6.5. Samenvatting door een scholier 2128 woorden 10 januari keer beoordeeld. Geschiedenis GESCHIEDENIS H1 1.1.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2128 woorden 10 januari keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks GESCHIEDENIS H1 1.1 Peperdure handel Europa wilde specerijen (o-a) en zijde (China). Deze producten waren schaars in Europa en zeer geliefd. Alleen waren deze luxe-producten erg duur. Dit kwam doordat er veel tussenpersonen waren. De boer-> handelaar->handelaar->handelaar->arabieren-> Europese handelaar->winkel->koper. Elke handelaar wilde geld verdienen dus, wordt de 1kilo van de specerijen en zijde steeds duurder. Hier moest een oplossing voor komen. Portugese ontdekkingsreizen De Portugeese prins Hendrik de Zeevaarder zorgde in de 15 e eeuw voor geld, schepen. Dit deed hij om de zijde en specerijen goedkoop te kunen halen en om het Cristendom te verspreiden. Hij verzamelde de beste mensen en kennis. Zelf zette hij geen voet op een boot. De eerste nieuwe ontdekking van de Portugesen waren de Canarische en Kaapverdische eilanden. De zeevarders bleven dicht bij de kust van Afrika. Onderweg stichte zij forten om vers voedsel en water in te slaan. In 1488 ontdekte Bartholemeus Diaz Kaap de Goede Hoop. In 1498 bereikte Vasco da Gama India. Portugal had nu een route naar de specerijen, de Carreira da India. Deze routes bleven geheim voor alle andere landen. Spanje volgt Portugal Cristoffel Columbus kreeg in 1492 steun van de Spaanse koning Ferdinad en zijn vrouw. Hij kreeg steun voor een nieuw project: een zeeroute ontdekken westwaarts naar Indië (Azië). Tocanelli overtuigde Columbus om zijn kaart te gebruiken. Men gebruikte het kompas, astrolabium en de sterren om de plaats op zee te bepalen. Met peilloden hielden ze de diepte bij en de snelheid met knopen. Later verbeterde de navigatiemiddelen. Columbus succes In 1492 vertrok Columbus met 3 schepen. In Oktober kreeg hij Indië inzicht (nu Amerika). Hij noemde de mensen daar Indianen. Hij noemde het gebied San Salvador. Eind 1492 ging Columbus terug naar Spanje. Hij vertelde zijn verhaal uitgebreid aan de koning. Begrippen: Carreira da India: De kilometer lange route van Portugal naar Indië Pagina 1 van 5

2 2.1 Conquistadores Condiquistadores staken de oceaan over om fortuin te maken, ze zijn een soort van veroveraars. Zij veroverde gebieden en bestreden de indiaanse volkeren in de naam van de Spaanse koning. De Spanjaarde konden makkelijk de strijd winnen. Zij hadden een betere uitrusting en paarden en honden waar die Indianen bang voor waren. De Indianen kende geen vuurwapens en zwaarden. De Conquistadores sloten bondgenootschappen met indiaanse volkeren om weer andere indianen te overwinnen. Azteken In Mexico leefde in die tijd de Azteken. Toen de Azteekse beschaving aan het top punt stond kwamen de Spanjaarden. De Azteekse steden dreefde op water grote tempels en er werd veel gehandeld. Azteken offerde mensen harten aan hun goden. Montezuma was de Azteekse leider, hij was een soort god. In 1519 ging Hernán Cortés met 500 soldaten gebied in bezit nemen van de Azteken. Dit gebeurde zeer makkelijk omdat Cortés werd aangezien als Quetzalcoatl. Dit was een soort god. Hij werd met veel eerbied ontvangen. In 1521 versloegen de Spanjaarde de Azteken en de beschaving werd vernietigd. Cortés werd de bestuurder van Mexico. Inca s De Inca s hadden een groot gebied dat reikte van Ecuador tot diep in Chili. Om dit grote gebied te besturen was er aan kilometer weg aangelegd. Het leger gebruikte de wegen, en koeriers brachten opdrachten en boodschappen van A naar B. De opdrachten en boodschappen kwamen uit Cuzco. De zon en de maan waren goden voor de Inca s. De zonne god was de hoofdgod en de voorvader van de Inca s. Hij werd vereert met zonnefeesten. Boven hem stond het Inca-opperhoofd. Hij werd gezien als een incarnatie van de zonnegod. Hij was de politieke en godsdienstige leider. Pizarro overwint het Incarijk In 1526 legde Francesco Pizarro contact met de Inca s. De spanjaarden zagen toen veel zilver en goud, armbanden, harnassen, kralen, edelstenen, kommen, mantels, smaragraden. Pizarro wilde dit land graag veroveren. De Inca s gaven zich niet zomaar over ook de Spanjaarde verloren veel mensen. Pizarro vond dit erg vervelend. Hij stuurde een brief naar Atahuapla (leider Inca s). Hij wou gaan praten over een oplossing dat hij geen mensen meer verliesde en Atahuapla. Atahuapla ging er heen terwijl iedereen zei dat hij niet moest gaan. Pizarro nam Atahualpe gevangen. De mannen van Atahualpe werden vermood. Als Atahualpe niet zo vertellen waar het goud was ging zijn volk helemaal dood en hij zelf. Als hij het vertelde was hij vrij en zijn volk ook. Hij zei het maar, hij werd vermood. Begrippen: Conquistadores: Spaanse avonturiers die in naam van de koning grote delen van Amerika in bezit namen en indiaanse volkeren onderwierpen. Azteken: Machtig indianenvolk dat leefde in het huidige Mexico; bouwde hoofstaande beschaving op Inca s: Indianenvolk in Z-A (Peru) dat een groot en machtig rijk had opgebouwd. Debat over indianen1.3 Pagina 2 van 5

3 De conquistadores veroverde stuken gebied op een een niet sympathieke manier. Ze vermoorde veel mensen. Filosofen gingen nadenken. Was het zo dat de ontdekte kolonies voor de aankomst van de Europeanen zich in een lagere natuurlijke staat bevonden? En mocht dat met vreedheid gepaard gaan? In 1511 ging monnik Atonio de Montesinos een preek geven aan de Spaanse veroveraars hoe zij met de Indianen om gingen. Hij beschuldigde hun voor onmenselijk gedrag. Priester Bartolomé de Las Casas nam het ook op voor de Indianen. In 1502 ging hij naar Spaans Amerika. Hij was tegen de slechte behandeling van de Indianen. Hij ging weer terug en debatteerde aan het hof van Karel V met de geleerde Juan Ginés de sepúlveda. Hij Juan vond het vanzelfsprekend dat de Indianen minderwaardig waren. Indiaan Wamam Poma stuurde een brief naar de Spaanse koning hoe hij het zou vinden om in zijn schoenen te staan. Michel de Montaigne Michel de Montaige kon goed overleven in de natuur vanaf zijn 3 e leefde hij in een arm dorpje. Michel de Montaige keerde terug naar zijn huis in Bordeaux. Tegen zijn vader moest hij Latijns praten. Hij studeerde rechten. Hij werd rechter en politicus. In 1568 werd hij kasteelheer. Hij ging reizen naar Duitsland en Italië. Hij ging schrijven. Hij liet zich als humanist inspireren door schrijvers uit de klassieke oudheid. Zijn doel met schrijven was de mens te beschrijven, speciaal mijzelf. Hij was een nieuwsgierige man. Humanisten over indianen In de 16 e eeuw aan het hof van de Franse koning ontmoette Michel de Montaigne 3 gevangene indianen. Hij stelde hun vragen met behulp van een tolk. Hij kwam erachter dat de indianen niet barbaars waren maar eerder een soort nobele waren. Nederlander Justus Lipsius wat het daar niet mee eens. Verandering en contiunuïteit Gebeurtenissen die bij elkaar horen, vormen een ontwikkeling. Wat verandert en wat gelijk blijft. Wat gelijk blijft heet contiunuïteit. Na een oorlog veranderen de grenzen. De spanjaarde bezetten de indianen en buitte ze uit. De indianen kwamen in contact met andere beschaving. Door de verandering die plaats vonden was dit in het nadeel van de indianen. Begrippen Renaissance: Wedergeboorte van de klassieke tijd. 1.4 Spanjaarden stichten kolonies In Amerika werden vestegingskolonies gesticht door de Spanjaarden in de 16 e eeuw. Om er in te wonen. Ze kregen ook grond bij hun huis om te bewerken. Dit noemde men in die tijd een haciënda. Het gebied waar de Spanjaarden heerste heette een encomieda. De eigenaren kregen belasting van de Indianen en lieten de indianen voor zich werken. Als tegenprestatie beschermde de Spaanse eigenaar de indianen. Indianen werden o.a. ingezet voor landbouw en zilvermijnen. De behandeling van de Indianen Indianen werden slecht behandeld. Hier werden regels voor opgesteld. Alleen werden ze nooit gecontroleerd en Pagina 3 van 5

4 werden de indianen nog steeds slecht behandeld. Als ze van de Haciënda proberde te vluchten moestte ze dat wel goed doen want als je werd gevonden kreeg je een flink pak slaag in het openbaar. Er zijn ongeveer 11 miljoen indianen gestorven in de tijd dat de Europeanen aan land kwamen. Hier van zijn miljoenen gestorven aan ziektes die de Europeanen mee namen. Al van een griepje gingen ze dood. Dit kwam omdat hun lichaam er niet tegen bestemd is (geen antistoffen). Ook gingen er veel indianen dood door dat ze mishandeld werden. Later werden Indianen onderdannen van de Spaanse koningin. Als ze mishandeld werden mochten ze de strafer aanklagen. Indianen konden het zware werk niet aan. Ze werden vervangen door zwarte Afrikanen. Atlantiche driehoekshandel Maatschappelijke en besuurlijke veranderingen. Spanje organiseerde een Amerikaans bestuur om zeker te zijn van het zilver. In 1550 werden er 2 onderkoninkrijken gemaakt (Peru, Nieuw Spanje). In de raad van Indië werden regels voor de onderkoninkrijken opgesteld. Spaanse adel werd voor 6jaar benoemd tot onderkoning. Zij stonden onder direct bevel van de konining, maar in werkelijkheid was hun macht onbeperkt. Zij leiden het bestuur, rechtspraken en beheersten de kerk+leger. Onder in het staatsapparaat kregen de indiaanse leider een plekje. Zij zorgde voor de belastinginginning. Katolieke geloof verspreiden. Spanjaarde, indianen en Afrikanen mengen zich met elkaar mestizering. Blank+indiaans=mesties. Zwart+blank=mulat. Indiaans+zwart=zambo. Bovenaan stonden blanken. 1.5 Karel V en de zilvervloot Krarel werd geboren in Moederskant: Grootouders Ferdinad en Isabella (Spanje(columbus)). Via andere grootouders (Maria en Maximilaan) erfde Karel Bourgondië. En groot deel Nederlandse gewesten. Van zijn grootvader kreeg hij de titel: Duitse keizer. Karel V had een wereldrijk. Hij werd aan vele kanten aangevallen. En oorlogen kostern veel geld. Hij betalede de oorlogen met belastingen en leningen. Maar dat was niet genoeg, de ontdekkings reizen brachten veel geld op bracht Spaanse zilvervloot tonnen goud en zilver op 1/5 deel ging in de schatkist van de koning. Spaanse monarchie rijkst van Europa. Opvolgers Karel ging meerdere keren failliet. Economische gevlogen voor Europa Toevoer zilver naar Spanje leiden tot verandering in Europese economie. Meer Spaans geld, hierdoor werd de munt minder waard. Er trad geldontwaarding op. Eerst 1 Peer 1 munt daarna 1 peer 1,20 munt. Ook speelde het toename van Europees bevolking een rol en, het gebrek aan voedsel. De prijzen stegen en de lonen stegen lonen gingen niet omhoog mee met de prijzen. Mensen konden veel minder kopen. Handelskapitalisten lieten arbeiders bijv. laken produceren en exporteerde dit naar verre landen. Ze brachten dan weer dure dingen mee terug. Ze kochten 500 tomaten voor 10,- en verkochten ze voor 20,- dit kon omdat ze er niet meer dan 500 tomaten waren. FAM. Fugger uit Augsburgs was hier heel goed in zij leende grote sommen geld aan Karel. De oorlogen van Karel V Karel s grooste vijand in Europa was Frans I (Frankrijk). In 1520 werden twee grote oorlogen uitgespeeld. Gevechten vonden plaats in Italië. Dit deden de habsburgers (Van Karel) om Frankrijk in te sluiten en om het Duitse rijk aan het Spaanse de koppelen. De slag van Pavia 1525 won Karel. Turken heette Osmanen. 15 e eeuw (eind) rukten de Osmanen op in Z-O Europa, bezette Belgraden en Boedapest. Ze berdreigde de zeeroutes van Karel op de Middelandse zee tussen Spanje, Frankrijk en Italië. Onder leiding van Suleyman I boekten de Osmanen groote successen. In 1529 Versloog Karel de turken bij Wenen. In 1535 veroverde hij ook Tunis. Turkse opmars definitief Pagina 4 van 5

5 gestuit. Staatsinrichtig Alle landen die Karel bezitte werden niet één land. De landen bleven toch zelfstandig. Personele unie is verbinding tussen landen via een persoon. Vorstenhuis kon meer kronen bemachtigen door huwelijkspolitiek. Dochter van ene koning huwde met zoon van een andere vorst hun kind leide dan beiden landen. Karel via moeder Spaanse kroon via vader Bourgonische troon. Door vader kwamen ook de familienaam Habsburg in Karels bezit. Karel trad af. Ferdinand (broer) kreeg Duitse gebieden, ontstond het Habsburgse Rijk. Tot 1918 gaf een Habsburger leiding aan het huidige Oostenrijk-Hongarije (ook personele unie). Karel V en de hervorming Karel was een Katholiek. In het Duitse rijk moets hij vaak oorlog voeren om een menings verschil van het geloof. Duitse prinsen die protestands waren sloten een verbond om tegen Karel te vechten. Karel won, maar hij kon ze niet definitief verslaan. In 1555 accepteerde hij de Vrede van Augsburg betekende dat de prinsen mochten kiezen welk geloof de mensen in hun gebied moesten volgen (Katoliek of protestants). Zoals eerder door de hevormer Phillipp Melanchton tijden de Rijksdag van 1530 was geformuleerd. Karels droom ging in wolk op na de Vrede van Augsburg. Hij wilde dat er 1 geloof was in zijn rijk. Na dit incident deed hij afstand van de troon Ferdinand (broer) à Duitse gebieden en het Habsburgse Rijk. Zoon Filips II à Spanje, Nederland, Italië en kolonies in de Nieuwe Wereld. Begrippen Geldontwaarding: Het geld wort minder waard als gevolg van prijsstijgingen van goederen, Je kunt minder kopen voor hetzelfde geld Handelskapitalisten: Kooplieden investeren in handel met verre gebieden om zoveel mogelijk winst te maken. Personele Unie: Verbintenis tussen verschillende landen door de persoon van de gezamenlijke vorst. Huwelijkspolitiek: Verbinding van koninkrijken door het uithuwelijken van koninklijke kinderen. Vrede van Augsburg: Verdrag uit 1555 tussen de katholieke keizer van het Duitse Rijk (karel V) en de Duitse protestantse prinsen waarin werd afgesproken dat de prinsen zelf mochten bepalen welke godsdienst in hun gebied bepalend was. Rijksdag: Vergadering van prinsen, vorsten, bisschoppen en afgevaardigden van de vrije steden in het Heilige Rooms Rijk. Pagina 5 van 5