Schriftelijk examen met (half)open vragen

Transcriptie

1 Schriftelijk examen met (half)open vragen Omschrijving Open vragen zijn vragen waarbij de student zelf het antwoord moet formuleren. Dit antwoord kan variëren in lengte: één woord, meerdere woorden of verschillende zinnen. Er zijn verschillende soorten open vragen: - In- en aanvulvragen: de student vult een onvolledige zin, berekening of tekening aan. - Korte antwoordvragen: de student antwoordt met enkele woorden, een citaat, een zin, een getal, een tekening, een formule, - Lange antwoordvragen: de student schrijft een reeks samenhangende zinnen, een complexe berekening, een bewijs, een toelichting, Ontwikkeling Het opstellen van open vragen lijkt gemakkelijker dan het is. Vertrek bij het ontwikkelen van een evaluatieactiviteit steeds van de leerdoelen. Om te bewaken of je toets deze leerdoelen dekt, gebruik je best een toetsmatrijs (zie fiche Toetsmatrijs). Verder kan je bij de constructie van een open vraag best volgende stappen in overweging nemen: 1. Formuleren van het normantwoord Een vraag kan uiteenlopende antwoorden uitlokken die stuk voor stuk als goed te verdedigen zijn. Studenten interpreteren de vraag vaak anders dan de docent het bedoeld heeft. Zorg er daarom voor dat je eerst goed scherp stelt wat je in het antwoord verwacht. Kort gesteld: door eerst het antwoord te formuleren kom je tot een doelgerichte vraag. 2. Formuleren van de vraag Nadat je een duidelijk normantwoord hebt geformuleerd, volgt vaak vanzelf een bijpassende vraag. Zorg dat de vraag aansluit bij je beoogde leerdoel en het beoogde niveau. Voor het beoogde verwerkingsniveau zijn de werkwoorden in de vraagstelling bepalend. Onderstaande tabel geeft een overzicht van mogelijk te hanteren werkwoorden in de toetsvragen per beheersingsniveau (Vandebosch, 2010). Herkennen: Reproductie Verdiepen : inzicht Integreren: toepassen Feitenkennis Samenvatten Analyseren Synthetiseren Evalueren Toepassen Benoemen Beschrijven Citeren Definiëren Concluderen Extrapoleren Interpreteren Onderscheid Deduceren Illustreren Onderscheiden Ontrafelen Categoriseren Componeren Formuleren Herschrijven Concluderen Bekritiseren Contrasteren Interpreteren Berekenen Demonstreren Gebruiken Maken Identificeren maken Relateren Maken Ondersteunen Ontwikkelen Labelen Parafraseren Schetsen Ontwerpen Rechtvaardigen Oplossen OOF-project Toetskoffer: startbagage voor toetscommissies

2 Opsommen Samenvatten Schatten Uitleggen Vertalen Vertellen in eigen woorden Toelichten Samenvatten Valideren Verdedigen Vergelijken Waarderen Organiseren Produceren Relateren Transfereren Veranderen Verklaren Voorbereiden Wijzigen Hieronder geven we je nog enkele tips mee voor het formuleren van open vragen: - Zorg voor een duidelijke lay-out van je vragen. Splits de vraag indien dit kan in een informatiegedeelte en het vraaggedeelte (met duidelijke antwoordinstructies). - Formuleer de vraag bij voorkeur positief. Indien dit niet mogelijk is accentueer je best de negatieve vraagstelling. - Vermijd formuleringen die het gewenste antwoord niet oproepen. - Formuleer de vraag taalkundig op een begrijpelijke wijze. Vermijd talige drempels (lange ingewikkelde zinsconstructies, dubbele negaties, ). - Ontwikkel open vragen samen met collega s of laat ze nalezen door collega s. De vragen kunnen door studenten op verscheidene manieren geïnterpreteerd worden. Om als docent een idee te krijgen van deze mogelijke interpretaties kan je de vragen voorafgaand even laten beantwoorden door collega s. - Je kan in de toets vragen van hetzelfde type samenbrengen (bv. eerst verscheidene aanvulvragen, daarna enkele kort-antwoord vragen, ). Aanvul- en korte-antwoordvragen plaats je best vooraan in de toets. Studenten besteden vaak veel meer tijd aan lange-antwoorden betoogvragen. Wanneer de korte vragen dan vooraan staan, voorkom je als docent dat studenten geen tijd meer hebben om de korte vragen in te vullen. 3. Geef de toets(deel)vraag het aantal te behalen punten aan Studenten vinden het soms moeilijk om een inschatting te maken van het belang van een bepaalde vraag. Zo besteden ze soms veel tijd aan vragen waarvoor weinig punten worden toegekend of omgekeerd. In het licht van transparantie kan je bij de vragen aangeven hoeveel punten er maximaal mee kunnen verdiend worden. Voorbereiding van studenten Informeer de studenten over de beoogde leerdoelen, de evaluatievorm, de gewichten, de afnametijd, Zorg dat studenten vertrouwd zijn met open examenvragen. Dit kan je bereiken door tijdens het academiejaar voorbeelden van open examenvragen aan te reiken aan de studenten. Je kan daar tijdens de lessen wat dieper op ingaan door de voorbeeldvragen samen te overlopen en samen met hen een correct modelantwoord op te stellen. Op deze manier weten ze precies wat van hen verwacht wordt bij het formuleren van een antwoord. OOF-project Toetskoffer: startbagage voor toetscommissies

3 Afname Bij het afnemen van een schriftelijke toets met open vragen, is het belangrijk om te zorgen voor zo ideaal mogelijke toetsomstandigheden. Hou bij het opstellen van de toetsvragen rekening met de beschikbare toetstijd. Studenten moeten al de vragen namelijk binnen de beschikbare tijd kunnen invullen. De volgende tabel geeft een indicatie van de benodigde invultijd gerelateerd aan het type antwoord dat moet gegeven worden. Dit is uiteraard slechts een inschatting. Antwoordomvang Antwoord in 1 woord of zin Antwoord in ¼ pagina A4 Antwoord in ½ pagina A4 Antwoord in 1 pagina A4 Antwoord in 2 pagina s A4 Bron: Van Berkel (2002) Beantwoordingstijd 1 minuut 5 minuten 10 minuten 25 minuten 60 minuten Stel studenten voldoende op de hoogte van het verloop van het examen. Geef duidelijk aan hoeveel tijd er voorzien is en geef op bepaalde momenten ook aan hoeveel tijd er nog rest. Deze informatie zorgt ervoor dat studenten hun tijd beter kunnen verdelen over de verschillende vragen. Laat studenten bij aanvang van de toets controleren of ze al de examenbladen hebben. Studenten kunnen dit gemakkelijk nagaan wanneer paginanummers op de kopijen worden genoteerd. Zorg steeds voor een aantal extra exemplaren. Laat studenten op iedere pagina hun naam noteren. Zorg steeds voor rustige omstandigheden (geen doorgang voor andere personen, geen naburige werken, ) tijdens de toets. Het is mogelijk dat studenten een inhoudelijke verduidelijking bij een open toetsvraag vragen. Op die manier kan je verkeerde interpretaties van de vragen tegengaan. Geef je verduidelijking wel aan de hele groep en niet aan een enkele student zodat je geen studenten bevoor- of benadeelt. Beoordeling en beslissing Om een betrouwbare beoordeling van een toets met open vragen te realiseren is het belangrijk om als docent een beoordelingsmodel en beoordelaarsinstructie op te stellen. In een beoordelingsmodel of scoremodel omschrijf je per vraag niet alleen het verwachte antwoord, maar ook eventuele tussenniveaus en voor hoeveel punten de vraag meetelt (het gewicht ), de maximale toetsscore. In het beoordelingsmodel of de sleutel leg je als docent de maximale toetsscore, het aantal scorepunten per vraag en de scoring van gedeeltelijk goede antwoorden vast. De beoordelaarsinstructies omvatten richtlijnen die aangeven hoe de toets moet beoordeeld worden. Op deze manier voorkom je ongewenste neveneffecten waarbij je een bepaalde OOF-project Toetskoffer: startbagage voor toetscommissies

4 student anders gaat beoordelen of de beoordeling afhankelijk maakt van het moment of van wie beoordeelt. Voor meer informatie over de beoordeling, raadpleeg je best de fiche Beoordeling. Verder is het belangrijk om een duidelijke cesuur (zak/slaaggrens) vast te leggen. Voor meer informatie hierover raadpleeg je best de fiche Cesuur bepalen. Terugkoppeling De terugkoppeling van het eindresultaat naar de student kan op twee manieren gebeuren. De student krijgt enerzijds een cijfer toegekend dat is vastgesteld op basis van het vooraf bepaalde scoringsvoorschrift. Anderzijds is het ook aangewezen om aan dit cijfer een toelichting te koppelen. Tijdens deze toelichting, die zowel mondeling als schriftelijk kan gebeuren, krijgt de student meer uitleg bij gemaakte fouten en tips over eventuele verbetermaatregelen. Tips & tricks Beoordeel de antwoorden overeenkomstig de bedoeling van de toets. Laat bijvoorbeeld spellingsfouten de beoordeling van een statistiektoets niet beïnvloeden. Wees alert voor antwoorden van studenten waar een minder goede beheersing van het onderwerp versluierd wordt door de vlotte, aangenaam lezende schrijfstijl. Overweeg om de vragen digitaal af te nemen als er voldoende computers beschikbaar zijn. Zeker als de student langere stukken tekst moet schrijven, kan het handiger zijn en tijdswinst opleveren als hij dit op de computer kan intypen. Analyseer je vragen na afloop kwalitatief en kwantitatief. Stuur je vragen bij op basis van deze analyses. Op deze manier kan je een databank met kwalitatief hoogstaande vragen opbouwen. Werk hiervoor samen met docenten van je team (ontwikkelgroep, vakgroep, ) of andere opleidingen. OOF-project Toetskoffer: startbagage voor toetscommissies

5 Pro & contra Pro - Toetsen met open vragen zijn voor het evalueren van sommige leerdoelen meer valide dan toetsen met gesloten vragen, dit geldt met name voor de toetsing van complexe vaardigheden. - Studenten worden bij het beantwoorden van een open vraag minder in hun vrijheid beperkt en kunnen creativiteit aan de dag leggen dan bij bv. gesloten vragen. - Studenten moeten productief gebruik maken van o.a. vaktermen (dit is niet het geval bij gesloten vragen). Contra - Moeilijkheden voor taalzwakke studenten. Open vragen leveren extra problemen op voor taalzwakke studenten. Het is namelijk niet altijd duidelijk of een onvoldoende te wijten is aan onvoldoende beheersing van de inhoud of van de taal. - Het is lastig open vragen zo te formuleren dat het voor studenten duidelijk is wat voor antwoord van ze wordt verwacht. - De beoordeling kan al snel van docent tot docent verschillen. Een nauwkeurig beoordelingsmodel/antwoordmodel is noodzakelijk. - Het corrigeren kan tijdrovend zijn. Meer weten en doen? Clement, M. & Laga, L. (2005). Steekkaarten doceerpraktijk: open en gesloten vragen. Antwerpen, België: Garant. Erkens, T. T. M. G. & Moelands, H. A. (s.d.). Toetsen met open vragen: een handleiding voor het construeren van toetsen met open vragen. Arnhem, Nederland: Citogroep. Van Berkel, H. & Bax, A. (2002). Toetsen in het hoger onderwijs. Houten, Nederland: Bohn Stafleu Van Loghum. 0vragen2/index.html#de_constructie_van_een_toets_als OOF-project Toetskoffer: startbagage voor toetscommissies