OPLEIDING GEBIEDSGERICHTE REGIONALE ONTWIKKELING

Transcriptie

1 OPLEIDING GEBIEDSGERICHTE REGIONALE ONTWIKKELING Net als steden staan ook landelijke en peri-urbane gebieden voor complexe ruimtelijke uitdagingen die om kwaliteitsinjecties vragen. Die gebiedsgerichte projecten en processen kunnen enkel slagen als verschillende actoren er hun schouders onder zetten: lokaal, provinciaal, regionaal, publiek, privaat In december 2013 start de VRP met het vijfdaagse vormingstraject Gebiedsgerichte regionale 1 ontwikkeling. De opleiding wil een attitude of cultuur voor gebiedsgericht werken en handelen in Vlaanderen ontwikkelen en instrumenten aanreiken om aan de slag te gaan. Door middel van de uitwisseling van kennis en ervaring wil de opleiding de kwaliteit van gebiedsgerichte ontwikkelingen in Vlaanderen naar een hoger niveau tillen. Vormingstraject Het vormingstraject bestaat uit vijf lesdagen opgebouwd rond enerzijds de vier grote projectfases (namelijk initiatie-, plannings-, uitvoerings- en evaluatiefase) en anderzijds procesmanagement. Praktijkvoorbeelden vormen de basis van de opleiding. Binnen- en buitenlandse toppers op het vlak van regionale gebiedsontwikkeling reiken vanuit hun invalshoek de nodige expertise en voorbeelden aan. De cases De Merode, prinsheerlijk landschap 2 en Heerlijke Heulebeek 3 zijn twee dragende voorbeelden in het programma. Verder komen andere praktijkvoorbeelden, die illustratief zijn voor één bepaalde fase, aan bod. Hoewel de hoofdinvalshoek die van ruimtelijke planning en stedenbouw is, slaan we bruggen naar andere disciplines zoals milieu, mobiliteit, landschapsontwikkeling, economie en bestuurskunde: de kern van gebiedsgericht werken is immers een goed en geïntegreerd samenspel tussen verschillende actoren/sectoren. Lesdagen Maandag 16 december 2013 (Leuven) - initiatiefase Vrijdag 17 januari 2014 () - planningsfase Vrijdag 31 januari 2014 (Brugge) - procesmanagement Vrijdag 28 februari 2014 (Hasselt) - uitvoeringsfase Vrijdag 14 maart 2014 (Gent) monitoring- en evaluatiefase 1 Deze opleiding richt zich dus niet op het gebiedsgericht werken binnen wijken en dorpen, maar wel op projecten en processen die gemeentegrenzen overschrijden Oost-Vlaanderen

2 Doelgroep van de opleiding De opleiding is expliciet gericht op het aanpakken van ontwikkelingen die gemeentegrenzen overstijgen. Personen die een dergelijke regionale ontwikkeling opzetten en managen zijn dan ook het belangrijkste doelpubliek. De opleiding is echter ook interessant voor al wie met dergelijke projecten te maken heeft (als beleidsmaker, betrokken partner of stakeholder). Concreet: (toekomstige) projectleiders en medewerkers uit diverse overheden (gemeenten, intercommunales, provincies, Vlaamse administraties) en private bureaus; Medewerkers van organisaties die actief zijn in de open ruimte (milieu, erfgoed, mobiliteit, ) Leerpunten Hoe leer ik mijn gebied lezen en begrijpen? Hoe vertaal ik dit in een gebiedsgericht ontwikkelingsproject? Hoe ontwikkel ik een gemeenschappelijke taal voor alle actoren? Hoe ga ik om met actoren en hun belangen en kan ik hen (beter) laten samenwerken om een gebiedsgerichte regionale ontwikkeling te realiseren? Hoe bouw ik een goede project/processtructuur uit? Hoe loods ik mijn project/proces doorheen de verschillende fases? Welke instrumenten zijn hiervoor beschikbaar? Hoe concretiseer ik mijn rol als manager, partner of stakeholder in dit geheel? Praktisch Inschrijven kan tot 10 december 2013: via VRP-partners: 400 VRP- Leden: 500 Niet-leden: 750 Oost-Vlaanderen

3 Programma Het programma (vijf dagen van 9u30 tot 17u) is opgebouwd rond de verschillende fasen die een project doormaakt/kan doormaken, wetend dat die fasering in de realiteit ook verweven en gelaagd is en wisselwerking tussen fasen belangrijk is. De vier te onderscheiden fasen zijn: (1) initiatiefase (ook voor- of verkenningsfase genoemd), (2) planningsfase, (3) uitvoeringsfase, en (4) monitoring- en evaluatiefase (ook opvolgingsfase genoemd). Elke fase vormt één lesdag in het programma. Daarnaast wordt één lesdag gewijd aan het thema project- en procesmanagement, omdat dit onderwerp volgens geraadpleegde deskundigen 4 belangrijk genoeg is om apart en expliciet op te focussen. Doorheen het programma wordt de nodige ruimte voor interactie en reflectie ingelast, ook met het oog op onderlinge ervaringsuitwisseling en reflectie op de eigen posities en ambities van de deelnemers. Daarnaast is er een balans gezocht tussen (A) verschillende schalen, (B) verschillende domeinen (wel geïntegreerd, maar met duidelijke insteek vanuit bv. ruimtelijke ordening, mobiliteit, natuur, ), (C) geografische spreiding over Vlaanderen en (D) initiërende en trekkersrol (bv. provincie, VLM, intercommunale, ). De finale selectie gebeurde op basis van een rist cases, voorgesteld door verschillende deskundigen. De volgende hoofdthema s zijn de inhoudelijke rode draden van het programma: Inhoud: Hoe potenties detecteren in een gebied? Wat is er aan kennis of inhoud nodig om dit te bepalen? Hoe dit vertalen naar concrete resultaten op het terrein? Instrumenten: Welke instrumenten zijn beschikbaar en nodig om de gewenste gebiedsgerichte regionale ontwikkeling te realiseren? Samenwerking tussen actoren: Hoe omgaan met actoren in het gebied? Hoe een samenwerking tot stand brengen die bijdraagt tot een kwalitatieve ontwikkeling van het gebied met oog voor de nodige evenwichten tussen belangen van de stakeholders? Project- en procesmanagement: Hoe omgaan met verschillende posities van actoren in het project en proces? Wat is de rol van de procesmanager en andere stakeholders? Welke methodieken en tools kunnen hierbij helpen? 4 Dit programma werd ontworpen in overleg met een ad hoc werkgroep bestaande uit deskundigen. Oost-Vlaanderen

4 DAG 1: Inleiding tot gebiedsgerichte regionale ontwikkeling & uitdieping initiatiefase Naast een algemene inleiding op het thema en de introductie van de twee dragende cases richt deze dag zich op vraagstukken in de eerste fase, namelijk de initiatiefase. Centraal daarin staat het aanreiken en bespreken van handvaten om een project te ontwikkelen: hoe komt zoiets op de agenda en worden mensen en organisaties warm gemaakt? Hoe de nodige hefbomen en een gedeeld urgentiebesef ontwikkelen? Hoe te weten komen wie best op welke manier aan de tafel te brengen? Hoe nieuwe en verfrissende allianties creëren? Hoe de opgave van sectorale projecten (bv. grote infrastructuurprojecten) ombuigen tot een opgave van bredere gebiedsontwikkeling? Hoe speelt daarbij het spanningsveld tussen initiatieven en aansturing van top-down (bv. de Vlaamse overheid neemt initiatief) en bottom-up (nl. lokale actoren nemen initiatief)? 9u30 Welkom & situering programma Joris Voets (UGent) 9u30-10u15 Hoe past gebiedsgerichte ontwikkeling in de ambities van het Vlaamse ruimtelijke beleid? Peter Cabus, secretarisgeneraal (departement Ruimte Vlaanderen) 10u15-11u15 Gebiedsgerichte regionale ontwikkeling waarover spreken we? Joris Voets (UGent) 11u15-11u30 11u30-12u30 12u30-13u30 13u30-14u30 14u30-15u30 Initiatiefase: van verkennen naar gebiedsopgave. Lessen uit de IBA-formule Broodjeslunch De Merode, Prinsheerlijk Landschap: de weg naar een gedragen project Heerlijke Heulebeek: van een verbindend element naar een verbindend project Thierry Goossens (IBA Parkstad ) Erik Verhaert, projectcoördinator (VLM) Bram Tack projectcoördinator (Leiedal) 15u30-15u45 15u45-16u45 Glastuinbouw in Oost-Vlaanderen als motor voor duurzame ontwikkeling: van sectoridee naar geïntegreerd project Pieter Jan Meire, projectcoördinator (Oost- Vlaanderen) 16u45-17u Afsluitende reflectieronde Joris Voets (UGent) Oost-Vlaanderen

5 DAG 2: Planfase van gebiedsverkenning naar gebiedsvisie Centraal op deze dag staat de planfase waarin een vorm van gebiedsplan (ook visieplan, masterplan, integraal plan, genoemd) tot stand komt als een beschrijving van de visie voor het gebied. Hoe komt dergelijke geïntegreerde visie, die idealiter gebaseerd is op allerhande analyses (zoals een gebiedsanalyse, actorenanalyse, enz.) tot stand brengen? Hoe kringlopen sluiten in een gebied? Hoe relevante thema s (bv. klimaat, water en energie) betrekken om tot sterkere integratie te komen? Welke structuren opzetten om het proces te voeren en tot besluitvorming te komen? Welke nieuwe methodieken bestaan er om tot een geïntegreerde visie te komen (bv. ontwerpend onderzoek, verbeelding, schetsschuit, toekomstverkenningen, C22, blue economy, ecosysteemdiensten, )? Hoe cocreatie bereiken (inclusief het omgaan met het spanningsveld tussen onzekerheid binnen dergelijk proces en risicomijdend gedrag en het verantwoording afleggen over doelen, budgetten, output, )? Hoe de planperiode overbruggen door korte termijn realisaties? Hoe individuele burgers en gebruikers betrekken op een werkbare manier? 9u30-10u Welkom & opfrissing, overlopen dagprogramma Joris Voets (UGent) 10u-11u Hoe inhoud creëren - introductie van relevante methodieken Peter Vermeulen (Stramien) 11u-11u15 11u15-12u15 Ideeën genereren en belangen verzoenen: ontwerpend onderzoek als essentieel instrument in een ruimtelijk proces Philip Moyersoen (MOP Urban Design) 12u15-13u15 Broodjeslunch 13u15-14u15 Heerlijke Heulebeek: van verkenning naar visie Bram Tack Projectcoördinator (Leiedal) 14u15-15u15 De Merode, Prinsheerlijk Landschap: creatie van een integraal plan Erik Verhaert, projectcoördinator (VLM) 15u15-15u30 15u30-16u30 Gebiedsprogramma Rupelstreek: van ontginnen naar geïntegreerd ontwikkelen Tom Dumez, projectleider en Herman De Pauw, coördinator (provincie ) 16u30-17u Afsluitende reflectieronde Joris Voets (UGent) Oost-Vlaanderen

6 DAG 3: project- en procesmanagement Deze dag onderbreekt de fasen door expliciet in te gaan op een aantal vragen mbt project- en procesmanagement. Centraal staat de rol van de project- of procesmanager zelf en inzichten over hoe hij/zij dat management kan verbeteren. Wat is het onderscheid tussen beide? Hoe het evenwicht vinden tussen een meer technische projectmanagementbenadering en bijhorende tools (bv. projectmanagementsoftware) en een meer inhoudelijke procesmatige benadering (bv. structurering project en participatie van stakeholders)? Wat zijn een aantal nuttige kapstokken voor beide? Dit intermezzo biedt ook de kans om lessen over initiatie- en planfase af te zetten tegen deze benaderingen en deze als perspectief expliciet mee te geven voor de volgende fasen. 9u30-10u Welkom & opfrissing, overlopen dagprogramma Joris Voets (UGent) 10u-11u Procesmanagement en projectmanagement: twee verschillende perspectieven en hun toepassingsmogelijkheden in Tom Coppens (Universiteit ) gebiedsontwikkeling 11u-11u15 11u15-12u30 Procesmanagement in actie: een ervaren procesmanager over de knepen van het vak Lambert Schoenmaekers (Regionaal Landschap Kempen en Maas) 12u30-13u30 13u30-14u30 14u30-15u30 15u30-15u45 15u45-16u45 Broodjeslunch Proces = co-creatie: hoe stakeholderparticipatie in de praktijk brengen? De toolbox van projectmanagement: hoe toepassen in processen van gebiedsontwikkeling? Rondetafel met deelnemers over hun vragen over en ervaringen met proces- en projectmanagement en terugkoppeling naar initiatie- en planfase Hella Rogiers (Common Ground) Bert Kesteleyn, (projectcoördinator, prov. W- VL) Joris Voets (UGent) Oost-Vlaanderen

7 DAG 4: Uitvoeringsfase: van plan naar realisatie In de uitvoeringsfase moet de visie concreet gemaakt worden, door bijvoorbeeld een uitvoerings- en financieringsplan uit te werken maar ook door (verdere) actie op het terrein. Dergelijk plan of programma omvat bijvoorbeeld een ruimtelijke voorstelling van doelen en maatregelen en een beschrijving van wie wat wanneer doet met welke middelen, gebaseerd op een verdere detaillering naar terrein, analyse van eigendom en gebruik, concrete afspraken met eigenaars, gebruikers en financiers (dit kan zich vertalen in landinrichtingsplan, ruilverkavelingsplan, natuurinrichtingsplan, gebiedsovereenkomsten, contracten). De visie wordt in deze fase omgezet naar een concreet actieplan en harde engagementen. Welke instrumenten zijn er zoal ter beschikking om tot uitvoering te komen? Hoe zacht of hard kunnen engagementen gemaakt worden? 9u30-10u Welkom & opfrissing, overlopen dagprogramma Joris Voets (UGent) 10u-11u20 Instrumenten voor de realisatie van gebiedsvisies: een selectief overzicht vanuit de ervaringen van de VLM Hilde van Leirsberghe (VLM) 11u20-11u35 11u35-12u45 Show me the money! De uitvoering van gebiedsambities financieel haalbaar maken - lessen uit de Nederlandse praktijk Tjibbe Winkler (GIDO, NL) 12u45-13u45 13u45-15u00 Broodjeslunch Het project Albertknoop: hoe dromen naar daden vertalen in een grensoverschrijdende context? Guy Vloebergh, projectcoördinator (Omgeving) 15u00-15u15 15u15-16u30 Over wolfijzers en schietgeweren - hoe realiseren De Merode en de Heerlijk Heulebeek hun ambities in de praktijk? Bram Tack projectcoördinator (Leiedal) & Erik Verhaert, projectcoördinator (VLM) 16u30-17u Afsluitende reflectieronde Joris Voets (UGent) Oost-Vlaanderen

8 DAG 5: Opvolgingsfase & evaluatie eerste editie van de opleiding Deze dag spitst zich toe op de opvolgingsfase, waarin het verzekeren van continuïteit (beheer en onderhoud van realisaties, blijvende structuren voor gebiedsontwikkeling) centraal staat. Hoe garanderen dat de gebiedsvisie en uitvoering van het programma blijft lopen en hoe dit eventueel actualiseren? Welke rollen voor welke partners? Hoe het beheer op tijd verzekeren in een vroege fase van project (zodat randvoorwaarden voor een duurzaam beheer al worden meegenomen in visie en uitvoering)? Daarnaast wordt de opleiding grondig geëvalueerd met de deelnemers en nog overblijvende noden en wensen in kaart gebracht. 9u30-10u Welkom & opfrissing, overlopen dagprogramma Joris Voets (UGent) 10u-11u15 Monitoring, indicatoren en evaluatie: van theorie naar praktijk lessen voor gebiedsontwikkeling Ann Pisman (Departement Ruimte Vlaanderen / UGent) 11u15-11u30 11u30-12u30 12u30-13u30 13u30-14u45 14u45-15u 15u-15u45 15u45-16u30 20 jaar gebiedsontwikkeling in de Gentse Kanaalzone: hoe de voortgang opvolgen en verzekeren? Broodjeslunch De Merode en de Heerlijk Heulebeek in uitvoering: opnieuw over naar de orde van de dag? Wat hebben we (niet) geleerd? Evaluatie programma en brainstorm voor toekomstige activiteiten in groepjes Wat hebben we (niet) geleerd? Evaluatie programma en brainstorm voor toekomstige activiteiten plenair debat en afronding Veerle De Bock, projectcoördinator (Project Gentse Kanaalzone) Bram Tack projectcoördinator (Leiedal) & Erik Verhaert, projectcoördinator (VLM) Joris Voets (UGent) + VRPsecretariaat Joris Voets (UGent) + VRPsecretariaat Oost-Vlaanderen