Onderzoek naar de hippische sport binnen de gemeente Lansingerland

Transcriptie

1 Onderzoek naar de hippische sport binnen de gemeente Lansingerland

2 Colofon Opgesteld in opdracht van Door HBB Advies Bergweg Zuid CV Bergschenhoek Telefoonnummer GSM Ivo Biemond (Consultant) Bleiswijk, 13 januari 2010 HBB advies 2/72

3 Inhoudsopgave Verklarende woordenlijst Inleiding Aanleiding en probleemstelling Vraagstelling Methodiek Omgevingsscan Lansingerland Analyse hippische sport Inleiding Omvang hippische sport Nederland Omvang hippische sport Zuid-Holland en Lansingerland Kenmerken en behoeften hippische ondernemer, hobbymatige stalhouder en hippische gebruiker Inleiding Kenmerken Behoeften SWOT-analyse hippische sport Lansingerland Schematische weergave SWOT-analyse SWOT-analyse toegelicht Conclusie, toekomstvisie & aanbevelingen Conclusie Toekomstvisie Aanbevelingen Paardensport voor mindervaliden Bronnenlijst Internetsites Geciteerde werken Bijlage enquête ten behoeve van het onderzoek naar de situatie van de hippische sport binnen de Gemeente Lansingerland Enquête: Hippische gebruikers Enquête: Hippische ondernemers Enquête uitkomsten: Hippische gebruikers Enquête uitkomsten: Hippische ondernemers HBB advies 3/72

4 Verklarende woordenlijst Beleren Bodyprotector Cap Dressuur Endurance Eventing FNRS 1 veiligheid GZH Handelsstal Hengstenhouderij Hindernis springen Koetsiersbewijs Mennen Menner Menpaden Mensport Onder de man Paarden/pony s het inrijden en zadelmak maken van een paard een beschermhes tegen inwendig letsel bij ongelukken een soort helm ter bescherming van het hoofd bij ongelukken het rijden van figuren binnen een paardenbak c.q. begrensde oppervlakte marathon voor ruiter en paard de vroegere military, combinatie van dressuur en springen over natuurlijke hindernissen zoals boomstammen etc. de regels die opgesteld zijn door de FNRS voor aangesloten ruitersportcentra ten aanzien van veilig rijden Groenservice Zuid-Holland houdt zich bezig met ontwikkeling, inrichting en beheer van recreatie en natuur in Zuid-Holland. een stal waarbij veelal sportpaarden worden aan- en verkocht een stal waarbij goedgekeurde dekhengsten staan voor het dekken het door ruiter te paard in wisselende hoogten, over hindernissen springen een rijvaardigheidsdiploma afgegeven door SRR 2 inhoudende dat de menner de aanspanning bevoegd gediplomeerd bestuurd en tevens verzekerd is. rijden met een aanspanning iedereen die een aanspanning bestuurt paden geschikt voor de mensport het rijden met een twee of vierwielige wagen, getrokken door één of meerdere paarden een ruiter zittend te paard Het onderscheid wordt bepaald door de stokmaat (hoogtemaat). Pony s hebben een stokmaat van maximaal 148 cm, paarden beginnen bij een stokmaat vanaf 149 cm. 1 Federatie Nederlandse RuiterSportcentra 2 Stichting Rijvaardigheidsbewijzen Recreatieruiter HBB advies 4/72

5 Opfokstal Stal waarin jonge paarden (leeftijd 4 36 mnd) bij elkaar opgroeien. In de zomerperiode is dat een gezamenlijke weidegang en in de winter een groepshuisvesting. Dit wordt gedaan om de paarden sociaal te maken en uit gemak van de eigenaren. Paardenbak (buitenrijbaan) Een door hekken afgezet stuk land, waarop een bewerkte (verharde) zandbodem is aangebracht. Naast training en africhting van het paard kan hier tevens toetsing plaatsvinden van de combinatie paard en ruiter, mits aan de eisen voor de betreffende discipline is voldaan. Paardenmelkerij Paddock Para-equestrian Pensionstal Poepzak of mestzak Recreatief Reining Rijbaan Ruiter Ruiterbewijs Ruiterpaden Sportstal Stapmolen Trainingsstal Voltige Een melkerij waar paarden gemolken worden. Paardenmelk heeft een goede werking voor de darmflora en tegen allergieën een uitloopbak voor paarden ter ontspanning Een discipline beoefend door minder validen. Zij rijden naargelang hun graad van handicap dressuurproeven in verschillende categorieën. Een ondernemer of particulier die één of meer paarden van derden op zijn terrein in pension heeft. een zak die zodanig is vastgebonden aan het paard, waardoor de uitwerpselen opgevangen worden. alle vormen van omgaan met paarden zonder wedstrijdelementen onderdeel van westernrijden Een binnen- of buitenbak met een bewerkte bodem. De afmetingen verschillen per disciplines (mennen, lichte of zware dressuur) de persoon zittend op een paard of pony het rijvaardigheidsdiploma afgegeven door SRR. Inhoudende dat de Ruiter gediplomeerd is en tevens WA verzekerd is. paden speciaal voor de ruiters. Stal waarbij paarden worden aangekocht voor de sport, de paarden worden hier getraind om ze vervolgens weer te kunnen verkopen. Een draaimolen waarin een aantal paarden tegelijk geplaatst kunnen worden om zonder ruiter toch te kunnen bewegen. Een stal waar mensen hun paarden kunnen laten trainen door ervaren ruiters of hun paarden kunnen laten inrijden of beleren. turnen op een galoperend paard HBB advies 5/72

6 HBB advies 6/72

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en probleemstelling HBB advies heeft -in opdracht van de gemeente Lansingerland- een onderzoek uitgevoerd naar paardenhouderijen en paardensport, ofwel de hippische sport, binnen Lansingerland. De paardenhouderijsector maakt in Nederland een enorme groei door. Er lijkt een toenemende behoefte te zijn aan paardenhouderijen en er worden steeds meer paarden aan huis gehouden. 3 Deze groei vloeit niet alleen voort uit recreatieve behoefte maar ook uit de behoefte van bestaande danwel voormalige boerenbedrijven en tuinbouwbedrijven om (extra) inkomsten te genereren. Ook Lansingerland heeft te maken met een groeiend aantal pensionstallingen en maneges op (voormalige) agrarische percelen alsook met een groeiend aantal particulieren dat paarden aan huis houdt. De stijging van het aantal paardenhouderijen kan zowel positieve als negatieve gevolgen voor het landschap met zich meebrengen. Enerzijds wordt een bijdrage geleverd aan behoud en ontwikkeling van het gebied, anderzijds kunnen bijvoorbeeld vertrapt grasland, hekwerken en rijbakken leiden tot landschappelijke verrommeling. De hippische sport geniet al enige tijd de aandacht van de landelijke politiek en de brancheorganisaties. Er zijn over dit onderwerp dan ook reeds een aantal beleidsstukken opgesteld. 4 Er is vooralsnog echter geen onderzoek verricht naar de situatie in de gemeente Lansingerland. De aanleiding voor dit onderzoek is niet alleen gelegen in de groei van de paardenhouderijsector. De samenvoeging van de gemeenten Bleiswijk, Bergschenhoek en Berkel & Rodenrijs in de gemeente Lansingerland noopt eveneens tot heroriëntatie van de huidige situatie. De gemeente Lansingerland wil zich in de toekomst verder profileren als vrijetijdsstad. 5 De gemeente wil zich daarmee nadrukkelijk op de kaart zetten. De gemeente zal daartoe onder meer culturele en sportieve evenementen gaan initiëren en promoten. De gemeente richt zich voorts op uitbreiding en intensiever gebruik van sportfaciliteiten, ook voor sporters buiten verenigingsverband. De recreatiegebieden worden reeds intensief gebruikt door lokale en regionale inwoners. In de komende jaren zal de gemeente steeds groener worden. Beleid ten aanzien van paardenhouderijen en de paardensport ontbreekt vooralsnog. Dit onderzoek beoogt daartoe aanzet te geven. Op basis van de onderzoeksresultaten zullen suggesties worden gedaan voor het ontwikkelen van beleid ten aanzien van paardenhouderijen en de paardensport, waarbij tevens wordt bekeken of de gemeente Lansingerland zich als hippische gemeente zou kunnen profileren. 3 Bron: 4 Paardenhouderij en ruimtelijke ordening, herziene handreiking voor de praktijk (februari 2009). 5 Bron: Toekomstvisie Lansingerland 2040 HBB advies 7/72

8 1.2 Vraagstelling Om een visie/ambitie ten aanzien van de hippische sport in Lansingerland te kunnen formuleren zal de hippische sport in Lansingerland in kaart worden gebracht aan de hand van de volgende deelvragen: - Wat is de huidige situatie van de hippische sport binnen Lansingerland? - Welke problemen en mogelijkheden zijn er? - Wat zou er moeten veranderen om de bestaande problemen te verhelpen en de mogelijkheden te kunnen benutten? 1.3 Methodiek Om de voorgaande vragen te kunnen beantwoorden is een empirisch 6 onderzoek uitgevoerd. Middels de in de bijlage opgenomen enquête, bestaande uit zowel open als gesloten vragen, zijn 80 hippische gebruikers en 33 hippische ondernemers en hobbymatige stalhouders in Lansingerland ondervraagd. Hierna volgt eerst een korte omgevingsscan van de gemeente Lansingerland. De hoofdstukken 3 t/m 6 en bijlage geven vervolgens de onderzoeksresultaten weer. Hierin volgt een uiteenzetting van de hippische sport in het algemeen en in Lansingerland. Vervolgens worden de kenmerken van hippische ondernemers, hobbymatige stalhouders en gebruikers van de hippische sport, alsook de behoeften van deze groepen geschetst. Tot slot wordt de SWOT-analyse en de conclusie met aanbevelingen geschetst. 6 Empirisch onderzoek beschrijft elke onderzoeksactiviteit die directe of indirecte waarnemingen gebruikt. HBB advies 8/72

9 2. Omgevingsscan Lansingerland De gemeente Lansingerland is in 2007 ontstaan uit een fusie van de gemeentes Berkel & Rodenrijs, Bergschenhoek en Bleiswijk. De gemeente beslaat een grote hoeveelheid recreatiegebieden, te weten circa 600 hectare. Deze gebieden zijn allemaal voorzien van ruiterpaden maar niet van paden ten behoeve van de mensport. Het is menners tot op heden niet toegestaan om de ruiterpaden te gebruiken. De Groen Blauwe slinger 7 die deels in Lansingerland wordt aangelegd, is ten aanzien van de paardensport zodanig gewijzigd, dat de ruiterpaden die in het aanvankelijk ontwerp waren opgenomen -wegens bezuinigingen- niet meer zullen worden gerealiseerd. 8 Foto: Recreatiegebied De Rottemeren, een unieke locatie voor de hippische sport Een nieuw recreatiegebied dat volop in ontwikkeling is, is het Hoekse Park. 9 GZH, de gemeente Lansingerland en de huidige grondeigenaren zoeken gezamenlijk naar een invulling van het gebied dat zowel recreatief als bedrijfsmatig kan worden benut. De intentie is om de golfbaan De Rottebergen uit te breiden en een stadsboerderij, hippisch centrum en camping in het gebied te vestigen. Momenteel vinden hierover onderhandelingen plaats. Voorts wordt bekeken of het Hoekse Park uitkomst biedt voor Manege Stichting Hillegersberg, welke manege mogelijk moet worden verplaatst in verband met de aanleg van de A13/A16. De centrale ligging van de gemeente (tussen Rotterdam, Zoetermeer en Den Haag) zorgt voor zeer goede bereikbaarheid van de gemeente. De verschillende recreatiegebieden sluiten echter niet goed op elkaar aan. Gevaarlijke verkeerspunten zorgen ervoor dat hippische gebruikers niet makkelijk van het ene recreatiegebied naar het andere recreatiegebied kunnen. Wel is er bij de recreatiegebieden voldoende parkeergelegenheid voor onder meer paardentrailers. 7 Met de Groenblauwe Slinger wil de provincie Zuid-Holland vijf gemarkeerde gebieden groen houden en op sommige plekken uitbreiden met natuur en recreatie (zie 8 Bron: project leider Groen Blauwe slinger gemeente Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp 9 Het Hoekse park zal gesitueerd worden in Bergschenhoek achter de sportvelden. Maatschappelijk belang en de uitstraling van het gebied zijn de kernpunten. HBB advies 9/72

10 De aanwezigheid van ruim opgezette recreatiegebieden die goed bereikbaar zijn en voorzien zijn van voldoende parkeergelegenheid maken de gemeente zeer geschikt voor het organiseren van evenementen. Momenteel wordt dit -weliswaar op kleine schaal- door de hippische sport benut. Jaarlijks wordt in het recreatiegebied De Rottemeren het paardenevenement Power Horse Competition georganiseerd. 10 De gemeente Lansingerland kenmerkt zich door de hoeveelheid agrarische activiteiten die er plaatsvinden. Door bedrijfsverplaatsing van glastuinbouwbedrijven zijn in de afgelopen jaren verschillende voormalige tuinderswoningen gekocht door particulieren die daar één of meer paarden aan huis houden en vaak ook een aantal pensionstallen hebben. Variërend van enkele stallen en een rijbak tot een uitgebreid stallencomplex. Op de navolgende kaart zijn locaties van hobbymatige stalhouders in de gemeente Lansingerland aangegeven. 10 Het door sponsors gefinancierde evenement vond dit jaar geen doorgang omdat er onvoldoende financiële draagkracht was vanuit sponsors en de gemeente. HBB advies 10/72

11 Plattegrond: Lansingerland met Hippische ondernemers en Hobbymatige stalhouders Hippische ondernemers Hobbymatige stalhouders HBB advies 11/72

12 HBB advies 12/72

13 3. Analyse hippische sport 3.1 Inleiding Zoals reeds aangegeven is de omvang van de hippische sport de laatste jaren toegenomen. Dit geldt voor zowel de recreatieve sport als de wedstrijdsport. De term paardensport omvat alle activiteiten die uitgevoerd worden met een paard. Er zijn tal van disciplines zoals springen, dressuur, mennen, eventing, endurance, voltige, para-equestrian, reining en recreatief rijden, welke disciplines allen in Nederland worden beoefend. Zowel het onder de man (ruiter) rijden als de mensport wint de laatste jaren sterk aan populariteit. 11 Door de groei van het aantal gebruikers groeit het aantal bedrijven dat voorzieningen ten behoeve van de paardensport biedt, zoals pensionstallen/maneges, dierenartspraktijken, etc. Ook de afname van traditionele agrarische bedrijven leidt tot een toename van het aantal paardenhouderijen. Niet alleen de vraag neemt dus toe maar ook het aanbod. De grafieken in de volgende paragraven geven de opbouw van de hippische sport weer in Nederland alsmede in Zuid-Holland en Lansingerland. 3.2 Omvang hippische sport Nederland Figuur 1: Aantal paarden en pony s in Nederland en Zuid-Holland Bron: 11 De laatste jaren wordt ook door diverse managementcursussen gebruik gemaakt van de omgang met paarden om managers extra managementvaardigheden aan te leren (zie HBB advies 13/72

14 Figuur 2: Aantal paardenbedrijven in Nederland Bron: Figuur 3: Omzet hippische sport per specialisme Bron: KNHS (NB: cijfers dateren van 4 jaar geleden) Figuur 4: Weergave omzetstijging paardenhouderijen Bron: KNHS HBB advies 14/72

15 Figuur 5: Werkgelegenheid hippische sport per specialisme Bron: KNHS HBB advies 15/72

16 3.3 Omvang hippische sport Zuid-Holland en Lansingerland Binnen Lansingerland zijn er 5 tot 7 hippische ondernemers en ruim 30 particuliere stalhouders actief. Deze ondernemers hebben gezamenlijk circa 650 paarden/pony s staan en bedienen totaal ongeveer 4000 gebruikers per maand. De verwachting is dat deze aantallen de komende jaren gestaag door zullen groeien. Figuur 6: Paardenbedrijven in Zuid-Holland en Lansingerland Bron: 12 en HBB advies Figuur 7: Aantal paarden & pony s in Zuid-Holland en Lansingerland Bron: en HBB advies 12 Bij het maken van dit rapport waren de gegevens van 2009 voor Zuid-Holland nog niet bekend bij het CBS. HBB advies 16/72

17 4. Kenmerken en behoeften hippische ondernemer, hobbymatige stalhouder en hippische gebruiker 4.1 Inleiding Om een compleet beeld van de hippische sport binnen Lansingerland te kunnen schetsen zijn de deelnemers aan deze sport in kaart gebracht. De deelnemers kunnen worden onderverdeeld in een drietal groepen: de hippische ondernemer, de hobbymatige stalhouder en de hippische gebruiker. De hippische ondernemer en hobbymatige stalhouder bepalen met hun bedrijf en beleidsvoering mede het uiterlijk van het landschap. De hippische gebruiker maakt veel praktijksituaties mee en is door middel van zijn gedrag en behoeften beeldvormer van de hippische sport. Hieronder volgt een korte profielomschrijving van deze groepen. In de volgende paragraaf worden de -op basis van het onderzoek vastgestelde- kenmerken van de groepen weergegeven. In de navolgende paragraaf komen de behoeften van de hippische ondernemer, de hobbymatige stalhouder en de hippische gebruiker aan de orde. De hippische ondernemer De hippische ondernemer is een natuurlijk- of rechtspersoon die bedrijfsmatig paarden houdt, zoals manegehouders. Maneges hebben een groot aantal eigen paarden die beschikbaar worden gesteld aan klanten en zij verzorgen paardrijlessen. Daarnaast hebben zij vaak ook pensionpaarden die zij tegen vergoeding meestal ook volledig verzorgen (voeren en mesten). Dit soort bedrijven is er min of meer geheel op uitgerust om paarden te verzorgen en te huisvesten, veelal betreft het een huisvesting van 50 tot 125 paarden. De hobbymatige stalhouder De hobbymatige stalhouder is een particulier die één of meerdere paarden en/of pony s bezit en (eventuele) extra stalruimte tegen vergoeding beschikking stelt aan derden. Veelal dient deze derde zelf zijn paard/pony te verzorgen (voeren en mesten). Hobbymatige stalhouders hebben een beperkt aantal paardenstallen waardoor er over het algemeen maximaal 10 paarden kunnen worden gehuisvest. De hippische gebruiker Hippische gebruikers zijn de beoefenaars van de paardensport. Zij kunnen vervolgens worden onderverdeeld in ruiters en menners. Een ruiter is iemand die een (al dan niet eigen) paard berijdt, een menner is iemand die een aanspanning met een of meerdere (al dan niet eigen) paarden bestuurt. Foto: Ruiterpad in het recreatiegebied De Rottemeren HBB advies 17/72

18 4.2 Kenmerken Kenmerken van de hippische ondernemer In Lansingerland zijn 5 tot 7 hippische ondernemers gevestigd. Het aantal hippische ondernemers is echter niet exact vast te stellen, omdat een aantal ondernemers zowel de kenmerken heeft van de hippische ondernemer als van de hobbymatige stalhouder. - Bebouwd oppervlak: 1000 m² tot 2000 m² - Aantal klanten: 300 tot Aantal verhuurde boxen: 50 tot Aantal manegepaarden: 15 tot % organiseert wedstrijden % vindt maatschappelijk werk belangrijk en zou daar een bijdrage aan willen leveren wanneer subsidie beschikbaar zou worden gesteld - 90% vindt het belangrijk dat klanten buiten kunnen rijden - 90% is bekend met de regels van FNRS Veiligheid - 90 % is bekend met de milieuregels - 60% zou in de toekomst willen uitbreiden - 80% zou meer hippische evenementen willen in Lansingerland - 85% ziet meer mogelijkheden voor de hippische sport binnen Lansingerland maar denkt wel dat er dan nog veel moet gebeuren Foto: manege stichting Hillegersberg 13 Niet alle wedstrijden die georganiseerd worden zijn officieel, er worden ook veel onderlinge wedstrijden georganiseerd. Deze wedstrijden tellen niet volgens de regels van de KNHS. HBB advies 18/72

19 4.2.2 Kenmerken van de hobbymatige stalhouder Binnen Lansingerland zijn ongeveer 33 hobbymatige stalhouders actief. Dit aantal zal in werkelijkheid iets hoger zijn, omdat in het kader van dit onderzoek voornamelijk pensions met meer dan 5 14 paarden zijn bezocht. - Bebouwd oppervlak: 80 m² tot 200 m² - Aantal verhuurde boxen: 3 tot 6 - Aantal manegepaarden: geen - 80% vindt het belangrijk dat klanten buiten kunnen rijden - 40% is bekend met de regels van FNRS Veiligheid - 80% is bekend met de milieuregels - 5% zou in de toekomst willen uitbreiden - 15% zou meer hippische evenementen willen in Lansingerland - 80% ziet meer mogelijkheden voor de hippische sport binnen Lansingerland maar denkt wel dat er dan nog veel moet gebeuren Foto: Hobbymatige pensionstal 14 Waarvan 2 tot 3 eigen paarden plus een aantal verhuurde boxen. HBB advies 19/72

20 4.2.3 Kenmerken van de hippische gebruiker De ruiter Lansingerland telt ongeveer ruiters, van wie een groot aantal gebruik maakt van manegepaarden en voornamelijk in lesverband rijdt. - Gemiddelde leeftijd ruiter: tussen de 20 en 40 jaar - Meest voorkomende disciplines: recreatief rijden en dressuur - Gemiddeld berijdt men 1 paard - 20% van de ruiters rijdt wedstrijden - 90% vindt het belangrijk om buiten te kunnen rijden - 70% is bekend met de veiligheidsregels van de FNRS - 80% ziet meer mogelijkheden voor de hippische sport binnen Lansingerland maar denkt wel dat er dan nog veel moet gebeuren Foto: Ruiter te paard HBB advies 20/72

21 De menner Lansingerland telt ongeveer 100 tot 150 menners Gemiddelde leeftijd menner: tussen de 30 en 50 jaar - Meest voorkomende disciplines: recreatief rijden en aangespannen wedstrijd rijden - Gemiddeld rijdt een menner met 2 paarden - 10% van de menners rijdt wedstrijden - 100% vindt het belangrijk om buiten te kunnen rijden 16-70% is bekend met de veiligheidsregels van de FNRS - 80% ziet meer mogelijkheden voor de hippische sport binnen Lansingerland maar denkt wel dat er dan nog veel moet gebeuren Foto s: Menners in actie 15 Dit getal zal veel hoger uitvallen wanneer er in Lansingerland meer mogelijkheden gecreëerd worden om buiten te kunnen rijden. 16 Vanwege de benodigde ruimte is buiten rijden in principe een vereiste voor het kunnen beoefenen van de mensport. HBB advies 21/72

22 4.3 Behoeften Behoeften hippische ondernemer, hobbymatige stalhouder en hippische gebruiker - Verbetering van rijmogelijkheden zodat ruiters makkelijker in het recreatiegebied kunnen komen. - Verbetering van de kwaliteit van ruiterpaden in het recreatiegebied De Rottemeren, ondermeer door de ruiterpaden in overleg met de hippische sport aan te leggen Treffen van maatregelen tegen gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld waarschuwingsborden plaatsen bij oversteekplaatsen en hekken plaatsen daar waar dat nodig is. - Niet hippische gebruiker van informatie voorzien om meer begrip voor bepaalde situaties te creëren. In het verkeer heerst bijvoorbeeld vaak onbegrip voor de hippische gebruiker. - Creëren van meer samenhang tussen hippische ondernemers en gebruikers in Lansingerland. Op die manier kan er meer gedaan worden voor de hippische sport binnen Lansingerland. - Creëren van aanspreekpunten bij de gemeente en andere betrokken instanties zoals GZH. Momenteel is niet duidelijk bij wie men vragen of problemen moet neerleggen. Foto: Voorbeeld ruiterpad met te veel zand 18 Foto: Voorbeeld gapend gat naast het ruiterpad Verantwoordelijk voor het beheer van de ruiterpaden is GZH, het onderhoud wordt echter door een onderaannemer uitgevoerd. Door middel van inschrijving kan men dit voor 3 jaar vastleggen. Aanspreekpunt bij de GZH is Kees van Vliet. 18 Dit ruiterpad is met goede bedoelingen opgehoogd, maar kennelijk zonder voldoende verstand van paarden. Door zoveel zand kan een paard een blessure oplopen. 19 Dit gat naast het ruiterpad zou ervoor kunnen zorgen dat als het paard er in stapt, het dier gelijk moet worden afgemaakt door de verwondingen die het heeft opgelopen. HBB advies 22/72

23 Onderzoek naar de hippische sport binnen de gemeente Lansingerland Specifieke behoeften hippische ondernemer - Meer mogelijkheden voor het organiseren van evenementen. Om een evenement succesvol te kunnen laten verlopen heeft men steun van de gemeente nodig. Momenteel is niet duidelijk wat de mogelijkheden zijn. - Mogelijkheid tot uitbreiding van een bestaande manege en/of verbetering van huidige voorzieningen zodat de onderneming up to date kan blijven. - Mogelijkheid tot bouwen van een nieuwe hippisch centrum nabij het recreatiegebied. Een aantal ondernemers zou willen vernieuwen en/of verplaatsen maar die mogelijkheid moet eerst nog worden uitgezocht. - Controleerbare groei van hippische accommodaties zodat er eerlijke concurrentie blijft. Een continue aanwas van hobbymatige stalhouders kan immers klanten kosten. Foto s: Power Horse Competition Bergschenhoek HBB advies 23/72

24 4.3.3 Specifieke behoeften hobbymatige stalhouder Mogelijkheid tot professionalisering van het bedrijf. Een aantal hobbymatige stalhouders zit tegen professionalisering aan maar onvoldoende duidelijk is of het hobbymatig gerunde paardenpension op professionele basis kan worden voortgezet. Het is vooralsnog niet gemakkelijk om de diverse voor uitbreiding benodigde vergunningen te krijgen Specifieke behoeften ruiter Toegankelijk maken van bepaalde groenstroken en fietspaden voor ruiters Specifieke behoeften menner 20 - Creëren van menpaden voor aanspanningen. Momenteel kunnen menners alleen op de weg rijden, wat veelal tot gevaarlijke situaties leidt. - Wijzigen van fietspaden in recreatiepaden zodat aanspanningen ook op de fietspaden mogen rijden. - Toegankelijk maken van groenstroken (onderhoudsstroken) 21 zodat aanspanningen daar ook mogen rijden. Binnen het recreatiegebied zijn vele onderhoudstroken die zeer geschikt zouden zijn voor het rijden met aanspanningen maar waar momenteel geen officiële toestemming voor is. 20 Een menner heeft als bestuurder van een menwagen andere behoeften dan een ruiter te paard. Doordat er binnen Lansingerland vooralsnog nauwelijks mogelijkheden voor menners zijn, heeft deze groep hippische gebruikers meer behoefte aan verbetering van de huidige situatie dan de groep ruiters. 21 Met onderhoudsstroken wordt bedoeld de gronden die onderdeel uitmaken van primaire wateren en dienen voor het uitvoeren van onderhoud daaraan. HBB advies 24/72

25 5. SWOT-analyse hippische sport Lansingerland 5.1 Schematische weergave SWOT-analyse De onderzoeksresultaten zijn onderverdeeld in Strenghts, Weaknesses, Opportunities en Threats van de hippische sport in Lansingerland. Deze zogeheten SWOT-analyse is hieronder schematisch weergegeven. In de volgende paragraaf zal de SWOT-analyse worden toegelicht. Strengths Weaknesses - Geen samenhang tussen hippische - Goede bereikbaarheid Lansingerland - Grote vertegenwoordiging van de sport Onduidelijke regels omtrent veiligheid - Veel diversiteit van de sport ondernemers en hobbymatige stalhouders - Onduidelijke regels omtrent veiligheid - Beperkte landelijke identiteit hippische sport - Geen duidelijk beleid binnen Lansingerland - Geen duidelijk beleid GZH - Beperkte voorzieningen om buiten te rijden voor menners - Horizon vervuiling - Beperkte voorzieningen om buiten te rijden in Berkel & Rodenrijs - Weinig tot geen mogelijkheden tot paardrijden voor verstandelijk en/of geestelijk gehandicapten - Locatie/evenementen - Mogelijkheid tot groei van de sport - Voorzieningen voor verstandelijk en/of geestelijk gehandicapten - Ongecontroleerde groei accommodaties - Geen beleidsvoering - Gevaarlijke situaties - Onwetendheid over de hippische sport - Economische recessie - Aanleg/realisatie van de A13/A16 Opportunities Threats HBB advies 25/72

26 5.2 SWOT-analyse toegelicht Hieronder volgt een korte toelichting van de sterke en zwakke punten, de mogelijkheden en de bedreigingen van de hippische sport in de gemeente Lansingerland Strengths - Locatie De ligging van Lansingerland is geografisch gezien zeer gunstig, het is gelegen tussen Den Haag, Rotterdam en Zoetermeer, en dus goed bereikbaar. Vanwege het omvangrijke recreatiegebied biedt Lansingerland hippische gebruikers ruim voldoende mogelijkheden om buiten te kunnen rijden. Daarnaast biedt het recreatiegebied voldoende ruimte voor evenementen. - Grote vertegenwoordiging van de sport Voor een gemeente die zo verstedelijkt is zijn er in verhouding veel hippische gebruikers, te weten ongeveer Dit komt deels door de aangrenzende steden. - Veel diversiteit van de sport Binnen Lansingerland worden vrijwel alle takken van de hippische sport beoefend, de recreatieve en dressuurruiters vertegenwoordigen niettemin de grootste groep Weaknesses - Geen samenhang tussen hippische ondernemers en hobbymatige stalhouders Zoals reeds aangegeven is uit inventarisatie gebleken dat er ongeveer 5 tot 7 hippische ondernemers en ruim 30 hobbymatige stalhouders actief zijn in de gemeente Lansingerland. Dit varieert van de zogenaamde hobbystallen met een aantal paarden tot professionele hippische bedrijven en fokkerijen. Er is echter weinig tot geen samenhang tussen deze ondernemers en stalhouders. Gevolg hiervan is dat er onvoldoende draagkracht bestaat en er daardoor geen duidelijk beleid kan worden opgesteld. Dit zou verbeterd kunnen worden door een platform op te zetten voor hippische ondernemers, hobbymatige stalhouders en hippische gebruikers, zodat alle deelnemers aan de hippische sport vertegenwoordigd zijn. - Onduidelijke regels omtrent veiligheid Paarden zijn vluchtdieren, wat betekent dat een paard op de vlucht zal slaan wanneer er gevaar dreigt. Er kunnen daardoor gevaarlijke situaties ontstaan. Het is dan ook belangrijk om ervoor te zorgen dat gevaarlijke punten in kaart worden gebracht en zo nodig worden aangepast of met verkeersborden worden aangeduid (eventueel in samenspraak met hippische ondernemers). Uiteraard dient de hippische gebruiker ook de nodige veiligheidsmaatregelen te treffen, bijvoorbeeld door tijdens een buitenrit een cap en/of bodyprotector alsmede verlichting of reflecterende kleding te dragen danwel het paard met reflecterende attributen uit te rusten. Stichting Veilige Paardensport (SVP) is in het leven geroepen om de veiligheid binnen hippische accommodaties te waarborgen. Door HBB advies 26/72

27 middel van onderzoek en de uitgifte van het Veiligheidscertificaat zorgt SVP ervoor dat de paardensport op een veilige manier beoefend wordt Beperkte landelijke identiteit hippische sport In de gemeente Lansingerland is momenteel geen evenement dat landelijke bekendheid geniet. Binnen de gemeente werd normaliter wel elk jaar de Power Horse Competition georganiseerd. Nu dit evenement dit jaar geen doorgang heeft gevonden wegens het gebrek aan financiële middelen en steun vanuit de gemeente, is er momenteel geen grootschalig evenement binnen de gemeente Lansingerland. - Geen duidelijk beleid binnen Lansingerland De paardenhouderij is een agrarische bedrijfstak die diverse vormen kent. Zo zijn er opfokstallen, trainingsstallen, sportstallen, handelsstallen, pensionstallen, maneges, hengstenhouderijen en paardenmelkerijen. De meeste paardenhouderijen omvatten een mix van deze vormen. Om dat te kunnen realiseren heeft het bedrijf een uitgebreid bestemmingsplan nodig, enkel een agrarische bestemming is niet afdoende. De agrarische bestemming dient te worden aangevuld met specificaties, waardoor bijvoorbeeld het exploiteren van een kantine, de verhuur van boxen en het organiseren van wedstrijden wordt afgedekt. Ook de toename van het aantal hippische ondernemingen, het aantal paarden en het aantal hippische gebruikers binnen de gemeente vragen om een nieuw en actief beleid waarin richtlijnen komen voor bouw, veiligheid en milieu. Er is door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Sectorraad Paarden een herziene handreiking voor de praktijk ten aanzien van paardenhouderijen en ruimtelijke ordening uitgebracht (februari 2009), welke de bestaande problemen verduidelijkt en concrete verbeteringen voor het huidige beleid ten aanzien van paardenhouderijen geeft. - Geen duidelijk beleid GZH 23 Door Groenservice Zuid-Holland wordt geen eenduidig beleid gevoerd ten aanzien van toezicht op het gebruik van ruiterpaden en de veiligheid van hippische gebruikers en medeweggebruikers/andere recreanten. De hippische ondernemer en de hippische gebruiker geven aan het idee te hebben dat controle afhankelijk is van welke opzichter er in het gebied rondrijdt. 24 Wanneer de GZH eenduidig beleid zou voeren, zou de betreffende opzichter makkelijker kunnen controleren. - Beperkte voorziening om buiten te rijden voor menners Momenteel is het voor menners niet mogelijk om volledig gebruik te kunnen maken van het recreatiegebied omdat het op veel paden niet toegestaan is met een aanspanning te rijden. 22 Bron: 23 GZH ofwel Groenservice Zuid-Holland houdt zich bezig met ontwikkeling, inrichting en beheer van recreatie en natuur. 24 Uit navraag bij de GZH is gebleken dat dit in andere plaatsen in Zuid-Holland eveneens het geval is. HBB advies 27/72

28 - Beperkte voorzieningen om buiten te rijden in Berkel & Rodenrijs Bergschenhoek en Bleiswijk hebben voor de hippische sport een gunstigere ligging dan Berkel & Rodenrijs. Aangezien Berkel & Rodenrijs niet tegen een recreatiegebied aanligt, zijn de voorzieningen om buiten te rijden zeer beperkt. Berkel & Rodenrijs ligt weliswaar deels tegen de groen blauwe slinger maar vanwege bezuinigingen zal dit gebied niet voorzien worden van ruiterpaden. - Verrommeling van het landschap Het landschap van Lansingerland kenmerkt zich door de vele agrarische bedrijven en recreatiegebieden. Hippische accommodaties, en daarmee paarden in het landschap, kunnen zorgen voor een verhoogde schoonheid en kwaliteit van de leefomgeving. Dit is niet per definitie het geval, met name door een ongecontroleerde groei van het aantal paarden en het gebrek aan goed beleid ontstaat er ook verrommeling van het landschap, bijvoorbeeld door de bouw van stallen, paardenbakken, hekken, stapmolens en dergelijke. Afhankelijk van het gebruik van de hippische accommodatie zijn dergelijke voorzieningen echter wel noodzakelijk. Behoorlijk beleid en duidelijke richtlijnen kunnen ervoor zorgen dat bovengenoemde elementen niet tot verrommeling leiden. In Lansingerland is vooralsnog onvoldoende beleid aanwezig ten aanzien van de hippische sport. Duidelijke regels voor bestaande en nieuwe accommodaties kunnen bijdragen aan het voorkomen van verrommeld landschap en bijdragen aan een fraaier landschap. - Weinig tot geen mogelijkheden voor verstandelijk en/of geestelijk gehandicapten Hoewel menig hippische ondernemer verstandelijk en/of geestelijk gehandicapten graag de mogelijkheid zou bieden om paard te kunnen rijden, ontbreekt het hen vooralsnog aan de faciliteiten om voor deze groep mensen iets op charitatieve basis te kunnen organiseren Opportunities - Locatie/evenementen De locatie biedt zeer veel mogelijkheden voor evenementen. Naast kleinere evenementen, georganiseerd door verschillende rijverenigingen, was er tot en met vorig jaar slechts één groot paardenevenement in Lansingerland: PHC (power horse competition). Met steun van de gemeente en eventuele sponsoring uit het bedrijfsleven zou dit evenement (maar ook andere evenementen) tot een groots spektakel kunnen worden gebracht. Tevens is de vraag voor een nieuw evenement neergelegd bij BCM 25 zodat er misschien nog een ander groot evenement in Lansingerland georganiseerd zou kunnen worden. - Mogelijkheid tot groei voor de sport Hoewel er binnen Lansingerland reeds relatief veel hippische gebruikers zijn liggen er voor de hippische sport nog genoeg mogelijkheden open. Professionalisering en groei van 25 BCM heeft zich gespecialiseerd in de organisatie van grote publieksevenementen, zoals Indoor Brabant, Concours Hippique Eindhoven, Jumping Indoor Maastricht, de Hengstenkeuringen van het KWPN en het KFPS en de Edison Jazz World uitreiking. De evenementen zijn voornamelijk gericht op relatiemarketing en exposure voor het bedrijfsleven (zie HBB advies 28/72

29 bestaande en eventuele nieuwe accommodaties kunnen leiden tot een toenemend aantal hippische gebruikers. - Voorzieningen voor verstandelijk en/of geestelijk gehandicapten Door speciale voorzieningen te treffen voor verstandelijk en/of geestelijk gehandicapten kan deze groep mensen de mogelijkheid worden geboden deel te nemen aan de hippische sport Threats - Ongecontroleerde groei accommodaties Ongecontroleerde groei van accommodaties kan leiden tot het ontstaan van accommodaties op plekken waar dat niet gewenst is. Dit kan irritaties bij omwonende, negatieve publiciteit voor de hippische sport en verrommeling van het landschap veroorzaken. - Geen beleidsvoering Het ontbreken van duidelijk beleid kan leiden tot gevaarlijke (verkeers)situaties, overlast en wildgroei van hippische accommodaties. Dit dient te worden voorkomen. - Gevaarlijke situaties Door onverwachte situaties kan een paard zo schrikken dat het in blinde paniek wegrent, door hier geen rekening mee te houden kunnen er situaties ontstaan, bijvoorbeeld bij oversteekpunten, die levensgevaarlijk zijn voor andere gebruikers in het recreatiegebeid. Dit kan leiden tot negatieve maatregelen voor de hippische sport. Het is dus van belang dat aan alle gebruikers van het recreatiegebied duidelijk wordt aangeven waar ruiterpaden en oversteekplaatsen zijn. Zo zouden er ook meer mogelijkheden moeten komen voor het aangespannen rijden binnen het recreatieve gebied, zodat menners niet afhankelijk zijn van de openbare weg. Het gebruik maken van de openbare weg kan namelijk leiden tot zeer gevaarlijke situaties. Denk aan automobilisten en andere weggebruikers die vaak niet op de hoogte zijn van de verkeersregels t.o.v. langzaam verkeer. - Onwetendheid over de hippische sport, meer specifiek over de hippische sport binnen Lansingerland De hippische sport is een wereld op zich, met veel verschijningsvormen (fokkerij, maneges, pensionstal, dressuurstal, mensport etc.). Mensen die geen affiniteit met de hippische sport hebben, kunnen zich soms moeilijk voorstellen wat de beweegredenen zijn van de hippische gebruikers/ondernemers. Een voorlichtingsboekje en/of website zou meer begrip en of interesse voor hippische sport kunnen geven, en daarmee bijvoorbeeld gevaarlijke situaties in het verkeer kunnen voorkomen. - Economische recessie De economische recessie raakt alle sectoren van het bedrijfsleven, zo ook de hippische sport. In de gemeente Lansingerland lijkt de economische recessie vooralsnog echter HBB advies 29/72

30 weinig invloed te hebben. Paardenstallingen staan zo goed als vol en er is geen sprake van lesuitval. Eventuele kosten en baten analyses ten aanzien van het houden van paarden en het beoefenen van de paardensport hebben (nog) niet geleid tot inkrimping van de hippische sport in Lansingerland. - Aanleg/realisatie van de A13/A16 De eventuele aanleg van de rijksweg A13/A16 kan verstrekkende gevolgen hebben voor het recreatiegebied De Rottemeren (meer specifiek voor het Lage Bergse Bos). Naar alle waarschijnlijkheid zal de weg aan de rand van het gebied gerealiseerd worden en zal een deel van de weg dwars door het gebied gaan. Voor het oog zal het recreatiegebied er daardoor heel anders uit gaan zien. Bijkomend gevolg kan zijn dat Manege Hillegersberg verplaatst moet worden. Gedetailleerde informatie over wat er precies zal veranderen voor de hippische gebruikers is vooralsnog niet beschikbaar. HBB advies 30/72

31 6. Conclusie, toekomstvisie & aanbevelingen 6.1 Conclusie Bij de hippische ondernemers en de hobbymatige stalhouders werd gedurende het onderzoek een afwachtende houding geconstateerd. Dat kan te wijten zijn aan feit dat de meeste hippische accommodaties in een periode van gedoogbeleid zijn ontstaan. Men is bang dat teveel informatie zal leiden tot drastische maatregelen die niet gunstig zullen zijn voor het bedrijf. Het verdient daarom aanbeveling om soepel om te gaan met bestaande paardenhouderijen en de situaties zoals die in de loop der jaren zijn ontstaan. Ondanks het grote aantal hippische gebruikers, paarden en pony s dat de gemeente telt, is Lansingerland vooralsnog geen hippische gemeente te noemen. De gemeente biedt veel mogelijkheden met betrekking tot de hippische sport, maar deze mogelijkheden worden (nog) niet voldoende benut. Hier zijn verschillende factoren debet aan. Het ontbreken van beleid vanuit zowel de gemeente als Groenservice Zuid-Holland alsook het ontbreken van samenhang tussen hippische ondernemers en hobbymatige stalhouders zijn voorbeelden van punten waaraan gewerkt moet worden. Daarnaast is de hippische sport binnen Lansingerland er vooralsnog niet in geslaagd om een eigen identiteit te creëren. De hippische sport zou niet op een zijspoor gezet mogen worden. De belangstelling voor de hippische sport wordt steeds groter en de gemeente Lansingerland is in potentie zeer geschikt om deze sport te faciliteren en daarmee verschillende doelgroepen te bedienen. De gemeente kan zich daarmee zelfs profileren als groene, recreatieve gemeente met regionale en landelijke betekenis. Het organiseren/faciliteren van paardenevenementen zoals Power Horse Competition kunnen daar een belangrijke rol in spelen. 26 De hippische sport biedt de inwoners van de gemeente Lansingerland en omstreken de mogelijkheid om invulling te geven aan sporten en recreëren. Om de mogelijkheden optimaal te kunnen benutten zal de gemeente de hippische sport in al zijn facetten moeten faciliteren, waarbij het vormen van beleid de eerste stap dient te zijn. De gemeente Lansingerland in samenspraak met onder meer de hippische ondernemers, de hobbymatige stalhouders en de hippische gebruikers eventueel deze drie groepen gebundeld in een paardenplatform. 6.2 Toekomstvisie Geconstateerd is dat de belangstelling voor de hippische sport enorm in opkomst is en dat de gemeente in potentie zeer geschikt is om deze sport te faciliteren en daarmee verschillende doelgroepen te bedienen, Lansingerland kan zich hiermee zelfs profileren als groene, recreatieve gemeente met regionale en landelijke betekenis. Lansingerland ziet het bedrijven van hippische sport als een belangrijke mogelijkheid voor haar inwoners om invulling te geven aan sporten en recreëren. Daartoe wil zij zich inspannen om mogelijkheden voor de diverse uitingsvormen van hippische sport te faciliteren. 26 In samenspraak met de gemeente heeft HBB advies reeds bij BCM de vraag naar een ander grootschalig evenement neergelegd. HBB advies 31/72

32 In samenwerking met professionals, gebruikers en beheerders zal zij de verwezenlijking van de visie nastreven met oog voor veiligheid, milieu, inbedding in het landschap en het verder ontwikkelen van hippische evenementen, regionaal, nationaal en zo mogelijk internationaal. 6.3 Aanbevelingen - Aanspreekpunt aanstellen bij de gemeente - Aanspreekpunt aanstellen bij Groenservice Zuid-Holland - Bevorderen van het oprichten van een paardenplatform waarin hippische ondernemers, hobbymatige stalhouders en hippische gebruikers vertegenwoordigd worden - Eenduidig beleid opstellen voor bouw, milieu en veiligheid (in samenwerking met de hippische sport), waarbij voor bestaande accommodaties een overgangsbeleid geldt, men kan hierbij gebruik maken van de herziene handreiking voor de praktijk ten aanzien van paardenhouderijen en ruimtelijke ordening (uitgebracht februari 2009). - Veiligheidsplan opstellen (in samenwerking met de hippische sport) - Bestemmingsplan creëren voor hippische sport, gebruik makend van het agrarische bestemmingsplan met aanvullende specificaties - Kader scheppen voor paardenevenementen - Nader onderzoek (laten) verrichten naar de mogelijkheid voor een nieuw hippisch centrum - Nader onderzoek (laten) verrichten naar de mogelijkheden voor mindervalide paardensporters - Groenstroken openstellen voor de paardensport HBB advies 32/72

33 7. Paardensport voor mindervaliden 27 In Nederland hebben mindervaliden op meerdere plaatsen, op speciaal daartoe ingerichte maneges, de mogelijkheid om paard te rijden. 28 Deze vorm van sport blijkt voor mindervaliden niet alleen leuk te zijn, maar ook therapeutische effecten te hebben. De paardensport voor ruiters met een handicap, para-equestrian, is inmiddels ook uitgegroeid tot een professionele discipline. 29 Deelname aan de Olympische spelen behoort eveneens tot de mogelijkheden. Momenteel zijn er in de gemeente Lansingerland voor mindervaliden onvoldoende mogelijkheden om op verantwoorde wijze deel te kunnen nemen aan de hippische sport. 30 Onbekend is echter ook of er in de gemeente Lansingerland, en haar wijde omgeving, behoefte is aan de mogelijkheden voor verstandelijk en/of lichamelijk gehandicapten om te kunnen paardrijden. Middels aanvullend onderzoek zou geïnventariseerd kunnen worden in hoeverre er behoefte is aan een speciaal aangepaste manege, welke voorzieningen er getroffen zouden moeten worden, hoeveel vrijwilligers er nodig zouden zijn, alsook welke locatie geschikt zou zijn. Wanneer hier binnen de gemeente Lansingerland voldoende draagvlak voor is, kan worden bezien welke hippische ondernemer zijn manege deugdelijk zou willen aanpassen, welke (investerings- en jaarlijkse) kosten dit met zich mee zal brengen, en in hoeverre de gemeente daar een bijdrage aan zou kunnen en willen leveren. Foto: mindervalide ruiter 27 De paardensport voor mindervalide ruiters, is aan het uitgroeien tot een professionele discipline. Tegenwoordig behoort zelfs deelname aan de Olympische spelen tot de mogelijkheden. Meer in formatie is te vinden op 28 Zie voor meer informatie: (FPG is de Nederlandse vereniging voor paardrijden door mensen met een beperking) 29 Zie voor meer informatie: 30 De Rotterdamse rijvereniging de Hazelaar biedt reeds mogelijkheden tot paardrijden voor mindervalide paardensporters. HBB advies 33/72

34 HBB advies 34/72

35 Bronnenlijst Internetsites BCM Uitgever. (sd). Opgeroepen op Mei 5, 2009, van BCM: Centraal Bureau voor de Statistiek. (2009). Centraal Bureau van de Statistiek. Opgeroepen op Mei 17, 2009, van Gemeente Lansingerland. (sd). Opgeroepen op Mei 10, 2009, van Gemeente Lansingerland: Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie. (2009). Opgeroepen op Mei 12, 2009, van KNHS: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. (2009). Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Opgeroepen op Mei 15, 2009, van Sectorraad Paarden. (2008). Opgeroepen op Mei 11, 2009, van SRP Sectorraad paarden: Stadsregio Rotterdam. (2009). Opgeroepen op Augustus 7, 2009, van RR2020: Vereniging van Nederlandse Gemeenten. (2009). Opgeroepen op Mei 5, 2009, van Vereniging van Nederlandse Gemeenten: Geciteerde werken LNV. (2006). Visie "Paard en Landschap". MinLNV. (2004). Agenda voor een Vitaal Platteland. VROM. (2004). Nota Ruimte. HBB advies 35/72

36 HBB advies 36/72

37 Bijlage enquête ten behoeve van het onderzoek naar de situatie van de hippische sport binnen de Gemeente Lansingerland 1. Enquête: Hippische gebruikers Algemene gegevens: 1. Wat is uw naam: 2. Wat is uw adres: Straat: Postcode: Plaats: 3. a. Wat is uw leeftijd: b. Wat is uw geslacht O Man O Vrouw 4. In welke plaats staat uw paard gestald? Straat: Postcode: Plaats: 5. Op wat voor soort bedrijf staat uw paard: O Manege O Pensionstal O Anders, namelijk: 6. Hoe is de locatie van het bedrijf? O Vooral bossen O Open (landbouw-) gebied O Stedelijk gebied O Anders, namelijk: 7. Hoeveel paarden heeft u zelf? 8. Welke hippische discipline(s) beoefent u? O Aangespannen O Mennen samengesteld O Recreatief mennen O Concours O Dressuur O Endurance O Eventing O Fokken O Recreatie O Reining O Springen O Voltige HBB advies 37/72

38 Wedstrijden, evenementen & maatschappelijk werk bij u op de manege (stal): 9. Worden er ook wedstrijden bij u op stal georganiseerd? O Ja, minimaal 1 keer per week O Ja, minimaal 1 keer per maand O Nee (ga door naar vraag 11) O Anders, namelijk: 10. Wat voor wedstrijden zijn dit? O Dressuurwedstrijden O Springwedstrijden O Westernwedstrijden O Menwedstrijden O Anders, namelijk: 11. Organiseren ze ook andere evenementen bij u op stal? O Nee (ga door naar vraag 13) O Ja, namelijk: 12. Zou u graag zien dat er een evenement georganiseerd wordt bij u op stal? O Nee O Ja, namelijk: 13. Zou u graag zien dat er in Lansingerland meer evenementen voor de paardensport worden georganiseerd? O Nee O Ja, namelijk: 14. Houden ze zich bij u op stal bezig met lessen voor lichamelijk en/of geestelijk gehandicapten? O Ja, namelijk: O Nee, want: 15. Zou u bereid zijn om u als vrijwilliger voor mindervalide paardensporters in te spannen? O Ja, namelijk: O Nee, want: Buiten rijden 16. Wat vindt u in het algemeen van het maken van buitenritten? O Erg belangrijk O Leuk als het mogelijk is maar niet erg belangrijk O Niet of nauwelijks van belang O Anders, namelijk: 17. Hoeveel buitenritten maakt u? Gemiddeld keer per maand 18. Hoe is de omgeving waar u vanaf uw accommodatie kunt rijden: O Vooral bossen O Een open (landbouw-) gebied O Een stedelijk gebied O Randstad O Anders, namelijk: HBB advies 38/72

39 19. Met betrekking tot buitenritten vanaf uw locatie, wat is voor u van toepassing? O Veel mogelijkheden en ik doe het vaak. O Ik heb daar te weinig ervaring voor. O Er zijn geen geschikte paden. O De (verkeers)situatie is bij ons te gevaarlijk O De paden of voorzieningen kunnen verbeterd worden 20. Als u een buitenrit maakt, doet u dat dan meestal: O Alleen O In een groep tot 5 personen O In grotere groepen 21. Bent u tevreden over de mogelijkheid om buitenritten te maken? O Zeer tevreden Regio: O Tevreden Regio: O Neutraal Regio: O Ontevreden Regio: O Zeer ontevreden Regio: 22. Kan er vanaf uw locatie een rondrit gemaakt worden? O Ja, er kan een gemarkeerde route gevolgd worden O Ja, er is een rondje maar geen gemarkeerde route O Ja, onze stal ligt aan een route netwerk O Nee, dit is niet mogelijk 23. Zijn er wel eens conflicten bij het maken van buitenritten? O Ja, dat ik ergens rij waar dit niet mag, ga door naar vraag 24 O Ja, dat er gevaarlijke situaties ontstaan, ga door naar vraag 24 O Ja, ik krijg verwijten over uitwerpselen op straat, ga door naar vraag 25 O Nee, hiermee heb ik geen of nauwelijks problemen, ga door naar vraag 25 O Anders, namelijk: 24. Waar mag u niet rijden of ontstaan er gevaarlijke situaties? O Op het fietspad O Op de weg O Op een voetgangerspad O Anders, namelijk: 25. Zou u bereid zijn om zelf bij te dragen aan betere voorzieningen voor buiten rijden? O Ja, ik zou willen meebetalen, max.: euro per jaar O Ja, ik zou onderhoudswerk willen doen O Ja, ik zou plannen willen helpen ontwikkelen O Nee, ligt toe: 26. Heeft u verder nog opmerkingen die van belang zijn? Milieu beheer, wet en regelgeving & veiligheid 27. Bent u bekend omtrent de regels van de FNRS, KNHS en SRR met veilig rijden? O Ja, hier zijn wij mee bekend en wordt bij ons op stal actief mee gewerkt O Ja, wij zijn hiermee bekend maar hebben onze eigen regels op stal O Ja, ik ben hiermee bekend maar er ik hecht er niet zoveel waarde aan O Nee, hiermee ben ik niet bekend ga door naar vraag 29 HBB advies 39/72