Weet hoe taalonderwijs werkt!

Transcriptie

1 Weet hoe taalonderwijs werkt!

2 Taal en Identiteit Utrecht, 22 januari 2013 Roos Scharten

3 1. Taal als identiteit Inhoud 2. Jongerentaal: identiteit en register 3. Talen in het beroepsonderwijs 4. Sporen van jongerentaal in een schoolse schrijftaak 5. Aanbevelingen

4 Taal als identiteit

5 Een campagne tegen straattaal Gemeente Rotterdam start campagne tegen straattaal

6 Jongerentaal: slecht Nederlands?

7 Taalbewustzijn onder jongeren dat is niet netjes Nortier (2001): bewuste fouten in het Nederlands Jongeren die hun moedertaal slecht beheersen, gebruiken minder straattaal (o.a. Appel 1999)

8 Verschillen tussen tweede taalleerders en straattaalgebruikers Straattaal is een signaal van identiteit, incomplete taalverwerving niet. Het gebruik van straattaal is vaak niet beperkt tot een groep: het gebruik kan zich verspreiden over meerdere groepen. Het gebruik van straattaal beperkt zich tot specifieke situaties. In straattaal worden nieuwe woorden gevormd. Straattaal vertoont vaak woorden uit de taal van andere groepen, incomplete taalverwerving niet.

9 Schooltaal Ouderentaal ; talen in het beroepsonderwijs Benodigdheden, samenvatting, naar verhouding, in aanmerking komen voor Functioneren als burger Lezen van teksten in CAO s, huurcontracten, verzekeringsvoorwaarden Beroepstalen

10 Jongerentaal wordt zichtbaar

11 Taalonderzoek op het mbo Grootschalig onderzoek naar de ontwikkeling van leesen schrijfvaardigheid van mbo-studenten 3000 eerstejaars studenten, niveau 3 en 4 BOL Onderzoeksvragen: Met welke taalvaardigheid komen studenten het MBO binnen en hoe verloopt de taalvaardigheidontwikkeling van het Nederlands in het eerste leerjaar in de reguliere setting (zonder extra taallessen)? In welke mate kan de taalvaardigheid Nederlands van de studenten in het mbo verbeterd worden door middel van een interventie met extra taallessen gericht op het verbeteren van lees- en schrijfvaardigheid?

12 Niveau bij binnenkomst Eindniveau MBO-3: 2F Eindniveau MBO-4: 3F Verdeling van scores over de referentieniveaus MBO-3 MBO-4 Meting aan het einde van het schooljaar: geen significante verbetering Taalverzorging (CITO) Aantal Percentage Aantal Percentage Score op minimaal examenniveau % % Lezen (CITO) Score op minimaal examenniveau % % Schrijven (Cinop) <2F % % 2F % % Totaal % %

13 Een schoolse schrijftaak Toetstaak Situatie Je bent dit jaar begonnen met een mbo-opleiding. Je bent gevraagd om een stukje voor de website van het ROC te schrijven. Het is de bedoeling om iets te vertellen over jouw opleiding zodat leerlingen die interesse hebben een beeld kunnen krijgen van de opleiding. Het moet een tekst worden die een vmbo-leerling kan helpen om voor deze opleiding te kiezen na zijn of haar eindexamen. Opdracht Schrijf een kort verslag van maximaal 1 A-4. Verwerk daarin de onderstaande punten: Stel jezelf voor en vertel iets over de opleiding die je volgt Noem 2 redenen waarom je voor deze opleiding hebt gekozen Noem 2 punten die je leuk vindt aan jouw opleiding en/of school Noem minimaal 1 negatief punt waar een leerling rekening mee moet houden als hij/zij voor deze opleiding kiest Overtuig de lezer om deze opleiding te gaan volgen. Op te leveren Een verslag voor de website van de school

14 Geschreven jongerentaal? 31 teksten van eerstejaars mbo-studenten bekeken Geen eenduidige beschrijving van typische kenmerken van jongerentaal Jongerentaal is in eerste instantie spreektaal Jongerentaal is vluchtig, sterk in ontwikkeling Observaties: Creatief taalgebruik Vaste uitdrukkingen Congruentie

15 Creatief taalgebruik Creatief woordgebruik Verder ben ik altijd een crea-bea geweest ik vond het leuk om mijn eigen kleding te refreshen en iets van mezelf te laten zien. Deze opleiding is strak in je pak en cash in je zak. Stilistische imitatie, chunks : Ben je ook geïnteresseerd in hoe een woning wordt opgebouwd en wat er allemaal aan vooraf gaat? Aarzel dan niet en schrijf je dan in! Ben jij zelfstandig, stressbestendig? Dan is dit een opleiding voor jou! Is de horeca ook jouw passie? Schrijf je dan in en volg je passie! Desondanks is het een hartstikke leuke opleiding. Twijfel dus niet langer en bezoek 1 van onze open dagen!

16 Vaste uitdrukkingen Voorzetselconstructies: De reden waarom ik deze opleiding heb gekozen is, omdat ik al een aantal jaar veel met computers in aanmerking kom. En je moet er veel aanbestedingen anders ga je het niet redden. De reden waarvoor ik voor deze opleiding gekozen heb zijn, Uitdrukkingen en gezegden: Lijkt je het leuk om in andermans schoenen te denken? Even je tanden doorbijten dan is het zo voorbij Ze laten je heel vrij in je laten en doen.

17 Congruentie Lidwoord, aanwijzend voornaamwoord: Ik volg het opleiding apothekersassistent. Deze jaar ga je veel stage lopen. Daarnaast mag je hier gebruik maken van het apparatuur dat ze hier hebben Bijvoeglijk naamwoord: Een negatieve punt Een andere nadeel

18 Geschreven jongerentaal? Taalbewustzijn van studenten blijkt uit Ontbreken specifieke straattaalwoorden Gebruik vaste, formele taalconstructies Gebruik van wervende chunks Kans voor het onderwijs: stilistische imitatie als didactische strategie (Geist 2004)

19 Schrijfles d.m.v. stilistische imitatie Observeren- Experimenteren Discussiëren Instrueren - Reviseren 1. Observeren: Modelteksten: Stijlkenmerken benadrukken 2. Experimenteren: Schrijven in groepen 3. Discussiëren: Communicatief doel behaald? 4. Instrueren: Taalregels en taalkennis: Waar kan het beter? 5. Reviseren: Individueel herschrijven van de tekst

20 Aanbevelingen Beoordeel het taalniveau van uw studenten Werk aan een bewuste taalhouding; bij jongeren en ouderen Reik studenten een vervangende taalidentiteit aan: beroepstaal Onderstreep het belang van heldere communicatie Partnership tussen taaldocent en vakdocent

21 Jongerentaal op school? Erkennen als onderdeel van de identiteit van de student Maar niet passend in een school- of beroepscontext Werken aan taalontwikkeling, ook in de vaklessen

22