Van vertellen naar schrijven Effec%eve schrijfdidac%ek op de basisschool

Transcriptie

1 Van vertellen naar schrijven Effec%eve schrijfdidac%ek op de basisschool Symposium Vertel Vaardig! 28 november 2015 Suzanne van Norden S%ch%ng Taalvorming / pabo Marnix Academie

2 Inhoud Taal leren in interac%eve situa%es Het con%nuüm van spreektaal naar schrijmaal Dichtbij schrijven: schrijven over je ervaringen De vertelling: een basisgenre Wat is schrijfvaardigheid en hoe ontwikkelt het zich? Didac%sche lijnen in het basisonderwijs

3 Taal leren in interac%eve situa%es Een kind leert in de interac%e op drie manieren tegelijk taal: 1. het leert door middel van taal over bv. een boek, klusje of straatsitua%e 2. het leert taal gebruiken als middel om hierover iets te delen 3. het leert over taal als systeem van regels [Indeling ontleend aan de theorieën over taalverwerving van Halliday (1975) en Painter (1986)]

4 In de kring praten over een interessant onderwerp

5 Tweetalgesprek in groep 4, voorafgaand aan schrijven

6 Van spreektaal naar schrijmaal

7 Verschillen tussen spreektaal en schrijmaal Spreektaal Directe feedback Kans om direct fouten te verbeteren Lichaamstaal er bij Impliciete betekenisgeving Schrij.aal Geen feedback Lezer onbekend Geen lichaamstaal er bij Betekenisgeving moet expliciet zijn > Structuur, woordgebruik en zinsbouw minder belangrijk > Structuur, woordgebruik en zinsbouw van groot belang voor de begrijpelijkheid

8 Van spreektaal naar schrijmaal Nana (groep 2) is samen met de juf bezig met de tekst bij zijn tekening. Hij wordt zich bewust van het verschil tussen spreek- en schrijmaal.

9 Dichtbij schrijven: schrijven over je ervaringen Ik ging mijn bed op%llen, omdat ik van kamer ging ruilen. Ik ging mijn bed kantelen en duwen samen met mijn moeder. Hij was heel zwaar, dus mijn moeder trekte hem en ik duwde hem. Als er een drempel kwam %lde mijn moeder hem op de drempel en ik duwde hem er van af. Toen de matras die hebben we gewoon opge%ld, maar niet in 1 keer we hebben ongeveer 3 keer gestopt. Toen het beddegoed dat ging makkelijk en ging in 1 keer maar er zat een kussen voor me hoofd en ik was bijna van de trap gevallen.

10 De vertelling: een basisgenre Opbouw van de vertelling: Oriënta%e > opeenvolgende gebeurtenissen > eventuele persoonlijke evalua%e Taalkenmerken: verleden %jd, ik- vorm, %jdwoorden, plaatswoorden

11 Mengvormen: vertellende onderzoeksverslagen > verhalend of informerend?

12 Verklarende tekst over een aardrijkskundig onderwerp groep 5

13 Wat is schrijfvaardigheid Goede/effec%eve schrijvers begrijpen het doel van hun tekst begrijpen wat ze met taal moeten doen zodat het past bij publiek en doel begrijpen hoe ze hun tekst als geheel moeten organiseren en structureren en hoe dat verschilt per type tekst zijn zich bewust van de verschillen tussen spreek- en schrijmaal en begrijpen dat schrijven niet hetzelfde is als opgeschreven spreektaal Goede leerkrachten weten dat ook allemaal en gebruiken hun kennis over schrijven en teksten bij het bedenken van vertel/ schrijf/tekenopdrachten!

14 De ontwikkeling van schrijfvaardigheid spreektaal 1 > 2 > 3 > 4 > 5 > schrijmaal dagelijkse taal 1 > 2 > 3 > 4 > 5 > schooltaal dagelijkse kennis 1 > 2 > 3 > 4 > 5 > vakkennis informeel 1 > 2 > 3 > 4 > 5 > formeel

15 De ontwikkeling van schrijfvaardigheid Aanpassing van taalgebruik aan situa%es > varia%e in genres en register Steeds meer, abstractere onderwerpen Steeds meer academische- /literaire- / schooltaal Daaraan gekoppeld: ontwikkeling van literate talk : praten alsof je schrijm

16 Genre- groep Genres + doel Opbouw van teksten Verhalende genres (meeslepen) Feitelijke genres (informeren) Evaluerende genres (oordeel geven) Ervaring / vertelling Reeks gebeurtenissen uit persoonlijke ervaring vertellen Verhaal Een onderhoudend verhaal vertellen over een reeks gebeurtenissen en hierop eventueel reflecteren Historie Chronologisch beschrijven van fasen in een leven of een %jd Verslag / beschrijving Geordend beschrijven van een gebeurtenis, een verschijnsel of een onderzoek, bv door classificeren en ontleden Procedure Instrueren en beschrijven hoe je iets moet doen of hoe iets verloopt Verklaring / uiteenze=ng Een verschijnsel verklaren en interpreteren: oorzaken en gevolgen beschrijven Beschouwing Kri%sch kijken naar teksten Een kwes%e vanuit één of meer gezichtspunten onderzoeken Betoog Standpunt met argumenten onderbouwen Oriënta%e > chronologie van gebeurtenissen > eventueel persoonlijk commentaar Oriënta%e > complica%e > evalua%e/oplossing Oriënta%e in plaats en historische %jd > opeenvolgende gebeurtenissen of %jdperken > evalua%e Iden%fica%e van het verschijnsel > beschrijving Doel > benodigde materialen > stappen/methode > resultaten Iden%fica%e v/h verschijnsel > opeenvolgende verklaringen Context > analyse van gezichtspunten > oordeel Stelling > argumenten > beves%ging van de stelling

17 Didactische lijn schrijfvaardigheid in het basisonderwijs schrijven over ervaringen doelgericht schrijven en tekstgenres groep 1 groep 2 groep 3 groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8 1. Basislijn gr 1 8: Vrij/vertellend schrijven over ervaringen Weinig instruc%e vooraf, veel inhoudelijke voorbereiding en interac%e over teksten Focus ligt op: begrijpelijkheid, chronologie, details, persoonlijk/beeldend taalgebruik 2. Func%elijn gr 6 8: Doelgericht/funcBoneel schrijven en tekstgenres Steeds meer instruc%e vooraf, analyse van tekstgenres, al%jd teksten bespreken, koppeling met thema s en zaakvakken Focus ligt op: doelen en kenmerken van het betreffende genre Bron: Norden, S. van (2014) Iedereen kan leren schrijven. Bussum: Cou%nho

18 Ontwikkelingslijn teksten schrijven basisonderwijs Groep Wat leren kinderen Genres 1-2 Taaltekeningen: wat je zegt kan je ook tekenen / opschrijven Vertelling, verslag/beschrijving 2-3 Sterker verband tussen vertellen, tekenen en schrijven; tekenlijstjes maken Vertelling, verslag/beschrijving, procedure 3 Van tekenen overgaan naar schrijven Vertelling, verslag/beschrijving, procedure 4 Veel vertellend schrijven over ervaringen; schrijfplezier en zelfvertrouwen ontwikkelen Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, verklaring 5 Begin maken met schrijven voor een bepaald doel; meer aandacht voor de vorm Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, verklaring, betoog 6 Begin maken met expliciet onderscheid tussen genres; meer gebruik van instruc%e en voorbeeldteksten Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, historie, verklaring, beschouwing, betoog 7-8 Werken met steeds nieuwe genres, schrijven binnen de zaakvakken, focus op schrijf- en schooltaal Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, historie, verklaring, beschouwing, betoog

19 Ontwikkelingslijn teksten schrijven basisonderwijs Groep Wat leren kinderen Genres 1-2 Taaltekeningen: wat je zegt kan je ook tekenen / opschrijven Vertelling, verslag/beschrijving 2-3 Sterker verband tussen vertellen, tekenen en schrijven; tekenlijstjes maken Vertelling, verslag/beschrijving, procedure 3 Van tekenen overgaan naar schrijven Vertelling, verslag/beschrijving, procedure 4 Veel vertellend schrijven over ervaringen; schrijfplezier en zelfvertrouwen ontwikkelen Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, verklaring 5 Begin maken met schrijven voor een bepaald doel; meer aandacht voor de vorm Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, verklaring, betoog 6 Begin maken met expliciet onderscheid tussen genres; meer gebruik van instruc%e en voorbeeldteksten Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, historie, verklaring, beschouwing, betoog 7-8 Werken met steeds nieuwe genres, schrijven binnen de zaakvakken, focus op schrijf- en schooltaal Vertelling, verhaal, verslag/ beschrijving, procedure, historie, verklaring, beschouwing, betoog

20

21 Meer informatie in het boek Iedereen kan leren schrijven Schrijfplezier en schrijfvaardigheid in het basisonderwijs zie en Contact voor nascholing en begeleiding: Suzanne van Norden