een zaklantaarn). Isecten die op bezoek kwamen werden gevangen. Twee soorten nadltvlinders bleken pollina ria te dragen. De meest gew(} ne bezoeker was Syngrapha circulllf/exa, waarvan vier exemplaren werden gevangen met pollina ria. Verder was er nog een tweede nachtvlinder, Cucul\ia minuta, die werd gevangen met H)-(l) paar pollinia. Beide vlinders hebben een roltong die lang genoeg is om de nectar in de 2,5 cm lange spoor die tot de helft gevuld is, te klumen bereiken. Aangezien zelfbestuiving hier niet voorkomt en meer dan 90'10 van de bloemen werd bestoven mag er gesproken worden van een effficiente bevruchting. Dat is ook nodig voor een 500rt die soms wei 40 jaar niet bloeit. Natuurlijke branden komen voor met intervallen van 5-40 jaar. De wat ongebruikelijke donkere kleur wordt door Johnson verklaard als een schutkleur in de door brand geblakerde omgeving. Het 'brandoffer' van de onzichtbaarheid is de 'brandverzekering' van de soort tegen vreterij door herbivoren. Steiner heeft aangetoond dat vraat een belangrijk effect heeft op populaties orchideeen. De klipdas schijnt ook van dit soort planten te hollden. Rebelo nam waar dat ze de bloeistengels van Sntyriwn odorul1l afknabbelden. De bloemen van M. oplzl'ydea geuren s'avonds sterk naar kaneel en worden blijkbaar door de nadltvlinders op de geur gevonden, want uiteraard maakt hun donkere klellr ze al vroeg in de avond onzichtbaar. vde. fen betuivers waren manne~esbijen. Een vijftal bijen van de soort 111l111al1thidium imml'liaculatul1'l, die daar 'carder bee' wordt genoemd (wolkaardersbij), twee behangersbijen van de soort Megacllile aibohirsli/a en een van de soort Megnchilc scmiflavn werden gevangen met pol\inaria. Tenslotte ving Johnson ook nog vier monkey beetles Capenkevers') met pollinaria. Deze laatste dieren zijn bepaald geen efficiente bestuivers en eten ook pollinaria in pbats van ze te transporteren naar andere bloemen. Als er mannelijke bijen in het spel zijn is het altijd zaak goed op te letten of er ook sex in het spel is. Johnson meent dat de bijen l1l0gelijk op de orchideeen afkomen om hier vrouwtjes te ontmoeten. Ze vliegen in min of meer vaste cirkelvormige baan~es rondom een 5-20 bloemen en gaan dan op een rotspunt zitten. Een bij hield dat territoriale gedrag wei een half uur vol. Het doet daarom denken aan het gedrag van Euccra tubcrclllatn op Orchis pnpilionacen in het Middellandse zeegebied. Het verschijnsel wordt 'rendez-vous' genoemd. De bijcn inspecteren de bloemen en gaan af en toe korte tijd, 1-2 sec., op de bloemen zitten. Hoewel de bloemen geen nectar bieden, zijn ze kennelijk toch aantrekkelijk. Ze zijn heldergeel en een paar cm groot. De bloeiwijze draagt 1-3 van LlIlke bloemen. Blijkbaar zoeken de bijen de bloemen op vanwege hun opvallende kleur en speelt wellicht toch ook het voedselzoekinstinkt een belangrijke rol. Mogelijk Lijken in dit geval de orchideeen op de voedselplanten waarop de wijfjes afkomen. Vrouw~es kaardersbijen werden in elk geval aangetroffen op gele vlinderbloemen. De bloemen blijven een week of dde goed als ze niet worden bestoven. Ongeveer een d rde van de bloemen bleek aan het einde van de bloeiperiode bevrucht en er is dus sprake van 'pollinator-limitation', beperkte bevruchting door tekort aan bestuivers. Gezien de lange periode van 5-20 jaar die verstrijkt tussen opeenvolgende bloeiperioden bij ordlideeen die voor hun bloei afhankerlijk zijn van branden is niet te verwachten dat voedseltekort (resource limitation) een belemmering vormt voor grotere vruchtzetting. v.d.c Stuif es in (34) Territoriumbakens Oisa tci1uifoli1l is een Zuidafrikaanse orchidee die na regelmatig in de buurt van Kaapstad voorkomende heidebranden in grote aantallen gaat bloeien. Zulke branden kunnen veroorzaakt worden door slordigheid van mensen, op natuurlijke wijze door bliksem, of door moedwillig aansteken. Een ZlIidafrikaanse orchideoloog vertelde me in november 1995 met pretoogjes dat sommige mensen fluisterden dat de diverse branden in de voorafgaande periode (met name in 1992 waren er veel branden) door orchideologen zouden zijn aangestoken. Het grote aantal publikaties over bestuivingen van orchideeen rond de Kaap wijst in elk geval op grote activiteit, maar dat is uiteraard beter te verstaan als waakzaamheid en van de nood een deugd maken. Johnson onderzocht in november en december 1992 enkele populaties van Oisl1 tenuifolia in de natl.lllrreservaten Cape Point (bij Judas peak) en Silvermine. De spaarzaam aangetrof IN MEMORIAM Op 8 januari 1997 overleed op 66 jarige leeftijd Albert Hendriks. Hij stond aan de wieg van de Kring Noord-Oost Brabant en ook vanaf de oprichting van de Kring Eindhoven 1990 was hij daar een actief lid; toen de KCO werd opgericht was hij weer bij de eersten die zich ervoor inzetten, ditmaal als een van de secretarlssen en als keurmeester waarop altijd een Iberoep kon worden gedaan. Degenen die hem hebben gekend en meegemaakt gedenken hem met dankbaarheid. Wij wensen zijn kinderen vee I sterkte toe bij het dragen van dit verlies. 10 Orchideeen 1/ 97
11 Sonnenberg orchideeen Een greep uit ons assortiment: CaUleya dorm anniana Uong) f 12,50 gaskellialla f 35,OQ guule male nsis f 28,50 gullata Ieopo ldii f harri soniana f 22,50 luteola f 20,00 mossiae f 35,00 schilleriana f 45.(X) skinneri warsccwiclii f 45,00 f Epidendrum aromcllica f nemorale f nocturn um f parkisonianul11 (jung) f Phalaenopsis amabijis aurea f formosa f 17,50 amboinensis f c cl e bc nsi~ f 45,00 cquestris f equcslris iliacus f 17.S0 faciala f 17,SO gigantea ISO.()O I hieroglyphica J 30,00 leucorrhoda f 22,50 linde nii f lucdd e-manniana f mannii marine pallens pulchra schilleriana stuartiana vei tchiana venosa violact:'a horned Overigen Aeranthe, henrici (jong) imcrinc nsi) A"rides japonica f 20,00 odora ta Angraecum sesquipedalc Bakeria lindleyana Bollea cocle tic ia\\'rencana Brassi" caudala BraS"!')a\'ola Ilouosa Broughlonia,,,n!luinca Calanlhe vc lita Catasetnm e..\;pansum Cochleanthes discolo r Coelogyne cristata daya na mtl ssan geann a maye riana Cymbidillm erythrostylum f f 22,50 f f f f J 22,50 f 25,00 f f 12,50 f 17,50 f f 17,50 f SO,OO f 15,00 f 2S,00 f f 2S,00 f IS.00 f 35,00.f 15,00 f f 15,00 f 12,50 f 25.()() f 25,00 f f C,mhilliella rhodochi1a j Dendrobium loddigcsii f 12,50 nobil e f 15,00 Dori IS pulcherrima f [5,00 var. alba f Dracula mopsus f Gornela eri spa f 22,50 Gongora quinquencrvis f Kefersleinia graminca f 17,50 Kingidium delici osa f Laelia a!leeps f crispa (jong) f 12,50 perrinii f 65,00 purpurata f rubcsc.::ens f 17,)0 sincorana f tibicinis f Miltonia c10wesii f regncllii f 17,SO specrabilis f Odonloglossum biclon ie nse f Oncidium hicallosum f 25,00 harriso niao ulll f 35,00 la nccan um f 20,00.f ' -.00 macu latum f onustum puil vinal um f 175() J 2S,OO pusillum f 17,50 varicosum.! Paphiopedilum pariehii f Pescatorl!u wallisii f 22. SO Podangis daclyloceras! 35,00 Polyslachya pubescens J Promenae. stape lioides f 17-0 xanthina f ls.ilo Rhlnrholaelia Jighyana f glauca Rodrigllezi. secunda f Rossioglossum grande f insleayi f 45,00 Stanhopea martiana (jon~) f Trichopilia marginal a f , lo rtilis. f 22,50 Vanda mc rrillii (jong) f 12,50 Icres. (jong) f 15,00 Iricolor (jong) f Z)'gopetalum crinilum f 2250 Sonnenberg orchideeen D evcisi uis Ra 2995 XB H eerj a nsdam (onde r Ba rcndrecht) Tel.: 071l SO Fax: SOl Openingslijden: maa ndag tim vrijdag uur zaterdag uur H e t vcrzcnden vall plantc n pe r post is mogc lijk. Wij vermeerdc, re n in e igcn laboratoriul1l e n hebben een ruime ke uze' jonge planlc n legen redelijkc prijzen in o nze 2000 m ' kas. Reinhart Orchideeen Westerveen HW Haren ledc.re zate rdag open van uur um en op afspraak nu ook zeldzame tillandsia's te koop U kunt o ns vinden als u op de RijksstraatlVeg tussell H aren e ll Glimmen de Yiad uctwcg inslant en damna LIe eerste weg links Ilccmt ORCHIDEEEN WUBBEN Groot assortiment Orchideeen en Tillandia's, Botanische Orchideeen, de meesten uit zaad gekweekt en hybriden. Oppotmaterialen Diverse soorten meststoffen Gewasbeschermingsmiddelen in kleinverpakking Prijs/ijst schrifte/ijk aanvragen Openingstijden: maandag tim zaterdag van 9.00 u tot u en van u tot u Tolakkerweg JT Hollandsche Rading Telefoon Fax: Orchideeen-kwekerij Huub en Truus van Campen Geopend: Oosterterpweg 36 dinsdag tim zaterdag 1771 SK Wieringerwerf tim uur (richting Kreileroord) ~ _ tim uur Tel/fax Gratis toegang Excursles mogelljk na telefonlsch overleg ORCHIDEEEN-TILLANDSIA'S SCHALK--- Regelmatig nieuwe import botanische soorten Mastlanddreef II, 4841 KJ Prinsebeek Tel (Aan de weg Rotterdam-Antwerpen, afslag Prinsebeek Breda-Noord) Geopend aileen zaterdags tot 4 uur, of na telefonische afspraak. Wij versturen geen prijscourant.
12 Opvallende artikelen in orchideeenperiodieken tussen september 1996 en december 1996 Journal fur den Orchideenfreund, Jahrgang 3, He t 4, Histor ' of rl e u ro t h~ llids 6, Jenny,R., bu ; - Dc sa n d \-vich ku ltur~ eine zei tg: e m ~ Lf! und prei:-;wurdigc Kulturrncthode fur Orchideen, Se.nghas,K., biz ; - Die Gattun ' Cattleya: aturfor01en, Farbvarietjten und I 'aturhybriden, Diekman,H.., bl ~ ; - Spirm;tlrr:J p irali~, ewger,k., b ; - Orchideenpflegt' in der Wohnung, Schmucker,M., bi z ; Orgideejoernaal, Vo l 27/3, September Pollinati on of Salyrilllll species: la tes t find ings, Johnson,S., biz ; - Epidelldrrtlll mclalloporp"ifrewn, Vogelpoel,L., bi% ; - SllIn/i"PM Ii 'r il/(/, i1nd how I grew 01 ) FCC;, Gray,A, bl/ Odontocidiuffiy bi ge.neric hybrids, Rakow,T., biz ; - Slclloglolti;; 1 ~ligifalin, ~ ch ee p e r s,k, biz Brl'ed ing dev Jopments in the Western Cape, Simogiottis Venus, Duckitt,WH., bll 95-96; L'Orchidophile, no 12.), septembre-nctobre Opllry$ sli/?ill5ec1ifaa, Amardeilh,ll:'., biz ; - Proposition d une lostaljation comp!(' tc d'humidification pour une serre, Ku hn,hw., biz ; - V.ljid ~ ti o n d"ophrvs fll ciflora subsp. clinlor, En gel. e ~, biz ; - Une prpmrerc compnrallio n entre pipactis pillcel/line e\ E. IIIlIdJeri subsp. cerriine, Gr<tsso,Mi'., biz ; The Orchid Review, i\ovcmber-decl:'.mber 19%, Vol 104, number Cymbidiums, with hindsight and vision, Bilton,I<., biz ; - AllgracclI lil ballcqm 5e and its relati ves, La Croi x,!., bl ~ ; - Representati ves of the Maxiiarieac in contemporary collection:;, part L Z'lx"pelnlhme, Da vies,kl., biz. 337-:>42; - 'n,e mixed co llection, the weird and the wondt'rful, Truss01 R&A, bil ; - Raising CliP /ipedill lll caeeoilis from flas k, Corkhill,r, biz ; Die Orchidee, Ja hrgang 47, Heft 5, Septcmber/Oktob r OeHdrooiw" lapiell'<', R6Ilke,G., bl/,. 227; - Pnphiopcrlr/wil Jrl'nnisiomtl11vJr. cl!r;stiatrm lii l e int? ne Ul' \' a ri (~ ta t vun Pl1pliiOjJcdillim hmni,iow l/i., Gruss/Roth, bl/., ; - Di" Gattung I~'"t tiq ll t'zja, XI
13 Actueel Voor alll\\, b<:'richtl'n vnor het komende kwilrt('lill. Als het nl il.:lf met orchidl'cc.n tc mnken heeft en actueel ic;, du ge.en "tand(ljrdtekst. Teks t voaf deze rubriek opge""n bi) secretaris-nov (dus niet bi j reci.act ie); pef brief, fax of telefonisch. Ind ien <)fwezig bij ci vd HClI\'el. Vragen... bel dan even. Volgendc sluitingsdatull1 l4 mnart. NO V NICL1W5 NOV-activiteilen NOV dag'97 4/ 10; Be,tuurdc.rs BCril,)d (8B) 3/ 4, 15/11 Amsterdam CA Grocnewcgen / 2 Drs LYT \'vest" " enkde aspecten \'an Zuidamcrika<1nsc 0.; 21 /3 jaa rvc.rgadrring en din's van leden; 2.'1 / 4 \I an Jiles over orchideee n d r.,)or J ~ i e u w(-, J1hlli s ; 30 /5 onderl inge ll~ntoo ns tdlill P; en plantenbcsprcking door E W t;; Arnhem JAC Ri k. en () /2 Zui d Amcrika door H ter 13orch; I4/J il lgemene kdenverg.l cl cring; 11/4 uitgcbrcide plantenbespreking dnor T Kla,)ssen; 9/;' gecn bij('enkqn1!>t i" In tc'ntoonstcjling, 'lie " Ic nt oo n s t c ll in~e n " Den Haag 1h Bentve lz.en / 2 vo l;.;t Eindhoven 1990 W " Weert /3,9/ 4,26/4 ruilbeurs, 14 / 5; o lld ~rwerpe n nog niet be kend 't Gooi H Nieuwenhuis-Visser ,2/3 orch ldeeenlveekencl, 1i "Bcrichtpn"; I / 4 le7ing; 1 ~/ 6 onderli ngl show Haarlem L Kri stelijn /3 jaarvergadering; 1/4 voigt; 6/5 Cuadel(l lipc en Martinique Hart va.n Brabant A vddon k 0I 3.~ /2 O. in Midclcn- C'n ZuidAmerik" door H ter Bord1; 28/3 O. in Surinam' oor j{ Ku nstman; 11/3 tentoonste.lling in Gic- " n. 11 iieuwf' pl ac1 h kringblj ('C'nkornsten' "De W.t terhoei" Tcrb urghhveg 100, Od rwijk Keurings Commissie Orch. (KCO) I: vholthc 0411,2523il71 Kring Ned. Orch. Producenten (KNOP) 11 Boots /3 t/m 8/-l dee.lname aan Orchide '.nparade KClikrohof; 1-20/4 declnanw 3an Lie [u r. arch. tent. Gencv-e Masdevallia F vkrieken 05% Merge.lland PHJ Eng,'ls 043.3/\ / 2, 18/3 programma voigt Noord-Brabant West P Huesman bf)g /2, 17/3 agenda voigt Noordoost-Brabant Marjolijn CardCl70 lm / 2 dia l C7 in ~ (\." lg I); 21 /3 Pleumthallis-ilchtigen door Pieter ()\.~e rs te (:' ge n Noord-Holland Noord CJ Cuichcl"or-Roozenda /2 uitoebreidc plantenbespreking door J Lodew ij k; 15/3 Encyclia en pidendn.un doc1r JGM Nijhuis; 19/4 ledenvcrgadering; 24/5 cxcllrsie Noord- en Middenlimburg N Wieringa S 17/2 vidco/d ialezing; 17/3 voorjaarsvciling; 21 / 4 Nepal dnor A Rcijnders loord Nedcrlitnd H deboer-koezen /3 film midd"g; 12 / 4 L Koning Leven van een planthunl ' r; 10/5 onderlin gc keuring en uitgeblt'ide plantenbe, pn:>king; 14 / 6 vei lin g door G Kennis Noordwest-Veluwe HIV Wo udenbcrg / 2lcdcI1\'crgodering c a.; 21/3 Iezi ng; 18/4 doeavond (\'crpotten-ruil('n-info r11ilterialen et1z); 23/5 Ic.'l ing.. Oost-Nederland GJI ScharrC'nborg /3 exc ursil' Praktijkwerkgroep Amateurs C Bruin Elke eer:;te L<lterdag va n de maand. Zie oak "bcrichtfln" Groot Rotterdam :VIll vdven-vnimwegen /3 Ruud \,labiba ks houclt een verh".,1 o"er orchidee"n op Madagascar. 14/ 4 Epidcndrum Pn Encyclia cloor JGM ijhub. 1e.dere krino;,,,,ond plan te n uit cigen kri.ngkjs te koop en Vl'J'lotin g Utrecht J Berg /3 de Him" 1"),,0 cinar J Berg; 3/~ Frons Guy"no door G vd Wollenbcrg Ver. Orch. Vermeerdering Rob Brandon 046X /2 bl j'enkol11st te Bilthoven: cigl' n enarin gen met zaaien en upkweken \ 'CUl terristri...d l c orchid ec~n. Z~adbeur s : JKanis Veldc.ks t rw q~ 11, Rl72 VZ VaaS S<Cn Zuid-Limburg PW dcvree o-~ /3 sprcker uit mel'sd B Igie; 1/ 4 jaarwrgadcring, gezell ige,wond; 6/5 veiling; 3/i1 causeri e BELC1E Ook B Igibche kringen kunnen gebl1.1ik mil ken \',111 dczc rubriek. Sccretarissen V,111 kringt'll die hie.r V(jO f belang::otd ling hebben kunncn con t<lct opne- m en!ti( t secr.n V «ldres zie binnenzijde om :->la g). Orchika A C"Jlort 'l8]] 21 / 2 Mr. Guy Dl><;a mps dia le7ing (in't Fra ns) Cl)sta Rica; 2R /3 pr.1kt ij kd ag "oor,,1vogr niellwc leden; 25/4 in.hc'un1sp 0.; 20/6 dio 's " on cigen leden. Plaat, Cult ured cnll Berchem, Dric Kon ingl'nstra,)t 126, 2600 l}crchc.m-a Mt,, erpen, a"tw ang 19.30<1 TENTOONST6L LlNCI:N ~. d. Uok uw tentoonstelling; hoe <?Crder hoe beterl 1997 '27/2 t/m 2/.1 "Tu inidee '97": sta nd met PRO.\IIO dnar NO-Brabant. Eindhoven'90 en Hart vbrabant te Den l,osch *1.2/ Ordudecenweekcnd BoLTuin. Bud"pestlailn. Uilh"f Utrecht: ron'\\' hi,,!; 'tcooi ' 6 l/m lo / 3 Tcntnnn, tc llin!> NNederiand: ln tratu in, Of' So!).;, tee 70, }\sscn '8-9/3 Orchideemchou Osnabriick, Stadtthalle, Schlosswa lj ] 9, Duit, lil l1d ' )9-23 / 03 1nt.o rch.te.nt tuttgart, Duitsland '29, 31/ 3 Tent(lon q dling Hart van Brabant in Gicsse.n *27/3 t/m R/ 4 Orchideeenparadc Keukenhllf, dedname door r "16-20/ e ur. oreh. congre.- en tent. Ceneve, d"l' )nam ~ clqpr KNO l' ' / 4 lorlh of England Orchicl Societv Ccntenal'Y ShO\v, Southport. Engl,' nd "8 ti m 11 /'jtcntoonsteljing Kring Arnhcrn: \' pgeningen, k Tropische PI.1I1tcnteclt "17 t/ m 19/5 Ten toonstellin g Orchika in dc' Kruidtuin, J.eopolds traat, 2000 An twerpcn *21-23/5 Chelsea nowl""ho\\', Lllnden, EngcJdnd. ' /9 AU f)sburger Orchidl'cn-Sch,1L1 mit t\'larkt, Ne lls~i ss, Stadthtli ll', Duit.slcl nd sept. 6th A,ii" Pacifi c Orchid Conference, rownsvillc, Queensland, Australia. lnforrnatic bij T \ d Heuvel BER1CHTEN (/liel vaar lullulc1sdveldwl.,,) ""l3ruin-excur::;ic" naar de Europ e Orch ideeen TentoonstclJing in Genevr (Zwitseria nd) van 16 t/ april; bd ~NOV go' int'rnl't. Bez.oek OI1l.e site en gecf uw ' uggesti <: WWlV. Bart.nl/-paveliler / novind.htm \N!j..dging secrctclriadt Kri ng Arnhem; Joost Rikscn, Bergcrhoi 22,6871 ZJ Rcnkl.lm, *Orrhid et.'i:'m eekend 1,2 ma ilrt in de ithof te Utredlt. De Botanische Tuin organisccrt dit weekend in sa menwcrking m et Kring 't CooL Opcnrngstijden: lo. UO tot L1 ur; e.ni'ret.'p rijs f 7,50; hoofdingang BLldapestlad ll. Vcclleuh' ac ti viteitcn: de o[chj dceendoktl'rs zullen \V~ r aa n\,v<.'lig zijn. pl,:l11tvcrk Ot1p, b orduur\\' er k ~n, rad V7I ll ilv()ntuuf, d(lor lopt~ dl ' diavoorstejlin g, kleinc It!.cinge l1 en (>('n kleine t('nti)onstciling, Tn dczc rubriek rui.mte \'oor uw i:)dvertc.ntif', exc ur sie, oprocp. \"l'a<1g t'n7- enz. *In- en vt:.' rkoop orchide ;>c_nboeken ('nz. voor kost prijs: Bert vit n Zuylen, l'cnningkruid 3, 5411 GM Z" 1,lOcI (J Brl , fa x 're}wop <lllngc'bodcn miv mei: alumi nium k l S bx3m, met alun1i_lliul1l fundcrij1g. j \' Hccrde, vb Cal koenstr 3H, 3945 D Cothen; ]691 na HUlO" Te Koop: Graafland hollten kasje afm. 3 X 2,5 m. Stegdoppel gedekt. te beyr,: ), Hendriks tel: overdag tel: 's-avonds ALle rechtcn voorbehouden. iets uit deze uitgave mag worden verveejvoudigd, opgeslagen in een gealltomatiseerd gegcvensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elecktronisch, mechanisch, door fotokopicen, opnamen, of enige andere manie.r, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming va n de auteur of redactic. Redactie noch uitgever aanvaarden aansprakelijkheid voor scj1ade tengev(llge van eni ge fout die, ond anks alle aan te kst of cfbeelding bestede zorg, in deze uitgave zou kunnen voorkomen.
14 Sophronitis brevipedunculata Sophronitis coccinea Sophronitis cernua Sophronitis rosea Sophronitis mantiqueira Sophronitella violacea Deze schitterende miniaturen met hun aantrekkelijke kleuren zijn nu weer leverbaar. Orchideeen-centrum "De Wilg" Bermweg 16 b, 2911 CA Nieuwerkerk aid IJssel Telefoon ORCHIDACEAE CruqUiusweg 9, Postbus 17, 2100 AA Heemstede, te l. (023) , fax (023) Spie,geltje,,piegeltje aan de wand W le het maaiste is kunt u zelf bepalen van donderd. b tim maandag 10 maart. Danderdag van 9.00 tat uur, vrijdag van 9.00 tot uur, zaterdag van 8.00 tot uur, zondag van tot uur en maandag van 9.00 tot uur. Het Groene Warenhuis is dan geheel amgetoverd in een kl euren-paradijs van de maoist blaeiende arehideeen. Alles wat u weten wil... Vier dagen lang maken wij u, onder leiding van de Nederlandse Orehideeen-Vereniging, wegwijs in de wereid van de orehidee. Met derti g jaar ervaring kunnen zij u tot in de puntjes de geheimen van deze sehit terende groep planten onthullen. ASSEN ~:-~.. t U.a.ua WD Borgstee 70, tel HE T G RO E NEW ARE N H U I S
15 Ermelo Geachte redactie, Onderstaande stukje is een reache op het laatste artikel van mevrouw Lopes Cardozo. Ik heb telefonisch contact met haar gehad en zij zei mij het wei op prijs te stellen als er enige discussie kwam, vandaar dat ik u dit stukje ter pllblicatie in Orchideeen aanbied. L. Hols Ivoogd Weer een ander pottenverhaal. In Orchideeen nummer 6/96 is een artikel overgenomen van de kring N.O. Brabant van jllni 96 van de hand van mevrouw Lopes Cardozo met de titel (Te) grote pot. Ik citeer: Voor grate planten is er een heel goede oplossing; zet een kleinere pot ondersteboven in een grate en dan de plant op de eerste zetten en met bark, houtskool en dergelijke verder opvullen. Na het oppotten op deze manier zie je de kleine pot niet meer, maar hij vormt een flinke holte midden onder de plant en geeft zo de wortels een llichtige mimte, einde citaat. Het lijkt een heellogisch advies. Een jaar of tien geleden hoorde ik er voor het eerst van. Nu houd ik van grate planten die dus vaak in grate potten staan. Het prableem dat het centrum van grate potten te lang nat blijft kan dan, zoals Marjolijn beschrijft, een prableem vormen. Het idee van het omgekeerde po~e sprak mij dan oak erg aan. Orchideee, epiphyten, veellucht om de wortels, zo'n omgekeerd po~e dat was het ei van Columbus. Toen het tijd werd om te verpotten heb ik een aantal grate Cattleya's op deze wijze verpot. Overtuigd van het sllcces wachtte ik af. Geleidelijk aan verlaren enkele van deze zo verpotte planten echter hun vitaliteit Na drie maanden gingen de blilben zelfs schrompelen. Een dllidelijk geval van verdraging dus. Daar de niet verpotte Catt/eyn's er prima bijstonden moest de verdroging wei het gevolg zijn van een slecht wortelgestel. Nu dat bleek ook het geval te zijn. Aile wortels waren verrat. De oorzaak bleek hem te zitten in dat omgekeerde po~e. Het gruis in de potgrand was naar de bodem van de pot gespoeld, en had zich daar vastgezet tussen de rand van het omgekeerde po~e en de bodem van de grate pot. Bet gevolg was dat het water in de pot bleef staan tot de hoogte van het omgekeerde potje. Moerascultuur dus. Oat was wei even een f1inke teleurstelling. Maar geen nood, in de rand van het omgekeerde plastik po~e werden op verschillende plaatsen een uitsparingen aangebracht terwijl, ik was toch bezig, in de wand van het kleine potje nog enkele gaten werden gebrand. Ook in de bodem van de grote pot werden nog enkele extra gaten gemaakt. ( U weet toch hoe dat gaat. Met een kleine hobbybrander verhit u een stukje koperen waterleidingpijp. Als dat pijpje, dat u met een tang vast houd, goed heet is drukt u er moeiteloos de mooiste gaten mee in plastik potten ) Water kon op deze manier nooit meer blijven staan en via de gaten in de wand van het omgekeerde potje kon lucht op verschillende plaatsen het centrum van de pot berijken. Andere grate planten die aan verpotten toe waren werden van deze nieuwe po~es voorzien. Helaas. Ik heb er nooit enige verbetering van gezien ten opzichte van mijn ouderwetse wijze van verpotten. Later, toen de planten weer aan verpotten toe waren, heb ik zelden een wortel gezien die door de gaten in het kleine potje de lege ruimte in gekropen was. Later heb ik nog een paar extra gaten in de wand van de grote pot gebrand. Ook dat gaf geen duidejijk effect op de groei. Ook door deze gaten zag ik zelden een wortel naar buiten kruipen. Eigenlijk heel verwonderlijk want een Cntt/eya op blok stuurt z'n wortels wei vrij aue kanten op. Zou het kunnen zijn dat de wortels in de pot een andere stll.1ktullr hebben dat die welke direct vanuit de plant de vrijheid opzoe"ken? Nu zult u waarschijnlijk opmerken dat in de trapen wei vaak aardewerk potten worden geb,ruikt die aan de zijkanten voorzien zijn van gaten in allerlei vralijke vormen. Oat doen die mensen toch niet zomaar, dat zal we] op ervaring berusten. Oat denk ik oak wei, maar we moeten on5 echter goed realiseren dat in de trapen een heel ander klimaat heerst dan wij hier in Nederland hebben. Het droogt daar veel sneller dan bij ons. Oat feit, en de van gaten voorziene aardewerk potten, maakt dat je je planten elke dag drijfnat kan spuiten. Na enkele uren zijn ze weer droog, net als in de natuur. Bet mesten van de planten is in die landen dan ook veel minder kritisch dan bij on5, de volgende dag spoel je de restanten er toch weer uit. Bij ons doen deze weersomstandigheden zich eigenlijk aileen voar op een hete zomerse dag. Terug naar het kleine po~e. rk gebntik ze niet meer. Een nat blijvend potcentrum voorkom je er wei mee maar de graei wordt er, naar mijn ervaring, niet beter op. Verder vind ik het een heel gedoe. Tegenwoordig pot ik mijn Cntt/eya's nog steeds op in plastik potten waarin ik wei enkele extra gaten in de bodem brand. Naar mate de pot grater is doe ik wat extra piepschuim of kleine kleikorrels in het mengsel. In plaats van het omgekeerde po~e stop ik tussen de wortels wat brakken piepschuim (ongeveer 2 x 2 x 2 cm groot ). Later blijkt dat de wortels dwclrs door de stukken piepschuim heen hun weg weten de vinden. Op deze wijze verpotte planten, en dat geld niet aileen voor Cntt/eyn's maar ook voor grate Oncidul11s, Lycaslen, Coeloglj/Je en andere zware jongens, doen het hier heel goed op. Van een nat blijvend potcentrum heb ik op deze manier verpot, geen last meer. L. Hois Ivoogd 11 Orchideeen 1/97
16 Mijn vorst-alarm '5 Nachts om half vier word ik door een nachtmerrie wakker: stiekem had de kou zich van mijn kas meester gemaakt, had jonge bl emtakken geknakt, zachte Oncidium- en Odontoglos umbladeren Laten verwelken en de vlezige Vanda's, Ascocentra's begonnen ook te zieltogen."...!e.-w, Gelukkig is het maar een droom. Ik hoef nergens bang voor te zijn, want ik heb immers een vorstalarm. Zeg eens eerlijk, hebt u zich voldoende beschermd tegen zo'n ongeluk als het blliten vriest dat het kraakt? De centrale verwarming kan er' nachts mee llitscheiden. TJzel kan hoogspanningsleidingen vernielen en de stroomtoevoer dagcnlang lamleggen. Of misschien is aileen maar de th r mostaat van de kachel defekt. Zo'n pedl met catastrofale gevolgen doet zich graag in de winternacht voor, als het hard vriest en de kou door de dunne kaswandjes snel doordringt in ons tropisch paradijsje - terwijl wij niets ver -----' ho' moedend in bed liggen zonder bovenvermelde nachtmerrie. Mijn alarm bestaat uit een thermostaat, een platte za kjampbatterij (4.5 volt), een bel en een paar meter schelledraad of telefoonkabel (zie tekening). Het is essentieel, zich met een batterij onafhankelijk te maken van het electriciteitsnet, omdat de stroom immers kan llitvallen. Natullrlijk moet de batterij elke 1 a2 jaar vervangen worden, want ook zonder stroom te hoeyen leveren gaat die langzaam achteruit. De thermostaat is een bimetaalschakelaar waarbij de omschakeltemperatuur met een knop instelbaar is. Een (oude) kamerthermostaat van de centrale verwarming voldoet uitstekend. Met behulp van de knop kan men het systeem ook testen en de bel afzetten als hij ons gealarmeerd heeft. In mijn kas heb ik het alarm ingesteld op +7 a C; dan heb ik nog genoeg tijd om te rea geren. De bel moet 1I dicht bij de slaapkamer aanbrengen en hij moet zo stel'k zijn, dat Ll hem overdag in de rest van het huis ook kunt horen. Ik heb hem op het plafond recht boven mijn kussen aangcbracht. Een alarm alleen is nllttejoos als II geen striltegie hebt bedacht om uw orchideeen in geval van nond van de dodelijke kou te redden. Men zou de planten naar d kelder kllnnen evacueren, als u die hebt. Voordat een kelder DOC wordt moet het heel lang vriezen. Tk heb speciaal een propaa,ngasbrander aangeschaft die voor noodgevallen klaar staat. Zo nu ' 1 dan oden ik met het apparaat, opdat ik niet vergeet hoe h t werkt.lll ieder geval moet ook de noodverwarming onatlli1l1kelijk Li jn van de 1100'male energiebronnen zoals electriciteit en aardg(1s. Vii: Die 'Orchidee' nr door Ernst Avenh(1us vertaling Maliolijn Cardozo. Orchideeen in de literatuur De orchideeenbioem als symbool van de vergankelijkheid van de mens Over onopgemerkt heengaan Even vergeefs een stem te verheflen als een Zl/.cht III het IUlllult vall bladeren in de luchl. Wal bell je waard in de sehaduw van bomen 0001"1 liehl cn de bries boven ill beslag gcl1oll/en? Minder dall de komnlworlel *) weel je Die tevredell is lilel hel dngliehlbeelje, Die zollder eigen bladerell Icefl En gevlckll! bioemcil nielig hnngen itcefl. Dc basi die je bij een oneflcll plooi vaslhoudl, Jc kijkl kleinljes op vnn de vocl vall hel woud. Het blad dat vall zie je vel' wcgzwevel1, Zander je Ilanm op de kanl geschreven. Je Inll1ll je klein IIllrl)e en benl zo weer gegnal/, Het bas bliifl vol bind weid liilgestrekl slnnn, En 111i 'l zclfs de bloelll del' komalworlel Iliel Die je jeze/f als Irofee anllbicdt. *) In Noord-Amerika komen 6 sootten koraalwortels voor. Ze behoren tot het geslacht Comllorhizn. Hier is bedoeld de Gevlekte Koraalwortel, Cornllorlzizn maculnln. De soort is tamelijk gewoon in de naald- en loofbossen van Brits ColLuubia tot Ne'vv FOllndland in Canada en in het westen, noorden en noordoosten van de V.s. tot in Californie, Arizona, Nieuw Mexico en Texas. Robert Frost. (Vertaling Nelis van der Cingel) Orchideeen in de literatuur Rose Pogonia's *) Eell verzadigd weiland Kleill juweel door ZOIl gevornld Een krin/{ l/{/lllvelijks wijder dan de ball/en groot zijll rondolll; Waar de wind ge/zecl wordl geweerd, ell de luctzl verslikkend zoel is l1iel de ndel1l vall de blo(,l11el1 hele tempel vall Arlemis. We bogen 01'lS dnnr il1 de /Zitle zoa fs men de ZO Il ail/lbidl, Pluklcll duizelld orchidcefn wallr niemand zc wakelijk l1iisl; Hoewel hel gms guplel WIlS, sclzern am de alldere spri!'1 dc top Reklellrd mel vleugc/s eel! zwccmpje coloriel Voor wi) de plat1/s verlielell dedcll wij een scl1ictgebed Oat wie oveml komt l/1i7aicll l1iet op dil weiland let; Of dal men in SCllade indicn dal l1ielliloc/11 batcli uerlcgcn door dc blocmcl1 hier 'I gms hcl Xms zou lnlen *) De Rose Pogonia is Pogollia ophioxlossoides, een fraaie orchidee met als regel een blad en 1-3 rose bloemen met baardige lip. Komt voor in het Oosten van Amerika, na(1r het noorden van Ontario en Quebec tot New FOLmdland, naar het zuiden tot Florida, Alabama, Missisippi, Louisiana en Zuidoost-Texas. Groeit in venen,moerassen, natte weiden. Soms in grote kolonies. Robert Frost (1913). Vertaling Nelis van der Cingel Vit: Collected Poems of Robert Frost. London. Jonathan Cape, Orchideeen 1/97
17 Uit: Orchideeen, Kring N.O.Brabant december 1995 AustralicO en zijn orchideecon et terug van mijn va kantie in Australie wil ik u graag mijn ervaringen vertellen van een weekend met de Mackay-kring van de Au trali ~c he Inheemse Orchideeenclub. De start was op zaterdagmiddag met een lunch en de kennismaking met leden van diverse andere kringen, soms van \/er gekomen wals uit Sri bane, Logen, Maryborouch en Gold Coast (maar afstand speelt hier geen rol). Daarna was er een korte ledenvergadering waarvan ik u de details zal onthouden. De vergadering werd met opzet kort gehouden, zodat we tijd genoeg hadden om wat lokale bush-houses te bezoeken (kasbezoek bij kringleden op zijn Australisch). Orchideeen worden daar niet in kassen gekweekt, omdat Queensland subtropisch is. Men zet een ruimte af met wat wij gebruiken als sd'termdoek om de plek min of meer ongediertcv rij te houden en dat is alles. Ook kweekt men veel planten in de tuin onder en in bomen. Vlfe bezochten vier bush-houses met grate gevarieerde collec ties van veel exotische (= uit andere Icmden) en vooral veel Australische soorten. De Australische waren natuurlijk voor mij als daarin gespecialisseerde lie.fhebber het meest interessant. Jammer dat het haast njet mogelijk is om in Australie een vcrgunning te kr ijgen voor uitvoer. Aileen laailingen in fl essen leveren geen cnkel probleem op, zowel hier als daar mogen die vrij in- en uitgevoerd worden (ik heb dan ook weer het nodige meegebracht). I a terugkee r van de "kasbczoeken" wachtte ons een heerlijke barbecue met naar Australischc gewoonte veel vlees, salades en bier, het la atste vooral vanwege de temperiltuur. Later op de avond werden we onthaald op een dialezing door een ranger (=boswachter) van Eu ngella National Park, Steve Pearson. De volgende dag zouden we het park bezoeken. Stevc en zijn vrouw zjjn erg ge'mteresseerd in Australische inheemse o rchid eee~ n en andere planten die in het National Park voorkomen. Veel va n de dia's waren van bekende planten maar dan in vormen en varia ties die aileen in Eungella scbijnen voor te komen. Zoals Cnilldenia CIII'IlCn, Acimzthus sitbbtu5, Pie tor ri7izn fridelltnta en Dendl'Obilllll. teretijolilllll. Al met al werd het laat en was het de hoogste tijd geworden met de gas ten van buiten de streck huiswaarts te keren, daar we de volgende dag al wee.r vroeg op weg moes ten. Aile bezoekers va n andere kringen sliepen bij leden van "onze" kring thuis. De volgende morgen vertrokken we am 7 uur met 6 terreinwagens met 4-wielandrijving naar Eungella waar we opgewacht I,verden door Steve m t zijn familie die onze gids zou zijn. Het gebied dat we bezochtcn was \'rij rijk aan zowel terre tische als epifytische orchideeen. Vooral het prachtio'e gezicht van hondcrdcn exemplaren DcndrolJilll1l spec i0 5!1IH in volle bloei op de bomen en op de rotsen za l ik niet gauw vergeten. Prachtig van vorm en kleur, varierend va n cr E~ me tot fel citroengepl. In deze streek beweert men dat de beste showplanten uit dit gebied komen. Ook Dendl'OlJilllll teretijolilllli bloeide erg moot, de grote bloemen zijn cremckleurig met donkerrode strepen op de lip naar het hart van de bloem. Andere Dendrobiumsoorten die we in bloei von den WMen: D. nell/ullil'ii, D. ljorul1lallii,d. cal1nliclilatlllll, D. discolor, D. gmcilimulii, D. lillgllijorlll r?, D. mccmosuiii, D. rigidlllll en nog vele andere. We vonden die dag zo'n 32 verschillend -, soorten orchideeen, waarvan veil' in bloei. Leuke bijkomstigheid was dat we die dag 2 soorten ontdekten die nog niet eerder in dat gebied gevonden waren. De gevonden soorten waren van de volgende geslachten: Acin l/tirus, BlIlhopirylllll1l, Cnindl'lIia, CymbidiulII, DCl/drubilll11, Ccodonllll, OlJerollia, Phaills, Plcctorritiza, Pterustylis, Sarchoch ilus, Tltclyl17itm. Eungella National Park bestaa t uit bergen bedekt met regenwoud en de Sarcoci7ilis fit_geraldii Bulbopitylllll1l wcintllllilii Dendrob iul11 lingllifonne A. Klnassen A. Klaassen A. Klaa ssen 13 Orchideeen 1/ 97
18 meeste orchideeen groeien langs bergstroompjes waar het wat lichter is. Erg toegankelijk is het gebied niet: het is dicl1t begroeid en bezaaid met rotsblokken waar je overheen moet klimmen. Overed groeien wat ik noem Wacht-eens- evenplanten, dat zijn lianen vol vlijmscherpe weerhaken waar ik steeds vergat op te letten want ik wilde orchideeen zien. Met aile bloederige gevolgen vandien, de jodiumfles moest dikwijls te voorschijn komen. Zomers is dit gebied erg warm en nat; 's winters is het droog met een dagtemperatuur van gemiddeld 20 e. en een nachttemperatuur van e. Hoger in de bergen kan het zelfs wei eens vriezen of sneeuwen 's nachts, maar om een L1ur of 10 in de morgen is het er altijd weer lekker warm. Veel orchideeen groeiden wat hoger in de bomen vanwege het licht, des te opvallender was het dat Dcndrobilll1l nell/uium overal op de stammen zat vimaf de grond tot boven aan toe. Onze picknicklunch bij een oud houthakkerskamp werd wreed verstoord door een groep wilde zwijnen die ons bezoek blijkbaar niet op prijs stelden. Later hielden we een pauze om wat bushcitroenen te piukken die heerlijk voor de dorst zijn en toen zagen we 4 vogelbekdieren in de Eungellarivier spelen. lnmiddel was het de hoogste tijd am huiswaarts te keren. Moe en voldaan kwamen om 8 L1ur 's avonds weer in Mackay, vele ervaringen rijker. lk dank de Mackay-kring voor het plaimen van het weekend gedurende mijn vakantie, het was een onvergetelijke ervaring. P.S. Er zijn die dag geen orchideeen verzameld!. Eungella is een National park en orchided!n verzamelen uit het wild in Australie is ten strengste verboden en wordt zwaar bestraft. Valkuilen voor beginners (7). Advies 7: Leer van de natuur, maar probeer de natuur nooit klakkeloos na te bootsen. Laten we - na het denkbeeldige uitstapje naar Brazilie - terugkeren naar ons Icll1d. En wei naar onze vertrouwde kas. In de vorige aflevering werd beschreven dat in de natuuf de vochtighejd 's nachts vaak hoog en overdag laag is. Daaraan zijn orchideeen kennelijk gewend. Dus, zou je zeggen: laat overdag de zon '5 zomers maar zijn gang gaan waarbij de vochtigheid van de lucht behoorlijk daalt. Wei moet worden gedacht aan de broeikaswerking. Zorg dus voor voldoende be scherming tegen de zon tussen begin mei en eind augustus om schroeien van de bladeren te voorkomen. En verder hod je je geen zorgen meer te maken over de luchtvochtigheid? Zou het kweken van orchideeen z6 eenvolldig zijn? Ik hoop hieronder een antwoord te geven op deze vraag. en ding is zeker: Zo'n hoge temperatuur bij l o'n lage luchtvochtigheid is voor geen enkele plant gllnstig. Dit geldt ook voor orchideeen, maar orchideecn zijn daaraan beter aangepast dan vele andere plantensoorten. Ze bezitten pseudobulben om een hoeveelheid reservewater in op te slaan. Hierdoor kuiu1en vele orchideeen een droge periocle heel goed doorstaan. In vele gevallen moe ten bepaalde orchideeen zo'n droge periode ondergaan om tot bloei te komen. Voor mjj is het klassieke voorbeeld Odol1togiosS HlI1 pelldullllll die pas tot bloei komt als de plant, nadat de pselldobulben zijn volgroeid, praktisch een half jaar geen watel" krijgt. Geef je wei water dan zal deze orchidee zeker niet bloeiej1. Dit moet je weten en je moet wei het lef hebben om deze orchjdee zo lang droog te kwmen laten staan. Soms verbaas je je er over dat, orchicleeen onderworpen aan zo'n klimaat, nog groeien. Bij een te hog temperatuur, al clan niet gepaard met een lage luchtvochtigheid, groeien ze dan ook beslist ni et. Tijdens dit "Iijden" (zie vorige aflevering) staan de levensverrichtingen van de plant ook praktisch sti!. Blijft de vraag: wanneer groeien ord1ideeen dan wei? Het antvvoord voor tropische orchideeen is, afhankelijk van het soort, in zijn algemeenheid: overdag bij een temperatuur die globaalligt tussen 17 en 27 C bij een 11Ichtvochtigheid van 50 a 80 'x" Het zal duidelijk zijn dat er overdag twee periodes zijn waarin de temperatuur de gewenste waarde heeft:' morgens vroeg en laat in de middag. Wei moeten we er rekening mee hollden dat de bladtemperatuur door opvallende zonneschijn hoger kaj1 zijn dan de omgevingstemperatuur. Met andere woorden: Het blad kan bijv. wei een temperatuur hebben van 30~C terwijl de luchttemperatuur slechts 22 c C is. Oncidium concalor A. Klaassen Wat je in je kas moet doen is dllidelijk. De goede temperatuur is in de zomers 's morgens vroeg en laat in de middag aanwezig. M.a.w. dan klllmen onze planten groeien. Aan de temperatuur hoeven we niets te doen. Waar we wei wat aan moeten doen is de lumtvocl1tigheid. We moe ten ervoor zorgen dat vroeg op de morgen en laat in de middag de Illchtvochtigheid zo'n 50 tot 80% is. Niet lager maar zeker niet hoger. Voor de hoge lllchtvochtigheid in de late middag maak je, bij zollllig weer, je orchideeen in de morgen nat. Gewoon de nevelspuit erop. Doe d it wei voldoende vroeg in de morgen, zodat 's avonds de planten beslist weer droog zijn. "en bijkomend voordeel van dlt z.g. broezen is dat voor de verdamping van dit wat ' r warmte nodig is. Deze warmte wordt deels aan de bladeren onttrokken. Dit heeft een koelend effect op de orchi 14 Orchideeen 1/97
19 dee waardoor de temperatuur van de bladeren langer op de gewej1ste temperatuur blijven. Als het minder zonnig weer is, is het beter de bodem van de kas nat te maken. Zijn de planten's avonds niet droog dan krijgen we zeker last van schimmeis en rottingsverschijnselen. Vooral de nieuwe scheu ten zijn erg kwetsbaar. Dit is heel duidelijk in tegenstelling tot wat we in de natuur zien. Willen we '5 morgens een goede luchtvochtigheid hebben - en daarbij denk ik aan de heie vroege ochtend als de zon opkomt - dan moeten we de avond daarvoor al de nodige stappen zetten. Maak gewoon 's avonds de bodem V<ln de kas nat, maar zorg er wei voor dat de planten droog blijven. La<lt, bij de daarop volgende nachtelijke afkoeling in de kas, de luchtvochtigheid rustig oplopen tot 100 %. Dit is niet schadelijk voor de orchideeen. '.Vater dat zich als waterdruppel~es uit lucht afscheidt, zal neerslaan op de kolldste plaats in de kas en dat is nltijd het glas. Uit ervaring zult II moeten leren hoevee! water er voor deze handelingen nodig is. De ene kas is van nature veel "natter" dan de andere. Als we nog even terugdenken aan de oorspronkelijke groeiplaats Viln vele orchideeen, zagen we dill de orchideeen daar na een regenbui overdag 's avonds en '5 nachts kletsnat zijn. Treden daar dan geen rottingsverschijnselen op? Ik denk van wei, maar een orchi.dee die onglffistig staat, zal vanzelf verdwijnen. Aileen die planten die gunstig staan, zullen zich kunnen handhaven. En dat zullen ongetwijfeld die planten zijn die op een plaats staan waar bijv. voldoende luchtcirclllatie ilimwezig is. M.a.w. in de natuur zal een orchidee per definitie altijd op de goede plaats staan. Dit wordt vaak niet voldoende onderkend. Hetzelfde gebeurt natllllrlijk in onze kas. Als in onze kas die ene orchidee niet gunstig staat, zal hij zich niet kunnen handhaven en verdwijnen. En daarmee is het bestaan van die cne orchidee in onze kas beeindigd. Zo eenvoudig is het. voor groei en bloei in onze kas. En tenslotte de orchid.ee voor de beginner: Ollcidiu71l canc%r. Oncidium concolor H t woord concolor betekent "van dezelfde kleur" en duidt erop - in afwijking van praktisch aile andere soorten uit het geslacht Oncidium - dat aile onderdelen van de bloem van dezelfde kleur zijn: in dit geval gee!. Deze fraaie orchidee komt in het beschreven gebied voor op hoogtes tussen 800 en 1100 m in lichte bossen of op alleenstaande bomen. De dicht op elk<lar staande pseudobulbe.n, die ca. 5 cm groot zijn, dragen elk twee, ca. 15 cm lange, helgroene bladeren. De bloemstelen, die uit de basis van de pseudobulben groeien, dragen ca. 12 bloemen. De bloemen zijn ongeveer 4 cm groot. Opvallend is de grote ingesneden Up. Deze orchidee kan het beste in een mandje of op een stuk kurk worden gekweekt. Bij eventuele keuze voor een pot moet het plantmengsel goed waterdoorlatend zijn. Belangrijk is dat de plant niet te lang nat mag blijven. Deze orchidee moet, gezien de hoogte waarop de plant groeit, koud-gematigd worden gekweekt. Overigens leert de ervaring dat de O. cohc%r het voortreffelijk doet in de gematigde kas. Hang de orchidee op een wat beschaduwde plaats gedurende de groeitijd in voorjaar en zomer. Nadat de pseudobulben zijn volgroeid, moet de plant iets koeler en lichter worden gezet. Ook iets minder water geven. Na ca. t"vee maanden verschijnt de bloemstengel. Zoals bij vele andere orchideeen uit het gcslacht Oncidium groeit de bloemstcngellangzaam. Als de plant gaat bloeien kan de temperatuur iets hoger zijn en moet meer water worden gegeven. Y.D.Ft'ikema Ik hoop dat dllidelijk is geworden wat ik wilde zeggen. Het kweken van orchideeen in de kas is heus niet zo moeilijk. Aileen je moet leren begrijpen W<lt een orchidee nodig heeft Orchideeen kweken als hobby door H.G. Kronenberg Hoofdstuk 1 Algemene inleiding Al meer dan 30 jaar vraag ik mij af waarom ik eigenlijk orchideeen kweek. En ik weet nog steeds niet waarom. Natuurlijk had ik van mijn jeugd af belangstelling voor planten en was er van mijn loe jaar af mee bezig. En dan ineens komt de belangstelling voor orchideeen. Is dat omdat ze zulke bijzonderc bloemen hebben? Want dat hebben Ze voor een liefhebber eigcnlijk niet. Is dat omdat sommige lekkcr ruiken? Heel veel soorten, vooral de gekweekte, doen dit niet. Is dat omdat niet bloeie.nde planten er zo aantrekkelijk uitzien? Oat is het zeker niet. Want niet bloeiende orchideeenplanten hebben voor mij weinig aantrekkelijks, in vergelijking met andere planten. Is het omdat er zo'n enorme veelheid van planten bestaat, zodat men altijd kan blijven proberen, blijven experimenteren? Maar dat is nauwelijks een reden om er mee te beginnen; eerder een reden om er mee door te gaan. Misschien is het kweken van orchideeen wei een reactie op het haastige leven van deze tijd. Orchideeen groeien langzaam en brengen door die eigenschap wellicht wat rust in ons leven. Of is het misschien dat er bij het woord orchideeen gedacht moet worden aan hun bijzondere groeiplaatsen in de "jungle", aan hun rijke geschiedenis van het in cultuur brengen, aan de grote rijkdommen van hen die 200 jaar geleden met de kweek begonnen of beter gezegd: lie ten beginnen? Mogelijk was er helemaal geen aanwijsbare reden voor de aanschaf van de eerste orchidee. De plant viel op. Trok de aandacht en werd gekocht. Pas later bleek het een orchidee te z ijn! Een impuls-aankoop noemt men d.it tegenwoordig. Nogmaals ik weet het niet. Nu 35 jaar geleden ben ik met de kweek begonnen en ga er nog steeds mee door. U, lezer van deze tekst, zult wei net met het kweken van orchideeen begonnen zijn, want voor 1I is dit geschreven. En ik wens u toe, dat u met hetzelfde plezier orchideeen gaat kweken als dat ik doe, want het heeft mij al vele prettige en gelukkige uren in mijn leven gegeven. 1. De Orchideeen: GROEI EN SLOEI Inleiding Een veelheid van bloeiende planten groeit op onze aarde, zeker zo'n soorten.het is mogelijk, op grond van verwantschap, deze veelheid in eerste instantie in tweeen te verdelen: tweezaadlobbigen en eenzaadlobbigen. Oat zijn planten die bij zaaien met twee of maar met cen zaadlob boven de grand komen. Bij planten die zich al verder 15 Orchideeen 1/97
20 ontwikkeld hebben zijn de veischillen opvallender: het nervenpatroon van het blad. Tweezaadlobbigen hebben bladeren met een hoofdnerf en zijnerven; Eenzaadlobbigen hebben parallellopende bladnervcn die samenkomen in de punt van het blad. Een verdere bestudering van de planten leidde tot een indeling in families: groepen planten waarvan de bloembouw een grote overeenkomst vertoont. Zo bestaan er binnen de eenzaadlobbigen een familie van de lelieachtigen en een familie van de orchideeen. De familie orchideeen aileen al bevat lo')!o van aile bekende plan te'llsoorten, dus ongeveer In principe hebben de bloemen 3 kelkbladeren, bij orchideeen ook wei sepalen genoemd, en 3 kroonbladeren, petalen. Vaak vormen deze twee kransen, samen een zogenaamd bloemdek. erg veel zaad. Soms wei tot een miljoen per Laa ddoos. BinIlcn een familie "vorden geslachten en soorten onderscheiden. Ten onrechte ook wei botanische SQorten genoemd. Een soort is een groep planten die zo nauw aan elkam verwant is -zoveel op elkaa r lijkt- dat zc eikaar kunnen bestuiven. Een aantal soorten word t meestal samengebracht in een geslacht. Dit gebeurt als de soorten een zekere gemeenschappelijke bloembouw hebben. Zo bestaat er een geslacht Pnphiopedillflll (v l1us5choen) met bijvoorbeeld de soort illsiglle (opvallend). Een plant wordt steeds met geslacht en soortnaam aangeduid: Pllphiopedi/ulIl insigne. De naamgeving is ahijd in het latijn. De groei Alhoewel de hele indeling van het plantenrijk op de bloembouw gebaseerd is, zal men over het algemeen een orchidee niet direct aan zijn blocmbouw herkennen. eider aan de bollw van de heie plant. De planten vertonen twee nogal verschiilende groeiwijzen.bij de eerste groep (monopodiaa l) kan de stengel zonder vertakkingen doorgroeien, Ivaardoor een hoge plant kan ontstaan.de Phl1 /llcllopsis behoort tot de7.e groep orchideeen.hier is de "stam" erg gedrongen. Bloem van een Cattleya met 6 bloemdelen. 1. kclkb/aderl'l'l (scl'a/el1) 2. krooll/'/aderell (peto/ell) 3. krool1b/ad IIIfl fc/1 wat afwijkellde IJornl Idc lip) Daarbij komen dan weer grote verschillen voor. Zo heeft Masdcvallia een opvailend grote kelk met daarbinnen een heel kleinc kroon. Pilphiopcdillllll (venusschoen) heeft maar 5 bloemdekbladercn omdat twee bloemdekbladeren met elkaar vergroeid zijn tot een. Monopodiale g roeiwijze Vanda:uit een recht()pst<,<,nde stam komen bladeren en luchtwortel, d e' bloems\t>ngcl ontstaat in een bladoksel Bij de tweede groeiwijze, de sympodiale, vnrmt de plant een korte, bebladerde stenge.l (scheut), die uit cen knop in de bladoksel van het laatst gevormde blad gaat bloeien. Uit een wortelstok ontstaan dan nieuvve schellten, di ' op hun beurt weer gaan bloeien, enz. Deze groep orchideeen vormen zo, als de wortelstok gedrongcn is, bossine planten. Bloem van <'en PilphiopedjJum met viji bloemdelen 1. vlag; rechtopstaalld kclkl>lad 2. twee ucrgroeide kelkb/nderell 3. kroolli'/ndcn'll 4. selwelltje; eel l kroo l1b1nd 1111'1 em ntiuijkmdc lionll Algemeen geldt voor orchideeen dat de bloemen wei synunetrisch van bouw zijn maar niet regelmatig van vorm zoals bij bijna aile andere families binnen de monocotylen. De een of twee meeldraden zijn met de stijl vergrocid tot een stamperzuil, wat llniek is in de plantenwereld. De stuifmeelkorrels zijn meestal tot poilinien (stuifmeelklompjes) verenigd, wat voordelen oplevert bij de beshliving. Een insekt of vog I welke de bloem bezoekt, neemt het stuifmeelklompje mee en brengt dit over op de stamper van een bloem van dezelfde soort. Dit type bevruchting leidt tot Sympadiale groe'iwijze a ttlcya. Deze plant legt zijn bloemknoppen aan, in de a b el van een blad dus bnven op de stcngelkllol. Scheu ten kunnen er wei enige jarcn over doen om tot bloei te komen. Orchideeen hebben vaak uitgesproken dikke reserve organen: stengelknollen (pseudobulben). Hiermee kunnen de planten succesvol moeilijke groeipe.rioden zoals bijvoorbee1d dwge perioden door komen. 16 Orchideeen 1/97
Vragen. Groeien en bloeien
Groeien en bloeien Kamerplanten staan langer in de huiskamer dan een boeket of bloemstuk. Een plant heeft bepaalde zaken nodig om goed te kunnen groeien en bloeien. Om een goed advies te kunnen geven moet
1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voedingselementen 9 1.1 Voedingselementen 9 1.2 Zuurgraad 12 1.3 Elektrische geleidbaarheid (EC) 13 1.4 Afsluiting 14 2 Kunstmeststoffen 15 2.1 Indeling kunstmeststoffen
Bijeenkomst PN DA. Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV
Bijeenkomst PN DA Jongenelen oktober 2013 Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV Waarom een grondanalyse? Inzicht krijgen in de beschikbare voeding voor de plant; Hoofdelementen; Sporenelementen; ph van de
Orchideeën Kring Noord-Brabant West en Zeeland
Kringblad NOV kring Noord- Brabant West Zeeland Jaargang 24 nr.7 Orchideeën Kring Noord-Brabant West en Zeeland Dendrobium jenkensii September 2015 1 Agenda: - Welkom en mededelingen. Maandag 21 september
DUURZAME BEMESTING EN DUURZAAM BODEMBEHEER. 16 mei 2019
DUURZAME BEMESTING EN DUURZAAM BODEMBEHEER 16 mei 2019 Banken van een druivenserre met Krilium. De man rechts is Pieter Michiels, serrist uit Eizer Overijze (januari 1957) (Foto uit het archief BDB) Bodemstaalname
FOSFAAT NATUURLIJK FOSFAAT NATUURLIJKE MAÏSMESTSTOF NATUURLIJK FOSFAAT. verrijkt met borium organische meststof toepasbaar in derogatiebedrijf
GROEN FOSFAAT NATUURLIJKE MAÏSMESTSTOF NATUURLIJK FOSFAAT NATUURLIJK FOSFAAT verrijkt met borium organische meststof toepasbaar in derogatiebedrijf FOSFAATMESTSTOF VOOR MAÏS Maïs telen zonder fosfaatkunstmest
FOSFAAT NATUURLIJK FOSFAAT NATUURLIJKE MAÏSMESTSTOF NATUURLIJK FOSFAAT
GROEN FOSFAAT NATUURLIJKE MAÏSMESTSTOF NATUURLIJK FOSFAAT NATUURLIJK FOSFAAT FOSFAATMESTSTOF VOOR MAIS Maïs telen zonder fosfaatkunstmest zorgt bij een laag fosfaatgehalte voor een lagere opbrengst en
Bijeenkomst van woensdag 8 juli 2015
Verenigingsblad: jaargang 24, nummer 7 Bijeenkomst van woensdag 8 juli 2015 Op deze bijeenkomst zal Joost Riksen een lezing geven over Indonesië, net even anders (eiland Flores), een niet algemeen bekend
L i mb u r g s e L a n d m a r k s
L i mb u r g s e L a n d m a r k s P r o g r a m m a I n v e s t e r e n i n S t ed e n e n D o r p e n, l i j n 2 ; D e L i m b u r g s e I d e n t i t e i t v e r s i e 1. 0 D o c u m e n t h i s t o
1 Gewassen en hun afwijkingen Kennismaking met de plant Afwijkingen in de teelt Afsluiting 24
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Gewassen en hun afwijkingen 9 1.1 Kennismaking met de plant 10 1.2 Afwijkingen in de teelt 17 1.3 Afsluiting 24 2 Afwijkingen voorkomen en bestrijdingsmethoden 25 2.1 Niet-parasitaire
Geslacht Ansellia (Lindley)
Geslacht Ansellia (Lindley) Bert Van Zuylen Patrick Mannens Familie: Cymbidieae Onderfamilie: Cyrtpodiinae Naamgeving: Veel taxonomen zijn ervan overtuigd dat het geslacht Ansellia maar uit twee soorten
CITRUS. Hoogstwaarschijnlijk zijn alle citrussoorten oorspronkelijk afkomstig van de volgende 3 soorten:
CITRUS Ben Buynsters Citrus behoort tot de familie der Rutaceae en komt oorspronkelijk uit Azië. W.T. Swingle (Amerikaans taxonoom, 1871-1952) heeft Citrus onderverdeeld in 16 soorten, terwijl T. Tanaka
Bepaling toezichtvorm gemeente Stein
Bepaling toezichtvorm 2008-2011 gemeente Stein F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, juni 2 0 0 8 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k S t e i
H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W +
H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W + D o e l m a t i g h e i d s t o e t s v o o r g e b i e d e n w a a r v o o r g e e n b o d e m b e h e e r p l a n i s v a s t g e s
Speciale oplossingen in wateroplosbare meststoffen. Nieuw
Speciale oplossingen in wateroplosbare meststoffen Nieuw Wat kunt u van Osmosol verwachten? Speciale oplossingen. En dat letterlijk en figuurlijk! Meststoffen die bijdragen aan een probleemloze teelt van
Bepaling toezichtvorm gemeente Venray
Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Venray F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k V e n
Bijeenkomst van woensdag 11 mei 2016
Verenigingsblad: jaargang 25, nummer 5 Bijeenkomst van woensdag 11 mei 2016 Op deze bijeenkomst zal Maurice Casteleijn een lezing geven over het geslacht Dendrobium, waarbij diverse groepen binnen dit
Grip op voeding Plantsapme*ngen vs wateranalyses
Grip op voeding Plantsapme*ngen vs wateranalyses Landelijke Glasgroente dag De toekomst van de tuinbouw Sjoerd Smits, HortiNova Joan Timmermans NovaCropControl Even voorstellen Sinds 003 bezig met plantsapmengen
VERZORGING. Orchideeën
VERZORGING Orchideeën INHOUD Inleiding Cambria Dendrobium Phalaenopsis Paphiopedilum Vanda Enkele weetjes TIPS INLEIDING Orchideeën zijn één van de mooiste en bijzonderste bloemen op aarde. De orchidee
Samenstelling en eigenschappen
Samenstelling en eigenschappen Mest is onder te verdelen in kunstmest en natuurlijke mest. Natuurlijke mest is op zijn beurt weer onder te verdelen in mest van dierlijke herkomst en mest van plantaardige
H O E D U U R I S L I M B U R G?
H O E D U U R I S L I M B U R G? N AD E R E I N F O R M A T I E S T A T E N C O M M I S S I E S OV E R O N D E R AN D E R E A F V A L S T O F F E N H E F F I N G E N I N L I M B U R G 1 6 a u g u s t u
Orchideeën Kring Noord-Brabant West en Zeeland
Kringblad NOV kring Noord- Brabant West Zeeland jaargang 24 nr. 9 Orchideeën Kring Noord-Brabant West en Zeeland Coelogyne cristata ochroleuca Oktober 2015 1 Agenda: - Welkom en mededelingen Maandag19
Module Plantenvoeding
Module Plantenvoeding Colofon Auteur Jan van den Langenberg, Helicon, Boxtel Redactie Marga Winnubst, Kristal Tekst- en communicatiebureau Beeld ARKA media BV, Beeldverwerving en beeldcreatie Resonans
Bijeenkomst van woensdag 14 augustus 2013
Verenigingsblad: jaargang 22, nummer 8 Bijeenkomst van woensdag 14 augustus 2013 Op deze bijeenkomst wordt de jaarlijkse bijklets avond gehouden met een uitgebreide planten bespreking. Verslag bijeenkomst
T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M +
T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M + A a n l e i d i n g I n d e St a t e nc o m m i s si e v o or R ui m t e e n G r o e n ( n u g e n o em d d e St at e n c
S a m e nw e r k i n g e n s t r u c t u r e l e f o r m a t i e e x t e r n e v e i l i g h e id E i n d r a p p o r t a g e
S a m e nw e r k i n g e n s t r u c t u r e l e f o r m a t i e e x t e r n e v e i l i g h e id E i n d r a p p o r t a g e P r o v i n c i e L i m b u r g 23 april 2 0 0 7 D e f i n i t i ef r a p p
Bemesting Blauwe Bessen. Bemesting Blauwe Bessen. Bemesting Blauwe Bessen. Bemesting Blauwe Bessen. Bemesting Blauwe Bessen
Behoefte gewas Verloop in seizoen Sporenelementen Invloed van ph Breedwerpig, fertigatie of controlled release meststoffen? Problemen in de praktijk Nieuw perceel: Grondanalyse voor bepaling P, K, Mg,
Bepaling toezichtvorm gemeente Meerlo-Wanssum
Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Meerlo-Wanssum F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k Provincie L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k M e e
BEUKENHAAG INFORMATIE GIDS
GRATIS HANDIGE GIDS! beukenhaag.nl BEUKENHAAG INFORMATIE GIDS NIEUW PINNEN BIJ BEZORGING! NIEUW: PINNEN BIJ BEZORGING! In dit voorbeeld leggen we uit van welke afmetingen u uit kunt gaan bij het graven
WERK VAN DEN AKKER Afdeling Herentals PELARGONIUM EN GERANIUM.
WERK VAN DEN AKKER Afdeling Herentals PELARGONIUM EN GERANIUM. Lesgever: Bart Peers 29-01 - 2012 Verslag: Michel Peeters 1. PELARGONIUM. 1.1 Inleiding Pelargonium ofwel in de volksmond geranium is een
Bruine bladpunten in Longiflorum White Heaven
Bruine bladpunten in Longiflorum White Heaven Inventarisatie bladproblemen in de praktijk Hans Kok Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector Bloembollen PPO nr. 32 360 560 00 Maart 2008 2008 Wageningen,
beukenhaag.nl BEUKENHAAG INFORMATIE GIDS HANDIGE GIDS! beukenhaag.nl NIEUW: PINNEN BIJ BEZORGING! NIEUW: PINNEN BIJ BEZORGING!
GRATIS HANDIGE GIDS! beukenhaag.nl BEUKENHAAG INFORMATIE GIDS NIEUW: PINNEN BIJ BEZORGING! NIEUW: PINNEN BIJ BEZORGING! beukenhaag.nl In dit voorbeeld leggen we uit van welke afmetingen u uit kunt gaan
Vogels en bloemen. door Erik Wevers. Blz. 28 Aviornis International- 38e jaargang nr. 218
Vogels en bloemen door Erik Wevers In ons land vernielen spreeuwen af en toe de bloemen van krokussen om bij de nectar te kunnen komen. Dit is echter maar een toevallige, "af en toe"-relatie tot die bloemen.
Bemesting kool en relatie tot trips.
Bemesting kool en relatie tot trips. Programma Nutri Growing concept Trips tabaci Bemesting kool Beheersing van trips in de teelt van kool. Bodemvruchtbaarheid Het vermogen van een bodem een gewas van
Encyclia cordigera (Dressler)
Encyclia cordigera (Dressler) Patrick Mannens Encyclia cordigera Ecuador O.V.V. - Orchiteek Pagina 1 Familie: Epidendreae Onderfamilie: laeliinae Naamgeving: Het geslacht is in 1828 beschreven door W.Hooker.
Bijeenkomst van woensdag 15 augustus 2012
Verenigingsblad: jaargang 21, nummer 8 Bijeenkomst van woensdag 15 augustus 2012 Op deze bijeenkomst een gezellige bijkletsavond met een uitgebreide planten bespreking Verslag bijeenkomst 13 juni 2012
TEKENLIJST SPIJKERSCHRIFT
TEKENLIJST SPIJKERSCHRIFT Dit is een vereenvoudigde lijst met spijkerschrifttekens uit Mesopotamië. Deze lijst maakt het mogelijk de tijdens de workshop Graven om te Weten bestudeerde tablet te vertalen.
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 april 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De excursies in de winterperiode moesten i.v.m. het weer een paar keer worden geannuleerd. De vooruitzichten voor afgelopen
Drukkerij Van de Sande Ambachtshof 1, 2632 BB Nootdorp
Dij V S Amcf, 2632 BB N Dij V S - SD - S Pi - Bc.l Hii - Iiw - H Cll - D Ec - Fmiliijf - Mw 200 Amcf - T mi - Omij - Gmlij cii Dllli Aciii - P P: w,, wii - P: iil,, i, l - Af P: ij, ill, w, c, zi Oz l
Bepaling toezichtvorm gemeente Simpelveld
Bepaling toezichtvorm 2008-2011 gemeente Simpelveld F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, j u n i 2 0 0 8 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k
Bijeenkomst van woensdag 11 december 2016
Verenigingsblad: jaargang 25, nummer 11 Bijeenkomst van woensdag 11 december 2016 Op deze bijeenkomst houden we onze traditionele kerstviering Verslag bijeenkomst 9 november 2016 Op onze een a laatste
meststoffen vloeibare bladmeststoffen groei door kennis
meststoffen 2013 vloeibare bladmeststoffen groei door kennis Foliplus Foliplus bladmeststoffen is een complete range van vloeibare meststoffen voor toepassing op het blad. CropSolutions heeft de beste
4 verschillende kweekmethoden
4 verschillende kweekmethoden Kweken met turfpotjes Turfpotjes zijn gemaakt van een samengeperst mengsel van houtvezels, turf en kalkzandsteen (natuurlijke voedingsstoffen). Deze zijn biologisch afbreekbaar
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg. Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag.
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg Beste natuurliefhebber/- ster, Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag. Een week geleden zag ik alleen nog maar
Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist
Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist Inhoudsopgave 1 Waarom is bemesten zo belangrijk? p5 Hoe vaak moet ik eigenlijk bemesten? p6 4 3 Wat is het
B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n
B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n I n é é n d a g k a n r e l i g i e u s e r f g o e d v a n m e e r d e r e g e n e r a t i e
Grip op voeding. Plantsapmetingen, NovaCropControl. Plantsapmetingen vs wateranalyses. 3 oktober 2012. 1
Even voorstellen Grip op voeding Plantsapmetingen vs wateranalyses 3 oktober 2012 Joan Timmermans NovaCropControl Sinds 2003 bezig met plantsapmetingen in aardbei en vollegrondsgroente Brix, Ec, ph, Nitraat,
VOOR HET VOETLICHT. Bertus Spee
VOOR HET VOETLICHT Bertus Spee Monadenium ritchiei subsp. nymabensis Het moederland van deze planten is Kenia. Ze spruiten vanaf de basis met tot 40 cm lange stengels. Aan de top van de stengels ontstaan
Het handige stappenplan van ECOstyle
Het handige stappenplan van ECOstyle 1 dag in de lente Spelende kinderen. Lekker languit zonnen. Ravotten met de hond. Een mooi, mosvrij gazon is heel wat waard. Het is immers de basis van uw tuin. ECOstyle
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT Naam: Klas: Datum: 1 Situering van het biotoop Plaats: Type water: vijver / meer / ven / moeras/ rivier / kanaal / poel / beek / sloot / bron Omgeving: woonkern / landbouwgebied
Meer informatie over de Clivia en de historie van kuipplanten
Meer informatie over de Clivia en de historie van kuipplanten Meer informatie over de Clivia Voor diverse opdrachtgevers verzorgen wij de winterstalling van diverse soorten kuipplanten, zoals Citrus, Agapanthus,
Uitleg Toerklas s e 1e traject 42e Nacht van Venlo 2009. Punt Goe d Fout Oms c hr i j vi ng
Pagina 1 van 14 Punt Goe d Fout Oms c hr i j vi ng 3 Z Al s u z ag dat de punt ac ht e r "SUCCES" e e n kl e i ne o was had u uw e e r s t e goe de c ont r ol e t e pakke n. Ooooooooo z i t dat z o!!!!!!
Bijeenkomst van woensdag 14 september 2016
Verenigingsblad: jaargang 25, nummer 8 Bijeenkomst van woensdag 14 september 2016 Op deze bijeenkomst de traditionele bijklets avond met een uitgebreide planten bespreking. Verslag bijeenkomst 13 juli
Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 2006
Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 26 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL COMPEX Deze bijlage bevat informatie. 613-1-589b DUINEN INFORMATIE 1 DUINGEBIEDEN Het grootste deel van de Nederlandse kust bestaat uit duingebieden.
De teelt van zonnebloemen
De teelt van zonnebloemen De zonnebloem heeft als wetenschappelijke naam: Helianthus annuus. Deze naam komt van de Griekse woorden voor zon (helios) en bloem (anthos). De plant behoort tot de grote familie
BLADMESTSTOFFEN. Biodiversiteit is een essentieel productiemiddel voor de land- en tuinbouw voor een natuurlijke bodemvruchtbaarheid.
BLADMESTSTOFFEN Conditieverbetering van de bodem door biodiversiteit om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren, dit om mindere gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. Biodiversiteit is een essentieel productiemiddel
TIPS & TRICKS. TIP 6: Wat is de oorzaak van een voedingsgebrek of -overschot?
TIP 6: Wat is de oorzaak van een voedingsgebrek of -overschot? Een plant die niet goed verzorgd wordt, laat dit meestal zien in een kleurverandering van met name het blad. Dit komt omdat de voedingsopname
Suchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen
Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld
Goede bemesting geeft gezonde planten
Goede bemesting geeft gezonde planten Door: HortiNova Opbouw van presentatie: Doel van gezonde bodem & plant Hoe groeit een plant? Hoe kan een plant ziek worden? Waarom moeten we bladgroen en wortels promoten
Naaldwijk, oktober 1977 Intern verslag no. 65 <i
cv Bibliotheek Proefstation Naaldwijk A T B 67 Proefstation voor de Groenten- en Fruitteelt onder glas te Naaldwijk Verslag van een proef met sla naar de gebruikswaarde van V.A.M, compost door G.A, Boertje
Bijeenkomst van woensdag 14 november 2012
Verenigingsblad: jaargang 21, nummer 11 Bijeenkomst van woensdag 14 november 2012 Op deze bijeenkomst een Lezing door Folbert Bronsema, over zijn werk bij East West Seed en de bergen, Doi Inthanon, Doi
WERK VAN DEN AKKER Afdeling Herentals
1 WERK VAN DEN AKKER Afdeling Herentals ORCHIDEEEN VERZORGEN EN HERBLOEMEN. Lesgever: Bert Peers 21-04-13 Verslag: Tekst Bert Peers De 0rchidee Van geen enkele bloem zijn er zoveel soorten, varianten en
Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij
Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij dood gaat. De plant groeit op rijke, vochtige en diep
Voeding in relatie tot ziekten en plagen Maikel van de Ven 17-02-2016 Even voorstellen Sinds 2003 bezig met plantsapmetingen in aardbei en vollegrondsgroente Brix, Ec, ph, Nitraat, Kalium Na 5 jaar ervaring:
Bijeenkomst van woensdag 11 juni 2014
Verenigingsblad: jaargang 23, nummer 6 Bijeenkomst van woensdag 11 juni 2014 Op deze bijeenkomst wordt door Hans Martens een lezing geven over eenbladige Cattleya's. dus een verhaal over grootbloemige
landbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB
landbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB minitoets bij opdracht 5 variant a Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). Geef
Houtaantasting onder water -stopt het ooit-
Houtaantasting onder water - stopt het ooit - René Klaassen 17 januari 2012 7 de nationale houten heipalendag Inleiding-1, tekst Beste mensen, Op de nationale houten heipalendag is houtaantasting natuurlijk
Q u i c k -s c a n W M O i n L i m b u r g De e e r s t e e r v a r i n g e n v a n g e m e e n t e n e n c l i ë n t e n
Q u i c k -s c a n W M O i n L i m b u r g De e e r s t e e r v a r i n g e n v a n g e m e e n t e n e n c l i ë n t e n M w. d r s. E. L. J. E n g e l s ( P r o v i n c i e L i m b u r g ) M w. d r s.
Bijeenkomst van woensdag 12 februari 2014
Verenigingsblad: jaargang 23, nummer 2 Bijeenkomst van woensdag 12 februari 2014 Op deze bijeenkomst wordt de jaarlijkse Algemene Leden vergadering gehouden, verder een lezing van Alex Nuyts over naamgeving
Plantenvoeding Waarom is dat nodig? En waar dienen de elementen voor?
Plantenvoeding Waarom is dat nodig? En waar dienen de elementen voor? uinbouwkundig Ingenieur Hans van der Staak Bronnen: VG Weser Ems, Bad Zwischenahn (D) PPO Boskoop (NL) Scotts International (NL) Basis
R e g i o M i d d e n -L i m b u r g O o s t. G r e n z e l o o s w o n e n i n M i d d e n -L i m b u r g R e g i o n a l e W o o n v i s i e
R e g i o M i d d e n -L i m b u r g O o s t G r e n z e l o o s w o n e n i n M i d d e n -L i m b u r g R e g i o n a l e W o o n v i s i e 4 o k t o b e r 2 0 0 6 P r o j e c t n r. 2 9 5 7. 7 2 B o
Wat missen mijn waterplanten?
Wat missen mijn waterplanten? Categorie: Aquarium planten en bemesting Aquariumplanten kunnen alleen overleven als de omstandigheden optimaal zijn. In het artikel over CO 2 bemesting hebben wij het uitgebreid
Bijeenkomst van woensdag 12 november 2014
Verenigingsblad: jaargang 23, nummer 10 Bijeenkomst van woensdag 12 november 2014 Op deze bijeenkomst wordt door Maurive Casteleyn een lezing verzorgt over een bezoek afgelopen voorjaar met de leden van
3,5. Inleiding. Proef door een scholier 1511 woorden 25 mei keer beoordeeld
Proef door een scholier 1511 woorden 25 mei 2018 3,5 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar! Inleiding Voor biologie moest je een proef doen. Je kreeg twee bruine bonen en je moest een variabele
/~T 4r( Ol S O PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS. Onderzoek naar de optimale EC van de voedingsoplossing voor de teelt van komkommers in steenwol
/~T 4r( Ol S O PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS ' hxt Onderzoek naar de optimale EC van de voedingsoplossing voor de teelt van komkommers in steenwol W. Voogt Naaldwijk, augustus 1980 Intern verslag
Bijeenkomst van woensdag 12 september 2012
Verenigingsblad: jaargang 21, nummer 9 Bijeenkomst van woensdag 12 september 2012 Op deze bijeenkomst een Lezing door Hans van der Hoeven, over zijn reizen naar Ecuador Verslag bijeenkomst 15 september
We werken met Gentle Teaching; met warmte en respect voor elkaar. Ieder mens wil zich veilig voelen en wil verbonden zijn met anderen.
Het p e ra r n e p w.zi s. kwaliteit bij cliëntversie en Samenvatting van het kwaliteitsrapport 2018 Zorg bij zideris Als je een verstandelijke beperking hebt, kun je bij Zideris wonen of meedoen aan dagactiviteiten.
Herfstwerkboekje van
Herfstwerkboekje van Herfst werkboekje groep 5 1 De bladeren aan de bomen worden bruin en rood en vallen naar beneden, het is weer herfst! September wordt herfstmaand genoemd, dit omdat op 22 september
De afdeling Zeeland komt maandelijks bijeen op de laatste vrijdag van de maand (met uitzondering van de maanden juli en december).
"Zeeculenta" is het afdelingsnieuws van de afdeling Zeeland van de Nederlands- Belgische Vereniging van liefhebbers van cactussen en andere vetplanten, SUCCULENTA. Opgericht 12 maart 1968. De afdeling
Praktijkproef Super FK in Paprika 2010 bij de start van de teelt.
Praktijkproef Super FK in Paprika 20 bij de start van de teelt. Inleiding: Het doseren van Super FK zorgt primair voor een actiever/vegetatiever gewas, een betere en vollere gewasstand, met een betere
ZEER GO ED GELEGEN BEDRIJFSGEBO UW MET MAGAZIJN - AT ELIERRUIMT E - KANT O O R
ZEER GO ED GELEGEN BEDRIJFSGEBO UW MET MAGAZIJN - AT ELIERRUIMT E - KANT O O R 8 8 0 0 R O E S E L AR E a d re s o p a a n vra a g P R I J S O P AAN VR AAG re f. P 0 2 3 8 AL G E M E E N R e fe re n ti
Een jonge sequoia opgegroeid tussen de as van een bosbrand en een jonge sequoia in een pot.
Hoofdstuk 8. De levensloop van de Sequoia gigantea: van zaadje tot reuzenboom Niet elk zaadje dat uit de kegel valt ontkiemt. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat van de zaadjes die in een groene
R e s u l t a a t g e r i c h t h e i d e n c o m p e t e n t i e m a n a g e m e n t b i j d r i e o v e r h e i d s o r g a n i s a t i e s
R e s u l t a a t g e r i c h t h e i d e n c o m p e t e n t i e m a n a g e m e n t b i j d r i e o v e r h e i d s o r g a n i s a t i e s O p le i d i n g: M a s t e r P u b l i c M a n a g e m e n
Jaargang: 32 Nummer: 10/11
Jaargang: 32 Nummer: 10/11 SUCCULENTA - nederlands-belgische vereniging van liefhebbers van cactussen en andere vetplanten HET VETBLAD Officieel orgaan van Succulenta afd. Amsterdam Opgericht 23 april
Kamerplanten: Verzorging en onderhoud
AFDELING HERENTALS Lesgever: Bert Peers 26-04 - 2015 Tekst: Bert Peers Bewerking M. Peeters Kamerplanten: Verzorging en onderhoud 1 1. Wat zijn kamerplanten? Geen enkele plant groeit van nature in een
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 21 april Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 21 april 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Dit verslag is oud nieuws. We waren een paar weken afwezig, daardoor was ik gescheiden van mijn computer en moest dit
Barkeria skinneri ORCHIDEEËN. Kring NO-Brabant
Barkeria skinneri ORCHIDEEËN Kring NO-Brabant Augustus 2013 ORCHIDEEËN WUBBEN Groot assortiment Orchideeën en Tillandsia's Botanische orchideeën, de meeste uit zaad gekweekt; en hybriden Oppotmaterialen
Bijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-2-b Jakobskruiskruid - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38
Meststoffen en. Niet genoeg of een overschot aan voedingsstoffen. De ideale situatie is er
Meststoffen en gebrekverschijnselen Deze bladzijde gaat over het ontbreken van de juiste verhouding aan voedingsstoffen die de plant uit het medium- grond of substraat - opneemt. Ook planten kunnen (net
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 3 en donderdag 5 maart 2015
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 3 en donderdag 5 maart 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Op dinsdag heb ik maar weinig foto s gemaakt. Ik, of beter gezegd mijn camera, werd tijdelijk ingehuurd
Weerbaar telen Micosat
Weerbaar telen Micosat 2 Micosat is een hoog geconcentreerde entstof van mycorrhiza, nuttige schimmels en bacteriën die van nature in de bodem, rondom de wortels en op het blad van planten voorkomen. Gezamenlijk
Jaargang: 33 Nummer: 1
Jaargang: 33 Nummer: 1 SUCCULENTA - nederlands-belgische vereniging van liefhebbers van cactussen en andere vetplanten HET VETBLAD Officieel orgaan van Succulenta afd. Amsterdam Opgericht 23 april 1926
Er staan een paar zaaibakken in de hoek van de tuin waar een aantal scheuten eerder in gepoot werden.
Vertaling Les 8 augustus 2014 Bonsaiblad Satsuki Kenkyu Geschreven door Isamu Enomoto (officieel lector van de Japanse Satsuki vereniging). Handleiding om Satsuki azalea s te kweken en te vormen in alle
Bodem en bemesting Basis voor plantgezondheid Wilma Windhorst, VHG docentendag
Bodem en bemesting Basis voor plantgezondheid Wilma Windhorst, VHG docentendag 5-10-2017 Groeifactoren Klimaat Gewasbesch. biologisch Plantversterkers Gewasbesch. chemisch Bemesting Plantmateriaal Klimaat
Project Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen
Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen
Bijeenkomst van woensdag 11 februari 2015
Verenigingsblad: jaargang 24, nummer 2 Bijeenkomst van woensdag 11 februari 2015 Op deze bijeenkomst wordt de jaarlijkse Algemene ledenvergadering gehouden. Met na de pauze een uitgebreide planten bespreking
25.000 orchideesoorten
DE ORCHIDEE Art of Life De campagne voor de potorchidee komt tot stand in samenwerking met meer dan 40 potorchideeën telers in Nederland. Onder de noemer Art of Life hebben zij hun krachten gebundeld om