A A N PA K HOMOD I S C R I M I N AT I E. h a n d le i d i n g v o o r p r o f ess i o n a l s

Transcriptie

1 A A N PA K HOMOD I S C R I M I N AT I E Uitgave van Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden in samenwerking met COC Haaglanden, Gemeente Den Haag en Politie Haaglanden

2 Voorwoord In Den Haag zelfbewust en zichtbaar homo kunnen zijn. Dat is het uitgangspunt in de Haagse nota homo-emancipatie Uitvloeisel van dit beleid is de Intensivering aanpak homodiscriminatie waartoe Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden, COC Haaglanden, politie Haaglanden en de gemeente Den Haag in december 2008 gezamenlijk een intentieverklaring hebben ondertekend. Signalen uit de samenleving over weer toenemende homodiscriminatie en antihomo geweld zijn aanleiding. Onderdeel van de samenwerking is het ontwikkelen van een protocol voor de aanpak homodiscriminatie, in de vorm van een Handleiding Aanpak Homodiscriminatie. Bedoeld voor professionals die werkzaam zijn bij de overheid, maatschappelijke instellingen of belangenorganisaties. Dus mensen die direct of indirect met homodiscriminatie te maken kunnen krijgen. Als wethouder Emancipatiezaken vind ik het belangrijk dat Haagse Holebi s (homo s, lesbiennes en biseksuelen) zichzelf kunnen zijn en geen last hebben van discriminerende uitlatingen op straat of pestgedrag op de werkvloer. Deze handleiding levert daar een belangrijke bijdrage aan. Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt ook voor homodiscriminatie en antihomo geweld. Maar als wethouder hecht ik er dat als het zich toch voordoet dat er actief tegen wordt opgetreden. Met deze handleiding kunt u daar concreet mee aan de slag. Bert van Alphen Wethouder Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie Den Haag

3 Inhoudsopgave Inleiding 1. Wat is discriminatie? 1.1 Definitie 1.2 Gronden, maatschappelijke terreinen, uitingsvormen Gronden Maatschappelijke terreinen Uitingsvormen 1.3 Begripsomschrijvingen 2. Wettelijk kader 2.1 Grondwet 2.2 Strafrecht 2.3 Algemene Wet gelijke Behandeling Direct onderscheid Indirect onderscheid 2.4 Instanties 3. Homoseksualiteit en discriminatie 3.1 Achtergronden (On)zichtbaarheid Homodiscriminatie Aard en omvang Beïnvloeding meldgedrag 3.2 Herkennen en signaleren 3.3 Praktijkvoorbeelden 3.4 Professionele reflectie 4. Werkwijze Bureau Discriminatiezaken, COC en Politie 4.1 COC Haaglanden Meldingen bij COC Haaglanden Registratie Stroomschema meldingen COC Haaglanden

4 4.2 Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden Meldingen en klachten bij het Bureau Discriminatiezaken Registratie Stroomschema meldingen en klachten Bureau Discriminatiezaken 4.3 Politie Haaglanden Aangiften bij Politie Haaglanden Registratie Politie Haaglanden Stroomschema aangiften Politie Haaglanden 5. Monitoring 6. Discriminatie melden in de praktijk Bijlagen 1. Aanwijzing Discriminatie Openbaar Ministerie 2. Registratieformulier

5 Inleiding In Den Haag zelfbewust en zichtbaar homo kunnen zijn is het doel van het gemeentelijk beleid zoals uiteengezet in de Haagse nota homo-emancipatie Uitvloeisel van dit beleid is de Intensivering aanpak homodiscriminatie waartoe Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden, COC Haaglanden, politie Haaglanden en de gemeente Den Haag in december 2008 gezamenlijk een intentieverklaring hebben ondertekend. Signalen uit de samenleving over weer toenemende homodiscriminatie en antihomogeweld vormen hiervoor de aanleiding. Onderdeel van de samenwerking is het ontwikkelen van een protocol voor de aanpak homodiscriminatie, in de vorm van een handleiding voor professionals die werkzaam zijn bij de overheid, maatschappelijke instellingen of belangenorganisaties, die direct of indirect met homodiscriminatie te maken kunnen krijgen. Deze handleiding is bedoeld als praktisch instrument om professionals en andere belangstellenden die vanuit hun werkzaamheden te maken kunnen krijgen met homodiscriminatie te informeren over het wettelijk kader, achtergronden en mogelijkheden hoe met discriminatie ervaringen kan worden omgegaan. Dit vanuit het besef dat de aanpak van discriminatie in het algemeen, en homodiscriminatie in het bijzonder, voor de meeste instellingen niet tot het primaire proces behoort en zij er ook niet dagelijks mee bezig zullen zijn. In de handleiding wordt beschreven hoe discriminatie herkend kan worden en welke stappen u kunt zetten indien u er mee wordt geconfronteerd. De focus in de handleiding ligt dus nadrukkelijk op de aanpak van discriminatie. Daarom wordt binnen het bestek van de handleiding niet of in beperkte mate ingegaan op (achtergronden van) homoseksualiteit en specifieke hulpverleningsvragen van homoseksuelen over bijvoorbeeld coming out. In het eerste hoofdstuk wordt aandacht besteed aan wat discriminatie is en de verschillende begrippen die in deze handleiding worden gehanteerd. In hoofdstuk twee wordt het wettelijk kader beschreven waaronder de Algemene Wet Gelijke Behandeling en het strafrecht. Verder worden de instanties beschreven die een rol spelen bij de handhaving van het discriminatieverbod. In het derde hoofdstuk wordt ingegaan op het herkennen van homodiscriminatie en worden hiervoor tips aangereikt. In hoofdstuk vier wordt ingegaan op de rol en werkwijze van het COC Haaglanden, het Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden en Politie Haaglanden bij de aanpak van discriminatie. In het vijfde hoofdstuk wordt ingegaan op het belang van registratie en monitoring van homodiscriminatie. In hoofdstuk zes worden tenslotte aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden de mogelijkheden beschreven die professionals hebben om te reageren op signalen en klachten over homodiscriminatie.

6 De handleiding is een levend document en zal daarom geregeld worden aangepast aan de actualiteit. Mocht u zelf tips hebben of ervaringen hebben opgedaan die de kwaliteit van de handleiding kunnen verbeteren dan horen wij die graag. U kunt uw suggesties mailen aan bureau@discriminatiezaken.nl onder vermelding van: Handleiding aanpak homodiscriminatie.

7 1 Wat is discriminatie? 1.1 Definitie Er bestaan verschillende definities van discriminatie, die afhankelijk van het doel waar ze voor gebruikt worden, van elkaar verschillen. Er zijn er bijvoorbeeld definities in internationale verdragen en in wet- en regelgeving in Nederland die van elkaar verschillen. Ook in wetenschappelijk kringen worden verschillende definities gehanteerd. In deze handleiding wordt in algemene zin onder discriminatie verstaan: het maken van ongeoorloofd onderscheid of ongelijke behandeling op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, leeftijd, seksuele geaardheid of op welke grond dan ook. Discriminatie kan zich voordoen op individueel niveau in de directe omgeving of op structureel niveau in beleid van instellingen, wetgeving e.d. Daarbij kan sprake zijn van directe discriminatie waarbij de grond expliciet wordt genoemd en indirecte discriminatie, waarbij een ogenschijnlijk objectief criterium tot uitsluiting leidt van een specifieke groep. 1.2 Gronden, maatschappelijke terreinen en uitingsvormen Gronden De discriminatiegrond waar de meeste klachten betrekking op hebben die worden geregistreerd door Politie Haaglanden en het Bureau Discriminatiezaken is ras. Ras is een juridische term, die in overeenstemming is met internationale verdragen en jurisprudentie, breed dient te worden uitgelegd en huidskleur, afkomst en nationale of etnische afstamming omvat. De registratie van klachten over discriminatie op grond van godsdienst, leeftijd, geslacht, seksuele gerichtheid en handicap of chronische ziekte blijft daarbij achter. Daar lijkt de laatste jaren wel enigszins verandering in te komen. In toenemende mate weten mensen, die op een andere grond dan ras worden gediscrimineerd, de weg te vinden naar de politie en het Bureau Discriminatiezaken. Voorlichting en meer aandacht in de media voor andere discriminatiegronden hebben daar waarschijnlijk een rol in gespeeld. Wel moet worden geconstateerd dat voor alle gronden van discriminatie geldt, dat sprake is van aanzienlijke onderrapportage. Maatschappelijke terreinen Discriminatie kan zich op verschillende maatschappelijke terreinen voordoen. De terreinen waar de meeste geregistreerde klachten betrekking op hebben zijn de arbeidsmarkt, collectieve voorzieningen, buurt/wijk, horeca, commerciële dienstverlening en de publieke ruimte. Minder vaak betreffen discriminatieklachten de publieke en politieke opinie, politieoptreden, onderwijs, media, huisvesting en sport en recreatie. Tot slot kan discriminatie zich ook voordoen in de privésfeer.

8 Klachten over de arbeidsmarkt hebben veelal betrekking op werving en selectie of ongelijke behandeling op de werkvloer. Klachten over collectieve voorzieningen betreffen vooral de overheid, de gezondheidszorg en uitkeringsinstanties. Bij buurt/wijk klachten gaat het veelal om burenruzies en buurtgerelateerde conflicten. Bij de horeca gaat vrijwel altijd om klachten over het deurbeleid van een uitgaansgelegenheid. Klachten over discriminatie binnen de commerciële dienstverlening kunnen betrekking hebben op de bejegening door winkelpersoneel en beveiligingsmedewerkers, maar in de meeste gevallen betreft het uitsluiting van dienstverlening op oneigenlijke gronden. Bij incidenten in de publieke ruimte gaat het meestal om scheldpartijen, discriminerende uitingen of bekladdingen die niet gerelateerd zijn aan een de buurt of wijk waar iemand woonachtig is. Klachten over politieke en publieke opinie hebben doorgaans betrekking op uitspraken van politici of andere publieke figuren, maar kunnen ook columns en andere uitingen in het publieke debat betreffen. Klachten over politieoptreden hebben veelal betrekking op de wijze van bejegening en het niet opnemen van aangiften door de politie. Klachten over het onderwijs zijn divers van aard. Ze kunnen betrekking hebben op de verhouding tussen leerlingen onderling of op bejegening van leerlingen door docenten (of andersom). Ze kunnen ook betrekking hebben op het toelatingsbeleid van een onderwijsinstelling of op door school afgegeven adviezen. Klachten over de media gaan over als discriminatoir ervaren berichtgeving en reclame-uitingen. Bij klachten op het gebied van huisvesting gaat het over het handelen of het nalaten van handelen van woningbouwcorporaties, bijvoorbeeld op het gebied van sociaal of technisch beheer. Daarnaast kunnen deze klachten de wijze bemiddeling en toewijzing betreffen. Bij sport en recreatie gaat het over scheldpartijen op het sportveld en de (on)toegankelijkheid van sportverenigingen voor bepaalde groepen. Discriminatie in de privésfeer heeft veelal betrekking op discriminatoire bejegening binnen relaties of familieverbanden. Uitingsvormen Wat betreft de vormen waarin discriminatie zich manifesteert kunnen in de praktijk vier vormen worden onderscheiden: omstreden behandeling, vijandige bejegening, bedreiging en geweldpleging. Bij omstreden behandeling gaat het om belemmering of ontzegging van de toegankelijkheid van voorzieningen, uitsluiting van in- of doorstroom op de arbeidsmarkt of toepassing van regels die discriminatie tot gevolg hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het weigeren van de toegang tot discotheken, afwijzingen bij sollicitaties en het uitsluiten van mensen van bepaalde diensten zoals verzekeringen, hypotheken of abonnementen. Vijandige bejegening betreft het uiten van opvattingen, gedragingen en daden waarbij sprake is van (vermeend) discriminatoir onderscheid. Dit kan gaan om bijvoorbeeld beledigende, denigrerende of stigmatiserende uitspraken of pesterijen, zoals suggestieve opmerkingen, geruchten verspreiden, treiteren, lastig vallen en het in diskrediet brengen van mensen. Vijandige bejegening kan zich voordoen op school en op het werk, maar ook in de woon-

9 omgeving (buren, buurtgenoten) of in de openbare ruimte (op straat, in het openbaar vervoer, e.d.). Ook het maken van grappen of grappig bedoelde toespelingen op iemands etnische afstamming, religie of seksuele geaardheid kan als een vorm van vijandige bejegening worden ervaren. Ook als degene die het betreft hartelijk meelacht. Niet zelden is dat meelachen er vooral op gericht niet buiten de groep te vallen. In extreme vorm kan dit ertoe leiden dat het slachtoffer zelf gaat meedoen en zich ook discriminerend gaat uitlaten. Bedreiging heeft betrekking op het uiten van dreigementen of het dreigen kwaad te berokkenen aan iemand, waarbij wordt gerefereerd aan bijvoorbeeld etnische afstamming, religie, seksuele gerichtheid of een andere discriminatiegrond. Bij geweldpleging gaat het om pogingen tot geweld of daadwerkelijk geweld waarbij discriminatie een rol speelt (als motief of als bijkomend feit). 1.3 Begripsomschrijvingen In de handleiding worden naast discriminatie een aantal andere begrippen gebruikt. Hieronder worden de meest relevante begrippen kort beschreven. Antihomogeweld Het plegen van geweldsmisdrijven vanwege iemands (vermeende) homoseksuele gerichtheid. Coming out Het proces dat homoseksuelen doormaken als zij voor hun seksuele gerichtheid uitkomen. Coming out is een onderdeel van een breder proces van identiteitsmanagement, waarin mensen leren omgaan met de persoonlijke en sociale gevolgen ervan. Coming out is geen eenmalige beslissing. Het gaat om een steeds terugkerende beslissing. Het proces begint in de regel als iemand toegeeft gevoelens voor personen van hetzelfde geslacht te hebben en die gevoelens accepteert (ook wel coming in genoemd). Vervolgens is er een coming out naar anderen. De keus die iemand heeft om bij nieuwe personen steeds opnieuw uit te komen voor de seksuele geaardheid maakt het tot een terugkerend en intensief proces. Discriminatie Onder discriminatie wordt in deze handleiding verstaan: het maken van ongeoorloofd onderscheid of ongelijke behandeling op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, leeftijd, seksuele geaardheid of op welke grond dan ook. Discriminatie kan zich voor doen op individueel niveau in de directe omgeving of op structureel niveau in beleid van instellingen, wetgeving e.d. Daarbij kan sprake zijn van directe discriminatie, waarbij de grond expliciet wordt genoemd of indirecte discriminatie, waarbij een ogenschijnlijk objectief criterium tot uitsluiting leidt van een specifieke groep.

10 Hatecrimes Een hatecrime kan worden gedefinieerd als ieder misdrijf, met inbegrip van misdrijven tegen personen of materieel, waar het slachtoffer, de locatie of het doel van het misdrijf uitgekozen zijn vanwege hun werkelijke of veronderstelde verbinding, toebehoren aan, ondersteuning of lidmaatschap van een groep. Een groep kan gebaseerd zijn op gemeenschappelijke kenmerken, zoals werkelijk of verondersteld ras, nationale of etnische afkomst, taal, kleur, geloof of levensbeschouwing, sekse, leeftijd, geestelijke of fysieke handicap, seksuele gerichtheid of enige andere vergelijkbare factor. Homodiscriminatie De term homodiscriminatie vormt een verbijzondering van het begrip discriminatie en heeft alleen betrekking op homoseksuele mannen, lesbische vrouwen en biseksuele mannen en vrouwen. Als het gaat om slachtoffers van homodiscriminatie worden daar vaak ook transgender personen toe gerekend. Juridisch gezien valt discriminatie van deze groep echter onder discriminatie op grond van geslacht. Homofobie Met homofobie wordt bedoeld een irrationele haat, angst of afkeer van homoseksuelen en homoseksualiteit. Homofobie is geen fobie in de zin van een psychische ziekte. Homoseksualiteit De term homoseksualiteit wordt in deze handleiding gebruikt in brede zin als onderdeel van de persoonlijke en sociale identiteitsbeleving van individuen en niet enkel het aspect van seksualiteit. Homoseksuelen Met de term homoseksuelen wordt in deze handleiding bedoeld: lesbische vrouwen en homoseksuele mannen die zichzelf als zodanig omschrijven (zelfidentificatie). Overigens identificeren veel lesbische vrouwen zich in de praktijk niet met de term homoseksuelen. Deze term is teveel verbonden geraakt aan homoseksuele mannen. HOP Een homo-ontmoetingsplek, -plaats of baan, afgekort HOP of GOP ( Gay Ontmoetingsplaats ), is een plaats in de openbare ruimte, waar homo- en biseksuele mannen elkaar ontmoeten voor sociale of seksuele contacten. Victimisatie Het op enigerlei wijze worden benadeeld wegens het feit dat men in of buiten rechte een beroep heeft gedaan op bescherming tegen discriminatie. Met andere woorden: nadeel ondervinden van het klagen over discriminatie.

11 2 Wettelijk kader De Grondwet vormt het uitgangspunt waarop het wettelijk kader in Nederland is gebaseerd. De belangrijkste onderdelen zijn het Wetboek van Strafrecht (WvS) waarin discriminatie strafbaar is gesteld en de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB). Daarnaast zijn er antidiscriminatiebepalingen opgenomen in diverse andere wetten. De diverse wetten en regels worden hier kort beschreven. Tevens vindt u een overzicht van de instanties die hierbij van belang zijn. 2.1 Grondwet Discriminatie is in Nederland verboden. Uitgangspunt vormt Artikel 1 van de Grondwet: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Seksuele gerichtheid is niet expliciet in Artikel 1 opgenomen, maar valt onder welke grond dan ook. In andere wetgeving, die als nadere uitwerking van Artikel 1 beschouwd kan worden, is seksuele gerichtheid wel opgenomen als zogenaamde discriminatiegrond. Overigens zijn in het verleden wel stemmen opgegaan om Artikel 1 uit te breiden met andere gronden. In 2004 adviseerde de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) die toeziet op de naleving van de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB) de regering om seksuele gerichtheid (en andere gronden zoals leeftijd en burgerlijke staat) ook expliciet in Artikel 1 op te nemen, vanuit het oogpunt van consistentie van wetgeving. Daarnaast meende de CGB dat in de rechtspraktijk meer bescherming zal worden geboden aan personen die gediscrimineerd worden op een in Artikel 1 benoemde grond, dan een niet expliciet benoemde grond. Het toenmalige kabinet nam het advies van de CGB echter niet over. Het belangrijkste argument hiervoor was dat het onwenselijk geacht werd om zonder dringende juridische of maatschappelijke noodzaak grondrechtenbepalingen uit hoofdstuk 1 van de Grondwet te wijzigen. De grondwet in Nederland moet in de eerste plaats worden gelezen als een algemeen kader waarin de spelregels voor de samenleving zijn vastgelegd. In tegenstelling tot veel andere landen worden in de Nederlandse rechtspraak wetten niet aan de Grondwet getoetst. Het Strafrecht en het Burgerlijk Wetboek zijn niet afgeleid van Grondwet, maar moeten als nadere uitwerking beschouwd worden. Daarnaast is er nog specifieke wetgeving zoals de Algemene Wet Gelijke Behandeling. Hier worden de meest relevante wetgeving, alsmede de instanties die bevoegd zijn tot het doen van onderzoek en/of uitspreken van oordelen, kort beschreven.

12 2.2 Strafrecht Discriminatie op grond van, zoals de wet het definieert, hetero- of homoseksuele gerichtheid, is opgenomen in een aantal artikelen in het Wetboek van Strafrecht: 137c (belediging van bevolkingsgroep), 137d (aanzetting tot discriminatie), 137e (openbaarmaking discriminerende uitlatingen), 137f (deelnemen aan of steunen van discriminatie) en 429quater (achterstelling in beroep of bedrijf). Het aantal aangiften van discriminatie op grond van seksuele gerichtheid dat het Openbaar Ministerie bereikt is echter laag. Het gaat jaarlijks om slechts enkele procenten van het totaal aantal aangiften van discriminatie. Er is juridisch een verschil tussen homodiscriminatie en antihomogeweld. Discriminatie is alleen strafbaar wanneer er sprake is van overtreding van bovengenoemde artikelen in het Wetboek van Strafrecht. Alle andere gevallen van belediging, uitschelden, en fysiek geweld vallen onder de zogenaamde commune delicten met discriminatoire inslag. Relevante artikelen in het Wetboek van Strafrecht in deze zijn: 141 Sr openlijke geweldpleging, 285 Sr bedreiging met geweld, 300 Sr mishandeling, 301 Sr mishandeling met voorbedachten rade, 302 Sr zware mishandeling, 303 Sr zware mishandeling met voorbedachten rade en 350 Sr vernieling. Worden deze commune delicten gepleegd met een discriminatoire achtergrond, dan dient dit in het requisitoir van het Openbaar Ministerie te worden benadrukt en als strafverzwarende omstandigheid in de eis te worden betrokken (verzwaring van 25%). In de Aanwijzing discriminatie van het College van procureurs-generaal vindt u meer informatie over de regels die gelden bij het vervolgen van discriminatie (bijlage 1). Indien een belanghebbende het niet eens is met een beslissing van het Openbaar Ministerie om niet tot vervolging over te gaan dan kan op basis van Artikel 12 Strafvordering een klacht worden ingediend bij het gerechtshof. Het Gerechtshof zal dan een oordeel uitspreken over de beslissing om niet tot vervolging over te gaan. Meer informatie over het strafrecht kunt u vinden op de website van het Bureau Discriminatiezaken: Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB) Nederland kent de Algemene Wet Gelijke Behandeling waarin hetero- of homoseksuele gerichtheid als grond is opgenomen. Kort gezegd houdt deze wet in dat op de in deze wet genoemde gronden (waaronder hetero- of homoseksuele gerichtheid) geen onderscheid gemaakt mag worden, op het gebied van:

13 de arbeidsmarkt (bij arbeidsbemiddeling, het aangaan van een arbeidsverhouding, arbeidsvoorwaarden en omstandigheden, enzovoorts); het aanbieden van goederen en diensten (detailhandel, financiële dienstverlening, enzovoorts); het geven van loopbaanoriëntatie en advies of voorlichting over school- of beroepskeuze. In het eerste artikel van de Algemene Wet Gelijke Behandeling staat beschreven dat er sprake kan zijn van direct en indirect onderscheid. De wet verbiedt zowel direct als indirect onderscheid. Direct onderscheid betekent dat iemand op grond van bijvoorbeeld zijn of haar ras, nationaliteit of godsdienst wordt uitgesloten of achtergesteld in een bepaalde situatie. Bij indirect onderscheid is het onderscheid op het eerste gezicht niet aanwezig, echter een persoon of groep wordt toch door een ogenschijnlijk neutrale eis uitgesloten of achtergesteld. Echter niet ieder onderscheid is verboden. Direct onderscheid Direct onderscheid mag alleen als er sprake is van een in de wet opgenomen uitzondering. Zo mogen politieke partijen medewerkers selecteren op politieke voorkeur en kunnen functies soms ras- of geslachtsbepaald zijn. Een omstreden onderdeel in de Algemene Wet Gelijke Behandeling is dat aan instellingen op godsdienstige, levensbeschouwelijke en politieke grondslag alsmede aan instellingen van bijzonder onderwijs de ruimte wordt geboden om eisen te stellen over de vervulling van een functie, die, gelet op het doel van de instelling, nodig zijn voor de verwezenlijking van haar grondslag, waarbij deze eisen niet mogen leiden tot onderscheid op grond van het enkele feit van politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele gerichtheid of burgerlijke staat. Indirect onderscheid Wanneer sprake is van zogenaamd indirect onderscheid onderscheid waarbij een ogenschijnlijk neutraal criterium gebruikt wordt, dat echter een bepaalde groep in onevenredige mate treft kan dit onderscheid objectief gerechtvaardigd zijn. Hiertoe wordt dergelijk onderscheid door de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) aan drie criteria getoetst: het doel dient legitiem te zijn, dat wil zeggen voldoende zwaarwegend dan wel beantwoordend aan een werkelijke behoefte. Ook mag geen sprake zijn van een discriminerend oogmerk; het middel moet passend en noodzakelijk zijn. Een middel is passend indien het geschikt is om het doel te bereiken en noodzakelijk als het doel niet kan worden bereikt met een middel dat niet leidt tot onderscheid of minder bezwaarlijk is; het middel moet in een evenredige verhouding staat tot het doel; het moet proportioneel zijn. Binnen de kaders van de wet en de toetsingscriteria die de CGB hanteert kunnen overigens toch behoorlijke verschillen van mening bestaan over wanneer een eis bijvoorbeeld noodzakelijk of proportioneel is.

14 Oordelen van de Commissie Gelijke Behandeling zijn niet juridisch bindend. Een oordeel van de CGB, waarbij wordt uitgesproken dat er sprake is van direct of indirect ongeoorloofd onderscheid, dient wel te worden meegenomen in een eventuele rechterlijke uitspraak. Indien de rechter tot een andere uitspraak komt dan het oordeel van de CGB, dient hij dit te motiveren. Meer informatie over de Algemene Wet Gelijke Behandeling kunt u vinden op de website van het Bureau Discriminatiezaken: Instanties Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie is onderdeel van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en ziet toe op de regels rondom werk zoals de Arbeidsomstandigheden wetgeving (Arbowet). In april 2009 heeft de Tweede Kamer een voorstel aangenomen om discriminatie in de Arbowet op te nemen: werkgevers krijgen de plicht om de risico s van discriminatie op de werkvloer in kaart te brengen en zo nodig een preventieplan te maken. De Arbeidsinspectie moet toezicht houden op deze maatregelen. Op 30 juni 2009 is het voorstel ook door de Eerste Kamer aangenomen. Brancheorganisaties In Nederland zijn diverse brancheorganisaties die de mogelijkheid bieden om een klacht over discriminatie tegen een bedrijf aanhangig te kunnen maken. Meer informatie hierover kunt u verkrijgen bij het Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden Commissie Gelijke Behandeling De Commissie Gelijke Behandeling (CGB) is door de wetgever ingesteld om toe te zien op de naleving van de gelijke behandelingswetgeving. De CGB is onafhankelijk en bevoegd om klachten over ongeoorloofd onderscheid te onderzoeken en er een oordeel over te vellen. Oordelen van de CGB zijn echter niet juridisch bindend. Nationale ombudsman De Nationale ombudsman onderzoekt gedragingen van de overheid. Het instituut is ingesteld om de burger een mogelijkheid te geven om klachten over de uitvoering van taken door de overheid voor te leggen aan een onafhankelijke en deskundige instantie. De Nationale ombudsman behandelt klachten over het handelen van de overheid tegenover burgers, maar geen klachten over wet- en regelgeving.

15 Onderwijsinspectie De inspectie van het onderwijs is een toezichtorgaan van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW). Bij de inspectie werken vertrouwensinspecteurs die klachten in behandeling nemen over onder andere discriminatie, seksuele intimidatie, pesterijen en geweld. Openbaar Ministerie Het Openbaar Ministerie (OM) is het onderdeel van de rechterlijke macht dat ervoor moet zorgen dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Wanneer iemand wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit, krijgt hij of zij met het OM te maken. Het OM is de enige instantie in Nederland die verdachten voor de strafrechter kan brengen. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met de politie en andere opsporingsdiensten. De officier van justitie treedt op als vertegenwoordiger van het OM en leidt het opsporingsonderzoek. Het OM houdt ook toezicht op de goede uitvoering van het vonnis van rechters; boetes moeten worden betaald, gevangenisstraffen uitgezeten en taakstraffen goed uitgevoerd. Raad voor de Journalistiek De Raad voor de Journalistiek (RvdJ) is een onafhankelijke instantie, die klachten over journalistieke activiteiten behandelt. De Raad is een orgaan van zelfregulering voor de media. Mensen die menen dat hun belangen zijn geschaad en in bemiddeling weinig heil zien, kunnen zich tot de Raad wenden. Aan een procedure bij de Raad zijn geen kosten verbonden, maar de Raad kan geen sancties opleggen. Rechtbanken Kantonrechter De kantonrechter behandelt civiele zaken en strafzaken (overtredingen). Civiele zaken zijn geschillen tussen burgers onderling, tussen bedrijven onderling of tussen burgers en bedrijven. Wanneer deze zaken gaan om een bedrag van 5.000,- of minder worden ze behandeld door de kantonrechter. De kantonrechter behandelt ook alle arbeidszaken, huur- en pachtzaken zonder dat daar een financiële bovengrens aan is verbonden. Bij de kantonrechter kan in persoon zonder advocaat of zonder andere gemachtigde worden geprocedeerd. Bij een bedrag boven de 5.000, - komt de zaak voor bij de gewone civiele rechter van de rechtbank. Dan moet men een advocaat inschakelen. Strafrechter De strafrechter beoordeelt of iemand een strafbaar feit heeft gepleegd en daarvoor gestraft moet worden. Als het om relatief lichte feiten gaat waarop maximaal één jaar gevangenisstraf staat, behandelt één rechter de zaak, de politierechter. Zwaardere zaken worden behandeld door drie rechters.

16 Civiele rechter De civiele rechter wordt ook wel burgerlijk rechter genoemd. Hij behandelt zaken tussen twee partijen. Dat kunnen natuurlijke personen zijn, maar ook rechtspersonen zoals stichtingen en bedrijven. De zittingen bij de civiele rechter zijn in principe openbaar, dus toegankelijk voor publiek en pers. Zittingen van de kinderrechter en de meeste andere familiezaken worden achter gesloten deuren behandeld. Mensen die een zaak aan de civiele rechter willen voorleggen moeten daarvoor griffierechten betalen. Een ingewikkelde zaak wordt altijd door drie rechters behandeld. Dit wordt de meervoudige kamer genoemd. Minder gecompliceerde zaken worden door één rechter behandeld, de enkelvoudige kamer. Bestuursrechter De bestuursrechter behandelt zaken tussen de overheid en burgers of bedrijven. Hij behandelt ook conflicten tussen overheidsorganen onderling. Veel zaken waarmee de bestuursrechter te maken krijgt gaan over het milieu, ruimtelijke ordening en sociale zekerheid. Ook zaken met betrekking tot het vreemdelingenrecht en het ambtenarenrecht komen bij de bestuursrechter.

17 3 Homoseksualiteit en discriminatie 3.1 Achtergronden (On)zichtbaarheid Homoseksualiteit wordt in Nederland primair gezien als iets dat tot het privéleven behoort en in het publieke domein bij voorkeur niet geuit dient te worden. Door veel Nederlanders wordt bewust of onbewust van homoseksuelen meer terughoudendheid in het openbaar verwacht. Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat homoseksualiteit in Nederland weliswaar breed geaccepteerd wordt, maar dat van homoseksuelen wel verwacht wordt dat zij zich zo gewoon mogelijk gedragen. Daarom is een groot aantal homoseksuelen niet open over de eigen gerichtheid op werk, school of in de woonomgeving en passen zij hun gedrag aan de heersende maatschappelijke (heteroseksuele) norm aan. Een belangrijke rol speelt daarbij de angst voor negatieve reacties uit de omgeving. Gevolg hiervan is dat homoseksuelen niet of nauwelijks zichtbaar zijn in het publieke domein onder meer om mogelijke discriminatie vermijden. De onzichtbaarheid van homoseksuelen heeft tot gevolg dat homoseksuelen, die zich minder aanpassen en hun homoseksualiteit expliciet uitdragen, automatisch ook het meest zichtbaar zijn. Dit afwijkende gedrag draagt vervolgens weer bij aan selectieve beeldvorming over homoseksualiteit en voedt het beeld dat alle homoseksuelen afwijkend zijn, wat negatieve beeldvorming tot gevolg kan hebben. Op deze manier ontstaat een vicieuze cirkel. Hoe meer in de beeldvorming het afwijkend gedrag als norm wordt gezien, hoe groter de kans dat negatieve opvattingen over homoseksualiteit blijven bestaan of worden versterkt. Daarmee wordt de kans groter dat homoseksuelen met negatieve uitingen worden geconfronteerd. Voor velen zal dit een extra reden vormen om niet openlijk voor de eigen homoseksuele gevoelens uit te komen. Homodiscriminatie Homodiscriminatie en daarmee samenhangend antihomoseksueel geweld wijken in uitingsvormen niet wezenlijk af van andere gronden van discriminatie. Verschil is wel dat homoseksuele gevoelens niet zichtbaar zijn zolang een persoon besluit er niet openlijk voor uit te komen. De kans om op grond van homoseksualiteit persoonlijk slachtoffer te worden van discriminatie is in dat geval een stuk kleiner. Dat sluit overigens niet uit dat discriminatie van andere homoseksuelen in een dergelijke situatie als zeer pijnlijk en bedreigend kan worden ervaren. Dit zal echter voor de omgeving veelal verborgen blijven. Overigens, ook als homoseksuelen niet openlijk voor hun gevoelens uitkomen, houdt dat niet automatisch bescherming in tegen discriminatie. Het komt geregeld voor dat de omgeving een

18 vermoeden heeft van mogelijke homoseksuele gevoelens. Als in een dergelijke situatie suggestieve grappen worden gemaakt of zich pestgedrag en discriminatie voordoen, wordt dit niet zelden genegeerd of ontkend door het slachtoffer. Het kan ook leiden tot het openlijk ontkennen van de eigen homoseksualiteit, het meelachen om grappen of het zelf maken van kwetsende opmerkingen over homoseksualiteit. Dit kan op termijn aanzienlijke psychische gevolgen hebben voor de persoon in kwestie. Aard en omvang Homodiscriminatie manifesteert zich op verschillende manieren. Het meest in het oog springend zijn incidenten waarbij sprake is van geweld tegen homoseksuelen vanwege de seksuele gerichtheid. Antihomogeweld uit zich echter ook in verbale of fysieke belediging en bedreiging op straat of in de woonomgeving. Daarnaast zijn er meer sluipende vormen van homodiscriminatie zoals bijvoorbeeld pesterijtjes op de werkvloer en het niet aannemen van homoseksuelen voor een bepaalde functie. Veelal worden deze vormen van homodiscriminatie niet herkend en dus ook niet gemeld. Het is dan ook lastig om uitspraken te doen over de aard en omvang van de problematiek. Uit het belevingsonderzoek Buiten Beeld? dat het Bureau Discriminatiezaken in 2008 in samenwerking met het COC Haaglanden heeft verricht, blijkt wel dat veel homoseksuelen van mening zijn dat de eigen woonplaats in de afgelopen jaren onveiliger is geworden. Ook ervaart een groot aantal homoseksuelen meer intolerantie en discriminatie. Deze beleving stemt niet overeen met het aantal incidenten dat jaarlijks door het Bureau Discriminatiezaken wordt geregistreerd. Ook het aantal aangiften bij de politie van homodiscriminatie en geweld tegen homoseksuelen is relatief laag. Er lijkt dan ook sprake van een behoorlijke onderrapportage. Onderrapportage kan verschillende oorzaken hebben. Uit de praktijk blijkt dat ook homoseksuelen die wel openlijk uitkomen voor hun gevoelens het aan de kaak stellen van discriminerend gedrag veelal achterwege laten. Daar zijn verschillende verklaringen voor. De coming out brengt vaak al de nodige spanningen met zich mee. Extra spanningen die het indienen van een klacht over homodiscriminatie met zich mee kunnen brengen worden liever vermeden. De angst om nogmaals geconfronteerd te worden met negatieve uitingen naar aanleiding van een klacht of de angst voor victimisatie, is vaak groter dan de behoefte aan een rechtvaardige behandeling. Daarbij komt dat homoseksuelen zichzelf ook niet graag als slachtoffer van discriminatie zien en hierdoor wellicht incidenten negeren of bagatelliseren. Twijfel aan het nut van melden speelt ook een rol. Tot slot speelt ook onbekendheid met de mogelijkheden om homodiscriminatie aan te pakken een rol. Beïnvloeding meldgedrag Het melden van discriminatie is echter het begin van de oplossing. Het aan de orde stellen van klachten over discriminatie leidt tot bewustwording en in veel gevallen tot gedragsverandering bij mensen en organisaties. Juridische grenzen worden in de praktijk zichtbaar gemaakt. Daarbij geldt: hoe vaker discriminatie wordt gemeld, hoe effectiever het kan worden bestreden en hoe scherper ook het beeld wordt waar en hoe discriminatie plaatsvindt. Daarom is het van belang om het meldgedrag van homoseksuelen te beïnvloeden via gerichte voorlichting en PR campagnes.

19 Naast een actieve opstelling van homoseksuelen die met discriminatie en geweld worden geconfronteerd, kunnen ook professionals die werkzaam zijn bij maatschappelijke instellingen en belangenorganisaties een belangrijke rol spelen in het zichtbaar maken en het daadwerkelijk aanpakken van homodiscriminatie. Hiervoor is het van belang dat signalen worden doorgegeven en personen met meldingen en klachten over discriminatie worden doorverwezen, naar het COC of het Bureau Discriminatiezaken. Voorwaarde hiervoor is dat homodiscriminatie ook als zodanig wordt herkend. Het zou goed zijn als iedere instelling hier intern bij stil staat om te bezien in hoeverre de eigen werkwijze een (onderliggend) signaal van homodiscriminatie oppakt. Het is immers een onderwerp waar het slachtoffer zelf misschien niet zo snel over zal beginnen. Het kan echter wel aan de basis liggen of een rol spelen bij een ander of groter conflict/probleem waar het slachtoffer bij professionals mee aanklopt. 3.2 Herkennen en signaleren Het herkennen van discriminatie blijkt vaak moeilijk te zijn. Veel gevallen van discriminatie betreffen situaties waarin personen individueel geëvalueerd worden zoals bij een sollicitatie en slachtoffers van discriminatie kunnen daardoor zeer op zichzelf en hun eigen gebreken gericht zijn. Slachtoffers herkennen discriminatie vaak ook niet door gebrekkige informatievoorziening. Ze hebben veelal alleen informatie over individuele gevallen van discriminatie (bijvoorbeeld zichzelf). Stel je bent homoseksueel en hebt gesolliciteerd op een baan waarvoor je jezelf geschikt acht. Vervolgens hoor je dat je bent afgewezen maar je weet niet waarom. Had je misschien toch niet de juiste kwaliteiten voor deze baan of ben je slachtoffer van vooroordelen en discriminatie? Het herkennen van dergelijke vormen van discriminatie vereist dat men van een groter aantal groepsleden weet dat zij eveneens anders behandeld zijn dan leden van de nietgediscrimineerde groep. Deze informatie is uiteraard niet altijd beschikbaar en het herkennen van discriminatie vereist dan ook vaak dat men op zoek gaat naar aanvullende informatie. In de praktijk gebeurt dit veelal niet waardoor het vermoeden van discriminatie kan blijven bestaan. De gevolgen van het vermoeden of de ervaring structureel slachtoffer te zijn van discriminatie kunnen aanzienlijk zijn. Het heeft negatieve gevolgen voor het psychisch welzijn omdat het bestaansmiddelen bedreigt zoals het verkrijgen van een baan, maar ook omdat het invloed heeft op de basale behoefte van mensen om de wereld als eerlijk en rechtvaardig te kunnen zien. Wanneer iemand systematisch ongelijke behandeling of uitsluiting ervaart, is het moeilijk om de samenleving nog als eerlijk en rechtvaardig te zien en je er aan te committeren. Immers, als je weet dat je in deze samenleving op dagelijkse basis onrechtvaardig behandeld wordt, waarom zou je dan nog moeite doen om er bij te horen? Met andere woorden, op de lange termijn kan het ervaren van structurele discriminatie leiden tot terugtrekking uit de samenleving. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel. Des te minder leden van gestigmatiseerde groepen actief deelnemen aan de samenleving, des te groter de kans dat zij negatief behandeld en/of gediscrimineerd worden.

20 3.3 Praktijkvoorbeelden Discriminatie van homoseksuelen kan zich op verschillende maatschappelijke terreinen voordoen. De meest terreinen waar de meeste geregistreerde klachten betrekking op hebben zijn buurt/wijk, de publieke ruimte, de publieke en politieke opinie, collectieve voorzieningen en de arbeidsmarkt. Bij klachten over discriminatie in de buurt of wijk waar mensen wonen, kan het bijvoorbeeld gaan om kleine maar hardnekkige pesterijen door buren. Zo meldt een lesbische vrouw bij het Bureau Discriminatiezaken dat zij en haar partner voortdurend worden gepest door een buurvrouw. De buurvrouw gooit geregeld sigarettenpeuken in de tuin van de vrouw en gebruikt in een briefje aan de melder en haar partner de aanhef geachte heren. Het kan echter ook aanzienlijk verder gaan zoals blijkt uit een klacht van een homoseksuele man die meldt dat hij door zijn buurvrouw bij voortduring wordt uitgescholden op grond van zijn seksuele gerichtheid. Het gaat om uitlatingen als kanker homofiel en alle homofielen moeten worden opgehangen. Ook in de publieke ruimte worden homoseksuelen geregeld geconfronteerd met discriminerende uitingen en bedreigingen. Een voorbeeld hiervan is een homoseksuele man die op een zaterdagavond met zijn partner over straat loopt wanneer een stuk of zes jongeren van ongeveer zestien tot achttien jaar oud, de mannen beledigende en dreigende taal toevoegen ( vuile teringflikkers, holnaaiers, jullie moeten dood, tyfusflikkers ). De man en zijn partner negeren de scheldkanonnade en verlaten de straat. Zij hebben echter sterk het gevoel, dat als zij iets terug gezegd hadden of niet snel genoeg waren doorgelopen, de mondelinge agressie zou zijn overgegaan in fysiek geweld. Klachten over politieke en publieke uitingen gaan meestal over het wegzetten van homoseksualiteit als een ziekte die bestreden moet worden. Veelal zijn dergelijk uitingen religieus gemotiveerd. Klachten over collectieve voorzieningen hebben bijvoorbeeld betrekking op uitsluiting van dienstverlening. Zo meldde een lesbische vrouw met een kinderwens, die in verband met een vruchtbaarheidsprobleem bij verschillende klinieken geïnformeerd heeft of zij haar kunnen helpen, dat één kliniek haar uitsloot omdat ze lesbisch is. In het antwoord dat ze op haar verzoek kreeg, stelde de kliniek dat de behandeling die mogelijk nodig zou zijn, niet geboden wordt aan lesbische vrouwen. Als het gaat om de arbeidsmarkt kan gedacht worden aan zaken als (aanhoudend) ziekteverzuim, conflicten op de werkvloer of klachten over promotiekansen. Het is zeer goed denkbaar dat hierbij sprake is van discriminatie als een onderliggend probleem. Zo kan aanhoudend pestgedrag op de werkvloer leiden tot psychische klachten met bijvoorbeeld ziekteverzuim en disfunctioneren als gevolg. Het komt geregeld voor dat in dergelijk situaties de oorzaak hiervan bij het slachtoffer wordt gelegd. Een voorbeeld hiervan is een homoseksuele man die werkzaam is als postbode. Op de werkvloer worden door collegae opmerkingen over homoseksualiteit in het algemeen gemaakt en ook tegen de man persoonlijk. Zijn leidinggevenden nemen zijn

21 klachten hierover niet serieus en gedogen de situatie. De man belandt hierdoor in de ziektewet. Na een ziekteperiode wordt de arbeidsovereenkomst uiteindelijk beëindigd. Zijn klachten komen aan het licht als de man zich tot het Bureau Discriminatiezaken wendt. Zijn zaak wordt vervolgens voorgelegd aan de Commissie gelijke behandeling en de man wordt in het gelijk gesteld. Het ontslag kan echter niet meer worden teruggedraaid. Tijdige herkenning van de klacht en een adequate reactie hier op hadden dit wellicht kunnen voorkomen. Pestgedrag, impliciete en expliciete beledigingen en andere vormen van onheuse bejegening kunnen ook leiden tot conflicten op de werkvloer. Ook in dit soort situaties komt het geregeld voor dat het slachtoffer als de veroorzaker van het conflict wordt aangewezen. Niet zelden leidt dit ertoe dat het slachtoffer uiteindelijk in de ziektewet belandt of wordt ontslagen. 3.4 Professionele reflectie Uit diverse studies komt naar voren dat circa zes procent van de bevolking homoseksueel is. Het valt niet met zekerheid te zeggen of deze cijfers een juiste weergave zijn van de werkelijkheid. Wel geeft het aan dat er een reële mogelijkheid is dat u in een hulpverleningssituatie met vraagstukken te maken krijgt in relatie tot homoseksualiteit en discriminatie. In het algemeen is het in hulpverleningscontacten van belang dat u zich als professional bewust bent van uw persoonlijke opinies, ervaringen en waarden ook wat betreft homoseksualiteit. Als u zich onvoldoende bewust bent van uw eigen opvattingen is de kans groot dat dit nadelig doorwerkt in de professionele relatie met uw cliënt. Een impliciete morele afkeur of een voorbehoud ten aanzien van homoseksualiteit kan uw professionele relatie nadelig beïnvloeden en in het ongunstigste geval een blokkade opwerpen in de contacten met uw cliënt. Voor het kunnen herkennen van homodiscriminatie is het van belang dat u als professional homoseksualiteit in elk geval open tegemoet treedt, bijvoorbeeld door het doorvragen indien u vermoedt dat het een rol zou kunnen spelen in de hulpvraag of klacht. In veel situaties zullen homoseksuelen mogelijke discriminatie zelf niet aan de orde stellen. In situaties waarin homoseksuelen wel expliciet kenbaar maken dat er mogelijk sprake is van discriminatie is het van belang dit serieus te nemen. Ook als het situaties betreft waarin u zelf niet direct een discriminatieaspect kunt herkennen. Het niet serieus nemen van klachten over discriminatie blijkt een minstens zo negatieve uitwerking te hebben als de ervaren discriminatie zelf. Het is wel zaak daarbij rekening te houden met het feit dat voor nogal wat mensen het erg gevoelig ligt om door anderen bestempeld te worden als homoseksueel. Daarnaast kan het toegeven van de homoseksuele gerichtheid consequenties hebben voor het slachtoffer. Consequenties richting ouders, familie, werk, school, woonomgeving. Binnen bepaalde etnische of religieuze groepen kan het leiden tot een grotere kans op discriminatie. Het kan in sommige situaties wenselijk zijn om in eerste instantie homoseksualiteit dan ook niet expliciet te benoemen. Het is uiteindelijk aan de cliënt om te besluiten of hij of zij zich kenbaar wil maken als homoseksueel die met discriminatie is geconfronteerd.

22 Het scheppen, door u als professional, van een veilige omgeving waar ruimte is voor flexibele identiteiten kan zeer waardevol zijn in het contact met homoseksuele cliënten. Deze zullen zich minder bekeken voelen en mogelijk daarom minder terughoudend zijn in het benoemen van incidenten die als vorm van homodiscriminatie kunnen worden aangeduid. Het COC en het Bureau Discriminatiezaken kunnen uw organisatie of instelling daarbij van dienst zijn door bijvoorbeeld het verzorgen van voorlichting, workshops en trainingen.

23 4 Werkwijze Bureau Discriminatiezaken, COC en Politie In dit hoofdstuk vindt u de beschrijving van de werkwijze van de organisaties die in Den Haag in de eerste plaats zijn belast met het behandelen van klachten over homodiscriminatie en antihomogeweld. Dat zijn het COC Haaglanden, het Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden en Politie Haaglanden. Personen die met discriminatie of antihomogeweld zijn geconfronteerd kunnen naar deze organisaties worden doorverwezen. Als het gaat om de handhaving van de openbare orde en veiligheid is vanzelfsprekend de politie de eerst aangewezen organisatie. In geval van homodiscriminatie of antihomogeweld kunt u uw cliënt adviseren hierover aangifte te doen bij de politie. Daarbij kan uw cliënt worden ondersteund door het COC of het Bureau Discriminatiezaken. Ook indien uw cliënt geen aangifte wil doen, maar een andere oplossing zoekt dan kunt u uw cliënt, afhankelijk van zijn of haar wens, doorverwijzen naar het COC of het Bureau Discriminatiezaken. Het kan ook zijn dat uw cliënt afziet van verdere stappen. In dat geval is wel van belang dat het signaal niet verloren gaat en gemeld wordt bij het COC en het Bureau Discriminatiezaken. Het COC, het Bureau Discriminatiezaken en de politie werken nauw samen bij de bestrijding van homodiscriminatie en antihomogeweld. Dit komt onder meer tot uitdrukking in het Regionaal Discriminatie Overleg van het Openbaar Ministerie, politie, het Bureau Discriminatiezaken en vertegenwoordigers van gemeenten uit de regio Haaglanden. In dit overleg wordt onder meer de voortgang van aangiften besproken aan de hand van een overzicht van alle aangiften van discriminatie. Ook is er aandacht voor structurele patronen die beleidsmatige interventie vragen. Het Bureau Discriminatiezaken stelt op dit overleg ook namens het COC kwesties aan de orde. 4.1 COC Haaglanden Meldingen bij het COC Haaglanden Voor homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuele mannen en vrouwen, hun partners, familieleden en vrienden van alle leeftijden en uit alle culturen biedt het COC psychosociale hulpverlening. Hier kan uw cliënt terecht met vragen rondom specifieke thema s over het lesbisch, homo- en biseksueel bestaan, onder andere coming-out, coming-in, religie, kinderen, relatie, homoseksualiteit binnen een heterorelatie en dergelijke. Deze hulpverlening kan bestaan uit kortdurende hulpverlening in individuele-, relatie- of groepsgesprekken. Het Maatschappelijk Werk COC Haaglanden biedt geen materiële en financiële hulpverlening en verschilt hierin van het reguliere Maatschappelijk Werk.

24 Een melding bij COC Haaglanden resulteert meestal in een persoonlijk gesprek met de maatschappelijk werker. Naar aanleiding van dat gesprek wordt in overleg met de cliënt de vervolgroute besproken en gepland. Indien sprake is van discriminatie wordt de melding in ieder geval doorgegeven aan Bureau Discriminatiezaken. Dit kan desgewenst anoniem. Het COC kan, indien de cliënt om bepaalde redenen geen vervolgstappen wil nemen, zelf een zaak oppakken en als belangenbehartiger de rol van melder en/of aangever bij de politie (voor zover dit juridisch haalbaar is) op zich te nemen. Registratie Indien uw cliënt aangeeft het gevoel te hebben dat er sprake van discriminatie is het belangrijk dit in elk geval te melden bij COC Haaglanden. Het gaat hierbij niet alleen om concreet aantoonbare feiten van discriminatie en/of geweld en ongewenst gedrag, maar ook om de ervaring gediscrimineerd of uitgesloten te zijn. Als belangenorganisatie van homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuelen en transgenders is het voor het COC van groot belang dat alle vormen van dreiging, uitschelden, discriminatie, intimidatie en geweld worden gemeld. Zo komt in beeld in welke mate dit voorkomt. Ook wanneer er twijfel aanwezig is bij de cliënt of wat hij of zij meegemaakt heeft wel onder de noemer discriminatie te plaatsen is, is het melden van groot belang. Stroomschema meldingen COC Haaglanden Melding bij COC Haaglanden Intakegesprek / diagnose Doorverwijzing Vervolgtraject ondersteuning Intern / extern traject Beleid / acties Registratie / afronding Monitor